Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mmunyi muudi mua kuteka mfranga pa muaba wayi?

Mmunyi muudi mua kuteka mfranga pa muaba wayi?

Mmunyi muudi mua kuteka mfranga pa muaba wayi?

Lukuka lua makuta ne dijinga dia kupeta bubanji ki mbibange lelu to; ne Bible kêna upanga kubitela, bienze anu bu se: mmalu adi malue kupatuka anu matuku etu aa. Nga kale menemene. Nzambi wakambila bena Isalele mu Mikenji yakabapaye ne: ‘Kukumi mutshima webe ku nzubu wa mukuenu, anyi ku tshintu tshionso tshia mukuenu.’​—Ekesode 20:17.

LUKUKA lua bubanji luvuaku nansha mu tshikondo tshia Yezu. Tangila tshidi muyuki uvua pankatshi pa Yezu ne nsongalume mukuabu uvua ne ‘bubanji bupite’ wamba. ‘[Yezu] wakamuambila ne: Bualu bumue mbukushale; upane biudi nabi bionso, ubiabanyine bantu bapele, newikale ne bintu mu tshibutshilu mu diulu; ulue kundonda meme. Kadi pakumvuaye mêyi aa, mutshima wende wakatamba kunyingalala, bualu bua yeye wakadi ne bubanji bupite.’​—Luka 18:18-23.

Mushindu muimpe wa kuangata makuta

Kadi nebikale bibi bua kuamba ne: Bible udi ubipisha makuta anyi midimu yonso minene itudi mua kuenza nawu. Bible udi uleja ne: makuta adi epula ku bupele ne ku ntatu itubu bukebesha, adi ambuluisha bantu bua kupeta bidibu nabi dijinga. Mukalenge Solomo wakafunda ne: “Lungenyi ludi ne dikuatshisha bu dia biuma.” Wakafunda kabidi ne: ‘Bidia bidi bisankisha bantu; mvinyo idi isankisha mitshima ya bantu; biuma bidi bipetesha bintu bionso.’​—Muambi 7:12; 10:19.

Nzambi udi wanyisha dienza malu mimpe ne mfranga. Tshilejilu, Yezu wakamba ne: “Dikebelayi balunda ne biuma bia panu.” (Luka 16:9, Mukanda wa Mvidi Mukulu) Mêyi aa adi atangila kabidi difila mfranga bua kutuma ntendelelu mulelela wa Nzambi kumpala, bualu bidi bikengela tuetu kukeba ne muoyo mujima bua Nzambi alue Mulunda wetu. Solomo wakalonda tshilejilu tshia tatuende Davidi, kufilaye makuta mavule ne bintu bia mushinga bua kuasabu ntempelo wa Yehowa. Bualu bukuabu budi bena Kristo ne bua kuenza mbua kuambuluisha badi bakenga. Mupostolo Paulo wakamba ne: “Nukuatshishe bansanto ne bintu bidibo bakengela.” Wakamba kabidi ne: ‘Nusankidile benyi misangu yonso.’ (Lomo 12:13) Pa tshibidilu malu aa atu alomba makuta. Kadi netuambe tshinyi bua lukuka lua mfranga?

‘Dinanga dia tshiamu tshia argent’

Paulo wakakula bikole bua “lukuka lua biuma,” anyi “dinanga dia tshiamu tshia argent” pavuaye ufundila Timote, nsonga muena Kristo nende. Mibelu ya Paulo idi mu 1 Timote 6:6-19. Wakaleja bua “lukuka lua biuma” pavuaye wakula bua bubanji. Pa kumona mushinga udi bantu bapesha mfranga, tudi ne bua kukonkonona bimpebimpe mêyi avua Paulo muambe. Dikonkonona meyi aa neditukuatshishe bikole bualu didi dituleja mushindu wa ‘kulamata muoyo wa bushuwa.’

Paulo udi ufila mubelu eu: ‘Lukuka lua biuma ludi muji wa malu mabi a mishindu yonso; bidi bantu bakuabu badikebela ne bakasesuishibua mu njila wa ditabuja, bakadisunsula mubidi wonso ne tunyinganyinga tua bungi.’ (1 Timote 6:10) Mvese eu kêna wamba ne: makuta mmabi to, ne kakuena mvese nansha umue udi wamba nunku nansha. Peshi mupostolo Paulo kêna wamba ne: makuta ntshiledi tshinene tshia “malu mabi,” anyi bua se: makuta ke tshiledi tshia ntatu yonso nansha. Kadi lukuka lua biuma anyi lua makuta ke ludi mua kuikala umue wa ku miji ya “malu mabi” a mishindu yonso.

Epuka lukuka

Kuamba ne: Mukanda wa Nzambi kawena ubipisha makuta kakuena ne bua kutusaka bua kupepeja mubelu wa Paulo eu to. Bena Kristo badi babanga kupeta lukuka lua makuta badi baditeka mu njiwu ya kupeta ntatu ya mishindu yonso, lutatu ludi lutambe bubi ndua kumbuka mu ditabuja. Paulo wakajadika bulelela bua muanda eu ne mêyi akambilaye bena Kristo ba mu Kolosai ne: ‘Nunku nufuishe bitupa bia mibidi yenu ya pa buloba: nkunka ya mubidi, disamina dibi dia mutshima, ne dikuma dia mutshima ku bintu didi kutendelela kua mpingu mene.’ (Kolosai 3:5) Mmunyi mudi dikuma dia mutshima ku bintu anyi “lukuka lua biuma” mua kuikala kutendelela kua mpingu? Bidi bisua kumvuija ne: mbibi bua kukeba kuikala ne nzubu munene, mashinyi mapiamapia peshi mudimu udi ufuta bimpe menemene anyi? Tòo, nansha tshimue tshia ku bintu ebi ki ntshibi to. Kadi lukonko ludi ne: Ntshinyi tshidi tshisaka mutshima wa muntu bua kujinga bintu ebi, ne bidi menemene ne mushinga anyi?

Dishilangana didi pankatshi pa dijinga dilelela ne lukuka tudi mua kudifuanyikija ne dishilangana didi pankatshi pa kapia kakese kadi bantu balamba naku ne tshikutu tshia kapia tshidi tshiosha ditu. Dijinga diakanyine dia tshintu didi mua kutukuatshisha. Didi ditusaka bua kuenza mudimu ne kupatula mamuma a mudimu wetu. Nsumuinu 16:26 udi wamba ne: ‘Muoyo wa muena mudimu udi usamina biakudia udi umuenzeja mudimu, bualu bua mukana muende mudi mumuenzeja bua kukuata mudimu.’ Kadi lukuka luolu ludi ne njiwu ne kabidi ludi lubutulangana. Ndijinga dikole didi kadiyi kukanda.

Kukanda dijinga dietu dia makuta ke tshilumbu tshinene tshidi muaba eu. Makuta anyi bintu bitudi tupeta nebikumbaje majinga etu anyi majinga etu neatuvuije bapika ba makuta? Ke bualu kayi Paulo udi wamba ne: “muena lukuka lua biuma udi mutendeledi wa mpingu.” (Efeso 5:5) Kuikala ne lukuka lua tshintu kampanda mmumue ne: tudi tufila muoyo wetu ku tshintu atshi, tudi tutshivuija mfumuetu, nzambi wetu, tshintu tshitudi tukuatshila mudimu. Pabi Nzambi udi utuambila ne: ‘Kuikadi ne nzambi mikuabu ne meme popamue.’​—Ekesode 20:3.

Tuetu bikale ne lukuka bidi bileja kabidi ne: katuena tuitaba bua se: Nzambi neakumbaje mulayi wende wa kutupesha bitudi nabi dijinga to. (Matayo 6:33) Nunku lukuka ludi mumue ne kuela Nzambi nyima. Mu mushindu’eu kabidi ludi “kutendelela kua mpingu.” Ke bualu kayi Paulo udi utudimuija patoke bua tuludimukile!

Yezu pende wakamba bua tudimukile lukuka. Wakatuambila bua kubenga kujinga tshintu tshitudi katuyi natshi ne: ‘Nudimuke, kanukumi mitshima ku biuma; bua muntu kêna ne muoyo bualu bua bungi bua bintu bidiye nabi.’ (Luka 12:15) Bilondeshile mvese eu ne mufuanu wakalua Yezu kufila, lukuka ludi lufumina ku dididinga se: tshidi ne mushinga mu nsombelu wa muntu mbungi bua bintu bidiye nabi. Bidi mua kuikala makuta, muanzu, bumfumu anyi bintu bikuabu. Ki mbikole bua kuikala ne lukuka lua tshintu tshionso tshidi muntu mua kupeta. Tudi mua kuela meji ne: tuetu bapete tshintu atshi netupete disanka. Kadi bilondeshile Bible ne malu akadi menzekele bantu, anu Nzambi ke udi ne wikala mua kukumbaja majinga etu malelela, anu muakambila Yezu bayidi bende.​—Luka 12:22-31.

Bantu ba lelu badi basombele anu kusumba ne kusumbisha bintu badi bajula bakuabu lukuka. Bantu ba bungi badibu balobesha mu mishindu mikole idi misokome badi bafika ku dimona ne: tshionso tshidibu natshi katshiena tshikumbana to. Mbasue kupeta bintu bia bungi, bidi binene ne bitamba buimpe. Nansha mutudi katuyi mua kushintulula bantu, mmunyi mudi muntu yonso wa kutudi mua kukandamena tshilele etshi?

Kusanka ne bitudi nabi kudi kubengangana ne lukuka

Paulo udi utuleja tshitudi mua kupingaja pa muaba wa lukuka: tudi ne bua kusanka ne bitudi nabi. Udi wamba ne: “Nunku, bituikala ne biakudia ne biakuvuala, tusanke bua bintu ebi.” (1 Timote 6:8, Muanda Mulenga Lelu) Diumvuija dia se: “biakudia ne biakuvuala” ke bintu bitudi nabi dijinga menemene didi mua kumueneka bu kukepesha bikole bitudi ne bua kuikala nabi. Bantu ba bungi batu bajikija mukodi ne malu atubu baleja ku televizion, babandidi aba batu bamona bantu banene basombele mu nzubu minene ya mabalasa. Eu ki mmushindu wa kusanka ne bitudi nabi to.

Tshidibi, basadidi ba Nzambi ki mbenzejibue bua kudisombesha mu bupele bua ku bukole to. (Nsumuinu 30:8, 9) Paulo udi utuvuluija tshidi kuikala mupele kumvuija menemene, mbuena kuamba ne: Muntu udi upangila bintu ebi bidi ne mushinga muaba udiye musombe: biakudia, bilamba ne muaba wa kulala. Kadi tuetu bikale ne bintu ebi, tudi mua kuikala ne disanka.

Paulo uvua wambilamu pavuaye umvuija tshidi kusanka ne bintu bidiku anyi? Mbia bulelela bua se: muntu udi mua kusanka anu ne bintu binene ebi: biakudia, bilamba ne muaba wa kulala anyi? Paulo uvua ne bua kuikala mumanye bualu ebu. Ukavuaku mupete bubanji ne masanka a pa buawu a ku muanzu munene uvuaye nawu munkatshi mua bena Yuda ne ku buena-muabu bua bena Lomo. (Bienzedi 22:28; 23:6; Filipoi 3:5) Paulo wakapeta kabidi makenga makole mu midimu yende ya bu-misionere. (1 Kolinto 11:23-28) Mu malu onso aa, wakalonga bualu busokoka buakamuambuluisha bua kushala usanka ne bivuaye nabi. Buvua bualu kayi abu?

‘Ngakumana kuyila bualu busokoka’

Paulo wakamba mu umue wa ku mikanda yende ne: ‘Ndi mumanye mua kupuekeshibua, ndi mumanye mua kuikala ne bintu bitambe; mu bualu buonso ne mu mianda yonso ngakumana kuyila bualu busokoka bua kuikala ne difu diukute, ne mua kuikala ne nzala, ne mua kuikala ne bintu bitambe bungi, ne bua kuikala ne bintu bitambe kukepa.’ (Filipoi 4:12) Mêyi aa adi aleja ne: Paulo uvua ne dishindika dia bungi ne meji matuma ku bintu bimpe. Bidi mua kuikala bipepele bua kuamba ne: nsombelu wende uvua mulenga pakafundaye mêyi aa, pabi kabiena nanku to. Tshikondo atshi uvua mu buloko ku Lomo!​—Filipoi 1:12-14.

Tuetu bakonkonone bualu budi buelesha meji ebu bimpe, netufike ku dimona bua se: mvese eu udi uleja bualu bunene budi butangila tshilumbu tshia kusanka ki ng’anu bua bubanji to, kadi ne bua ntatu itudi mua kuikala nayi kabidi. Kuikala ne bubanji bupitepite bungi anyi makenga mapitepite bukole kudi mua kutuela mu diteta bua tuleje tshitudi tuteka pa muaba wa kumpala. Paulo wakakula bua biuma bia mu nyuma biakamuambuluisha bua kuikala ne disanka nansha muvuaye kayi ne tshintu ne: “Ndi mumanye mua kuenza malu onso mu [Nzambi] udi unkolesha.” (Filipoi 4:13) Pamutu pa yeye kueyemena bintu biende ni bivua bia bungi anyi bikese, anyi nsombelu wende ni uvua muimpe ta mubi, Paulo wakanyemena kudi Nzambi bua kukumbajaye majinga ende. Bua muanda eu, wakapeta disanka.

Tshilejilu tshia Paulo tshiakambuluisha nangananga Timote. Mupostolo eu wakabela nsonga eu bua kuikala ne nsombelu uvua ulomba bua kuteka dilamata Nzambi ne didia nende malanda mashême kumpala kua bubanji. Wakamba ne: ‘Kadi wewe, muntu wa Nzambi, nyema malu aa; londa malu makane ne a buimpe bua Nzambi ne a ditabuja ne dinanga ne ditantamana ne kalolo.’ (1 Timote 6:11) Nansha muvua mêyi aa mua kuikala mambila Timote, adi atangila muntu yonso udi musue kutumbisha Nzambi ne udi musue kuikala ne disanka dilelela mu nsombelu wende.

Timote uvua ne bua kudimukila lukuka anu bu bena Kristo bakuabu bonso. Bidi bimueneka ne: mu tshisumbu tshia Efeso tshivuaye pakamufundila Paulo muvua bena Kristo babanji. (1 Timote 1:3) Paulo ukavua mubueje lumu luimpe lua Kristo mu tshimenga etshi tshia bungenda-mushinga ne ukavua mukudimuishe bantu ba bungi mitshima. Kakuyi mpata, ba bungi ba munkatshi muabu bavua babanji, anu mudi bamue bena Kristo lelu’eu.

Mpindieu bilondeshile bidibu balongeshe mu 1 Timote 6:6-10, lukonko ludi ne: Ntshinyi tshidi bantu badi ne makuta a bungi mua kuenza bikalabu basue kutumbisha Nzambi? Paulo udi wamba ne: badi ne bua kuanji kukonkonona lungenyi luabu. Mfranga itu ipesha muntu lungenyi lua se: udi ne bionso. Paulo udi wamba ne: ‘Udimuije bantu badi babanji mu tshikondo tshia mpindieu, bua bobo kabadisu, kabateki ditekemena diabu kudi bubanji budi mua kujimina tshitupa tshîpi; kadi batekemene Nzambi, udi utupa bintu bionso bivule bua tuetu kusanka nabi.’ (1 Timote 6:17) Bantu babanji badi ne bua kumanya mua kubenga kutangila anu makuta abu; badi ne bua kutangila kudi Nzambi, mufidi munene wa bubanji buonso.

Kadi lungenyi nkayalu ki ndudi ne bualu to. Bena Kristo babanji badi ne bua kuenza malu a meji ne bubanji buabu. Paulo udi ufila mubelu eu: ‘Nuenzele bakuabu bimpe, nuikale ne bubanji bua bienzedi bimpe; badilongolole bua kupangana bintu.’​—1 Timote 6:18.

‘Muoyo wa bushuwa’

Tshipatshila tshinene tshia mubelu wa Paulo eu ntshia se: tudi ne bua kuvuluka ne: mushinga wa bubanji udi ne mikalu. Dîyi dia Nzambi didi diamba ne: ‘Biuma bia muntu mubanji bidi musoko wende wa ngumbu, bidi bu lumbu lule mu meji ende.’ (Nsumuinu 18:11) Eyowa, diambuluisha didi nadi biuma ditu ndekelu wa bionso anu bu bilotalota ne ditu dishimakajangana. Ki mbimpe bua tuetu kuvuija biuma kipatshila ka mu nsombelu wetu to, kadi tuetu tudi ne bua kukeba bua Nzambi atuanyishe.

Bu mutudi katuyi bamanye tshidi mua kufikila bubanji, katuena ne bua kushala anu babutekemene to. Tudi ne bua kushala batekemene anu tshintu tshidi tshikole, tshia mushinga ne tshia kashidi. Tudi bateke ditekemena dietu dia bena Kristo kudi Yehowa Nzambi Mufuki wetu, ne ku mulayi wende wa muoyo wa tshiendelele. Bu mudi makuta kaayi mua kupetesha muntu disanka, kaena kabidi mua kumupetesha lupandu to. Anu ditabuja dietu dia Nzambi ke didi mua kutupesha ditekemena edi.

Nunku, nansha tuetu babanji anyi bapele, tshidibi tuikalayi anu ne nsombelu wikala mua kutuvuija ‘babanji ku mêsu kua Nzambi.’ (Luka 12:21) Kakuena tshintu tshipite kuikala ne nsombelu udi Mufuki wanyisha. Bionso bitudi tuenza bua kutungunuka ne kuikala anu ne nsombelu eu bidi bituambuluisha bua ‘kudibutshila bidi bitekibua bimpe bua matuku alualua, bua tuetu tulamate muoyo udi muoyo wa bushuwa mene.’​—1 Timote 6:19.

[Tshimfuanyi mu dibeji 7]

Paulo wakalonga bualu busokoka bua kusanka ne bivuaye nabi

[Bimfuanyi mu dibeji 8]

Tudi mua kuikala ne disanka ne kusanka ne bitudi nabi