Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Ku meji matuku etu neavulangane’

‘Ku meji matuku etu neavulangane’

‘Ku meji matuku etu neavulangane’

BANTU ba bungi badi bitaba ne: meji adi ambuluisha bikole bua kujandula nshinga ya mu nsombelu. Meji a bushuwa mbukokeshi budi buambuluisha muntu bua kuenzaye malu bimpe ne dimanya ne dijingulula dia mianda. Mmashilangane bikole ne butshimbakane, bupote ne bupale. Ke padi Bible utubela bua kupeta meji. (Nsumuinu 4:7) Bushuwa, bakafunda mukanda wa Nsumuinu tshia kumpala bua kupetesha bantu meji ne diyisha. Mêyi a mbangilu a mukanda eu adi ne: ‘Nsumuinu ya Solomo, muana wa Davidi, mukalenge wa Isalele: bua bantu bamanye [meji] ne diyisha.’​—Nsumuinu 1:1, 2.

Tshilejilu, tutangilabi malongesha malenga adi mu nshapita mikese ya mbangilu ya mukanda wa Nsumuinu. Solomo udi anu bu tatu wa dinanga udi ubela muanende padiye usengelela badi babala mukanda wende eu bua bitabe diyisha ne bateleje meji. (Nshapita wa 1 ne 2) Udi utuleja mua kudia bulunda bua menemene ne Yehowa ne mua kulama mutshima wetu. (Nshapita 3 ne 4) Udi utubela bua tuetu kuikala ne bikadilu bia tshitembu. (Nshapita 5 ne 6) Kabidi bualu budi ne mushinga wa bungi kutudi mbua se: udi utusokoluela mayele atu nawu muena tshiendenda. (Nshapita wa 7) Lubila ludi meji makuisha bu muntu elangana ludi lusankisha muntu yonso. (Nshapita wa 8) Kumpala kua Mukalenge Solomo kutuadijaye kuela nsumuinu mu nshapita idi ilonda, udi wanji kuambulula mu tshikoso malu malenga akavuaye mumvuije mu nshapita ya mbangilu.​—Nshapita wa 9.

‘Luayi, nudie bidia bianyi ne nunue mvinyo wanyi’

Nshapita wa tshitema wa mukanda wa Nsumuinu ki ndiumvuija dia malu makepesha dia kutondesha nadi bantu didi dileja anu mibelu ikavuabu bamane kufila kabidi ku mbangilu nansha. Kadi mu nshapita eu mbumvuije malu aa mu tshikoso menze bu mufuanu mulenga, asankisha udi uabala bua kukeba njila wa meji.

Nshapita wa 9 wa mukanda wa Nsumuinu udi utuadija ne: ‘Meji akuasa nzubu wawu, akusonga makunji au muanda-mutekete.’ (Nsumuinu 9:1) Mumanyi mukuabu udi wamba ne: tshiambilu “makunji muanda mutekete” tshidi “tshileja nzubu mutambe bunene muibaka mu lupangu lujima, muikale ne musaka muambula kudi makunji asatu mu tshibadi tshionso, ne dikunji dimue pankatshi mu tshibadi tshisatu tshivua tshitangile ku luseke luvua tshibuashibuashi luvua mushiku wa mbelu.” Nansha yeye muambe bulelela, meji a bushuwa mmibake nzubu mukole bua kuakidilamu benyi ba bungi.

Mbalongolole bintu bionso mu nzubu bua kutuadija difesfo. Munyinyi ukadiku, ne mvinyo kabidi. Meji mmaditangidile wowo mine nkayawu malu a dilamba dia biakudia ne dibiteka dia ku mesa. ‘Akushipa nyama yawu, akusangisha mvinyo yawu ne bintu bia mupuya muimpe; akulongolola mesa au kabidi.’ (Nsumuinu 9:2) Mbimueneke ne: biakudia bikole bia mu nyuma bidi bikengela lungenyi bidi ku mesa a mu mufuanu aa.​—Yeshaya 55:1, 2.

Mbanganyi badibu babikile mu difesto didi meji malongolole edi? ‘Akutuma mishikankunde idi iakuatshila mudimu, adi ela dîyi diawu padiwu imana pa mikuna ya mu misoko ne: Muntu yonso udi utshimbakana abuele biende munemu. Adi ambila muntu udi upanga kuikala ne mutshima wa lungenyi ne: Luayi nudie bidia bianyi, nunue mvinyo ingakusangisha. Lekelayi kutshimbakana, nuikale ne muoyo, nuende mu njila wa dijingulula dia mianda.’​—Nsumuinu 9:3-6.

Meji mmatume bansongakaji bawu bua kubikilabu bantu. Mbaye miaba itu ne bantu bavule idibu mua kubikila bisumbu bia bantu. Mbabikile bantu buonso: badi ‘bapanga kuikala ne mutshima wa lungenyi,’ anyi badi kabayi ne dijingulula dia mianda, pamue ne badi kabayi ne dimanya. (Nsumuinu 9:4) Mbabalaye muoyo. Muntu pabuipi ne yonso udi mua kupeta meji adi mu Dîyi dia Nzambi, kusangisha ne adi mu mukanda wa Nsumuinu. Lelu’eu, bu mudi Bantemu ba Yehowa bikale bamanyishi ba mukenji wa meji a bushuwa, mbadifile mu dikeba bantu muaba wonso udibu bua kulonga nabu Bible. Kupeta dimanya mushindu’eu kudi bushuwa mua kufikisha muntu ku muoyo wa kashidi.​—Yone 17:3.

Bena Kristo badi ne bua kuitaba dilongesha didi meji afila. Bidi nanku nangananga bua bansonga ne bantu batshidi batshibangilaku dilonga dia malu a Yehowa. Bu mudibu kabayi batambe kumanya mudi malu a njila ya Nzambi, badi mua ‘kupanga kuikala ne mutshima wa lungenyi.’ Ki mbua se: meji abu onso mmabi nansha, kadi bidi bibalomba dîba dia bungi ne mudimu mukole bua kufikisha mutshima wabu ku dikala ne ngikadilu udi usankisha Yehowa Nzambi bikole. Bidi bibalomba bua kukudimuna ngenyi yabu, majinga abu, malu adibu basue ne adibu bipatshila bikale mu diumvuangana ne tshidi Nzambi musue. Bidi bibakengela bua buobu ‘kujinga mabele a [dîyi] adi kaayi masambakaja ne tshintu.’​—1 Petelo 2:2, MMM.

Nanku, katuenaku tuetu bonso ne bua kubenga bua kushala bimanyine anu pa “diyisha dia malu a tshibangidilu” anyi? Bulelela, tudi ne bua kujinga bua kumanya “malu male a Nzambi” ne kudia biakudia bikole bidi bikale bua bantu bakole. (Ebelu 5:12–6:1; 1 Kolinto 2:10) “Mupika wa lulamatu ne wa budimu” udibu balombola buludiludi kudi Yezu Kristo udi utupesha ne tshisumi tshionso biakudia bia mu nyuma pa dîba diabi. (Matayo 24:45-47, NW) Tuikalayi tudia biakudia bidi ku mesa a meji pa kuikala ne tshisumi mu kulonga kua Dîyi dia Nzambi ne mikanda idi kasumbu ka mupika katupesha.

“Kutandishi muntu udi usekangana”

Mu malongesha adi meji afila mudi kabidi mibelu ne ditandishangana. Kadi bantu bonso kabatu banyisha mibelu ne ditandishangana edi nansha. Ke bualu kayi mêyi a ndekelu a tshitupa tshia kumpala tshia mukanda wa Nsumuinu adi ne didimuija edi: “Muntu udi ubela musekianganyi nebamupetule, udi utandisha muntu mubi nebamufuishe bundu. Kutandishi muntu udi usekangana neakukukine.”​—Nsumuinu 9:7, 8a, MMM.

Musekianganyi udi ulaminangana munda ne ukina muntu udi ukeba kumuambuluisha bua kululamijaye njila wende. Muntu mubi katu wanyisha mushinga udi nawu mibelu to. Ki mbia meji bua kukeba bua kulongesha muntu bulelela bulenga budi mu Dîyi dia Nzambi padiye mubukine anyi ukeba anu bua kubuseka nansha! Pavua mupostolo Paulo uyisha mu Antiokia, wakapeta tshisumbu tshia bena Yuda bavua kabayi banange bulelela nansha kakese. Bakakeba bua kuelangana nende mpata ne mêyi mabi avuabu bamuamba bua kumudiula, kadi Paulo yeye wakabambila anu ne: ‘Kadi bualu bua nuenu nudi nupidia dîyi [dia Nzambi] edi, ne nudi nudilumbuluila bualu buenu ne: katuena bantu bakane bua kuangata muoyo wa tshiendelele, tuetu netuye kudi bantu ba bisamba bia bende.’​—Bienzedi 13:45, 46.

Patudi tudienzeja bua kufikisha lumu luimpe lua Bukalenge kudi bantu badi banange malu mimpe, tudimuke bua katuyi kabuelakana mu bimpatampata ne makokangana ne basekianganyi. Yezu Kristo wakalongesha bayidi bende ne: ‘Panutshidi nubuela mu nzubu, nuele bena nzubu muoyo. Bikala nzubu muimpe, ditalala dienu diluemu; kadi bikala nzubu kayi muimpe, ditalala dienu dipingane kunudi. Muntu udi kayi unuitabuja, udi kayi umvua mêyi enu, panutshidi nulopoka mu nzubu au anyi mu musoko au, nututule nsenga idi mu makasa enu.’​—Matayo 10:12-14.

Mushindu udi muntu wa meji wangata mibelu mmushilangane ne udi musekianganyi uyangata. Solomo udi wamba ne: “Tandisha muntu wa meji, neakunange. Longesha muntu wa meji, neapete meji mapite avuaye nawo kumpala.” (Nsumuinu 9:8b, 9a, MMM) Muntu wa meji mmumanye se: “Diba didibo banyoka muntu, dinyoka didi dimueneka bu bualu bua dibungama, kabuyi bua disanka. Kadi pashishe, didi dipetesha bavua badipete tshimuma tshia bupole ne buakane.” (Ebelu 12:11, MMM) Nansha mudi mibelu mua kumueneka yosha ku muoyo, bua tshinyi kujinga bua kuyipetula anyi kukeba bua kuyepuka pikala diyitaba dituvuija bena meji a bungi?

Mukalenge wa meji udi utungunuka wamba ne: “Longesha muntu muakane, neavudije dimanya diende.” (Nsumuinu 9:9b, MMM) Kakuena muntu ukadi ne meji mapite peshi ukadi mukole muboboke udi kayi mua kutungunuka ne kulonga nansha. Ndisankapu kayi nunku ditudi nadi patudi tumona nansha bantu bakadi banunu bitaba bulelela ne badilambula kudi Yehowa! Tudienzejayi petu bua kushala anu ne dijinga dia kulonga ne kuenza bua lungenyi luetu lushale anu lukuata mudimu.

‘Bidimu bia muoyo webe nebilepeshibue’

Bua Solomo kuleja bualu butambe bunene budi mu muanda udiye umvuija eu, udi usakidilamu kabidi tshintu tshidi mua kupetesha muntu meji. Udi wamba ne: “Ditshina dia Yehowa ntshibangidilu tshia meji, kumanya Wa Tshijila ndijingulula dia mianda.” (Nsumuinu 9:10) Muntu kêna mua kupeta meji a kudi Nzambi bikalaye kayi ne kanemu kakole anyi utshina Nzambi mulelela nansha. Muntu udi mua kuikala ne dimanya diuwule tente mu mutu muende, kadi yeye kayi ne ditshina dia Yehowa, neapangile bua kuenza malu ne dimanya adi bua butumbi bua Mufuki. Udi mene mua kubanga kuamba bintu bidi kabiyi bijalame bua malu adi mamanyike bimpe, udivuija bu muntu mutshimbakane. Kabidi, dimanya dia Yehowa Nzambi Wa Tshijila didi ne mushinga wa bungi bua muntu kushisha kupeta dijingulula dia mianda, didi tshitupa tshikuabu tshinene tshia meji.

Mmamuma kayi atu meji akuama? (Nsumuinu 8:12-21, 35) Mukalenge wa Isalele udi wamba ne: ‘Kundi meme matuku ebe neavulangane, ne bidimu bia muoyo webe nebilepeshibue.’ (Nsumuinu 9:11) Dilepeshibua dia matuku ne bidimu bia muoyo wa muntu didi difumina ku dikala bulunda ne meji. Bushuwa, “[meji] adi ambuluisha badi nawo bua kusombabo panu.”​—Muambi 7:12, MMM.

Kudienzeja bua kupeta meji mbualu budi butangila muntu pa nkayende. Solomo udi ujadika bualu ebu padiye wamba ne: “Wewe ne meji, ndisanka diebe wewe muine, wewe usekangana, neupete dikenga nkayebe.” (Nsumuinu 9:12, MMM) Muntu udi ne meji udi nawu bua diakalenga diende yeye muine, ne musekianganyi udi udikebela makenga ende yeye nkayende. Bulelela, tudi tupola anu tshituvua bakune. Nanku mbimpe ‘tutelejije matshi etu ku meji.’​—Nsumuinu 2:2.

‘Mukaji mupote udi ne lutoyitoyi’

Solomo udi ulua kutela bualu bukuabu bushilangane wamba ne: ‘Mukaji mupote udi ne lutoyitoyi, udi muntu mujibale, kêna mumanye bualu. Udi ushikama ku mbelu kua Nzubu wende, mu tshishikaminu tshia pa mikuna ya mu musoko, bua kubikila badi bapita mu njila, badi benda balulame mu njila yabu ne: Muntu yonso mujibale abuele biende munemu.’​—Nsumuinu 9:13-16a.

Mbafuanyikije bupote ne mukaji wa mutoyi, kayi kanemu ne mubule lungenyi. Buobu pabu mbuibake nzubu. Mbukuate pabu mudimu wa dibikila muntu yonso udi mutshimbakane. Nunku bapitshi ba njila badi ne bua kusungula kua kuya. Nebitabe bua kuya kudi meji anyi peshi kudi bupote?

‘Mâyi miba adi mashemakane’

Meji ne bupote badi babikila bantu ne: ‘Babuele biabu munemu.’ Kadi malu adibu bababikidila mmashilangane. Meji adi abikila bantu ku difesto dia mvinyo ne munyinyi ne bidia. Bualu budi bupote bubikidila bantu budi butuvuluija bikadilu bia mukaji muena buendenda. Solomo udi wamba ne: ‘Udi wambila muntu udi kayi ne lungenyi ne: Mâyi miba adi mashemakane, bidia bitudi tudia mu musokoko bidi bilengele.’​—Nsumuinu 9:16b, 17.

Pamutu pa kulongoluela bantu mvinyo musambakaja, “mukalenge mukaji Matshimbu” udi yeye ubapesha mâyi miba. (Nsumuinu 9:13, MMM) Bible udi ufuanyikija dimanyangana dia mulume ne mukajende munanga ne dinua dia mâyi mimpe matalala. (Nsumuinu 5:15-17) Kadi mâyi miba adi umvuija kuenda kua masandi ne muntu mu musokoko. Mbavuije mâyi aa bu mashemakane, amueneka bu mimpe kupita mvinyo, bualu mmiba, ne adi afila lungenyi lua muntu wongoloka ne tshintu mu musokoko bua kabamumonyi. Mbavuije bidia bia mu musokoko bimueneka bishême kupita bidia ne munyinyi bidi meji malambe anu bualu mbipetela mu njila mikonyangale. Kumona bintu bia mu musokoko bidibu bakandike bu bidi bilenga ntshimanyinu tshia bupote.

Padi eku meji alaya badiwu abikila muoyo, mukaji mupote yeye kênaku utela bualu budi muntu mua kupeta yeye mulonde njila yende nansha. Solomo udi udimuija ne: ‘Kadi muntu au kêna mumanye ne: bafue badimu; kêna mumanye ne: badi bamuendela buenyi badi mu ndondo wa Muaba wa Bafue.’ (Nsumuinu 9:18) Mumanyi mukuabu mmufunde ne: “Nzubu wa mukalenge mukaji Matshimbu ki nzubu wa bushuwa to, kadi ndukita lunene luibaka. Wewe mubuelamu kuakupatukamu ne muoyo to.” Kuikala ne nsombelu wa buendenda ki njila wa meji to, njila wa lufu.

Yezu Kristo wakamba ne: ‘Nubuele ku mushiku wa mbelu mubumbakane; bualu bua mushiku wa mbelu udi munene ne njila wa kabutu udi munene, ne bantu ba bungi badi babuelamu. Mushiku wa mbelu udi mubumbakane ne njila wa ku muoyo udi mubumbakane, ne bantu banya banya badi bamumona.’ (Matayo 7:13, 14) Tuikalayi tudia anu biakudia bidi ku mesa a meji ne tushala anu munkatshi mua badi mu njila udi ufikisha ku muoyo.

[Tshimfuanyi mu dibeji 31]

Kupeta meji mbualu bua muntu nkayende

[Tshimfuanyi mu dibeji 31]

Muntu wa meji udi wanyisha mibelu