Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Idikijayi Yehowa panudi nulongesha bana benu

Idikijayi Yehowa panudi nulongesha bana benu

Idikijayi Yehowa panudi nulongesha bana benu

“Mmuana kayi udi tatuende kayi ulengeja?”​—EBELU 12:7, Mukenji Mulenga.

1, 2. Bua tshinyi baledi badi ne lutatu lua kukolesha bana lelu?

 NKONKO ivuabu bele bantu mu ditunga dia Japon (kukadi bidimu ndambu) yakasokolola ne: bantu bakole batue ku tshia bibidi tshimue bavuabu bebeje bavua bamona ne: baledi kabavua batamba kuyikila ne bana babu nansha, ne kabidi bua se: baledi bavua batamba kubengeleka bikole. Musangu mukuabu wakelabu bantu nkonko mu ditunga dimuedimue edi, pabuipi ne tshia binayi tshimue tshia bantu bakandamuna bavua bitaba ne: kabavua bamanye mushindu wa kuyikila ne bana babu to. Tshilele etshi katshiena anu mu matunga a mu Asia wa ku Est to. Tshikandakanda kampanda tshidi tshiamba ne: “Baledi ba bungi ba mu Canada bakitaba ne: ki mbamanye mushindu wa kuikala baledi bimpe to.” (The Toronto Star) Miaba yonso baledi badi bamona bibakolele bua kukolesha bana.

2 Kadi bua tshinyi baledi badi ne lutatu lua kukolesha bana? Badi nalu nangananga bualu tudi mu ‘matuku a ku nshikidilu,’ ne lelu kudi “malu makole.” (2 Timote 3:1) Bible udi wamba kabidi ne: ‘bantu badi ne meji mabi mu mitshima yabu patshidibu bitende too ne pakulumpabu.’ (Genese 8:21) Bana ke batu nangananga bakuatshika mu mateyi a Satana udi muikale bu “nyama wa ntambue udi ukungula,” ukuata badi kabayi ne dimanya dia bungi. (1 Petelo 5:8) Kakuyi mpata, baledi bena Kristo badi bapeta ntatu ya bungi padibu batuadija kukolesha bana babu “mu dilongesha ne mu mibelu bia kudi Mfumu.” (Efeso 6:4, MML) Kadi mpindieu mmunyi mudi baledi mua kuambuluisha bana babu bua kukola ne kulua batendeledi ba Yehowa bapie, badi bamanye mua ‘kujingulula tshidi tshimpe ne tshidi tshibi’?​—Ebelu 5:14.

3. Bua tshinyi dilongesha ne mibelu ya baledi bidi ne mushinga wa bungi bua kukolesha bana bimpe?

3 Solomo Mukalenge wa meji wakamba ne: ‘Bupote budi busuikibue mu mutshima wa muana; kadi lukodi nelubumushe kudiye.’ (Nsumuinu 13:1; 22:15) Bua kumbusha bupote mu mitshima ya bana, bidi bikengela bua baledi kulengeja anyi kululamija bana babu. Kadi misangu yonso bana kabatu banyisha dibalulamija edi to. Misangu mivule batu bamona mibelu ibatondesha nsombelu, nansha yoyo mikale ifumina kudi nganyi. Ke bua tshinyi baledi badi ne bua kumanya mua ‘kuyisha muana mu njila udiye ne bua kuendela.’ (Nsumuinu 22:6) Padi bana balama bidibu babalongesha bidi mua kubapetesha muoyo. (Nsumuinu 4:13) Nunku bidi ne mushinga wa bungi bua baledi bamanye tshidi tshikengela bua kulongesha bana babu batekete.

Tshidi diyisha diumvuija

4. Muaku “diyisha” udibu bafunde mu Bible udi nangananga umvuija tshinyi?

4 Bamue baledi badi babenga bua kululamija bana babu (mu ngakuilu anyi mu lungenyi) peshi babenga mene nansha mua kubakuma tukodi anu bualu badi mua kubamba ne: badi bakengesha bana. Kadi katuena ne bua kuikala ne buôwa bua mushindu’eu to. Muaku “diyisha” udibu bafunde mu Bible kawena umvuija kunyanga anyi kukengesha mu mushindu kampanda to. Muaku wa mu tshiena-Gelika udibu bakudimune ne: “diyisha” udi nangananga umvuija dilongesha, dilulamija, ne imue misangu dinyoka ne dîsu dikole kadi mu dinanga.

5. Bua tshinyi bidi ne mushinga bua kukonkonona malanda a Yehowa ne bantu bende?

5 Yehowa Nzambi udi ufila tshilejilu tshipuangane bua mushindu wa kufila diyisha edi. Mupostolo Paulo wakafuanyikija Yehowa ne tatu yonso wa pa buloba, kufundaye ne: “Mmuana kayi udi tatuende kayi ulengeja? . . . [Batatu ba pa buloba badi] batulengeja bua katupa kakese kabidi ku disua diabo; kadi yeye mbua diakalenga dietu, bua [tuikale bansantu].” (Ebelu 12:7-10, MM) Bushuwa, Yehowa udi uyisha bantu bende bua bikale bansantu, kabayi kalema. Tuetu bakonkonone mushindu uvua Yehowa ulongesha bantu bende, netufike ku dimanya malu a bungi adi atangila diyisha bana.​—Dutelonome 32:4; Matayo 7:11; Efeso 5:1.

Dinanga ke didi ne bua kunusaka

6. Bua tshinyi bidi mua kuikala bikole bua baledi kuidikijabu dinanga dia Yehowa?

6 Mupostolo Yone wakamba ne: “Nzambi udi dinanga.” Nenku, dinanga ke ditu misangu yonso disaka Yehowa bua kulongesha bantu bende. (1 Yone 4:8; Nsumuinu 3:11, 12) Bidi bisua kumvuija ne: baledi badi basue bana babu kabena bamona bikole bua kuidikija Yehowa mu muanda eu anyi? Kabiena anu nanku to. Dinanga dia Nzambi ndimanyine pa mikenji. Kabidi, mumanyi mukuabu wa Mifundu ya tshiena-Gelika udi uleja ne: dinanga edi “kaditu anu dipetangana ne ngikadilu yetu ya ku tshilelelu to.” Nzambi kabatu bamupambuisha kudi meji mabi to. Utu anu utangila tshidi tshitambe buimpe bua bantu bende.​—Yeshaya 30:20; 48:17.

7, 8. (a) Ntshilejilu kayi tshia dinanga dimanyine pa mikenji tshidi Yehowa mutushile mu malanda ende ne bantu bende? (b) Mmunyi mudi baledi mua kuidikija Yehowa padibu bambuluisha bana babu bua kukolesha dimanya dia mushindu wa kulonda mêyi a mu Bible?

7 Angata tshilejilu tshia mushindu uvua Yehowa munange bena Isalele. Mose wakafuanyikija malu bilenga bua kumvuija mushindu uvua Yehowa munange tshisamba tshia Isalele etshi tshitshivua tshipiatshipia. Tudi tubala ne: ‘Bu mudi nyunyu wa mukanku unyungisha disua diende, udi upapala pa mutu pa bana bende; nunku yeye wakolola mapuapua ende, wakabangata, wakabatuala pa mapuapua ende. Yehowa nkayende wakalombola [Yakoba].’ (Dutelonome 32:9, 11, 12) Bua nyunyu wa mukanku kulongeshaye bana bende bua kubuka, udi ‘unyungisha disua diende,’ upapala ne upupula mapuapua ende bua kuambila bana bende bua kubuka. Padi anu muana umue upatuka mu disua (ditu misangu mivule dienzela mu dibue dinene dile), mamuende utu ‘upapala pa mutu’ pa muana eu. Padi mamuende umona anu ne: muana udi mua kuya kudikuma panshi, udi upita muinshi muende, umuambula ‘pa mapuapua ende. Ke mushindu wakalama Yehowa ne dinanga dionso tshisamba tshia Isalele etshi tshitshivua tshipiatshipia. Wakapesha bantu Mikenji ya Mose. (Musambu 78:5-7) Pashishe Nzambi wakashala mutangile tshisamba etshi bimpebimpe, muikale anu pabuipi bua kulua kuambuluisha bantu bende pavuabu bapeta ntatu.

8 Kadi mmunyi mudi baledi bena Kristo mua kuidikija dinanga dia Yehowa? Tshia kumpala, badi ne bua kulongesha bana babu mikenji ne mêyi adi mu Dîyi dia Nzambi. (Dutelonome 6:4-9) Tshipatshila tshiabu ntshia kuambuluisha muana bua amanye mua kuangata mapangadika adi umvuangana ne mêyi a mu Bible. Mu dienza nenku baledi ba dinanga mbenze bu badi bapapala pa mutu pa bana babu, bashala batangile bua kumona mudi bana aba batumikila mêyi adibu balonge. Padi bana bakola ne ku kakese ku kakese benda bapeta budikadidi bua bungi, baledi ba dinanga badi anu pabuipi bua ‘kupitshila muinshi’ ne ‘[kuambula] bana babu pa mapuapua’ dîba dionso didiku njiwu. Nnjiwu ya mushindu kayi ayi?

9. Nnjiwu kayi idi baledi ba dinanga ne bua kuikala badimukile? Fila tshilejilu.

9 Yehowa Nzambi wakamanyisha bena Isalele ntatu ivuabu mua kupeta pavuabu balamata balunda babi. (Nomba 25:1-18; Ezela 10:10-14) Kudia bulunda ne bantu ba bikadilu bibi kudi kabidi ne njiwu mu matuku etu aa. (1 Kolinto 15:33) Baledi bena Kristo badi ne bua kuidikija Yehowa mu bualu ebu. Tshilejilu: nsongakaji mukuabu wa bidimu 15 diende Lisa, wakananga munga nsongalume uvua yeye kayi ne bibidilu ne nsombelu wa mu nyuma uvua mu dîku diabu. Lisa udi wamba ne: “Diakamue baledi banyi bakamona ngikadilu wanyi mushintuluke ne buobu kubanga kunyingalala bua bualu buanyi. Imue misangu bavua bambela, ne misangu mikuabu bavua bankankamija ne dinanga dionso.” Bavua basomba ne Lisa ne bamuteleja ne lutulu. Mushindu’eu ke uvuabu bamuambuluisha bua kumanya mua kujikija lutatu luvuaye nalu: dijinga dia kuanyishibua kudi binende. *

Ikalayi nuyukila bimpe

10. Mmu malu kayi mudi Yehowa mutushile tshilejilu pavuaye uyikila ne bena Isalele?

10 Bua kulongesha bana bimpe, baledi badi ne bua kudienzeja bua kuikala bayikila nabu. Nansha mudi Yehowa mumanye bimpe malu adi mu mitshima yetu, udi utulomba bua kuyikila nende. (1 Kulondolola 28:9) Kunyima kua Yehowa mumane kupesha bena Isalele Mikenji, wakapesha bena Lewi mudimu wa kubalongesha, ne wakatuma baprofete bua kubelesha meji ne kubalulamija. Wakaleja kabidi ne: uvua mudilongolole bua kuteleja masambila abu.​—2 Kulondolola 17:7-9; Musambu 65:2; Yeshaya 1:1-3, 18-20; Yelemiya 25:4; Galatia 3:22-24.

11. (a) Tshidi baledi mua kuenza ntshinyi bua bikale bayikila bimpe ne bana? (b) Bua tshinyi bidi ne mushinga bua baledi bikale bateleja bilenga padibu bayikila ne bana babu?

11 Mmunyi mudi baledi mua kuidikija Yehowa padibu bayikila ne bana babu? Tshia kumpalampala, badi ne bua kulamina bana babu dîba. Baledi badi kabidi ne bua kuepuka mêyi a biakulakula a disekangana nawu bu mudi: “Ke bualu buonso abu? Panyi mvua ngela meji ne: mbualu bua nsongo”; “Kabuena nansha bualu bua mushinga to”; “Ntshinyi tshikuabu tshiudi ukeba mpindieu? Ka-wewe utshidi anu kana katekete.” (Nsumuinu 12:18) Bua kukankamija bana bua bikale bakula, baledi ba meji badi badienzeja bua kuikala babateleja bilenga. Baledi badi balengulula bana babu patshidibu bapuekele nebalue kumona ne: padi bana bakola, badi pabu babalengulula. Yehowa utu anu musue kuteleja bantu bende. Utu ushala muteye ditshi kudi bantu badi bamusambila ne budipuekeshi.​—Musambu 91:15; Yelemiya 29:12; Luka 11:9-13.

12. Nngikadilu kayi ya baledi idi mua kupepejila bana mushindu wa kusemena pabuipi nabu?

12 Tangila kabidi muvua imue ngikadilu ya Nzambi miambuluishe bantu bende bua kusemenabu pabuipi nende bipepele. Tshilejilu, Davidi (Mukalenge wa Isalele wa kale) wakenza mpekatu munene pakendaye ne Beta-sheba. Davidi wakenza mpekatu mikuabu minene mu nsombelu wende bualu uvua muntu mupange bupuangane. Kadi kavuaku muanji kubenga bua kuya kudi Yehowa ne kumulomba luse ne mibelu nansha. Kakuyi mpata, bulenga bua Nzambi ne luse luende biakapepejila Davidi mushindu wa kupinganaye kudi Yehowa. (Musambu 103:8) Baledi buobu baleja ngikadilu ya Nzambi bu mudi luse ne diumvuilangana, badi mua kutungunuka ne kuyikila ne bana babu nansha padibu bapambuka.​—Musambu 103:13; Malaki 3:17.

Ikalayi bena malu makanyine

13. Kuikala bena malu makanyine kudi kumvuija tshinyi?

13 Padi baledi bateleja bana babu, badi ne bua kuikala bena malu makanyine ne kuleja ‘meji adi afuma mu diulu.’ (Yakobo 3:17) Mupostolo Paulo wakafunda ne: ‘[Malu enu makanyine] amanyibue kudi bantu bonso.’ (Filipoi 4:5) Kuikala bena malu makanyine kudi kumvuija tshinyi? Diumvuija dimue dia muaku wa mu tshiena-Gelika mukudimuna ne: “malu makanyine” didi se: “kubenga kulonda mukenji mu katoba ne mu katoba.” Mmunyi mudi baledi mua kuikala bena malu makanyine nansha padibu balamate ku mikenji idi itangila malu a mu nyuma idi ilomba bua kuikala ne bikadilu bimpe?

14. Mmunyi muakaleja Yehowa ne: uvua muena malu makanyine mu tshilumbu tshia Lota?

14 Yehowa udi ufila tshilejilu tshia pa buatshi pa bidi bitangila dikala bena malu makanyine. (Musambu 10:17) Pakambilaye Lota ne dîku diende bua kumbuka mu tshimenga tshia Sodoma tshivua tshifundila kabutu, Lota “wakajanguluka.” Pashishe, pakamuambila muanjelu wa Yehowa bua kunyemenaye ku mikuna, Lota wakamba ne: ‘Tshiena mua kunyemena ku mikuna. Tangila musoko eu [wa Soâ] udi pabuipi bua kunyemenamu, udi mukese; witabuje bua mpandilemu (musoko kawena mukese nansha anyi?)’ Yehowa wakenza tshinyi? Wakamuambila ne: ‘Ngakuitabuja bualu ebu kabidi, tshiena nshipa musoko uwakulombela.’ (Genese 19:16-21, 30) Yehowa wakitaba dilomba dia Lota. Bulelela, baledi badi ne bua kulonda mikenji idi Yehowa Nzambi muele mu Bible. Nansha nanku, kudi mua kuikala mushindu wa kukumbajila bana bidibu bajinga padibi kabiyi bibengangana ne mêyi a mu Bible.

15, 16. Ndilongesha kayi didi baledi mua kupeta mu mufuanu udi mu Yeshaya 28:24, 25?

15 Kuikala bena malu makanyine kudi kumvuija kabidi kulongolola mutshima wa bana bua bikale badiakaje bua kuitaba mibelu. Yeshaya wakafuanyikija Yehowa ne tshidime pakambaye ne: ‘Muntu udi ubundulula buloba bua kukunamu maminu utu wabundulula misangu ne misangu anyi? Utu wasekununa ne utu walandakaja budimi buende anyi? Pajikijaye kulandakaja buloba bua pa mutu pa budimi, kêna umiamina maminu a nielle ne kuelamu maminu a cumin anyi? Kêna ukuna blé mu mabula ne maminu a orge mu muaba wawu musungula, ne maminu a épeautre kukala kua budimi anyi?’​—Yeshaya 28:24, 25.

16 Yehowa utu “ubundulula buloba bua kukunamu maminu” ne ‘usekununa ne ulandakaja buloba buende.’ Eu ke mushindu udiye ulongolola mitshima ya bantu bende kumpala kua yeye kubayisha. Padi baledi balulamija bana babu, mmunyi mudibu mua ‘kubundulula’ mutshima wa bana aba? Tatu mukuabu uvua widikija Yehowa pavuaye ululamija muanende wa balume wa bidimu binayi. Pakakuma muanende muana mukuabu wa muena mutumba nabu, tshia kumpala tatu eu wakateleja ne lutulu pavua muanende umulondela tshivua tshienzeke. Pashishe, bienze bu bua ‘kubundulula’ mutshima wa muana, tatu wakalondela muanende muyuki wa muana mukuabu wa balume wakakengeshabu bikole kudi munga muana uvua umuenena bakuende bikole. Pakumvua muanende muyuki eu, wakamba ne: muana eu udi umuenena bakuende uvua ne tshia bua kunyokibua. ‘Dibundulula’ adi diakalongolola mutshima wa muana ne kumuambuluishadi bua kumona ne: kukuma muana wa muena mutumba kuvua kubi.​—2 Samuele 12:1-14.

17. Ndilongesha kayi dia mushindu wa kululamija bana didibu bafile mu Yeshaya 28:26-29?

17 Pashishe Yeshaya wakafuanyikija mushindu udi Yehowa ululamija bantu ne bualu bukuabu butu tshidime wenza: kushipula. Tshidime utu wenza mudimu ne bintu bishilangane bua kushipula nabi ntete bilondeshile bukole bua bizubu biayi. Utu ututa ntete ya nielle ne mulangala, ne ntete ya cumin utu uyituta ne tshibonga, kadi utu wangata nkata wa ditempu bua kushipula nende ntete idi ne bizubu bishile menemene. Nansha nanku, tshidime kakudiata ntete ya bizubu bishile kufika too ne ku diyizaza nansha. Bia muomumue, padi Yehowa musue kumbusha tshintu tshibi munkatshi mua bantu bende, udi ushintulula mushindu udiye ubenzela malu bilondeshile majinga ne nsombelu idiku. Katu muena tshikisu to. (Yeshaya 28:26-29) Bamue bana batu bumvua padi baledi babu babuosha dîsu patupu, ne kabitu bikengela kuenza tshintu tshikuabu to. Bakuabu batu bakengela kubavuluija malu njila ne njila, kadi banga pabu batu buobu bakengela kubenzeja ku bukole. Baledi bena malu makanyine nebafile mibelu bilondeshile majinga a muana ne muana.

Enza bua dilonga dia mu dîku dikale disankishangana

18. Mmunyi mudi baledi mua kusungula dîba dia kuikala kulonga Bible mu dîku pa tshibidilu?

18 Munkatshi mua mishindu mitambe buimpe ya kulongesha bana bebe mudi dilonga dia Bible mu dîku pa tshibidilu ne dikonkonona Mifundu dituku dionso. Dilonga dia mu dîku didi diambuluisha bikole padidi dienzeka pa tshibidilu. Diodi dienzeka ku mpukapuka peshi dienzeka kadiyi dilongolola, pamu’apa kadiakuikala dienzeka misangu yonso nansha mu nsombelu mitambe buimpe. Nanku baledi badi ne bua ‘kudisumbila tshikondo’ tshia kuenza dilonga edi. (Efeso 5:15-17) Kupeta dîba disunguluke didi dikumbanyine bantu bonso kudi mua kuikala kukole. Tatu wa dîku mukuabu wakamona ne: pavua bana benda bakola, ndongamu mishilangane ivuabu nayi ivua ipangisha dîku dijima bua kudisangisha pamue. Nansha nanku, bena dîku bonso bavua bapetangana butuku kunyima kua bisangilu bia tshisumbu. Ke tatu kulongololaye bua dilonga dia mu dîku dikale dienzeka butuku mu dimue dia ku matuku a bisangilu aa. Biakenda bimpe. Bana bonso basatu bakadi mpindieu batambule.

19. Mmushindu kayi udi baledi mua kuidikija Yehowa padibu balombola dilonga dia mu dîku?

19 Kadi kubala nkayaku amue malu a mu Bible panudi nulonga mu dîku ki nkukumbane to. Yehowa uvua muteke bakuidi bua kuikalabu balongesha bena Isalele bakapingana mu ditunga diabu, bakuidi aba bavua ‘bandamuna ne bumvuija’ Mikenji bua “bantu bonso kujingulula tshivuabo babala.” (Nehemiya 8:8, MMM) Tatu mukuabu wakakokesha bua kuambuluisha bana bende bonso muanda-mutekete bua kunanga Yehowa uvua misangu yonso wanji kuya kudilongolola mu nzubu wende wa bulalu kumpala kua dilonga dia mu dîku kutuadija, uvua ulongolola malu avua makumbanangane ne majinga a muana yonso. Uvua wenza bua dilonga dikale disankisha bana bende. Umue wa ku bana bende bakadi bakole udi wamba ne: “Dilonga divua anu ditusankisha. Patuvua tunaya ndundu pambelu, pavuabu batubikila bua dilonga dia mu dîku tuvua tuteka diakamue ndundu muaba wende ne tunyema lubilu bua kuya kulonga. Divua dimue dia ku ma-dilolo mimpe munkatshi mua lumingu.”

20. Ndutatu kayi lutu lumueneka mu dikolesha bana lutuamona?

20 Mufundi wa Misambu wakamba ne: ‘Monayi, bana badi bumpianyi bufume kudi Yehowa, bana badi bapatuka munda mua mamu wabu badi difutu diende.’ (Musambu 127:3) Bushuwa, kulongesha bana kudi kulomba dîba ne mudimu, kadi kulongesha bimpe kudi mua kupetesha bana betu batekete muoyo wa tshiendelele. Ndifutu dilenga kayipu adi! Nenku tuidikijayi Yehowa ne tshisumi patudi tulongesha bana betu. Kadi nansha mudi baledi ne bujitu bua ‘kudiundisha [bana] mu dilongesha ne mu mibelu bia kudi Mfumu,’ kakuena tshidi tshijadika ne: bipeta nebikale anu bimpe to. (Efeso 6:4, MML) Nansha yeye mulama bimpe mushindu kayi, muana mukuabu udi mua kulua ntomboji ne kulekela disadila Yehowa. Tshidi tshikengela kuenza dîba adi ntshinyi? Atshi ke tshituamona mu tshiena-bualu tshidi tshilonda.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 9 Malu adibu balonde mu tshiena-bualu etshi ne mu tshidi tshilonda adi mua kuikala a mu matunga adi mashilangane ne dienu ku bibidilu. Keba mua kujingulula malongesha adimu ne uatumikile bilondeshile bibidilu bia muaba uudi.

Diandamuna diebe didi tshinyi?

• Mmunyi mudi baledi mua kuidikija dinanga dia Yehowa didibu bumvuije mu Dutelonome 32:11, 12?

• Mmalu kayi audi mulongele ku mushindu uvua Yehowa uyikila ne bena Isalele?

• Ntshinyi tshiudi ulongela ku muanda wa se: Yehowa wakateleja dilomba dia Lota?

• Ndilongesha kayi diudi mupete mu Yeshaya 28:24-29 bua mushindu wa kululamija bana?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu mabeji 8, 9]

Mose wakafuanyikija mushindu uvua Yehowa ulongesha bantu bende ne mushindu utu mukanku ulongesha bana bawu

[Bimfuanyi mu dibeji 10]

Baledi badi ne bua kulamina bana babu dîba

[Tshimfuanyi mu dibeji 12]

“Divua dimue dia ku ma-dilolo mimpe munkatshi mua lumingu”