Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Kanulu bateleji ba bipua muoyo

Kanulu bateleji ba bipua muoyo

Kanulu bateleji ba bipua muoyo

‘Nuikale benji ba dîyi, kanuikadi anu bumvui badi, bua nunku nudi nudidinga.’​—YAKOBO 1:22.

1. Tshisamba tshia Isalele wa kale tshiakapeta diakalenga dia kumona bishima kayi?

 “KABIYI kupua muoyo” ke miaku mikumbane ya kumvuija nayi bishima biakenza Yehowa mu Ejipitu wa kale. Kakuyi mpata, tshionso tshia ku bipupu dikumi tshivua tshikuatshisha buôwa. Kunyima kua bipupu ebi, Yehowa wakapikula tshisamba tshia Isalele mu mushindu wa dikema, tshiakapitshila mu Mbuu Mukunze mâyi mapanduluke bitupa bibidi. (Dutelonome 34:10-12) Bu wewe mudimuene malu onso aa ne ebe abidi, pamu’apa kuvua mua kupua Eu uvua muenze muoyo nansha. Kadi mufundi wa Misambu wakimba ne: ‘[Bena Isalele] bakapua Nzambi Musungidi wabu muoyo, wakabenzela malu manene mu Ejipitu, wakabenzela bienzedi bia kukema mu buloba bua Hama ne malu akakuatshisha bantu buôwa ku Mâyi Manene Makunze.’​—Musambu 106:21, 22.

2. Ntshinyi tshidi tshileja ne: dianyisha dia Isalele bua malu a bukole avua Nzambi muenze divua dia katupa kîpi?

2 Pakasabuka bena Isalele Mbuu Mukunze, bakatuadija ‘kutshina Yehowa; bakeyemena Yehowa.’ (Ekesode 14:31) Balume bena Isalele pamue ne Mose bakimbila Yehowa musambu bua ditshimuna edi, ne Mîyama ne bakaji bakuabu kudituamu pabu ne ngoma ne maja. (Ekesode 15:1, 20) Tshisamba tshia Nzambi tshiakakema bua malu a bukole avua Yehowa muenze. Kadi dianyisha diabu kudi Eu uvua muenze malu onso au divua dia katupa kîpi. Kunyima kua matuku makese, ba munkatshi muabu ba bungi bakatuadija kuenza malu bienze anu bu se: lungenyi luabu luvua lutubuke kaluyi lulama malu. Bakabanga kunungana ne kudilakena Yehowa. Bamue bakaditua too ne mu ditendelela dia mpingu ne mu tshiendenda tshia masandi.​—Nomba 14:27; 25:1-9.

Ntshinyi tshidi mua kutufikisha ku dipua malu muoyo?

3. Bua dipanga bupuangane dietu, mmalu kayi atudi mua kupua muoyo?

3 Dipanga dianyisha dia bena Isalele didi dikemesha bikole. Nansha tuetu kabidi, bualu bua nunku budi mua kutuenzekela petu. Bushuwa, katutu banji kumona bishima bia Nzambi bia buena abi to. Kadi mu malanda etu ne Nzambi, tukadi bamone malu atudi katuyi mua kupua muoyo to. Bamue ba kutudi badi mua kuvuluka tshikondo tshiakitababu bulelela bua mu Bible. Bikondo bikuabu bia disanka bivua mua kuikala dîba dituakasambila bua kudilambula kudi Yehowa ne dituakatambula mu mâyi bua kulua bena Kristo balelela. Ba bungi ba kutudi mbamone mudi Yehowa mubambuluishe bua kuya kumpala mu makuabu malu a mu nsombelu wabu. (Musambu 118:15) Bualu bua mushinga menemene mbua se: tudi bapete ditekemena dia lupandu ku diambuluisha dia lufu lua mulambu lua Yezu Kristo Muana wa Nzambi. (Yone 3:16) Kadi bu mutudi bapange bupuangane, padi majinga mabi ne tunyinganyinga bituvuila, mbipepele menemene bua tuetu kupua muoyo malu malenga adi Yehowa mutuenzele.

4, 5. (a) Mmunyi mudi Yakobo utudimuija bua njiwu idi nayi bateleji ba bipua muoyo? (b) Umvuija mudi mufuanu wa Yakobo wa muntu ne lumuenu ulenga nsombelu wetu.

4 Yuda muanabu ne Yezu Kristo wakatumina bena Kristo nende mukanda ubadimuija bua njiwu idi nayi bateleji ba bipua muoyo. Wakafunda ne: ‘Nuikale benji ba dîyi, kanuikadi anu bumvui badi, bua nunku nudi nudidinga. Bualu bua bikala muntu mumvui wa dîyi, kayi muenji wadi, yeye udi bu muntu udi utangila mpala wende mene mu lumuenu; bua yeye udi uditangila, udi uya biende, udi upua muoyo lukasa bua mushindu wakadiye.’ (Yakobo 1:22-24) Ntshinyi tshivua Yakobo musue kuamba mu mêyi aa?

5 Patudi tubika mu dinda, pa tshibidilu tutu tuditangila mu lumuenu bua kumona bitudi mua kuenza bua kulongolola tshimuenekelu tshietu. Kadi patudi tuditua mu midimu kabukabu ne tubanga kuenza malu makuabu, tudi tulekela kutuma meji ku tshituvua bamone mu lumuenu. Muanda wa buena eu udi mua kutuenzekela kabidi mu nyuma. Patudi tutangila mu Dîyi dia Nzambi, tudi mua kufuanyikija tshitudi ne tshidi Yehowa ujinga bua tuetu kuikala. Mushindu’eu ke utudi tumona matekete etu bimpe menemene. Dimanya edi didi ne bua kutusaka bua kulengeja bumuntu buetu. Kadi patudi tubanga kuenza midimu yetu ya ku dituku dionso ne patudi tuluangana ne ntatu itudi nayi, mbipepele bua tuetu kulekela kutuma meji etu ku malu a mu nyuma. (Matayo 5:3; Luka 21:34) Mbienze anu bu se: tudi bapue malu malenga adi Nzambi mutuenzele muoyo. Bualu bua mushindu’eu buobu butufikile, meji a kuenza mpekatu adi mua kutuvuila.

6. Mmalu kayi a mu Bible adi mua kutuambuluisha bua katupu dîyi dia Yehowa muoyo?

6 Mu mukanda wa kumpala uvua mupostolo Paulo mufundile bena Kolinto, udi wakulamu bua bena Isalele ba bipua muoyo pavuabu mu tshipela. Anu muvua mêyi a Paulo aa mambuluishe bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala, dikonkonona tshiakabidi malu aa avuaye mufunde didi mua kutuambuluisha bua katupu dîyi dia Yehowa muoyo nansha. Tukonkononayi mpindieu 1 Kolinto 10:1-12.

Tupidiayi nkuka ya pa buloba

7. Ntshijadiki kayi tshilelela tshia dinanga dia Yehowa tshiakapeta bena Isalele?

7 Malu adi Paulo wamba bua bena Isalele adi adimuija bena Kristo. Tshia kumpala, Paulo udi ufunda ne: ‘Bua tshiena musue nupange kumanya, bana betu, ne: Bankambua betu bonso bakadi muinshi mua ditutu, buonso buabu bakapita munkatshi mua mâyi manene; buonso buabu bakabatijibua mu bulombodi bua Mose mu ditutu ne mu mâyi manene.’ (1 Kolinto 10:1-4) Bena Isalele ba mu tshikondo tshia Mose bavua bamone malu manene avua aleja bukole bua Nzambi, kumonabu kabidi ditutu dia mu tshishima divua dibalombola munda munya ne diakabambuluisha bua kupanduka mu Mbuu Mukunze. (Ekesode 13:21; 14:21, 22.) Bena Isalele abu bakapeta tshijadiki tshilelela tshia se: Yehowa uvua mubanange.

8. Ntatu kayi yakadikebela bena Isalele bua tshipua-muoyo tshiabu tshia mu nyuma?

8 Paulo udi utungunuka wamba ne: “Kadi, ba bungi ba munkatshi muabo kabakasankisha [Nzambi] ne bua bualu ebu bakafua mu tshipela.” (1 Kolinto 10:5, MML) Bia dibungama be! Bantu ba bungi ba munkatshi mua bena Isalele bakapatuka mu Ejipitu bakadipangisha bua kubuela mu Buloba Bulaya. Bu muvua Nzambi mubabenge bua dipanga diabu dia ditabuja, bakafuila mu tshipela. (Ebelu 3:16-19) Muanda eu udi mua kutulongesha tshinyi? Paulo udi wamba ne: “Malu awu adi atupesha bilejilu, bua katuikadi ne nkuka mibi muakadibo nayi.”​—1 Kolinto 10:6, MML.

9. Mbintu kayi bivua Yehowa mupeshe tshisamba tshiende, ne mmushindu kayi wakabiangatabu?

9 Bena Isalele bavua ne malu mavule avua mua kubambuluisha bua kushala batuishile mêsu abu pa malu a mu nyuma pavuabu mu tshipela amu. Bakadia tshipungidi ne Yehowa, buobu kulua tshisamba tshidilambule kudiye. Yehowa uvua kabidi mubapeshe buakuidi, ne tabernakle uvua muikale muaba wa kutendelela, ne uvua mulongolole bua buobu kuikala bamulambula milambu. Pamutu pa buobu kusanka bua bintu ebi bia mu nyuma bivuabu babapeshe, bakatuadija kukeka bionso bivua Yehowa mubapeshe.​—Nomba 11:4-6.

10. Bua tshinyi tudi ne bua kuvuluka Nzambi misangu yonso?

10 Bantu ba Yehowa lelu mbashilangane ne bena Isalele pavuabu mu tshipela bualu Nzambi udi ubanyisha. Nansha nanku, bidi bikengela bua muntu yonso wa kutudi avuluke Nzambi mu meji ende. Tuetu benze nenku nebituambuluishe bua kupidia nkuka mibi idi mua kubuitshidija lumonu luetu lua mu nyuma. Tuikalayi bapangadije bua ‘kupidia malu adi kaayi a Nzambi ne nkuka ya pa buloba, [ne bua] kuikala ne meji mapuekele ne makane ne a Nzambi patutshidi pa buloba ebu.’ (Tito 2:12) Ba munkatshi muetu badi mu tshisumbu tshia bena Kristo katshia ku buana buabu kabena ne bua kuela meji ne: mbapangile tshintu kampanda tshimpe nansha. Meji a nunku wowu mua kutuvuila mu mitu yetu, mbimpe tuetu kuvuluka Yehowa ne mabenesha ende adiye mutulongoluele.​—Ebelu 12:2, 3.

Tutumikilayi Yehowa ne muoyo mujima

11, 12. Mmunyi mudi muntu mua kupia tshibawu tshia ditendelela mpingu pende kayi mukukuile bimfuanyi?

11 Paulo udi utudimuija kabidi padiye ufunda ne: ‘Lekelayi kuikala batendeledi ba mpingu, bu muakadi bakuabu babu; bu muakafundabu ne: Bantu bakashikama bua kudia ne bua kunua, bakabika bua kunaya.’ (1 Kolinto 10:7) Muaba eu Paulo udi wakula bua dîba divua bena Isalele basake Alona bua kuenza kana ka ngombe ka ngolo. (Ekesode 32:1-4) Nansha mutudi katuyi mua kutendelela mpingu yetu ya bushuwa eyi, tudi mua kulua batendeledi ba mpingu tuetu badidinge balekele majinga etu mabi atupangisha bua kutendelela Yehowa ne muoyo wetu mujima.​—Kolosai 3:5.

12 Musangu mukuabu, Paulo wakafunda bua bamue bantu bavua baditatshisha anu bua kupeta bubanji pamutu pa kuditatshisha bua malu a mu nyuma. Paulo wakafunda bua bantu abu ‘bavua benda [bu] bena lukuna lua mutshi [wa makenga] wa Kristo’ ne: ‘Nshikidilu wabu udi dibutuka, nzambi wabu ndifu diabu.’ (Filipoi 3:18, 19) Tshintu tshivuabu batendelela katshivua lupingu lusonga to. Tshivua dijinga diabu dia kupeta bintu. Bushuwa, majinga onso ki mmabi to. Yehowa wakatufuka ne majinga a buntu ne tshipedi tshia kusanka ne bintu kabukabu. Kadi bantu badi bateka dikeba masanka kumpala kua malanda abu ne Nzambi badi balua batendeledi ba mpingu.​—2 Timote 3:1-5.

13. Ntshinyi tshidi muyuki wa kana ka ngombe ka ngolo mua kutulongesha?

13 Kunyima kua bena Isalele bamane kumbuka mu Ejipitu, bakenza kana ka ngombe bua kukatendelela. Muyuki eu udi utudimuija bua kubenga kutendelela mpingu udi utupesha kabidi dilongesha dikuabu dia mushinga. Bena Isalele bakabenga mêyi mumvuike bimpe avua Yehowa mubambile. (Ekesode 20:4-6) Kadi, kabavua ne meji a kubenga bua Yehowa kikadi Nzambi wabu nansha. Bakalambula kana ka ngombe aku milambu ne kubikilabu tshikondo atshi ne: “Disanka dia Yehowa.” Bavua badishime buobu nkayabu pavuabu bela meji ne: Nzambi uvua mua kulengulula bupidia buabu. Bualu ebu buvua dipenda Yehowa, ne buakamupesha tshiji tshikole.​—Ekesode 32:5, 7-10; Musambu 106:19, 20.

14, 15. (a) Bua tshinyi bena Isalele kabavua ne tshia kudibingisha natshi bua kulua bateleji ba bipua muoyo? (b) Bituikala basue bua kubenga kulua bateleji ba bipua muoyo, ntshinyi tshituenza ne mikenji ya Yehowa?

14 Kabitu bitamba kuenzeka to bua kumona Ntemu wa Yehowa uya kubuela mu tshitendelelu kampanda tshia dishima. Kadi bamue badi mua kubenga mêyi a Yehowa mu mishindu mikuabu nansha buobu mu tshisumbu tshiende. Bena Isalele kabavua ne tshia kudibingisha natshi bua muvuabu balue bateleji ba bipua muoyo. Bavua bumvue Mikenji Dikumi ne bavuapu pavua Mose ubambila dîyi dia Nzambi dia se: ‘Kanuenji nzambi mikuabu bua kuikala pepi nanyi: nzambi ya tshiamu tshia argent anyi nzambi ya tshiamu tshia or; kanuyenji.’ (Ekesode 20:18, 19, 22, 23) Nansha nanku, bena Isalele bakatendelela kana ka ngombe ka ngolo.

15 Tuetu petu katuena ne tshia kudibingisha natshi bua kulua bateleji ba bipua muoyo. Mu Bible mudi mêyi adi Yehowa utuambila bua kutuludika mu malu a bungi. Tshilejilu, Dîyi dia Yehowa didi dibenga tshilele tshia kusomba tshintu tshia bende kadi kubenga kutshipingaja. (Musambu 37:21) Didi dilomba bana bua batumikile baledi babu, ne bua batatu bakoleshe bana babu mu “dilongesha ne mu mibelu bia kudi Mfumu.” (Efeso 6:1-4, MML) Dîyi edi didi diambila bena Kristo bajike bua kuselanganabu ‘anu mu Mukalenge,’ ne didi diambila basadidi ba Nzambi bakadi baselangane bua se: ‘Dibaka dikale dinemekibue munkatshi mua bantu bonso, bulalu kabunyanguki; Nzambi nealumbuluishe bena masandi bajike ne bena masandi babake.’ (1 Kolinto 7:39; Ebelu 13:4) Bituikala basue bua kubenga kulua bateleji ba bipua muoyo, netuangate mibelu eyi pamue ne mikuabu ya kudi Nzambi ne mushinga wa bungi menemene, ne pashishe netuyitumikile.

16. Ntatu kayi ivua bena Isalele bapete bua ditendelela diabu dia kana ka ngombe ka ngolo?

16 Yehowa kakitaba dijinga divua nadi bena Isalele dia kumutendelela mu wabu mushindu to. Wakashipa bantu 3 000, pamu’apa bualu bavua bantunga-mulongo ba buntomboji abu bua ditendelela kana ka ngombe ka ngolo. Bakuabu benji ba malu bakapeta makenga a kudi Yehowa. (Ekesode 32:28, 35) Edi ndilongesha dia mushinga bua muntu yonso udi ubala Dîyi dia Nzambi kadi udisunguila nkayende tshidiye musue kutumikila!

‘Nyemayi masandi’

17. Mmuanda kayi udibu bambe mu 1 Kolinto 10:8?

17 Nkuka ya mubidi idi mua kukeba tshipua-muoyo tshia mu nyuma mu bualu budi Paulo uleja padiye wamba ne: ‘Tulekelayi kuenda masandi bu muakenda bakuabu babu, bakafua biabu mbombo ibidi ne binunu bisatu dituku dimue.’ (1 Kolinto 10:8) Muaba eu Paulo udi wakula bua muanda wakenzeka mu Mpata ya Moaba ku ndekelu kua luendu lua bena Isalele lua bidimu 40 mu tshipela. Yehowa utshifumina ku dibambuluisha bua kunyenga maloba a ku esete kua Yadene, bena Isalele ba bungi bakapua malu aa muoyo ne kabakaleja dianyisha diabu nansha. Pakavuabu ku mikalu ya Buloba Bulaya, bakabalobesha mu tshiendenda tshia masandi ne mu ntendelelu mubi wa Bâla-peô. Bantu batue ku 24 000 bakafua, munkatshi muabu bantu 1 000 ke bavua bantunga-mulongo ba bualu ebu.​—Nomba 25:9.

18. Nngikadilu wa mushindu kayi udi mua kufikisha muntu ku tshiendenda tshia masandi?

18 Bantu ba Yehowa mbamanyike bimpe lelu bua bikadilu biabu bilenga. Kadi padibu batete bamue bena Kristo bua kuenda masandi, kabena bavuluke Nzambi ne mêyi ende to. Mbalue bateleji ba bipua muoyo. Tshia kumpala, diteta edi kadiena mua kuikala ditangila buludi tshiendenda tshia masandi to. Didi mua kuikala tshilele tshia kubandila bimfuanyi bia bantu kabayi bilamba, tshia kuamba mineku ya bundu anyi kulamatangana tshifiefie ne muntu utudi katuyi ne dijinga dia kuselangana nende, peshi kusakisha bulunda ne bantu badi kabayi ne bikadilu bimpe. Malu onso aa mmafikishe bena Kristo ku dienza mpekatu.​—1 Kolinto 15:33; Yakobo 4:4.

19. Mmibelu kayi ya mu Bible idi ituambuluisha bua ‘kunyema masandi’?

19 Misangu yonso idibu bakeba kutubueja mu ngikadilu kampanda mubi, tuikalayi anu bavuluke Yehowa. Tudi ne bua kutumikila malu adiye utuvuluija mu Dîyi diende. (Musambu 119:1, 2) Bu mutudi bena Kristo, ba bungi ba munkatshi muetu badi benza muabu muonso bua kuikala anu ne bikadilu bilenga, kadi tumanye ne: kuenza tshidi tshiakane ku mêsu kua Nzambi kudi kutulomba bua kutungunuka ne kudienzeja. (1 Kolinto 9:27) Paulo wakafundila bena Kristo ba mu Lomo ne: ‘Bua lumu lua ditumikila dienu luakafika kudi bantu bonso. Nunku ndi nsanka bua bualu buenu, kadi ndi musue nuenu nuikale bena meji ku malu mimpe ne badi ne mitshima mitoke ku malu mabi.’ (Lomo 16:19) Anu muvua Yehowa mushipe bena Isalele 24 000 bua mpekatu yabu, mu katupa kîpi emu neabutule bena masandi ne bakuabu benji ba malu mabi. (Efeso 5:3-6) Nenku pamutu pa tuetu kulua bateleji ba bipua muoyo, tudi ne bua kutungunuka ne ‘kunyema masandi.’​—1 Kolinto 6:18.

Tuikalayi anu tuanyisha bintu bidi Yehowa utupesha

20. Mmunyi muvua bena Isalele bele Yehowa mu diteta, ne ntshinyi tshiakabenzekela?

20 Bena Kristo ba bungi kabatu bakuluka mu tshiendenda tshia masandi to. Kadi, tudi ne bua kuikala badimuke bua katulondi njila udi ufikisha ku manunganyi a munanunanu adi mua kutubengeshisha kudi Nzambi to. Paulo udi utubela ne: “Katutetshi Mfumu bu muvua bamue ba munkatshi muabo bamutete, kubashipabo kudi nyoka. Kanununganyi bu muvua bamue ba kudibo banungana, mubutudi kubashipaye.” (1 Kolinto 10:9, 10, MMM) Bena Isalele bakanungena Mose ne Alona, kunungenabu kabidi ne Nzambi, badilakana bua mana avuaye ubapesha mu tshishima. (Nomba 16:41; 21:5) Yehowa wakabungama anu kakese bua manunganyi abu bishadile muvuaye mubungame bua tshiendenda tshiabu tshia masandi anyi? Bible udi uleja ne: nyoka yakashipa bantu ba bungi bavua banungane. (Nomba 21:6) Musangu mukuabu kumpala, bantomboji bavua banungana bapite pa 14 700 bakabutudibua. (Nomba 16:49) Nanku katuedi lutulu lua Yehowa mu diteta bua kubanga kupepeja bintu bidiye utupesha nansha.

21. (a) Mmubelu kayi uvua nyuma wa Nzambi musake Paulo bua kufunda? (b) Bilondeshile Yakobo 1:25, mmunyi mutudi mua kupeta disanka dia bushuwa?

21 Paulo udi ujikija bidiye ufundila bena Kristo nende bua kubadimuija ne mubelu eu: “Malu aa akabenzekela bua kuleja bakuabo bilejilu; bakuafunda bua kutudimuija, bualu bua tudi mu tshikondo tshidi nshikidilu muikale pabuipi. Nunku, muntu udi wela meji ne, ndi muimane adimuke bua kaponyi.” (1 Kolinto 10:11, 12, MML) Anu bu bena Isalele, Yehowa mmutupeshe masanka a bungi. Kadi katubafuanyi to, katupu muoyo anyi katupangi kuanyisha malu mimpe adi Nzambi utuenzela nansha. Padi tunyinganyinga tutunemenena bujitu, tutumayi meji ku milayi milenga idi mu Dîyi diende. Tuvulukayi malanda etu mimpe atudi badie ne Yehowa ne tutungunukayi ne kuenza mudimu wa dimanyisha Bukalenge udibu batupeshe. (Matayo 24:14; 28:19, 20) Dienza nunku neditufikishe ku disanka dia bushuwa, bualu Mukanda wa Nzambi udi ulaya ne: “Yonso udi utangila ne ntema Diyi dipuangane didi dipa bantu budikadidi, udilama kabidi, kayi muteleji wa bipua muoyo, kadi muikale udikumbaja, awu muntu neikale ne disanka padiye udikumbaja.”​—Yakobo 1:25, MMM.

Newandamune munyi?

• Ntshinyi tshidi mua kutuvuija bateleji ba bipua muoyo?

• Bua tshinyi kutumikila Yehowa ne muoyo mujima kudi ne mushinga wa bungi?

• Mmunyi mutudi mua ‘kunyema masandi’?

• Mmunyi mutudi ne bua kuikala tuangata bintu bidi Yehowa utupesha?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 15]

Bena Isalele bakapua malu a bukole avua Yehowa mubenzele muoyo

[Tshimfuanyi mu dibeji 16]

Bantu ba Yehowa mbapangadije bua kuikala anu ne bikadilu bilenga