Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Luatayi lutulu’

‘Luatayi lutulu’

‘Luatayi lutulu’

‘Luatayi mutshima wa luse, ne wa lutulu.’​—KOLOSAI 3:12.

1. Fila tshilejilu tshilenga tshia lutulu.

 RÉGIS mmusombele ku Sud-Ouest kua ditunga dia France; wakatambula ne kulua Ntemu wa Yehowa mu 1952. Mukajende wakenza muende muonso munkatshi mua bidimu bia bungi bua kumupangisha bua kusadila Yehowa. Wakatubula ndundu ya ntukuntuku wende bua kumupumbishisha bisangilu, ne umue musangu wakafika ne ku dimulonda pavuaye wenda uyisha mukenji wa mu Bible ku nzubu ne ku nzubu, wenda umuseka pavuaye umanyisha bantu lumu luimpe lua Bukalenge. Nansha muvuaye anu umutatshisha, Régis wakatungunuka ne kuikala ne lutulu. Régis udi tshilejilu tshilenga bua bena Kristo bonso, bualu Yehowa udi ulomba batendeledi bende bonso bua bikale ne lutulu kudi bakuabu.

2. Muaku wa tshiena-Gelika udibu bakudimune ne: “lutulu” udi umvuija tshinyi ku muaku ku muaku, ne ntshinyi tshidiwu umvuija menemene?

2 Muaku wa tshiena-Gelika udibu bakudimune ne: “lutulu” udi umvuija “muoyo mule.” Mu Mukanda wa Nzambi mbakudimune muaku eu misangu mipite pa dikumi ne inayi ne: “lutulu.” Miaku yonso ibidi wa tshiena-Ebelu ne wa tshiena-Gelika idibu bakudimune ne: “lutulu” idi ifila lungenyi lua kudikanda, kutukija ne kubenga kufika munda lukasa.

3. Ndishilangana kayi divua pankatshi pa mushindu uvua bena Kristo bangata lutulu ne uvua bena Gelika ba mu bidimu lukama bia kumpala baluangata?

3 Bena Gelika ba mu bidimu lukama bia kumpala kabavua bangata lutulu bu ngikadilu muimpe nansha. Bena nkindi ya Stoiko kabavua batela muaku eu nansha kakese. Bilondeshile mukebuludi wa malu a mu Bible William Barclay, lutulu “ludi lubengangana bikole ne ngikadilu wa bena Gelika,” utu utumbisha lungenyi lua “dibenga kupitshisha ka-tshipendu anyi ka-bualu kabi konso.” Udi wamba ne: “Bua bena Gelika, muntu wa mushinga ng’eu uvua wenza muende muonso bua kudisombuela. Kadi bua bena Kristo, muntu wa mushinga ng’eu udi ubenga kudisombuela nansha padiye ne mushindu wa kuenza nanku.” Bena Gelika bavua mua kuikala bangata lutulu bu tshimanyinu tshia butekete, kadi mu muanda eu ne mu mikuabu kabidi, “tshidi tshimueneka bu bupale bua [Nzambi] tshidi tshitamba meji a bantu ne tshidi tshimueneka bu butekete bua [Nzambi] tshidi tshitamba bukole bua bantu.”​—1 Kolinto 1:25, MML.

Tshilejilu tshidi Kristo mufile bua lutulu

4, 5. Ntshilejilu kayi tshilenga tshia lutulu tshiakafila Yezu?

4 Bu mudi Yezu Kristo muntu udi mulondele Yehowa, wakafila tshilejilu tshilenga tshia lutulu. Pavuaye mu ntatu mikole, uvua uleja didikanda dia dikema. Bakavua bamane kumanyisha bua bualu buende ne: ‘Bakamukengesha, kadi wakadipuekesha, ne kakabulula mukana muende; bu mukoko udibu baya nawu ku tshishipelu, bu mukaji wa mukoko udi mupuwe kumpala kua bakoshi ba miosa yawu, yeye kakabulula mukana muende.’​—Yeshaya 53:7.

5 Yezu wakaleja lutulu lua dikema mu mudimu wende wa pa buloba! Wakashala mushindame pavuabu bamuele nkonko ya buteyi kudi baluishi bende ne pavuabu bamupenda. (Matayo 22:15-46; 1 Petelo 2:23) Uvua ne bayidi bende lutulu, nansha pavuabu batungunuka ne kukokangana bua kumanya uvua mutambe bakuabu. (Mâko 9:33-37; 10:35-45; Luka 22:24-27) Yezu wakaleja kabidi didikanda dia dikema butuku buakamutungilabu tshitungu pavua Petelo ne Yone bafue ne tulu kunyima kua yeye mumane kubambila bua ‘bikale nende tshitabela.’​—Matayo 26:36-41.

6. Mmunyi muvua lutulu lua Yezu luambuluishe Paulo, ne bualu ebu budi butulongesha tshinyi?

6 Kunyima kua lufu ne dibika diende, Yezu wakatungunuka ne kuikala ne lutulu. Nangananga mupostolo Paulo uvua mujadike bualu ebu bimpe, bualu kumpala uvua mukengeshe bena Kristo. Wakafunda ne: ‘Dîyi edi didi mua kueyemenyibua ndidi bonso bamanye mua kuitabuja ne: Kristo Yezu wakaluila pa buloba bua kusungilaye bantu babi, bende kumpala kuabu ku bubi. Kadi bua bualu ebu ngakafuidibua luse, bua munda muanyi bu muntu mubi mupite bakuabu, Yezu Kristo amueneshe lutulu luende luonso, bu tshilejilu kudi bantu balua kumuitabuja too ne ku muoyo wa tshiendelele.’ (1 Timote 1:15, 16) Nansha tuetu benze malu a mushindu kayi kale, tuetu bitabuje Yezu, neikale netu lutulu, kadi neikale mua kujinga bua tuenze ‘malu adi makanangane ne dikudimuna dia mitshima.’ (Bienzedi 26:20; Lomo 2:4) Mikenji ivua Kristo mutumine bisumbu muanda-mutekete bia mu Asia Mukese idi ileja ne: nansha mudiye ne lutulu, udi musue bua se: tudilengeje.​—Buakabuluibua nshapita 2 ne 3.

Lutulu ndimuma dia nyuma

7. Ndiumvuangana kayi didi pankatshi pa lutulu ne nyuma muimpe?

7 Mu nshapita muitanu wa mukanda uvua Paulo mutumine bena Galatia, udi uleja dishilangana didi pankatshi pa malu a mubidi ne mamuma a nyuma. (Galatia 5:19-23) Bu mudi lutulu luikale umue wa ku ngikadilu ya Nzambi, ludi lufumina kudiye ne ludi kabidi dimuma dia nyuma wende. (Ekesode 34:6, 7) Bushuwa, Paulo mmutele lutulu mu muaba muinayi mu mamuma a nyuma, pamue ne ‘dinanga, disanka, ditalala, luse, buimpe, lulamatu, kudipuekesha, kudikanda.’ (Galatia 5:22, 23) Nenku bukole bua nyuma muimpe ke budi buambuluishe basadidi ba Nzambi bua kuikala ne lutulu lua buena luende.

8. Ntshinyi tshiatuambuluisha bua kupeta mamuma a nyuma, kusangisha ne lutulu?

8 Kadi ebi kabiena biumvuija ne: Yehowa udi upesha muntu nyuma wende ku bukole to. Tudi ne bua kukokela nyuma eu ku budisuile. (2 Kolinto 3:17; Efeso 4:30) Nyuma eu udi wenza mudimu mu nsombelu wetu patudi tukeba mamuma ende mu bionso bitudi tuenza. Kunyima kua Paulo mumane kutela malu a mubidi ne mamuma a nyuma, wakamba kabidi ne: ‘Bituikala ne muoyo bua nyuma, tuende bietu bua nyuma kabidi. Kanudidingi; Nzambi kêna usekibua; bualu bua tshintu tshionso tshidi muntu ukuna, ntshiotshi tshiapuolaye. Muntu udi ukunyina mubidi wende bintu, neapuolele mubidi wende bintu bibole; kadi muntu udi ukunyina nyuma bintu, neapuole muoyo wa tshiendelele bua nyuma.’ (Galatia 5:25; 6:7, 8) Tuetu basue kupeta lutulu, tudi ne bua kukeba kabidi bua kupeta mamuma makuabu onso adi nyuma muimpe ukuamisha munda mua bena Kristo.

“Dinanga didi ne lutulu”

9. Ntshinyi pamu’apa tshivua Paulo muambidile bena Kolinto ne: “dinanga didi ne lutulu”?

9 Paulo wakaleja ne: kudi diumvuangana dia pa buadi pankatshi pa dinanga ne lutulu pakambaye ne: “Dinanga didi ne lutulu.” (1 Kolinto 13:4, MMM) Mukebuludi mukuabu wa malu a Bible Albert Barnes udi wamba ne: Paulo wakamba bualu ebu bualu kuvua matandu ne makokangana mu tshisumbu tshia bena Kristo mu Kolinto. (1 Kolinto 1:11, 12) Barnes udi uleja ne: “Muaku udibu bangate muaba eu [udi umvuija lutulu] udi ubengangana ne kuenza malu lubilu-lubilu, mbuena kuamba ne: kuikala ne mêyi ne ngenyi bidi bileja tshiji, ne kufika munda. Udi uleja ngikadilu wa KUTANTAMANA MUTANTSHI MULE padibu batukengesha anyi batufikisha munda.” Dinanga ne lutulu bidi bivudija bikole ditalala mu tshisumbu tshia bena Kristo.

10. (a) Mmushindu kayi udi dinanga dituambuluisha bua kuikala ne lutulu, ne mmubelu kayi udi mupostolo Paulo ufila bua bualu ebu? (b) Ntshinyi tshivua mukebuludi mukuabu wa malu a mu Bible muambe bua lutulu ne bulenga bua Nzambi? (Bala diumvuija didi kuinshi kua dibeji.)

10 “Dinanga didi ne lutulu; dinanga didi dienzela bakuabo bimpe; . . . kadiena dikeba diakalenga diadio, kadiena difika munda.” Nenku dinanga didi dituambuluisha bua kuikala ne lutulu mu malu a bungi. * (1 Kolinto 13:4, 5, MMM) Dinanga didi dituambuluisha bua kulekelelangana bilema, bavuluke ne: tuetu bonso tudi bapange bupuangane ne tutu ne bilema ne mapanga. Didi dituambuluisha bua kuditeka pa muaba wa bakuabu ne bua kufuilangana luse. Mupostolo Paulo udi utuambila bua kuenda ‘mu kudipuekesha kuonso, mu kalolo, mu lutulu ne mu kuikalangana ne luse; tunanukile mua kulama buobumue buetu bua mu nyuma muimpe mu tshisuikidi tshia ditalala.’​—Efeso 4:1-3.

11. Bua tshinyi bidi ne mushinga wa bungi bua bena Kristo kuikala ne lutulu munkatshi muabu?

11 Padi bena Kristo badi mu bisumbu, ku Betele, mu nzubu ya ba-misionere, mu bisumbu bia malu a luibaku anyi mu bilongelu bia bena Kristo baleja lutulu, bidi bifila ditalala ne disanka mu miaba eyi. Bu mutu bantu bashilangane ku ngikadilu, ku bidibu basue, ku nkoleshilu, ku malu a bukalanga, nansha ne ku mankenda, imue misangu malu adi afikisha munda adi mua kujuka. Bitu bienzeka nanku nansha mu mêku kabidi. Kubenga kukuata tshiji lukasa kudi ne mushinga wa bungi. (Nsumuinu 14:29; 15:18; 19:11) Tuetu bonso tudi ne bua kuikala ne lutulu anyi kuikala ne ditukija patudi tuluangana ne bualu kampanda, batekemene bua se: dimue dituku malu nealengele.​—Lomo 15:1-6.

Lutulu ludi lutuambuluisha bua kutantamena ntatu

12. Bua tshinyi lutulu ludi ne mushinga mu ntatu?

12 Lutulu ludi lutuambuluisha bua kutantamena ntatu idi imueneka kayiyi ijika peshi kakuyi mushindu wa lukasa wa kuyijikija. Ke muvuabi bua Régis utudi batele mu tshikoso tshia kumpala. Munkatshi mua bidimu bia bungi mukajende wakenza muende muonso bua kumupangisha bua kusadila Yehowa. Kadi dimue dituku mukajende eu wakalua kudiye wenda udila ne kumuambilaye ne: “Ndi mumanye ne: etshi ke bulelela. Ngambuluisha kuoku. Ndi musue kulonga Bible.” Ndekelu wa bionso wakatambula ne kuluaye Ntemu. Régis udi wamba ne: “Bualu ebu buakajadika ne: Yehowa wakabenesha bikole bidimu bionso abi, bimvua ne lutulu ne bimvua mutantamene ntatu.” Lutulu luende luakamupetesha masanka.

13. Ntshinyi tshiakambuluisha Paulo bua kutantamena ntatu, ne mmunyi mudi tshilejilu tshiende mua kutuambuluisha bua kuyitantamena petu?

13 Mu bidimu lukama bia kumpala, mupostolo Paulo wakafila tshilejilu tshilenga tshia lutulu. (2 Kolinto 6:3-10; 1 Timote 1:16) Ku ndekelu kua muoyo wende pavuaye ubela mulunda wende Timote, Paulo wakamumanyisha ne: bena Kristo bonso bavua ne bua kupeta mateta. Wakamutelela tshilejilu tshiende yeye muine ne wakamuambila bua ikale ne ngikadilu minene ya bena Kristo idi ikengedibua bua kutantamena ntatu. Wakafunda ne: “Wewe uvua mulonde dilongesha dianyi, nsombelu wanyi, mapangadika anyi, ditaba dianyi, lutulu luanyi, dinanga dianyi ne dinanukila dianyi; uvua mundamate mu binyangu ne makenga bimvua mumone mu Antiyokiya, mu Ikoniyo ne mu Listre. Mbinyangu kayi bindi tshiyi mumone! Kadi Mfumu kumpandishaye mu malu onso. Eyowa, bonso badi basue kuikala ne nsombelu mulenga bualu bua Kristo nebabakengeshe.” (2 Timote 3:10-12, MMM; Bienzedi 13:49-51; 14:19-22) Bua tuetu kutantamena ntatu, tuetu bonso tudi ne bua kuikala ne ditabuja, dinanga ne lutulu.

Bena Kristo mbaluate lutulu

14. Ntshinyi tshivua Paulo mufuanyikije natshi ngikadilu ya Nzambi bu mudi lutulu, ne mmubelu kayi wakapeshaye bena Kristo bena Kolosai?

14 Mupostolo Paulo wakafuanyikija lutulu ne ngikadilu mikuabu ya Nzambi ne bilamba bidi muena Kristo ne bua kuvuala panyima pa yeye mumane kulekela malu a “bumuntu bukulukulu.” (Kolosai 3:5-10, NW) Wakafunda ne: ‘Bu munudi bantu basungula kudi Nzambi, ba tshijila ne bananga, luatayi mutshima wa luse, ne wa dikuatshisha, ne wa kudipuekesha, ne wa kalolo, ne wa lutulu. Nulejangane lutulu, nulekelelangane mibi yenu, bikala muntu ne mukuabu tshilumbu; bu muakanubuikidila Mukalenge mibi yenu; nuenu nuenze muomumue kabidi. Pa mutu pa malu aa onso nuluate dinanga, didi tshisuikidi tshia malu onso a buakane buonso.’​—Kolosai 3:12-14.

15. Ntshinyi tshidi tshienzeka padi bena Kristo ‘baluata’ lutulu ne ngikadilu mikuabu ya Nzambi?

15 Padi bena mu tshisumbu ‘baluata’ mutshima wa luse ne wa dikuatshisha, ne wa kudipuekesha, wa kalolo, ne wa lutulu ne dinanga, badi bajikija bilumbu ne baya kumpala mu buobumue mu mudimu wa Yehowa. Nangananga batangidi bena Kristo badi ne bua kuikala ne lutulu. Kudi mua kuikala bikondo bidibu ne bua kutandisha muena Kristo mukuabu, kadi kudi mishindu mishilangane ya kuenza bualu ebu. Paulo wakaleja ngikadilu mutambe buimpe wa kuikala nende pakafundilaye Timote ne: “Tandisha, funyina, bela ne lutulu kuyi upungila, utate anu bua kulongesha.” (2 Timote 4:2, MMM) Bulelela, bidi bikengela misangu yonso kuenzela mikoko ya Yehowa malu ne lutulu, ne bunême ne dinanga.​—Matayo 7:12; 11:28; Bienzedi 20:28, 29; Lomo 12:10.

“Lutulu kudi bantu bonso”

16. Tuetu bikale ne “lutulu kudi bantu bonso,” ntshinyi tshidi mua kuenzeka?

16 Lutulu ludi Yehowa uleja bantu ludi lutuenzeja petu bua kuikala ne “lutulu kudi bantu bonso.” (1 Tesalonike 5:14) Bidi biumvuija ne: tudi ne bua kuleja lutulu kudi balela betu, bena mutumba, bena mudimu netu anyi balongi netu badi kabayi Bantemu. Bantemu batu bafike ku diumbushisha ngenyi mibi idi bantu babelela mu dishala ne lutulu padi bena mudimu nabu anyi balongi nabu babamba mêyi mabi anyi babaluisha, misangu mikuabu munkatshi mua bidimu bia bungi. (Kolosai 4:5, 6) Mupostolo Petelo wakafunda ne: ‘Nuikale ne bienzedi bienu bimpe munkatshi mua bisamba bia bende, bualu bua, mu mianda idibu banusonguela nuenu bu benji ba malu mabi, bobu batumbishe Nzambi mu dituku dialuaye, bua midimu yenu mimpe idibu bamona.’​—1 Petelo 2:12.

17. Mmunyi mutudi mua kuidikija dinanga ne lutulu lua Yehowa, ne bua tshinyi tudi ne bua kuenza nenku?

17 Lutulu lua Yehowa nelupeteshe bantu miliyo mivule lupandu. (2 Petelo 3:9, 15) Bituidikija dinanga ne lutulu lua Yehowa, netutungunuke ne kuyisha lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi ne lutulu ne kulongesha bakuabu bua kukokelabu Bukalenge bua Kristo. (Matayo 28:18-20; Mâko 13:10) Tuetu balekele kuyisha, abi nebikale anu bu se: tudi basue kulekesha lutulu lua Yehowa ne katuena bumvue tshipatshila tshialu tshia kufikisha bantu ku dikudimuna dia mitshima nansha.​—Lomo 2:4.

18. Ntshinyi tshiakalomba Paulo mu disambila diakenzelaye bena Kolosai?

18 Mu mukanda uvua Paulo mutumine bena Kristo bena Kolosai, mu Asia Mukese, wakafunda ne: ‘Bua muanda eu, tuetu kabidi, katshia ku dituku dituakumvua lumu elu, katuena tulekela kutendelela Nzambi bua bualu buenu, ne kumulomba bua nuenu nuujibue tente ne kumanya kua disua diende mu meji onso ne dijingulula bia mu nyuma; ne bua nuenu nuende mu bienzedi bidi biakanangane ne Mukalenge ku dimusankisha dionso, ne bua nuenu nukuame mamuma mu mudimu wonso muimpe, ne bua nuenu nudiundadiunde mu kumanya kuenu kua Nzambi; ne bua nuenu nukoleshibue ne bukole buonso, bu mudi bukole bua butumbi buende, too ne ku dinanukila dionso ne ku lutulu lusangisha ne disanka.’​—Kolosai 1:9-11.

19, 20. (a) Mmunyi mutudi mua kuepuka diangata lutulu ludi Yehowa mutungunuke ne kuleja bu diteta? (b) Mmasanka kayi atuapeta mu dikala ne lutulu?

19 Lutulu ludi Yehowa mutungunuke ne kuleja kaluakuikala diteta kutudi bituikala ‘buujibue tente ne kumanya kua disua diende’ dia se: “bantu bonso basungidibue, bafike ku dimanya dia malu malelela.” (1 Timote 2:4) Netutungunuke ne ‘kukuama mamuma mu mudimu wonso muimpe’ nangananga wa diyisha ‘lumu luimpe elu lua bukalenge.’ (Matayo 24:14) Tuetu batungunuke ne kuenza nenku ne lulamatu luonso, Yehowa ‘neatukoleshe ne bukole buonso,’ bua tumone mua kuikala ne ‘dinanukila dionso ne lutulu lusangisha ne disanka.’ Tuetu benze nunku, ‘netuende mu bienzedi bidi biakanangane ne [Yehowa],’ ne netupete ditalala didi difumina ku dimanya se: tudi ‘tumusankisha [tshishiki].’

20 Tuikalayi batuishibue ne muoyo mujima ne: Yehowa mmuleje meji mu dikala ne lutulu. Ludi lutuambuluisha bua tuetu ne badi bateleja diyisha ne dilongesha dietu bua kupeta lupandu. (1 Timote 4:16) Tuetu bapete mamuma a nyuma, dinanga, bulenga, buimpe, budipuekeshi ne didikanda, netupete mushindu wa kuikala ne lutulu ne disanka. Netutambe kuikala bamanye mua kusomba mu ditalala ne bena mu dîku dietu ne bana betu ba balume ne ba bakaji ba mu tshisumbu kabidi. Lutulu nelutuambuluishe kabidi bua kuikala ne lutulu kudi bena mudimu netu anyi balongi netu. Lutulu luetu neluikale kabidi ne tshipatshila tshia kupandisha benji ba malu mabi ne kutumbisha Yehowa Nzambi wa lutulu.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 10 Mukebuludi wa malu a mu Bible Gordon D. Fee wakafunda bua mêyi a Paulo aa “dinanga didi ne lutulu, dinanga didi dienzela bakuabo bimpe,” bua ne: “Mu malu a Nzambi akalongesha Paulo [lutulu ne dienzela bakuabu bimpe] bidi bileja mishindu ibidi idi Nzambi wenzela bantu malu (bala Lomo 2:4). Ku lumue luseke, lutulu lua dinanga lua Nzambi ludi lumuenekela ku dikanda tshiji tshiende bua buntomboji bua bantu; ku lunga luseke, dienzela bakuabu bimpe didi dimuenekela ku malu binunu ne binunu adi aleja luse luende. Ke bualu kayi diumvuija dia dinanga didi Paulo ufila didi dituadija ne ngikadilu eyi ibidi ya Nzambi, idiye mulejile kudi Kristo ne: udi muena didikanda ne udi wenzela bantu badi bakumbanyine dinyoka diende malu mimpe.”

Udi mua kumvuija anyi?

• Mmu malu kayi mudi Kristo muikale tshilejilu tshilenga tshia lutulu?

• Ntshinyi tshiatuambuluisha bua kupeta lutulu?

• Mmunyi mudi lutulu luambuluisha mêku, bakulu ne bena Kristo badi basombe kaba kamue?

• Mmunyi muikala lutulu mua kutuambuluisha tuetu ne bantu bakuabu?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 15]

Nansha pavua Yezu mu ntatu mikole, uvua ne bayidi bende lutulu

[Tshimfuanyi mu dibeji 16]

Batangidi bena Kristo mbalombibue bua kupesha bana babu tshilejilu tshimpe tshia lutulu

[Tshimfuanyi mu dibeji 17]

Bituikala tuidikija dinanga ne lutulu lua Yehowa, netutungunuke ne kuyisha lumu luimpe

[Tshimfuanyi mu dibeji 18]

Paulo wakasambila bua bena Kristo bikale ne “lutulu lusangisha ne disanka”