Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Ditabuja dia Noa didi dipisha bena panu

Ditabuja dia Noa didi dipisha bena panu

Ditabuja dia Noa didi dipisha bena panu

UKADIKU mumvue bakula bua Noa, muntu uvua utshina Nzambi wakenza buatu bua kupandisha bantu ku mvula wa kabutu wakaloka buloba bujima anyi? Nansha mudi muyuki eu muikale wa kale, bantu miliyo mivule mbaumanye. Kadi tshidi ba bungi kabayi bajingulule ntshia se: nsombelu wa Noa udi ne mushinga kutudi tuetu bonso.

Bua tshinyi tudi mua kujinga bua kumanya malu akenzeka kukadi kupite bidimu binunu ne binunu nunku? Kudiku difuanangana pankatshi pa nsombelu wa Noa ne wetu tuetu anyi? Pikaladi kuoku, mmunyi mudi tshilejilu tshiende mua kutuambuluisha?

Bantu ba mu tshikondo tshia Noa

Dilondangana dia malu a mu Bible didi dileja ne: Noa wakaledibua mu tshidimu tshia 2970 K.K.B., mmumue ne: bidimu 126 panyima pa lufu lua Adama. Mu tshikondo tshia Noa, buloba buvua bûle tente ne malu a tshikisu, ne bavule ba mu ndelanganyi ya Adama bakalonda tshilejilu tshibi tshia batatuabu. Ke bualu kayi ‘Yehowa wakamona ne: mibi ya bantu idi idiundadiunda munkatshi mua ba pa buloba ne meji adibu bela mu mitshima yabu adi mabi matuku onso.’​—Genese 6:5, 11, 12.

Ki ng’anu buntomboji bua bantu nkayabu buvua bubungamije Yehowa nansha. Genese udi umvuija ne: ‘Bansongalume ba bantu ba Nzambi bakamona bana bakaji ba bantu ba tshianana ne: mbalengele; bakasungula bonso bakasuabu bu bakaji babu. Mu matuku au bantu banene ba mfiondo [“ba-Nefilime,” NW] bakadi pa buloba, ne pakaya bansongalume ba bantu ba Nzambi kudi bansongakaji ba bantu ba tshianana, bakalela nabu bana. Buobu bakadi bantu banene ba kale ne ba butumbi.’ (Genese 6:2-4) Difuanyikija mvese eyi ne mêyi a mupostolo Petelo didi dileja ne: “bansongalume ba bantu ba Nzambi” bavua banjelu ba bupidia. Ba-Nefilime bavua bana ba mashi masanga baledibue mu mabaka mabi pankatshi pa bakaji ne banjelu batomboke bavua bavuale mubidi wa bantu.​—1 Petelo 3:19, 20.

“Nefilime” mmumue: ne “Muponeshanganyi,” muaku eu udi uleja bantu bavua bakulula bakuabu. Bavua bena tshikisu bakengeshi ba bakuabu, ne Bible udi ufuanyikija mpekatu wa batatuabu babule bundu abu ne malu manyanguke a mu Sodoma ne Amola. (Yuda 6, 7) Buonso buabu bakatangalaja malu mabi pa buloba mapite bungi.

‘Muakane tshishiki mu tshikondo tshiende’

Malu mabi avua matangalake pa buloba bikole, ke Nzambi kufika ne ku diangata dipangadika dia kubutula bantu. Kadi muyuki mufundisha ku nyuma wa Nzambi udi uleja ne: ‘Noa wakasangana luse ku mêsu kua Yehowa. Noa wakadi muntu muimpe, wakadi muakane tshishiki mu tshikondo tshiende. Noa wakendakana ne Nzambi.’ (Genese 6:8, 9) Mmunyi muakakokeshaye bua ‘kuenda ne Nzambi’ munkatshi mua bantu bavua kabayi bamumanye ne bavua bakanyine anu kabutu?

Kakuyi mpata, Noa uvua mulongele malu a bungi kudi tatuende Lemeke, muena ditabuja uvua ne muoyo mu tshikondo tshia Adama. Pakapeshaye muanende dîna dia Noa (didi dimueneka diumvuija ne: “Dikisha” anyi “Busambi”), Lemeke wakamanyisha mêyi aa ne: “Yeye neatusambe mu mudimu wa bianza bietu, bualu bua buloba buakedibua mulau kudi Yehowa.” Mulayi au wakakumbana pakumbusha Nzambi mulawu uvuaye muele buloba.​—Genese 5:29; 8:21.

Kuikala ne baledi bena Kristo kakuena kusua kumvuija ne: nanku bana pabu nebikale anu bantu badi bakole mu nyuma to, bualu muntu ne muntu udi ne bua kukolesha malanda ende nkayende ne Yehowa. Noa ‘wakenda ne Nzambi’ bualu uvua ne nsombelu uvua Nzambi wanyisha. Malu avuaye mulonge pa bidi bitangila Nzambi akamusaka bua kumusadila. Ditabuja dia Noa kadiakatenkakana to pakamumanyisha Nzambi dijinga diende dia ‘kujimija bintu bionso ne mâyi a bungi.’​—Genese 6:13, 17.

Bu muvua Noa mujadike ne: tshipupu etshi tshia katshia ne katshia tshivua ne bua kuenzeka,wakatumikila dîyi dia Nzambi dia ne: “Usonge buatu bua mutshi wa budimbu, wenze tuzubu munda muabu, ubulabe kabudimbu munda ne panyima.” (Genese 6:14, MMM) Kulonda bionso bivua Nzambi muambe bua mushindu wa kuenza buatu ebu kakuvua bualu bupepele to. Nansha nanku, Nowa “Wakenza mianda yonso yakamuambila Nzambi.” Bushuwa, “wakenza nunku.” (Genese 6:22) Noa wakenza mudimu pamue ne mukajende ne bana bende basatu: Shema, Hama, ne Yafete, ne bakaji babu kabidi. Yehowa wakabenesha ditabuja diabu. Mbilejilu kayipu bilenga bidibu bashile mêku mavule lelu!

Dienza dia buatu divua dilomba tshinyi? Yehowa wakambila Noa bua kuenza mushete eu munene uvua mâyi kaayi mua kubuela munda, wa bisasa bisatu, muenza ne mabaya, wa bule bu bua metre 133, butshiama bua 22 ne butumbuke bua metre 13. (Genese 6:15, 16) Mazuwa a mâyi a nunku avua mua kuikala amba kupetangana ne mazuwa manene a mâyi a biambula lelu.

Mudimu bunene kayipu! Bidi bimueneka ne: mudimu eu wakalomba bua kukosa binunu ne binunu bia mitshi, bua kuyambula kuyifikisha muaba uvuabu benzela buatu, bua kuyikosa bua kuenza mabaya ne mikamba. Uvua kabidi ulomba bua kuenza bibandilu bia tubalu, bua kuenza mananga a biibi ne madidishi, kupeta kamonyi bua kushinguila pambidi pa buatu bua mâyi kaabuedi, kupeta milondo ya kuela bintu ne bia-mudimu bikuabu. Mudimu eu uvua mua kuikala mulombe bua kumvuangana mishinga ne bangenda ne bua kusumba bintu ne kuenzeja binga bintu. Bidi bimueneka ne: uvua mudimu uvua ulomba bua kuikala bamanye mudimu wa mabaya bua kumona mua kututa mikamba biakane ne kuenza buatu bushile ne bushindame. Ne anji kuelabi pebe meji, mudimu wa dienza buatu ebu wakenza pamu’apa bidimu bitue ku 50 anyi 60!

Pashishe Noa uvua ne mudimu wa kulongolola biakudia bungi bukumbane buabu buobu ne bua nyama. (Genese 6:21) Uvua ne bua kusangisha ne kutshiunga nyama mipite bungi ivua mu buatu. Noa wakenza bionso bivua Nzambi mumuambile, ne mudimu wakatua ku ndekelu. (Genese 6:22) Mudimu eu wakajika bimpe bualu Yehowa uvua muubeneshe.

“Muambi wa malu mimpe”

Pa kumusha dienza dia buatu, Noa wakadimuija bantu ne wakenzela Nzambi mudimu ne lulamatu muikale “muambi wa malu mimpe.” Kadi “bantu kabavua bamanye bualu, kupapukilabo anu pa mvula uvuile kubabutula bonso.”​—2 Petelo 2:5; Matayo 24:38, 39, Mukenji Mulenga.

Patudi tumona muvua malu a mu nyuma ne bikadilu bia bantu binyanguke mu tshikondo atshi, mbipepele bua kumvua muvuabu babange kuseka ne kutatshisha dîku dia Noa kudi bena mutumba ba mitshima mipape. Bantu bavua ne bua kuikala babangate bu bapale. Kadi Noa wakakokesha bua kukankamija dîku diende mu nyuma, bualu kabakalonda bienzedi bia tshikisu, bia tshiendenda ne bia buntomboji bia bantu ba mu tshikondo tshiabu bavua kabayi batshina Nzambi to. Ku mêyi ende ne ku bienzedi biende bivua bileja ditabuja divuaye nadi, Noa wakapisha bantu ba mu tshikondo atshi.​—Ebelu 11:7.

Bakuba ku mvula wa kabutu

Mutantshi mukese kumpala kua mvula kutuadija, Nzambi wakambila Noa bua kubuela mu buatu. Pakavua dîku dia Noa ne nyama yonso munda, ‘Yehowa wakamuinjidila tshibi,’ kukangishaye mukana mua buonso bavua baseka kabatshiyi ne tshiakuamba. Pakabanga Mvula wa kabutu, bidi bimueneka ne: banjelu ba bupidia bakalekela mibidi ya bantu ivuabu bavuale ne kunyemabu kabutu aku. Kadi netuambe ntshinyi bua bakuabu? Tshintu tshionso tshivua ne muoyo pa buloba bume pambelu pa buatu, ne ba-Nefilime bine, biakajimina bionso! Anu Noa ne bena dîku diende ke bakapanduka.​—Genese 7:1-23.

Noa ne bena dîku diende bakenza tshidimu tshijima ne matuku dikumi mu buatu. Bavua ne mudimu wa bungi wa kudisha nyama ne kuyinuisha mâyi, kumbusha tumvi tuayi ne kubala matuku mushindu uvuawu enda aya. Genese udi uleja bikondo bijalame bia malu onso a Mvula wa kabutu, bu mudi luendu lua mazuwa, bileja patoke bulelela bua muyuki eu.​—Genese 7:11, 17, 24; 8:3-14.

Kakuena mpata bua se: pavuabu mu buatu, Noa uvua uyikidisha dîku diende malu a mu nyuma ne basambila Nzambi bua kumuela tuasakidila. Ne bidi bimueneka ne: Noa ne dîku diende ke bavua bambuluishe bua kumanya muyuki wa malu a kumpala kua Mvula wa katubu. Miyuki ya kueyemena milondelangana mukana anyi mifunda ivuabu nayi ivua ne bua kubapetesha malu malenga a kukonkonona pavua Mvula wa kabutu munkatshi mua diloka apu.

Noa ne dîku diende bavua ne bua kuikala ne disanka divule pakadiatabu kabidi pa buloba bume! Tshintu tshia kumpala tshiakenzaye tshivua kuasa tshioshelu ne kulua bu muakuidi wa dîku diende pakafilaye milambu kudi Eu uvua mubapandishe.​—Genese 8:18-20.

‘Bu muakadi pa matuku a Noa’

Yezu Kristo wakamba ne: ‘[Dikalaku] dia muana wa muntu nedikale bu muakadi pa matuku a Noa.’ (Matayo 24:37) Lelu, bena Kristo badi pabu bayishi ba buakane, bambila bantu bua badilengeje. (2 Petelo 3:5-9) Bu mudiku difuanangana edi, tudi mua kudiebeja tshivua mu meji a Noa kumpala kua Mvula wa kabutu. Wakamonaku ne: mudimu wende wa diyisha kauvua ne mushinga anyi? Wakatshiokaku umue musangu anyi? Bible kêna wamba nanku to. Udi utuleja patupu se: Noa wakatumikila Nzambi.

Udiku umona mushinga udi nawu nsombelu wa Noa kutudi anyi? Wakatumikila Yehowa nansha muvuaku buluishi ne ntatu. Ki bualu kayi Yehowa wakamuangata bu muntu muakane. Dîku dia Noa kadivua dimanye dîba dijalame divua Nzambi ne bua kulokesha Mvula wa kabutu to, kadi bavua bajadike ne: nealoke anu kuloka. Kuitabuja dîyi dia Nzambi kuakakolesha Noa mu bidimu ebi bia mudimu mukole ne mu mudimu wa diyisha uvua muikale mumueneke bu uvua kauyi upatula tshintu tshimpe nansha tshimue. Bushuwa, Bible udi utuambila ne: ‘Bua ditabuja Noa, pakadiye mudimujibue bua malu akadi kayi manji kumuenebua, muenzejibue ku ditshina dia Nzambi, wakalongolola buatu bua kusungila nabu ba mu nzubu muende; bua bualu ebu wakapisha ba pa buloba, wakalua mupianyi wa buakane budi bua ku ditabuja.’​—Ebelu 11:7.

Mmushindu kayi uvua Noa mufike ku dipeta ditabuja edi? Bidi bimueneka ne: uvua welangana meji bua malu onso avuaye mumanye a Yehowa ne ulekela dimanya adi dimulombola. Kakuyi mpata, Noa uvua uyukila ne Nzambi mu masambila. Uvua mumanye Yehowa bikole menemene, ke bualu kayi ‘wakendakana ne Nzambi.’ Bu muvuaye mfumu wa dîku, Noa uvua ne dîba divuaye utangila malu a ba mu nzubu muende ne disanka dionso. Mbuena kuamba ne: uvua ukumbaja majinga a mu nyuma a mukajende, a bana bende basatu ne a bakaji ba bana bende aba.

Anu bu Noa, bena Kristo balelela lelu mbamanye ne: mu katupa kakese emu Yehowa neabutule ndongoluelu eu wa malu mabi. Katuena bamanye dituku adi ne dîba to, kadi tudi tujingulula ne: kuidikija ditabuja ne butumike bua “muambi wa malu mimpe” eu nekutuambuluishe bua ‘kulama anyima ne muoyo.’​—Ebelu 10:36-39, NW.

[Kazubu mu dibeji 29]

Bualu ebu buvua buenzeke tshia bushuwa anyi?

Balongi ba malu a bantu mbasangishe mianu ya mvula wa katubu mitue ku 270 mu bisa ne mu matunga pabuipi ne onso. Mumanyi Claus Westermann udi wamba ne: “Muyuki wa Mvula wa kabutu udi miaba yonso ya pa buloba. Anu bu mudi muyuki wa bufuki, [muyuki wa mvula] udi munkatshi mua mamanya a nshindamenu atudi bapiane. Bidi bikemesha bikole bua se: miaba yonso pa buloba tudi tusangana miyuki ya mvula wa kabutu wa kale.” Bua tshinyi bidi nanku? Mumvuiji mukuabu wa malu Enrico Galbiati udi wamba ne: “Disangana misangu yonso miyuki ya mvula wa kabutu munkatshi mua bisamba bishilangane bia pa buloba bidi kabiyi mene kaba kamue ntshijadiki tshia se: malu adibu balonda mu miyuki eyi mmalelela.” Kadi tshidi nangananga ne mushinga bua bena Kristo kupita malu adi bamanyi bambe ndimanya dia se: Yezu nkayende wakakula bua Mvula wa kabutu bu bualu bulelela buvua buenzeke kale mu bantu.​—Luka 17:26, 27.

[Kazubu mu dibeji 30]

Ba-Nefilime mbantu ba mu mianu patupu anyi?

Miyuki idibu balonda bua dishala pamue dia ba-nzambi ne bantu, ne idibu balonda bua “bilobo” anyi “bantu ba pa buabu” bakaledibua ku disangila edi ivua mu malu a nzambi avuabu balongesha bena Gelika, bena Ejipitu, bena Ougarit, ba-Hurrite ne mu Mesopotamia. Nzambi ya mu mianu ya bena-Gelika ivua ne tshimfuanyi tshia bantu ne milenga kumona. Ivua idia, inua, ilala, yangatangana bu bantu basele, ivua itandangana, iluangana, isesuishangana ne ivua ikuata bantu ku bukole bua kuenda nabu masandi. Nansha muvuabu bayamba ne: mminsantu, ivua ne bukole bua kushima ne kuenza bualu bubi. Bavua bamba ne: bilobo bu mudi Achille, bivua ndelanganyi ya nzambi ne bantu ne bivua ne bukole bupite bua bantu kadi bikale bifua. Nunku, malu adi Genese wamba bua ba-Nefilime adi atumvuija tshidi mua kuikala ntuadijilu mulelela wa mianu ya mushindu’eu.