Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Diabolo utu kuoku anyi?

Diabolo utu kuoku anyi?

Diabolo utu kuoku anyi?

“Kuvua tshikondo tshivua bena mu Ekeleziya wa bena Kristo bangata diabolo, Belezebula anyi Satana, mukalenge wa malu mabi, bu muntu mulelela wa bukole anu mudibu lelu bangata Nzambi bu muntu mulelela wa bukole kudi bantu badi bungi buabu buenda amu bukepela; diabolo ntshintu tshivua bena Yuda ne bena Kristo ba kumpala bafuikakaje bua kumvuija bubi buvuabu bamona ne tshimfuanyi tshia tshintu tshikale tshitupa muntu tshitupa nyama. Kunyima bena Kristo bakalua kuitaba ne: eu uvua muntu wa mu tshingenyingenyi uvuabu kabayi mua kufidila tshijadiki ne buobu kumumbusha mu lungenyi mu musokoko.”​—“All in the Mind—​A Farewell to God,” mufunda kudi Ludovic Kennedy.

ANU mudi mufundi ne kamona-kamba Ludovic Kennedy muambe, munkatshi mua bidimu nkama ne nkama muntu nansha umue mu Bukua-buena-Kristo kavua welesha mpata bua se: Diabolo udiku. Kadi, bilondeshile Mulongeshi Norman Cohn, imue misangu bena Kristo bavua ne “meji matuma anu ku bukole budi nabu Satana ne ba-demon bende.” (Europe’s Inner Demons) Meji aa kaavua anu kudi bantu ba milongo mishadile bavua kabayi balonge to. Tshilejilu, bua lungenyi lua ne: Diabolo mmudiandamune nyama bua kuikalaye ulombola nyuma mibi ne dienza dia malu a bundu, Mulongeshi Cohn udi wamba ne: lungenyi elu “ki ndufumine ku malu mamba kudi bantu badi kabayi balonge to, kadi ndufumine ku ngenyi ya bantu bakese badi balonge tulasa tua bungi.” Kabidi, “kasumbu kakese ka bantu aba badi balonge tulasa tua bungi,” pamue ne balombodi ba bitendelelu badi bamanye mukanda, ke bavua benzeje bua kubangabu kukuata bena mupongo ku Mputu kutuadijila mu lukama lua bidimu lua 15 too ne mu lua 17 muakambabu ne: balombodi ba Ekeleziya ne ba mbulamatadi bakakengesha ne kushipabu bantu batue ku 50 000 bavuabu babanda ne: bavua ku mupongo.

Kabiena bikemesha bua mudi bantu ba bungi bafike ku dibenga malongesha adi atangila Diabolo adibu bamona apungija lungenyi ne akuatshisha bantu buôwa tshianana. Nansha mu 1726, Daniel Defoe wakaseka lungenyi luvua bantu nalu lua se: Diabolo uvua muntu wa tshidika udi ukuatshishangana buôwa, “muikale ne mapuapua bu a mudima, ne nsengu, ne makasa mapanduluke bu bikono bia nyama, ne mukila mule, ne ludimi luenze bu nsomo, ne bikuabu bintu.” Wakamba ne: ngenyi ya nunku ivua “malu a tshianana mafuikakaja” kudi “bantu badi bapatule lungenyi ne benze tshimfuanyi tshia Diabolo muikale muntu wa tshidika, badi bashima bantu badi kabayi babimanye bimpe ne Diabolo udibu bafuikakaje buobu nkayabu.”

Ke lungenyi luutu pebe nalu anyi? Udi witaba bua se: “Diabolo udi bulelela muntu udibu bafuikakaja anu bua kumvuija malu mabi ende anyi”? Mêyi aa adi mu tshibungu kampanda tshia malu a mu Bible (The Zondervan Pictorial Encyclopedia of Bible), ne bantu ba bungi badi bamba mudibu bena Kristo batu bela meji mushindu’eu. Jeffrey Burton Russell udi wamba ne: bena teoloji bonso ba mu Bukua-buena-Kristo “kabatshiena bangata Diabolo ne ba-demon bende bu malu a kale adi kaayi malelela.”

Kadi bua bantu bakuabu, Diabolo mmuntu mulelela. Badi bela meji ne: kudi ne bua kuikala bukole kampanda bubi budi buenzeja malu mabi adi enzekanzeka mu bantu. Russell udi wamba ne: “malu a tshikisu adi menzeke mu bidimu bia 1900” adi afila tshijadiki tshimue tshidi bantu “babanguluile kuitaba ne lukasa ne: Diabolo udiku tshia bushuwa, kunyima kua tshikondo buletshi.” Bilondeshile mêyi a mufundi Don Lewis, lelu bantu ba bungi badi balonge badi “baseka” malongesha a malu a nyuma adi kaayi malelela ne adi atshingisha a “bankambua babu bavua kabayi bamanye mukanda,” badi “mpindieu benda bitaba kabidi lungenyi lua se: nyuma mubi udi mu tshibuashibuashi emu.”​—Religious Superstition Through the Ages.

Kadi ntshinyi tshitudi mua kuangata bu bulelela pa bualu ebu? Diabolo udi patupu bualu bufuikakaja budi kabuyi ne mutu anyi? Peshi mmuntu utudi ne bua kumona bu mulelela nansha mu lukama lua bidimu lua 21 elu anyi?

[Tshimfuanyi mu dibeji 4]

Anu mudibu baleje mu tshimfuanyi etshi tshia Gustave Doré, kale bavua bazola Diabolo muikale tshitupa muntu, tshitupa nyama

[Mêyi a dianyisha]

The Judecca​—Lucifer/​The Doré Illustrations For Dante’s Divine Comedy/​Dover Publications