Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mitshi itu ishala mutantshi mule

Mitshi itu ishala mutantshi mule

Mitshi itu ishala mutantshi mule

Pa mabue ki mmuaba mulenga wa kuasa nzubu to, nangananga wowu mikale pa mikuna mile. Nansha mudipu pamueneka kapayi pimpe, imue mitshi itu itolokela pa mabue a pa mikuna ya nunku itu ikuata bikole, mabue a mashika a mu muvu wa hiver ne minanga mikole ya mu muvu wa été kabitu biyenzela bualu.

PA TSHIBIDILU, mitshi mikole eyi kayitu itamba kulepa bu mudi miana yabu itu mu muaba mulandakane to. Bitupa biayi bia pankatshi bidi mua kuikala binyongoboke ne kabiyi bikole bimpe to. Mpepele mikole ne muaba mubi udiyi ke bintu bidi bikosa matamba ayi anyi biyipopola.

Bua pa kumona mudiyi ikolela miaba eyi idi kayiyi mimpe, pamu’apa udi mua kuamba ne: mitshi eyi idi mua kushala anu bua matuku makese. Kadi pabi kabiena nanku to. Bamue batu bamba bua mutshi wa Metushela (Pinus aristata) ne: udi utoloka pa mikuna ya bule bua metre 3 000 ya White Mountains mu provense wa Californie, ne udi ne bidimu 4 700. Mukanda kampanda (The Guinness Book of Records 1997) udi utela mutshi eu bu mutshi udi ne bidimu bia bungi kupita mikuabu yonso idi pa buloba bujima. Edmund Schulman, eu uvua mulonge malu a mitshi eyi ikadi mienze bidimu bia bungi, wakumvuija ne: “Bidi bimueneka se: mutshi wa Metushela . . . udi mua kuikala ushala mutantshi mule bua bukole bua ntatu idiwu upeta. Mitshi mikuabu yonso [ya budimbua] idi pa mikuna ya White Mountains itu pamu’apa itoloka pa mikuna ya bule bua metre 3 000 mu muaba mume wa tshipela tshikale ne mabue. Schulman wakasangana kabidi ne: mitshi ikadi mienze bidimu bia bungi menemene kupita mitshi mikuabu yonso ya budimbua ivua payi mitoloke ne mikolele mu miaba ivua kayiyi nansha mimpe.

Nansha mudiyi ne bua kukandamena ntatu ya miaba idiyi, mitshi eyi itu ishala mutantshi mule bualu badi bayambuluisha bikole kudi bintu bimpe bibidi. Tshia kumpala: mitshi eyi mmiditolokele pa muaba wa nkayayi, udi kauyi bisosa bia bungi, ne muaba eu udi uyikuba ku mudilu utu wosha metu udi muikale tshimue tshia ku bintu binene bitu binyanga mitshi ikadi mikole. Tshibidi: miji yayi mmikuate bikole mu mabue, ne anu tshikumina ke tshidi mua kuyishimbula.

Bible utu ufuanyikija basadidi ba lulamatu ba Nzambi ne mitshi. (Musambu 1:1-3; Yelemiya 17:7, 8) Buobu pabu badi mua kupeta ntatu bua nsombelu idibu nayi. Dibakengesha, masama anyi bulanda bukole, bidi mua kuteta ditabuja diabu bikole, nangananga bikala ntatu itungunuka ku tshidimu ne ku tshidimu. Nansha nanku, Mufuki wabu, eu wakenza mitshi itu ishala anu mimane nansha kuoku kuikale malu kayi anyi mpepele mikole, udi ushindikila bantu badi bamutendelela ne: neabambuluishe. Bible udi ulaya aba badi batantamena makenga ne: “Neanujadike, neanukoleshe.”​—1 Petelo 5:9, 10.

Muaku wa tshiena-Gelika udibu bakudimune mu Bible ne: “kutantamena” udi ufila lungenyi lua ‘kushindama anyi kunanukila.’ Anu bu mudibi bua mitshi ya budimbua, miji yayi mimpe ke idi iyambuluisha bua kutantamana anyi kushala mutantshi mule. Bena Kristo buobu, badi ne bua kuela miji yabu bikole mu Yezu Kristo bua kumonabu mua kushala bashindame. Paulo wakafunda ne: ‘Bu munuakitabuja Kristo Yezu Mukalenge, nuikale nuende mu Kristo; nuikale ne miji yenu miedibue munda muende, nuikale nujadikibua mu ditabuja dienu, bu munuakayishibua; nukumbane mu disakidila.’​—Kolosai 2:6, 7.

Paulo wakamona ne: miji mikole ya mu nyuma idi ne mushinga. Yeye muine wakakenga ne “dieba mu mubidi,” ne wakatantamena makenga makole mu mudimu wende. (2 Kolinto 11:23-27; 12:7) Kadi wakajingulula ne: bukole bua kudi Nzambi ke buvua mua kumuambuluisha bua kutungunuka. Wakamba ne: ‘Ndi mumanye mua kuenza malu onso mu Mukalenge udi unkolesha.’​—Filipoi 4:13.

Anu mudi tshilejilu tshia Paulo tshileja, ki ng’anu nsombelu mimpe idi muena Kristo mua kuikala nayi idi mua kuenza bua kutantamenaye ntatu bimpe nansha. Anu bu mutu mitshi ya budimbua itu ishala anu mishindame nansha kuoku kuikale mpepele mikole ya mushindu kayi, tuetu petu tudi mua kushala bashindame mu ditabuja bituikala bele miji bikole mu Kristo ne beyemene anu bukole budi Nzambi ufila. Kabidi, tuetu bananukile too ne ku ndekelu, netudimuene ne etu abidi mudi mulayi mukuabu eu wa Nzambi ukumbana: “Bu mudi matuku a muoyo wa mutshi mbu mudi matuku a bantu banyi.”​—Yeshaya 65:22; Matayo 24:13.