Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Enza bua dîku diebe dikale dikole mu nyuma

Enza bua dîku diebe dikale dikole mu nyuma

Enza bua dîku diebe dikale dikole mu nyuma

“Nubadiundishe mu dilongesha ne mu mibelu bia Mfumu.”​—EFESO 6:4.

1. Ndijinga kayi divua nadi Nzambi bua dîku, kadi ntshinyi tshiakenzeka?

 ‘NULELANGANE, nukumbane ba bungi, nuuje buloba tente.’ (Genese 1:28) Yehowa Nzambi wakajadika dîku pa buloba pakambilaye Adama ne Eva mêyi aa. (Efeso 3:14, 15) Pavua mulume eu ne mukajende bela meji bua tshivua kumpala kuabu, bavua bamona muvua buloba ne bua kuula tente ne ndelanganyi yabu, dîku dinene dia bantu bapuangane basombe ne disanka mu mparadizu pa buloba ne buonso bikale batendelela Mufuki wabu Munene mu buobumue. Kadi Adama ne Eva bakenza mpekatu, ne buloba kabuakuula ne bantu bakane bavua batshina Nzambi nansha. (Lomo 5:12) Nanku, nsombelu wa dîku wakanyanguka ne lukasa, ke padi lukuna, tshikisu ne dibenga ‘kunangangana’ biasakane bikole mu bantu, nangananga mu ‘matuku a ku nshikidilu’ aa.​—2 Timote 3:1-5, MMM; Genese 4:8, 23; 6:5, 11, 12.

2. Mmalu kayi avua ndelanganyi ya Adama mua kuenza, kadi ntshinyi tshivua tshikengedibua bua kuenza dîku divua ne bua kuikala dikole mu nyuma?

2 Adama ne Eva bavua bafukibue ku tshimfuanyi tshia Nzambi. Nansha muakalua Adama muenji wa mpekatu, Yehowa wakamuanyishila bua kulelaye bana. (Genese 1:27; 5:1-4) Anu bu Adama, ndelanganyi yende yonso ivua ne tshipedi tshia kuenza malu makane ne kabidi ivua mua kulonga mua kutapulula tshimpe ne tshibi. Bavua mua kulonga mushindu wa kutendelela Mufuki wabu ne mushinga wa kumunanga ne muoyo wabu mujima, ne anyima wabu wonso, ne lungenyi luabu luonso ne bukole buabu buonso. (Mâko 12:30; Yone 4:24; Yakobo 1:27) Bavua kabidi mua kubaleja mushindu wa ‘kuenza malu makane, kunanga, kuleja bakuabu luse, ne kuenda ne Nzambi ne mutshima mupuekele.’ (Mika 6:8) Kadi bu muvuabu benji ba mpekatu, bavua ne bua kudienzeja bikole bua kumona mua kuenza dîku divua ne bua kuikala dikole mu nyuma.

Disumbilayi tshikondo

3. Mmunyi mudi baledi mua ‘kudisumbila tshikondo’ tshia kukolesha bana bikala mua kulua bena Kristo?

3 Mu bikondo ebi bia malu makondakane ne makole, bidi bikengela kuenza mudimu wa bungi bua bana kuluabu bantu “badi bananga Yehowa” ne badi “ne malu mabi lukuna.” (Musambu 97:10) Baledi ba meji badi ‘badisumbila tshikondo’ bua kuenza mudimu mukole eu. (Efeso 5:15-17) Biwikala muledi, mmunyi muudi mua kudisumbila tshikondo etshi? Tshia kumpala, sungula malu adi akengela kuenza kumpala, nangananga “malu adi [ne mushinga wa bungi],” kuyi upua muoyo dilongesha ne dibela dia bana bebe. (Filipoi 1:10, 11) Tshibidi, pepeja nsombelu webe. Pamu’apa udi ne bua kuanji kulekela malu adi kaayi ne mushinga menemene. Peshi bidi mua kukulomba bua wewe kulekela bimue bintu bidi kabiyi ne mushinga bidi biangata dîba bua kubitshiunga. Kabiakukunyingalaja bua muwikala wewe muledi muena Kristo mudienzeje bua kukolesha bana bikala batshina Nzambi nansha.​—Nsumuinu 29:15, 17.

4. Mmunyi mudi dîku mua kushala mu buobumue?

4 Dîba diudi usomba ne bana bebe, nangananga paudi wakula nabu malu a mu nyuma, kadiena diya tshianana to, ne kuenza nanku kudi umue wa ku mishindu milenga idi yambuluisha bua kubueja buobumue mu dîku. Kadi disomba nabu kadikadi anu dia mu mpukapuka to. Longolola bikondo biudi ne bua kuikala usomba ne bana bebe. Kabiena bisua kumvuija kusomba mu nzubu umue, eku muntu yonso wenza anu yende idi imutangila nansha. Bana batu bakola bimpe menemene padi baledi babatshiunga dituku dionso. Badi ne bua kubaleja ne: mbabanange ne badi baditatshisha bua bualu buabu ne kalolo kuonso. Nansha kumpala kua kuangata dipangadika dia kulela bana, mulume ne mukajende badi ne bua kudianjila kuela meji a bungi bua bujitu ebu bua mushinga buikalabu mua kuambula. (Luka 14:28) Nenku kabakumona dikolesha bana bu mudimu mukole udi utonda to. Kadi nebaumone bu mudimu udi usankisha.​—Genese 33:5; Musambu 127:3.

Longesha ne dîyi dia mukana, kuyi upua muoyo bua kufila kabidi tshilejilu tshimpe

5. (a) Dilongesha bana bua kunanga Yehowa didi dituadija ne tshinyi? (b) Mmubelu kayi udibu bapeshe baledi mu Dutelonome 6:5-7?

5 Bua wewe kufika ku dilongesha bana bebe bua banange Yehowa, wewe muine udi ne bua kuanji kumunanga. Wewe muikale munange Nzambi bikole, nebikusake bua kulonda mêyi ende onso ne lulamatu. Munkatshi muawu mudi edi didi dilomba bua kukolesha bana ne “dilongesha ne mibelu bia kudi Mfumu.” (Efeso 6:4, MML) Nzambi udi ubela baledi bua bapeshe bana babu tshilejilu tshimpe, bua bikale bayikila nabu ne babalongesha. Dutelonome 6:5-7 udi wamba ne: ‘Sua Yehowa, Nzambi webe, ne mutshima webe wonso, ne muoyo webe wonso, ne bukole buebe buonso. Mêyi au angakukuambila lelu eu ikale mu mutshima webe; wewe newayishe bana bebe, wewe neusombelele nabu bua mêyi au, pawashikama mu nzubu webe, ne pawenda mu njila, ne pawalala, ne pawabika.’ Udi mua kulongesha bana bebe mikenji ya Nzambi wewe muikale ubabela ne ubambuluilayi misangu ne misangu. Nanku, bana bebe nebamone ne: udi munange Yehowa, ne muoyo neubasake pabu bua kudia nende malanda makole.​—Nsumuinu 20:7.

6. Ntshinyi tshidi baledi ne bua kuenza pa kumona bua se: bana batu balongela ku tshilejilu?

6 Bana batu basue kulonga bikole. Batu bateleja ne babandila malu ne lubatshi, ne batu bidikija baledi babu ne lukasa. Padibu bamona ne: kanuena badifile mu dikeba dia bubanji ne lukuka luonso, bidi bibalongesha mushindu wa kutumikila mubelu wa Yezu pa tshilumbu etshi. Nudi nubalongesha bua kabatambi kusumpakana bua kukeba bubanji, kadi bua ‘bakebe diambedi Bukalenge bua Nzambi.’ (Matayo 6:25-33) Nuenu nuyikila nabu malu mimpe adi akolesha ne adi atangila bulelela bua mu Bible, tshisumbu tshia Nzambi ne bakulu badibu batekamu, bulelela nudi nulongesha bana benu bua kunemeka Yehowa ne bua kuangata ne mushinga malu a mu nyuma adiye mulongolole. Bu mutu bana ne lukasa lua kumona dishilangana mu ngenzelu wa malu, malu anudi nubalongesha ne dîyi dia mukana adi ne bua kupetangana ne ngikadilu idi ileja ne: nudi banange malu a mu nyuma bikole. Ndisanka kayipu padi baledi bamona ne: tshilejilu tshiabu tshilenga ntshisake bana babu bua kunanga Yehowa ne muoyo mujima!​—Nsumuinu 23:24, 25.

7, 8. Ntshilejilu kayi tshidi tshileja mushinga wa kutuadija kulongesha bana patshidibu bapuekele, ne nnganyi utudi mua kupesha lumu padi malu enda bimpe?

7 Tshilejilu kampanda tshia mu ditunga dia Venezuela tshidi tshituleja mushinga wa kulongesha bana patshidibu bapuekele. (2 Timote 3:15) Tshilejilu etshi ntshia nsongalume mukuabu Félix ne mukajende Mayerlín. Bubidi buabu badi bampanda-njila. Pakaledibua muanabu wa balume Felito, dijinga diabu dikole divua dia kuenza muabu muonso bua kumukolesha bilenga bua alue mutendeledi mulelela wa Yehowa. Mayerlín wakatuadija kubadila Felito mukanda wa Miyuki ya mu Mukanda wa Nzambi (mupatula kudi Bantemu ba Yehowa). Patshivua Felito mupuekele, uvua umueneka mumanye tshimfuanyi tshia Mose ne bimfuanyi bia bantu bakuabu badibu baleje mu mukanda eu.

8 Felito wakatuadija kuyisha nkayende anu patshivuaye muana. Wakakumbaja dijinga diende dia kuikala mumanyishi wa Bukalenge, ne pashishe wakatambula. Pakapita matuku, Felito wakalua mpanda-njila wa pa tshibidilu. Baledi bende badi bamba ne: “Patudi tumona mudi muanetu eu wenda ukola, tudi tujingulula ne: udi wenda ukola nunku anu ku diambuluisha dia Yehowa ne dia dilongesha diende.”

Ambuluishayi bana bua bakole mu nyuma

9. Bua tshinyi tudi ne bua kuela Nzambi tuasakidila bua dilongesha dia mu nyuma ditudi tupetela ku tshianza tshia kasumbu ka mupika wa lulamatu ne wa budimu?

9 Kudi bikandakanda bungi tshianana, mikanda nkama ne nkama ne binunu bia biena-bualu mu Internet bidi bifila mibelu bua mushindu wa kukolesha bana. Nimero wa tshikandakanda tshikuabu tshivua tshiakula anu bua bana udi wamba ne: misangu mivule “malu adibu bambamu kaatu apetangana to. Bidi mene bitamba kutonda padi malu audi umona ne: nga kueyemena alua kumueneka mabi a menemene.” (Newsweek) Tudi ne bua kuela Yehowa tuasakidila wa bungi bua mudiye mutupeshe bintu bipite bungi bia kulongesha nabi mêku ne kuakolesha mu nyuma! Nudiku nuenza mudimu bikole ne bintu bionso ebi bidiye utupeshila ku tshianza tshia mupika wa lulamatu ne wa budimu anyi?​—Matayo 24:45-47.

10. Mmunyi mudi dilonga dimpe dia mu dîku diambuluisha ne baledi ne bana?

10 Tshintu tshimue tshia mushinga tshidi tshikengela kuenza pa tshibidilu ndilonga dia Bible mu dîku mudi bantu kabayi badiumvua bafinakaja. Bua dilongesha edi kubasankishadi anyi kubambuluisha, bidi bikengela kudianjila kudilongolola bimpe. Padi baledi benza bua bana bikale badiumvue kabayi bafinakaja badi mua kufika ku dimanya malu adi mu mitshima ne mu ngenyi ya bana babu. Bua nuenu kujadika ne: dilonga dienu dia mu dîku ditu dimpe, nutangile bikala bena mu dîku dienu bonso badindila ne muoyo mujima.

11. (a) Baledi badi mua kuambuluisha bana babu bua kudifundilabu bipatshila kayi? (b) Ntshinyi tshiakenzeka pakatungunuka muana wa bakaji mukuabu wa mu Japon ne tshipatshila tshiende?

11 Bipatshila bia mu nyuma bidi kabidi biambuluisha dîku bua kukoladi mu nyuma, ne baledi badi ne bua kuambuluisha bana babu bua kudifundilabu bipatshila bia mushindu’eu. Munkatshi mua bipatshila bia kudifundila ebi mudi dibala dia Bible dituku dionso, kulua mumanyishi wa lumu luimpe wa pa tshibidilu, kukola mu nyuma, kudilambula ne ndekelu wa bionso kutambula. Kudi bipatshila bikuabu, tshilejilu: mudimu wa bumpanda-njila, wa ku Betele anyi wa bu-misionere. Patshivua Ayumi (muana wa bakaji mukuabu wa mu ditunga dia Japon) mu tshilongelu tshipuekele, wakadifundila tshipatshila tshia kuyisha muntu yonso wa mu kalasa kabu. Bua kufikisha mulongeshi wabu ne balongi babu ku dijinga bua kumanya bivule, Ayumi wakalomba dianyisha dia kuteka mikanda mivule ya malu a Bible mu tshilaminu tshia mikanda tshia mu tshilongelu atshi. Nenku Ayumi wakafika ku dilombola malonga a Bible 13 mu bidimu bisambombo bivuaye muenze mu tshilongelu tshipuekele atshi. Umue wa ku balongi ba Bible abu ne balela bende bakuabu bakalua bena Kristo batambule.

12. Mmunyi mudi bisangilu bia tshisumbu mua kutamba kuambuluisha bana?

12 Bua kuikala bakole mu nyuma bidi bikengela kabidi kubuela mu bisangilu pa tshibidilu. Mupostolo Paulo wakabela bena Kristo nende bua ‘kabalekedi mua kubuela mu bisangilu biabu; kabayi bu bakuabu bavua baditue mu tshilele tshia kubenga kubuelamu.’ Katuikadi ne tshilele etshi to, bualu bisangilu bia tshisumbu bitu biambuluisha bana ne bakulumpe bikole padibu babuelamu pa tshibidilu. (Ebelu 10:24, 25, MML; Dutelonome 31:12) Baledi badi ne bua kulongesha bana bua kuteleja ne lubatshi. Kudianjila kulongolola bisangilu kudi paku ne mushinga wa bungi bualu kufila mandamuna mu bisangilu kudi kuambuluisha bikole menemene. Nansha mudi muana mutekete mua kutuadija kuandamuna mu mêyi makese tshianana anyi kubala katupa kakese ka tshikoso, nebitambe kuikala bimpe bua bana kulongabu mua kudikebela mandamuna ne kuafila mu mêyi abu nkayabu. Nuenu baledi, nutu nupesha bana benu tshilejilu ku mandamuna mimpe anudi nufila pa tshibidilu anyi? Bidi kabidi bimpe bua muntu yonso wa mu dîku ikale ne wende Bible, wende mukanda wa misambu ne wende mukanda anyi tshibejibeji tshidibu balonga dîba adi.

13, 14. (a) Bua tshinyi baledi badi ne bua kuyisha ne bana babu? (b) Ntshinyi tshiambuluisha bua bana kuanyisha ne kunanga mudimu wa buambi?

13 Baledi ba meji badi ne bua kukankamija bana babu bua basadile Yehowa patshidibu bansonga ne makanda abu onso ne bua bangate diyisha bu mudimu wa mushinga mukole udibu ne bua kuenza mu nsombelu wabu. (Ebelu 13:15) Bua baledi kufikabu ku dijadika ne: bana babu nebamanye malu adibu bakengela bua kulua bena mudimu ‘badi kabayi ne bua kufua bundu, baludikila bantu njila mululame mu dîyi dia Nzambi dia bushuwa,’ badi ne bua kuikala ne tshibidilu tshia kuyisha pamue nabu. (2 Timote 2:15) Kadi bidi munyi buebe wewe? Biwikala muledi, udiku wambuluisha bana bebe bua kudilongololabu kumpala kua kuya mu mudimu wa budimi anyi? Dienza nunku nedibafikishe ku disankidila mudimu’eu ne ku diwangata ne mushinga, kubafikisha kabidi ku dipatulamu bipeta bimpe.

14 Bua tshinyi mbimpe bua baledi kuyisha ne bana babu? Padibu benza nunku, bana badi mua kutentula tshilejilu tshiabu tshilenga. Baledi badi kabidi mua kubambisha bua kumona meji, ngikadilu ne dimanya bidi nabi bana babu. Ikala uya ne bana bebe mu bitupa bishilangane bia mudimu wa buambi. Padiku mushindu, enza bua muana yonso ikale ne tshiende tshibuta tshia buambi, ne umulongeshe mua kutshilama bimpe. Baledi buobu balongesha bana babu ne babakankamija pa tshibidilu, bana nebanyishe mudimu wa buambi bikole, ne nebaumone bu mushindu wa kuleja dinanga kudi Nzambi ne kudi muntu nabu.​—Matayo 22:37-39; 28:19, 20.

Lamayi makanda enu a mu nyuma

15. Bu mudi kulama makanda a mu nyuma a dîku kuikale ne mushinga wa bungi, ng’amue malu kayi atudi mua kuenza bua kualama?

15 Kulama makanda a dîku a mu nyuma kudi ne mushinga wa bungi. (Musambu 119:93) Mushindu umue wa kualama bimpe ngua kuyikila malu a mu nyuma ne bena mu dîku diebe dîba dionso didi mushindu muikalaku. Utu ukonkonona nabu mvese wa ku dituku anyi? Utu ne tshibidilu tshia kubalondela malu audi mumone mu buambi anyi audi mubale mu nimero wa ndekelu wa Tshibumba tshia Nsentedi ne wa Réveillez-vous! ‘paudi wenda mu njila’ anyi? Utu uvuluka bua kuela Yehowa tuasakidila mu disambila dituku dionso bua muoyo ne bintu bivule bidiye munupeshe ‘paudi ulala, ne paudi ubika’ anyi? (Dutelonome 6:6-9) Padi bana bebe bamona malu onso audi wenza aleja ne: udi munange Nzambi, nebibambuluishe bua buobu kunanga bulelela.

16. Kukankamija bana bua kudikebela malu mu mikanda ya bulongolodi buetu kudi ne mushinga kayi?

16 Imue misangu bana nebikale dijinga ne mibelu bua kumona mua kujandula nshinga anyi kujikija bilumbu bidi bijuka. Pamutu pa kubambila misangu yonso tshidi tshikengela kuenza, bua tshinyi kubenga kubaleja mushindu wa kumanya tshidi meji a Nzambi pa malu au ne kubakankamija bua buobu kudikebela malu mu mikanda yetu? Kulongesha bana mua kuenza mudimu bimpe ne bintu ne mikanda yonso idibu batupesha kudi “mupika wa lulamatu” nekubambuluishe bua kudia malanda mashême ne Yehowa. (1 Samuele 2:21b) Ne padibu bambila bena mu dîku bakuabu malu malenga adibu bapeta mu mikanda ya bulongolodi buetu idibu babale, makanda a mu nyuma a dîku dijima adi avula.

Eyemenayi Yehowa ne muoyo mujima

17. Bua tshinyi baledi badi badikoleshila nkayabu bana kabena ne bua kuteketa mu maboko mu dikolesha bana bua kuluabu bena Kristo?

17 Netuambe tshinyi bua mêku adi ne muledi umue udikoleshila nkayende bana? Mêku aa adi ne ntatu mikuabu idi itangila dikolesha dia bana. Kadi nuenu baledi badi badikoleshila nkayenu bana, kanuteketshi mu maboko to! Kudi mushindu wa nuenu kupatula bipeta bimpe anu mudibu baleje bualu ebu kudi baledi bakuabu ba bungi badi bu nuenu bavua beyemene Nzambi, batumikile mibelu yende ne bafike ku dikolesha bana badi ne bikadilu bilenga ne bikale bakole mu nyuma. (Nsumuinu 22:6) Bushuwa, baledi bena Kristo badi badikoleshila nkayabu bana badi ne bua kueyemena Yehowa ne muoyo mujima. Badi ne bua kumanya se: Yehowa neabambuluishe.​—Musambu 121:1-3.

18. Mmajinga a bana kayi a ku mubidi ne a mu lungenyi adi baledi ne bua kubenga kulengulula, kadi ntshinyi tshidibu ne bua kuteka kumpala?

18 Baledi ba meji badi bajingulula ne: kudi ‘tshikondo tshia kuseka ne tshikondo tshia kuja maja.’ (Muambi 3:1, 4) Dijikija lutetuku ne manaya mimpe bidi mua kukolesha lungenyi ne mubidi wa muana. Mijiki mimpe ne nangananga kuimba misambu ya Bukalenge nebiambuluishe muana bua ikale ne lungenyi luimpe ludi mua kumupesha mushindu wa kukolesha malanda ende ne Yehowa. (Kolosai 3:16) Buana budi kabidi tshikondo tshimpe tshia kudilongolola bua kumona mua kulua muntu mukole udi utshina Nzambi, ne tshia kupeta mushindu wa kutungunuka ne kuikala ne muoyo wa disanka kashidi too ne mu buloba buandamuna mparadizu.​—Galatia 6:8.

19. Bua tshinyi baledi badi mua kuikala bajadike ne: Yehowa neabeneshe mudimu udibu benza bua kukolesha bana babu?

19 Yehowa mmusue bua mêku onso a bena Kristo ashale makole mu nyuma ne ikale mu buobumue. Bituikala banange Nzambi bulelela ne tuenza muetu muonso bua kutumikila Dîyi diende, neabeneshe mudimu mukole utudi tuenza ne neatupeshe bukole butudi nabu dijinga bua kulonda mibelu idiye mufundishe. (Yeshaya 48:17; Filipoi 4:13) Ikala mumanye ne: dîba diudi nadi mpindieu bua kulongesha bana bebe didi ne tshikondo tshiajikadi, diodi dipite, kuakudipeta kabidi to. Enza muebe muonso bua kutumikila mibelu idi Nzambi ufila mu Dîyi diende, ne Yehowa neabeneshe mudimu uudi wenza bua dîku diebe dikale dikole mu nyuma.

Mmalu kayi audi mukuate?

• Bua tshinyi kudisumbila tshikondo kudi ne mushinga wa bungi bua kulongesha bana?

• Bua tshinyi tshilejilu tshimpe tshia baledi tshidi ne mushinga wa bungi?

• Tela imue mishindu mimpe menemene ya kuambuluisha bana bua bakole mu nyuma.

• Mmunyi mudi dîku mua kulama makanda a mu nyuma?

[Nkonko ya dilonga]

[Bimfuanyi mu mabeji 24, 25]

Mêku makole mu nyuma atu alonga Dîyi dia Nzambi pa tshibidilu, abuela mu bisangilu bia tshisumbu ne enza buambi pamue