Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Kebayi ditalala, nudilonde’

‘Kebayi ditalala, nudilonde’

‘Kebayi ditalala, nudilonde’

“Bu biobo mua kuenzeka, nuenze muenu muonso bua kusomba ne bantu bonso mu ditalala.”​—LOMO 12:18, MMM.

1, 2. Mbua amue malu kayi budi ditalala dikeba kudi bantu kadiyi mua kunenga?

 FUANYIKIJABI nzubu muikale ne bishimikidi biteketangane ne mikamba mibole ne musaka musunsuke. Udiku mua kuitaba bua kuya kusombelamu anyi? Pamu’apa kuakuitaba to. Nansha bobu balabe nzubu eu mukubu mupiamupia, kakukola to. Nansha ku shòo nzubu eu neikale mua kupuka.

2 Ditalala dionso dia kudi bantu didi bu nzubu eu. Ndiashila pa bishimikidi bitekete, tuamba ne: malaya ne mayele a bantu badi ‘kabayi mua kutupandisha.’ (Musambu 146:3, MMM) Miyuki ya malu a kale mmiûle tente ne mvita ivua pankatshi pa matunga, bisamba ne bisa. Bushuwa, kuvua bikondo bivua ditalala dia matuku makese dikaleku, kadi nditalala dia mushindu kayi? Matunga abidi owu aluishangana ne pashishe bela dîyi bua kuikale ditalala bualu mbatshimune ditunga dimue anyi bualu onso abidi kaena amona tshidiwu kabidi apeta mu diluishangana edi, adi didi mua kuikala ditalala dia mushindu kayi? Nkuna, dielelangana meji mabi ne mikawu bivua bikebeshe mvita ayi bidi anu kuoku. Ditalala didi dikale dia tshidingishilu patupu, didi bu ‘mukubu mulaba’ bua kusokoka malu a mvita ki nditalala dia kashidi nansha.​—Yehezekele 13:10.

3. Bua tshinyi ditalala dia bantu ba Nzambi ndishilangane ne ditalala kayi dionso dikeba kudi bantu?

3 Nansha nanku, kudi ditalala dilelela pa buloba ebu bunyangakaja ne mvita. Didi muaba kayi? Didi munkatshi mua bantu badi balonda mu makasa a Yezu Kristo, bena Kristo balelela badi batumikila mêyi a Yezu ne badienzeja bua kumuidikija. (1 Kolinto 11:1; 1 Petelo 2:21) Ditalala didi pankatshi pa Bena Kristo balelela ba makoba, milongo ne matunga mashilangane ndilelela bualu didi difumina ku malanda a ditalala adibu badie ne Nzambi, adi mashindamene pa ditabuja mulambu wa Yezu Kristo udi upikula bantu. Ditalala diabu ndipa dia Nzambi, ki ndifumine kudi bantu to. (Lomo 15:33; Efeso 6:23, 24) Mbadipete bualu badi bakokela Yezu Kristo ‘Mukalenge wa Ditalala’ ne batendelela Yehowa “Nzambi wa dinanga ne ditalala.”​—Yeshaya 9:6; 2 Kolinto 13:11.

4. Mmunyi mudi bena Kristo ‘balonda’ ditalala?

4 Ditalala kadiena mua kudivuila nkayadi kudi bantu bapange bupuangane to. Ke bualu kayi Petelo wakamba ne: muena Kristo yonso udi ne bua ‘kukeba ditalala, kudilonda.’ (1 Petelo 3:11) Mmunyi mutudi mua kudikeba? Mulayi kampanda wa kale udi ufila diandamuna. Yehowa wakakuila mukana mua Yeshaya, kuambaye ne: “Bana bebe bonso nebikale bayidi ba Yehowa; ditalala dia bana bebe nedikale dinene.” (Yeshaya 54:13; Filipoi 4:9) Eyowa, bantu badi batumikila malu adi Yehowa ulongesha ke badi bapeta ditalala. Ditalala ne “dinanga, disanka, . . . lutulu, bulenga, buimpe, ditabuja, bupuekele, didikanda” mmamuma a nyuma muimpe wa Nzambi. (Galatia 5:22, 23, NW) Ditalala edi kabena mua kudipeta kudi muntu udi kayi ne dinanga, kayi ne disanka, kayi ne lutulu, kayi ne bulenga, muena malu mabi, kayi ne ditabuja, muena luonji anyi kayi ne didikanda to.

“Kusomba ne bantu bonso mu ditalala”

5, 6. (a) Ndishilangana kayi didi pankatshi pa kuikala mu ditalala ne kuikala mukebi wa ditalala? (b) Bena Kristo badi badienzeja bua kukeba ditalala ne banganyi?

5 Ditalala nkuikala mu bupole anyi kubenga kuikala mu ndululu. Ditalala dia mushindu’eu didi mua kukonga nsombelu ya bungi idi kayiyi ya mvita. Tshia kumanya ntshia se: nansha muntu mufue udi mu ditalala. Kadi bua muntu kuikala ne ditalala dilelela, udi ne bua kudikeba. Yezu wakamba mu Muyuki wende wa pa Mukuna ne: “Ba diakalenga mbakebi ba [ditalala], bualu nebababikile bana ba [Nzambi].” (Matayo 5:9, MMM) Mêyi aa Yezu uvua uambila bantu bavua ne bua kulua kupeta diakalenga dia kulua bana ba Nzambi ba mu nyuma ne kupeta muoyo kauyi ufua mu diulu. (Yone 1:12; Lomo 8:14-17) Ne ndekelu wa bionso, bantu bonso ba lulamatu badi kabayi ne ditekemena dia kuya mu diulu nebapete “budishikaminyi bua butumbi bua bana ba Nzambi.” (Lomo 8:21) Anu bakebi ba ditalala ke badi mua kupeta ditekemena edi. Misangu mivule kutu dishilangana pankatshi pa kuikala mu ditalala ne kuikala mukebi wa ditalala. Bilondeshile Mukanda wa Nzambi, kuikala mukebi wa ditalala kudi kumvuija kuditatshisha ne tshisumi bua dikaleku, pamu’apa kudikeba muaba uvuadi kadiyipu kumpala.

6 Kuata bualu ebu bimpe, mpindieu mona mubelu uvua mupostolo Paulo mupeshe bena Lomo eu: “Bu biobio mua kuenzeka, nuenze muenu muonso bua kusomba ne bantu bonso mu ditalala.” (Lomo 12:18, MMM) Muaba eu Paulo kavua wambila bena Lomo bua kuikalabu mu ditalala patupu to, nansha muvuabi mua kubambuluisha. Uvua ubakankamija bua kusomba mu ditalala. Kusomba mu ditalala ne nganyi? Ne “bantu bonso,” mbuena kuamba ne: balela babu, bena Kristo nabu ne nansha aba bavua kabayi bena Kristo nabu. Wakakankamija bena Lomo bua ‘benze muabu muonso’ bua kusombabu ne bantu mu ditalala. Kadi, kavua musue bua benze malu mabengangane ne malongesha abu anu bua kukeba ditalala to. Pamutu pa kujula bakuabu tshiji patupu, bavua ne bua kuyikila nabu ne tshipatshila tshia kukeba ditalala. Bena Kristo bavua ne bua kukeba ditalala edi nansha ne bantu bavua munda peshi pambelu pa tshisumbu. (Galatia 6:10) Ke bualu kayi Paulo wakafunda ne: “Nuipatshile mua kuenzelangana bimpe diba dionso munkatshi muenu ne kudi bantu bonso.”​—1 Tesalonike 5:15, MMM.

7, 8. Mmushindu kayi udi bena Kristo bakeba ditalala ne bantu badi kabayi Bantemu bu buobu, ne mbua tshinyi?

7 Mmunyi mutudi mua kukeba ditalala ne bantu badi kabayi Bantemu bu tuetu ne badi pamu’apa mua kuikala kabayi batusue? Mushindu umue ngua kubenga kudibandisha. Tshilejilu, katuakuikala bakebi ba ditalala nansha kakese bituikala tupatula mukana muetu miaku idi ipuekeshisha bantu kampanda milongo patudi tuakula bualu buabu. Yehowa mmuleje mudiye upisha malongolodi ne bisumbu bia bantu, kadi katuena ne bukenji bua kuakula bua muntu kampanda bienze bu se: bakadi bamane kumufundila tshibawu. Bulelela, katuena balumbuluishi ba bakuabu to, nansha buobu bikale baluishi betu. Kunyima kua mupostolo Paulo mumane kuambila Tito bua kubela bena Kristo ba mu Kulete bua mushindu uvuabu ne bua kuangata bamfumu ba mbulamatadi, wakamuambila bua kubavuluija bua ‘kabakudi mêyi mabi bua muntu; kabikadi ne kutandangana: bikale ne bupole, baleje bantu bonso kalolo konso.’​—Tito 3:1, 2.

8 Kukeba ditalala ne bantu badi kabayi Bantemu bu tuetu mmushindu muimpe wa kubafikisha ku ditaba bulelela. Bushuwa, katuena basue kudia malunda adi “anyanga malu makane” to. (1 Kolinto 15:33) Tshidibi, tudi mua kuikala bena malu malenga, ne tudi ne bua kuangata bantu bonso ne bunême ne kubenzela malu malenga. Petelo wakafunda ne: ‘Nuikale ne bienzedi bienu bimpe munkatshi mua bisamba bia bende, bualu bua, mu mianda idibu banusonguela nuenu bu benji ba malu mabi, bobu batumbishe Nzambi mu dituku dialuaye, bua midimu yenu mimpe idibu bamona.’​—1 Petelo 2:12.

Bakebi ba ditalala mu mudimu wa diyisha

9, 10. Ntshilejilu kayi tshia mushindu wa kuyikila mu ditalala ne bantu badi kabayi bena Kristo tshiakafila mupostolo Paulo?

9 Bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala bavua bamanyike bua dikima diabu. Kabakapungila bua kumanyisha mukenji wabu to. Pavuabu babaluisha, bavua badisuike bua kutumikila dîyi dia Nzambi kumpala kua dîyi dia bantu. (Bienzedi 4:29; 5:29) Kadi kabavua babuejakaje dikima ne dipanga bukalanga nansha. Tangila mushindu wakakula Paulo pavuaye ubingisha ditabuja diende kumpala kua Mukalenge Helode Agipa II. Helode Agipa eu uvua mupie tshibindi bualu uvua musele muakunyende wa bakaji Bênike. Kadi, Paulo kakaditua mu ditobolola Agipa bua bualu ebu nansha. Kadi wakimanyina pa malu avuabu bapetangana, kulejaye mene muvua Agipa mupiluke mu dimanya dia bilele bia bena Yuda ne muvuaye witabuja mêyi a baprofete.​—Bienzedi 26:2, 3, 27.

10 Paulo uvua ulabidila mukalenge eu bua kumulekelaye anyi? Tòo. Paulo wakatumikila mubelu uvuaye yeye muine mufile, ne wakamba malu malelela. Malu onso akambilaye Helode Agipa avua malelela. (Efeso 4:15) Kadi Paulo uvua mukebi wa ditalala ne uvua mumanye mua kulua ‘muena malu onso kudi bonso.’ (1 Kolinto 9:22) Tshipatshila tshiende tshivua tshia kubingisha bukenji buvuaye nabu bua kuyisha malu a Yezu. Bu muvuaye mulongeshi muimpe, wakatuadija ne bualu buvuaye yeye ne Agipa mua kupetelanganapu. Mushindu’eu ke uvua Paulo muambuluishe mukalenge muena buendenda au bua kuangata Buena-Kristo bimpe menemene.​—Bienzedi 26:28-31.

11. Mmunyi mutudi mua kuikala bakebi ba ditalala mu mudimu wetu wa diyisha?

11 Kadi mmunyi mutudi mua kuikala bakebi ba ditalala mu mudimu wetu wa diyisha? Anu bu Paulo, tudi ne bua kuepuka makokangana. Bulelela, misangu mikuabu bitu bitukengela ‘kuamba dîyi dia Nzambi ne dikima ditambe, katuyi tutshina,’ bua kubingisha ditabuja dietu ne dikima. (Filipoi 1:14) Kadi misangu ya bungi tshipatshila tshietu tshinene ntshia kuyisha lumu luimpe. (Matayo 24:14) Muntu yeye mumvue bulelela bua malu adi Nzambi mulongolole bua kuenza, udi mua kubanga kumbusha ngenyi ya mu bitendelelu bia dishima ne kulekela bikadilu biende bibi. Ke bualu kayi padiku mushindu, mbimpe kushindamena pa malu ikala mua kusankisha bateleji betu, tudi ne bua kubanga ne malu atudi tuitaba ne buobu pabu bayitaba. Kufikisha muntu uvua mua kuitaba mukenji wetu munda bu tuetu bayikile nende ne mbabi kakuakupatuisha bipeta bitudi belele meji nansha.​—2 Kolinto 6:3.

Bakebi ba ditalala mu dîku

12. Mmu mushindu kayi mutudi mua kuikala bakebi ba ditalala mu dîku?

12 Paulo wakamba ne: badi basela nebapete “kanyinganyinga mu mibidi yabu.” (1 Kolinto 7:28) Nebapete ntatu kabukabu. Lumue lua ku ntatu eyi mmatandu ikala mua kujuka imue misangu pankatshi pa bamue bena dibaka. Mmmunyi mudibu mua kuajikija? Mu ditalala. Mukebi wa ditalala neenze muende muonso bua kulekesha dikokangana. Mmushindu kayi? Tshia kumpala, padiye ulama ludimi luende. Padi muntu ubulula mukana muende bua kupatula mêyi a nsenda ne a bipendu, katupa kakese ka mubidi aka kadi mua kuikala bushuwa ‘tshintu tshidibu kabayi mua kukanda, tshiûle tente ne lulengu lua lufu.’ (Yakobo 3:8) Mukebi wa ditalala udi ukoleshangana ne ludimi luende, kadi kêna utekeshangana nalu to.​—Nsumuinu 12:18.

13, 14. Mmunyi mutudi mua kulama ditalala patudi bambe mêyi mabi anyi patudi bafike munda?

13 Bu mutudi bapange bupuangane, buonso buetu tutu imue misangu tuamba malu atu alua kutunyingalaja kunyima. Biobi bikuenzekele nunku, kujingakanyi bua kulomba luse, bua kukeba ditalala. (Nsumuinu 19:11; Kolosai 3:13) Epuka “mpata” ne “kutandangana.” (1 Timote 6:4, 5) Kumonyi malu anu pamutu pamutu to, enza muebe muonso bua kumvua tshidi meji a muena dibaka nebe. Yeye mukuambe mêyi mashile, kumuambi pebe mêyi a buena au to. Ikala mumanye ne: “Diandamuna dimpe didi dituyisha tshiji.”​—Nsumuinu 15:1, MMM.

14 Misangu mikuabu, bidi mua kukukengela bua kulonda mubelu udi mu Nsumuinu 17:14 (MMM) udi wamba ne: “Padi matandu kaayi manji kukola, umbuka.” Anji lengulula bualu bua tshiji ebu. Kunyima, papueka biji, pamu’apa neupete mushindu wa kujikija tshilumbu atshi mu ditalala. Mikuabu misangu, bitu mua kuikala bimpe bua kulomba diambuluisha kudi mukulu muena Kristo mupie. Balume aba ba dimanya divule ne badi baditeka pa muaba wa bakuabu badi mua kukupesha diambuluisha dimpe padi ditalala dia dîku mu njiwu.​—Yeshaya 32:1, 2.

Bakebi ba ditalala mu tshisumbu

15. Bilondeshile Yakobo, ndungenyi kayi lubi luakatangalaka munkatshi mua bamue bena Kristo, ne bua tshinyi lungenyi alu ‘ndua pa buloba,’ ‘ndua nyama’ ne ‘ndua bademon’?

15 Diakabi, bamue bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala bakaleja ne: bavua ne mukawu ne bafuilakanangana malu, pabi malu aa kaatu apetangana nansha kakese ne ditalala. Yakobo wakamba ne: “Meji awu kaena afuma mu diulu; nga pa buloba ne nga [nyama], adi afuma kudi [bademon]. Bualu bua padi mukawu ne difuilakana, padi kabidi buenzenza ne bubi bua mishindu yonso.” (Yakobo 3:14-16, MML) Bamue batu bamba ne: muaku wa mu tshiena-Greke udibu bakudimune ne: “difuilakana” udi umvuija dikeba lumu, diluangana bua kupeta muanzu. Ke bualu kayi Yakobo udi wamba ne: difuilakana edi ‘ndia pa buloba ne ndia nyama, didi difuma kudi bademon.’ Katshia ku kale, bakokeshi ba pa buloba batu benze malu ne lungenyi lua difuilakana, benze anu bu nyama ya tshisuku iluishangana. Bulelela, difuilakana ‘ndia pa buloba’ ne ‘ndia nyama.’ Didi kabidi ‘dia bademon.’ Ngikadilu musokome eu wakamueneka musangu wa kumpala kudi muanjelu uvua ne lukuka lua bumfumu, wakatombokela Yehowa Nzambi ne kuluaye Satana, mukokeshi wa bademon.

16. Mmunyi muvua bamue bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala baleje lungenyi lua buena lua Satana?

16 Yakobo wakabela bena Kristo bua kuepuka lungenyi lua kufuilakana bualu kaluena lufila ditalala to. Wakafunda ne: ‘Mvita ne difuilangana bia munkatshi muenu biakulua kudi kunyi? Kabiena bilua ku nkuka idi iluangana mu bitupa bia mibidi yenu anyi?’ (Yakobo 4:1) Muaba eu, “nkuka” ivua mua kuikala mutshima wa biuma anyi dijinga dia kupeta lumu, bumfumu anyi bukokeshi. Anu bu Satana, bamue bavua bamueneka basue kuikala bantu banene mu tshisumbu pamutu pa kuikalabu ‘bapuekele’ muvua Yezu muambe bua bayidi bende kuikala. (Luka 9:48) Lungenyi lua buena elu ludi mua kunyanga ditalala dia tshisumbu.

17. Mmunyi mudi bena Kristo mua kuikala bakebi ba ditalala mu tshisumbu lelu?

17 Lelu’eu, tudi petu ne bua kuepuka lukuka lua biuma, mukawu ne dikeba lumu. Bituikala bakebi balelela ba ditalala, katuakumvua bibi pikala bamue bana betu ba mu tshisumbu batupite ku dimanya dia amue malu, peshi katuakubanyangila lumu mu dibipisha meji adibu mua kuikala nawu kumpala kua bantu bakuabu nansha. Bituikala ne dimanya kampanda divule, katuakuenza nadi malu ne tshipatshila tshia kupita bakuabu, bienze bu tudi tusua kuleja se: tshisumbu netshilubuluke anu bua dimanya divule ditudi nadi. Lungenyi lua buena elu ludi mua kulela matapuluka; kaluena mua kufila ditalala to. Bakebi ba ditalala kabena basa bipedi biabu ku bituta bua bantu babimone to, kadi badi benza nabi malu ne bupuekele bua kukuatshisha bana babu ne bua kutumbisha Yehowa. Mbamanye bimpe ne: dinanga ke didi disunguluja bena Kristo balelela, kadi ki ndimanya to.​—Yone 13:35; 1 Kolinto 13:1-3.

‘Ditalala batangidi bebe’

18. Mmunyi mudi bakulu benza bua ditalala dikale munkatshi muabu?

18 Bakulu ba tshisumbu ke bakebi ba ditalala ba kumpala. Yehowa wakadianjila kumanyisha bua bantu bende ne: ‘Nemvuije ditalala [batangidi] bebe, nemvuije buakane [baludiki bebe ba midimu].’ (Yeshaya 60:17) Mu diumvuangana ne mulayi eu, aba badi balami bena Kristo badi badienzeja bikole bua kuikale ditalala munkatshi muabu ne mua mikoko ya Nzambi. Bakulu badi mua kulama ditalala munkatshi muabu padibu baleja ‘meji adi afuma mu diulu’ a ditalala ne a malu makanyine. (Yakobo 3:17) Bu mudibu bakolele miaba kabukabu ne bikale ne mamanya mashilangane, imue misangu bakulu ba tshisumbu badi mua kuikala ne ngenyi mishilangane pa amue malu. Bualu ebu budi buleja ne: mbapangile ditalala anyi? Ki mbadipangile to pikalabu bajikije muanda eu mu bimpe. Bakebi ba ditalala badi bakula ne bupuekele bua kumvuija ngenyi yabu ne pashishe badi bateleja ne kanemu bidi bakuabu bamba. Pamutu pa kusumisha bua bantu bitabe amu tshiende, mukebi wa ditalala neakonkonone ne ntema tshidi muanabu wamba. Misangu ya bungi kuoku kakuyi dîyi kampanda dia mu Bible didi bantu batupe, kudi mushindu wa buobu kuikala ne ngenyi kabukabu pa bualu kansanga. Kadi padi bakuabu babenga lungenyi ludiye uleja, mukebi wa ditalala neitabe ne neakuate ku dipangadika didibu bangata kudi ba bungi. Mushindu’eu ke walejaye ne: kêna muena malu makole to. (1 Timote 3:2, 3) Mutangidi mupiluke mmumanye bimpe ne: kulama ditalala nkupite kuenza malu muende mudiye umona.

19. Mmunyi mudi bakulu bakeba ditalala mu tshisumbu?

19 Bakulu badi benza bua bikale mu ditalala ne mikoko padibu bayambuluisha ne padibu bepuka bua kubipisha patupu bidi mikoko eyi yenza. Bushuwa, kutu bikondo bitu imue mikoko ikengela bua kuyipingaja mu njila. (Galatia 6:1) Kadi mudimu munene wa mutangidi muena Kristo ki ngua kufila dinyoka to. Udi wa kukankamijangana misangu mivule. Bakulu bena dinanga badi benza muabu muonso bua kumona ngikadilu milenga ya bana babu. Batangidi aba badi banyisha mudimu mukole udi bena Kristo nabu benza ne mbatuishibue ne: bena Kristo nabu aba badi benza muabu muonso mudibu mua kuenza.​—2 Kolinto 2:3, 4.

20. Mmunyi mudibi biambuluisha tshisumbu padi bonso bikale bakebi ba ditalala?

20 Nunku, mu dîku, mu tshisumbu ne nansha patudi ne bantu badi kabayi bena Kristo netu, tudi tudienzeja bua kuikala bakebi ba ditalala. Tuetu benze muetu muonso bua kuikala ne ditalala, netuambuluishe tshisumbu bua kuikala ne disanka. Netukubibue ne tukoleshibue kabidi mu malu a bungi anu mutuamona mu tshiena-bualu tshidi tshilonda.

Udi muvuluke anyi?

• Kuikala mukebi wa ditalala kudi kumvuija tshinyi?

• Mmunyi mutudi mua kuikala bakebi ba ditalala ne bantu badi kabayi Bantemu bu tuetu?

• Ng’imue mishindu kayi itudi mua kukeba ditalala mu dîku?

• Mmunyi mudi bakulu mua kuenza bua kuikale ditalala mu tshisumbu?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 9]

Bakebi ba ditalala badi bepuka didibandisha

[Bimfuanyi mu dibeji 10]

Bena Kristo mbakebi ba ditalala mu buambi, ku nzubu ne mu tshisumbu