Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tutungunukayi ne kuleja buimpe

Tutungunukayi ne kuleja buimpe

Tutungunukayi ne kuleja buimpe

“Mamuma a [butoke] adi malu mimpe onso ne malu makane ne malu malelela.”​—EFESO 5:9.

1. Mmunyi mudi bantu miliyo mivule baleja lelu ne: badi bitaba mêyi a mu Musambu 31:19?

 BUALU butambe buimpe budi muntu mua kuenza nkutumbisha Yehowa. Lelu’eu, bantu miliyo mivule batu batumbisha Nzambi bua buimpe buende. Bu mutudi Bantemu ba Yehowa ba lulamatu, tudi tuitaba ne muoyo mujima mêyi a mufundi wa Misambu wakimba ne: ‘Ke mudi buimpe buebe bukumbane, buwakubutshila badi bakutshina.’​—Musambu 31:19.

2, 3. Ntshinyi tshidi mua kuenzeka tuetu katuyi bapeshe mudimu wetu wa divuija bantu bayidi bujitu ne ngikadilu muimpe?

2 Kutshina Yehowa ne kumunemeka kudi kutusaka bua kumutumbisha bua buimpe buende. Kudi kabidi kutusaka bua ‘kusakidila Yehowa, bua kumuvudijila disanka, ne bua kumanyisha butumbi bua bukalenge buende.’ (Musambu 145:10-13) Ke bualu kayi tudi tuenza mudimu wa kuyisha Bukalenge ne wa kuvuija bantu bayidi ne lukunukunu. (Matayo 24:14; 28:19, 20) Kadi tudi ne bua kupa mudimu wetu wa diyisha bujitu pa kuikala ne ngikadilu muimpe. Tshianana, tudi mua kupendesha dîna dinsantu dia Yehowa.

3 Bantu ba bungi badi bamba mudibu batendelela Nzambi, kadi ngikadilu wabu kêna upetangana ne mikenji idiye muleje mu Dîyi didiye mufundishe to. Mupostolo Paulo wakafunda bua bamue bavua kabayi benza malu mimpe avuabu bamba anu mukana patupu ne: ‘Wewe udi uyisha mukuabu, kuena udiyisha anyi? Wewe udi wamba ne: Kanuibi, udi wiba anyi? Wewe udi ubambila ne: kanuendi masandi, udi wenda masandi anyi? Dîna dia Nzambi didi dipendibua bualu buenu munkatshi mua bisamba bia bende, bu muakafundabu.’​—Lomo 2:21, 22, 24.

4. Ngikadilu wetu muimpe udi upatula bipeta kayi?

4 Pamutu pa tuetu kupendesha dîna dia Yehowa, tudi tudienzeja bua kutumbisha dîna edi ku ngikadilu wetu. Ngikadilu eu udi upatula bipeta bimpe kudi bantu badi kabayi mu tshisumbu tshia bena Kristo. Tshilejilu, udi utuambuluisha bua kupuwisha baluishi betu. (1 Petelo 2:15) Tshidi ne mushinga menemene ntshia se: ngikadilu wetu muimpe udi ukoka bantu mu bulongolodi bua Yehowa, ubunzuluila njila wa kumutumbisha ne kupeta muoyo wa tshiendelele.​—Bienzedi 13:48.

5. Nnkonko kayi itudi ne bua kuandamuna mpindieu?

5 Bu mutudi bapange bupuangane, mmunyi mutudi mua kuepuka ngikadilu udi mua kupendesha Yehowa ne kulenduisha bantu badi bakeba bulelela? Mmunyi mutudi mua kufika ku dileja buimpe?

Buimpe ndimuma dia butoke

6. Tela imue ya ku ‘midimu mienza mu mîdima idi kayiyi ikuama mamuma mimpe,’ kadi mmamuma kayi adi ne bua kumueneka patoke munkatshi mua bena Kristo?

6 Bu mutudi bena Kristo badilambule, tudi ne tshintu tshidi tshituambuluisha bua kuepuka ‘midimu mienza mu mîdima idi kayiyi ikuama mamuma mimpe.’ Munkatshi mua midimu eyi mudi malu adi apendesha Nzambi bu mudi dishima, buivi, dishiminyinangana malu, dilondelangana miyiki mibi ya malu a masandi, ngikadilu udi ukuatshisha bundu, mineku ya bundu ne dikuatshika dia maluvu. (Efeso 4:25, 28, 31; 5:3, 4, 11, 12, 18) Pamutu pa tuetu kubuelakana mu malu a buena aa, tudi tutungunuka ne ‘kuenda bu bana ba [butoke].’ Mupostolo Paulo udi wamba ne: “Mamuma a [butoke] adi malu mimpe onso ne malu makane ne malu malelela.” (Efeso 5:8, 9) Nunku patudi tuenda mu butoke ke patudi ne mushindu wa kutungunuka ne kuleja buimpe. Kadi mbutoke bua mushindu kayi ebu?

7. Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza bua kutungunuka ne kuleja dimuma dia buimpe?

7 Nansha mutudi ne bilema, tudi mua kuleja buimpe bituikala tuenda mu butoke bua mu nyuma. Mufundi wa Misambu wakimba ne: ‘Dîyi diebe didi muinda ku makasa anyi ne munya muteme mu njila wanyi.’ (Musambu 119:105) Bituikala basue kutungunuka ne kulejila “mamuma a butoke” ku “malu mimpe onso,” tudi ne bua kuikala tunyemena misangu yonso ku butoke bua mu nyuma budi mu Dîyi dia Nzambi, budibu bumvuije bimpe mu mikanda yetu ya kulonga nayi Bible ne bututu tulonga pa tshibidilu mu bisangilu bietu patudi tutendelela. (Luka 12:42; Lomo 15:4; Ebelu 10:24, 25) Tudi kabidi ne bua kutuma ntema ya pa buayi ku tshilejilu ne malongesha bia Kristo udi muikale ‘[butoke] bua ba pa buloba’ ne “dinkenka dikole dia butumbi [bua Yehowa].”​—Yone 8:12; Ebelu 1:1-3.

Buimpe ndimuma dia nyuma

8. Bua tshinyi tudi ne bua kuleja buimpe?

8 Kakuyi mpata, butoke bua mu nyuma budi butuambuluisha bua kuleja buimpe. Tudi kabidi tupeta mushindu wa kuleja ngikadilu eu bualu nyuma muimpe wa Nzambi (anyi bukole buende buenzeji) ke udi utulombola. Buimpe ndimue dia ku “mamuma a nyuma.” (Galatia 5:22, 23) Tuetu tukokela mudi nyuma muimpe wa Yehowa utulombola, neapatule dimuma dilenga dia buimpe munda muetu.

9. Mmunyi mutudi mua kutumikila mêyi a Yezu adi mu Luka 11:9-13?

9 Dijinga dietu dikole dia kusankisha Yehowa pa kuleja dimuma dia nyuma dia buimpe didi ne bua kutusaka bua kutumikila mêyi a Yezu aa: ‘Nulombe nebanupe; nukebe, nenumone; nukokole, nebanunzuluile. Bualu bua muntu yonso udi ulomba, neapete; udi ukeba, neamone; udi ukokola, nebamunzuluile. Tatu kayi wa munkatshi muenu, biamulomba muanende mutanda, neamupe dibue anyi? Biamulombaye mushipa, neamupe nyoka anyi? Muomumue, biamulombaye dikela, neamupe kaminyiminyi anyi? Nunku nuenu bantu babi [anyi bapange bupuangane], binuamanya mua kupa bana benu bintu bimpe, Tatu wenu wa mu diulu kêna upa batu bamulomba nyuma muimpe anyi?’ (Luka 11:9-13) Tulondayi mubelu wa Yezu pa kulomba Yehowa nyuma wende bua tumone mua kutungunuka ne kuleja dimuma dia nyuma eu dia buimpe.

‘Tungunuka ne kuenza malu mimpe’

10. Mmalu kayi adi aleja buimpe bua Yehowa adibu batele mu Ekesode 34:6, 7?

10 Butoke bua mu nyuma bua mu Dîyi dia Nzambi ne nyuma muimpe wende bidi mua kutuambuluisha bua ‘[kutungunuka ne] kuenza malu mimpe.’ (Lomo 13:3) Patudi tudilongela Bible pa tshibidilu, tudi tumanya malu a bungi a mushindu utudi mua kuidikija buimpe bua Yehowa. Mu tshiena-bualu tshishale tuvua bamone bibadi bia buimpe bua Nzambi bidibu batele mu mêyi akambilabu Mose adi mu Ekesode 34:6, 7, mutudi tubala ne: ‘Yehowa, Yehowa, Nzambi wa luse ne [muoyo muimpe], kêna ukuata tshiji lubilu, udi mûle tente ne luse lujalame ne bushuwa, udi uleja binunu bia bantu luse lujalame, udi ubuikidila bantu mapanga abu ne kusambuka kuabu kua mikenji ne malu mabi abu; kadi kêna ubingisha muntu udi upila.’ Dikonkonona bimpe bimpe malu aa adi aleja buimpe bua Yehowa nedituambuluishe bua ‘kutungunuka ne kuenza malu mimpe.’

11. Dimanya dia se: Yehowa udi ne luse ne muoyo muimpe didi ne bua kutusaka ku tshinyi?

11 Mêyi a Nzambi aa adi atuleja ne: tudi ne bua kuidikija Yehowa pa kuikala ne luse ne muoyo muimpe. Yezu wakamba ne: “Badi ne luse badi ne disanka, bua bantu bakuabo nebabafue luse.” (Matayo 5:7; Luka 6:36) Dimanya ne: Yehowa udi ne muoyo muimpe didi ditusaka bua tuetu kuikala petu ne muoyo muimpe ne malu malenga mu malanda etu ne bakuabu, nansha bantu batudi tuyisha. Muanda eu udi umvuangana ne mubelu wa Paulo eu: ‘Mêyi enu ikale ne ngasa misangu yonso, matue bu luepu, bua nuenu numanye mua kuandamuna muntu ne muntu dîyi.’​—Kolosai 4:6.

12. (a) Bu mudi Nzambi kayi ukuata tshiji lubilu, mmunyi mutudi ne bua kuenzela bakuabu malu? (b) Luse lujalame lua Yehowa ludi lutusaka bua kuenza malu kayi?

12 Bu mudi Nzambi kayi ukuata tshiji lubilu, dijinga dietu dia ‘kutungunuka ne kuenza malu mimpe’ didi ditusaka bua kulengulula tulema-lema tua bena Kristo netu ne bua kuimanyina pa ngikadilu yabu mimpe. (Matayo 7:5; Yakobo 1:19) Luse lujalame lua Yehowa ludi lutusaka bua kuleja dinanga dia lulamatu nansha patudi mu ntatu mitambe bukole. Ngikadilu eu ke utudi tutamba kujinga.​—Nsumuinu 19:22.

13. Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza bua kuleja ne: Yehowa udi ‘mûle tente ne bushuwa’?

13 Bu mudi Tatu wetu wa mu diulu ‘mûle tente ne bushuwa,’ tudi tukeba bua ‘kudimanyisha bu bena mudimu ba Nzambi [badi] ne dîyi dia bushuwa.’ (2 Kolinto 6:3-7) Munkatshi mua malu muanda-mutekete adi Yehowa mukine mudi “ludimi ludi lushima” ne ‘mumanyi wa malu udi wamba mêyi a kudinga.’ (Nsumuinu 6:16-19) Nunku dijinga dietu dia kusankisha Nzambi dikadi ditusake bua ‘kulekela mashimi, kuambilangana mêyi malelela.’ (Efeso 4:25) Katupangi kuleja buimpe mu muanda eu wa mushinga to.

14. Bua tshinyi tudi ne bua kuikala tufuilangana luse?

14 Mêyi akambila Nzambi Mose adi kabidi ne bua kutusaka bua kuikala tufuilangana luse, bualu Yehowa udi musue kubuikidila bantu mibi yabu. (Matayo 6:14, 15) Bushuwa, Yehowa udi unyoka benji ba mpekatu badi kabayi badilengeja. Bua nanku tudi ne bua kulamata ku mikenji yende ya buimpe pa bidi bitangila dilama bukezuke bua mu nyuma bua tshisumbu.​—Lewitiki 5:1; 1 Kolinto 5:11, 12; 1 Timote 5:22.

“Nudimuke bienu bu munudi nuenda”

15, 16. Mmunyi mudi mubelu wa Paulo udi mu Efeso 5:15-19 mua kutuambuluisha bua kutungunuka ne kuenza malu mimpe?

15 Bua kutungunuka ne kuleja buimpe nansha mudiku malu mabi miaba yonso, tudi ne bua kuikala bûle tente ne nyuma wa Nzambi ne kudimuka bu mutudi tuenda. Ke bualu kayi Paulo wakabela bena Kristo ba mu Efeso ne: ‘Nudimuke bienu bu munudi nuenda; kanuendi bu badi kabayi ne meji, kadi nuende bu bena meji; nudisumbile tshikondo patshiditshiku tshia kuenzamu malu mimpe, bualu bua matuku adi mabi. Nunku kanuikadi bu bapote, kadi nujingulule mudi disua dia Mukalenge. Kanukuatshiki maluvu, mudi dinyanguka dia muoyo munda muawu, kadi nuujibue tente ne nyuma muimpe. Nusombeshangane ne misambu ya bena kuitabuja ya kale ne ya bena Kristo ne ya [mu] nyuma; nuimbile Mukalenge misambu, numutumbishe ne biombelu bia mu mitshima yenu.’ (Efeso 5:15-19) Mubelu eu mmutukumbanyine bimpe menemene mu matuku makole a ku nshikidilu aa.​—2 Timote 3:1.

16 Bituikala basue kutungunuka ne kuikala ne buimpe, tudi ne bua kudimuka bua kuenda bu bantu badi ne meji a Nzambi. (Yakobo 3:17) Tudi ne bua kuepuka mpekatu minene ne tudi ne bua kuikala bûle tente ne nyuma muimpe, tumulekela utulombola. (Galatia 5:19-25) Tuetu tutumikila malu a mu nyuma adibu balongesha mu bisangilu bia bena Kristo, mu mpuilu ne mu mpungilu, tudi mua kutungunuka ne kuenza malu mimpe. Mêyi akambila Paulo bena Efeso adi mua kutuvuluija kabidi ne: mu bisangilu bietu bivule bitudi tuenza bua kutendelela, tudi tupeta mabenesha patudi tuimba ‘misambu ya mu nyuma,’ bualu ya bungi ya kudiyi idi yakula bua ngikadilu ya mu nyuma bu mudi buimpe.

17. Bikala masama makole apangisha bamue bena Kristo bua kubuela mu bisangilu pa tshibidilu, ntshinyi tshidibu ne bua kuikala bamanye?

17 Kadi netuambe tshinyi bua bena Kristo netu badi kabayi ne mushindu wa kuikala kubuela mu bisangilu bia tshisumbu bua disama dikole dia munanunanu didibu nadi? Badi mua kumvua kanyinganyinga bua mudibu kabayi misangu yonso mua kutendelela Yehowa pamue ne bana babu ba balume ne ba bakaji ba mu nyuma. Tshidibi badi ne bua kuikala bajadike ne: Yehowa mmumanye ntatu yabu, neabalame mu butoke, neabapeshe nyuma wende muimpe, ne neabambuluishe bua kutungunukabu ne kuenza malu mimpe.​—Yeshaya 57:15.

18. Ntshinyi tshiatuambuluisha bua kutungunuka ne kuleja buimpe?

18 Bua tuetu kutungunuka ne kuleja buimpe tudi ne bua kudimukila malunda etu ne kuepuka bantu badi ‘kabayi basue malu mimpe.’ (2 Timote 3:2-5; 1 Kolinto 15:33) Tuetu batumikile mubelu eu nebituambuluishe bua kubenga ‘kunyingalaja nyuma muimpe wa Nzambi’ mu dienza malu adi mabengangane ne bulombodi buende. (Efeso 4:30) Netufike kabidi ku dienza malu adi mimpe bituikala mua kudia bulunda ne bantu badi ne nsombelu udi ujadika ne: mbanange buimpe ne badi babalombola kudi nyuma muimpe wa Yehowa.​—Amosa 5:15; Lomo 8:14; Galatia 5:18.

Buimpe budi bupatula bipeta bimpe

19-21. Londa malu adi aleja bipeta bimpe bidi bifumina ku dileja buimpe.

19 Kuenda mu butoke bua mu nyuma, kukokela bulombodi bua nyuma wa Nzambi ne kudimuka bu mutudi tuenda nebituambuluishe bua kuepuka malu adi mabi ne ‘kutungunuka ne kuenza malu mimpe.’ Pashishe malu aa adi mua kupatula bipeta bimpe. Tangila bualu buakafikila Zongezile, Ntemu wa Yehowa wa mu ditunga dia Afrique du Sud. Dimue dituku pavuaye uya mu kalasa mu dinda, wakajinga bua kumanya bungi bua makuta ende makese avuaye mulamishe mu konte ku banke. Tshiamu tshitu tshimanyisha bungi bua makuta adi nawu muntu mu banke tshiakaleja dolare 6 000 ya pa mutu mu makuta avuaye mulamishe. Nsentedi wa ku banke mukuabu ne banga bantu bakamuambila bua kupatula makuta au ne kuya kuela ku banke mukuabu. Anu Ntemu mukuabu ne mukajende bavuaye musombe nabu ke bakamubela bua kubenga kupatula makuta au.

20 Dituku diakalonda, Zongezile wakamanyisha bena ku banke tshilema atshi. Bakalua kusokolola ne: uvua ne nimero ya konte ya muomumue ne ya ngenda mushinga mukuabu mubanji uvua muele makuta mu konte wa tshianana kayi mumanye to. Ngenda mushinga eu wakakema bikole bua muvua Zongezile kayi mutule dikuta nansha dimue ku makuta au, ke yeye kumuebeja ne: “Utu muena nzambi kayi?” Zongezile kumuambilaye ne: udi Ntemu wa Yehowa. Bamfumu ba ku banke au bakamuela kalumbandi bamba ne: “Tudi tujinga bua bantu bonso bikale bamba bulelela bu Bantemu ba Yehowa.” Bushuwa, malu a bulelela ne buimpe adi mua kusaka bantu bua kutumbishabu Yehowa.​—Ebelu 13:18.

21 Bienzedi bimpe kabiena ne bua kuikala bia pa buabi bua kupatulabi bipeta bimpe to. Tshilejilu, nsonga mukuabu Ntemu udi mumanyishi wa Evanjeliyo wa ku dîba ne ku dîba mu tshimue tshia ku bidiila bia Samoa wakaya ku lupitadi bua kumonangana ne munganga. Bantu bavua bindile bua kumonangana ne doktere, ne Ntemu eu wakamona mamu mukuabu mukulakaje uvua ku luseke luende usama bikole. Wakashila mamu eu bua abuele pa dîba diende bua kumonanganaye ne munganga lukasa. Dikuabu dituku Ntemu eu kusambekenaye ne mamu eu mu tshisalu. Mamu eu wakamumanya ne kuvulukaye bualu buimpe buvuaye mumuenzele mu lupitadi. Yeye kumuambila ne: “Bushuwa, ndi ngitaba mpindieu ne: Bantemu ba Yehowa mbanange bantu nabu.” Nansha muvuaye kayi witaba mukenji wa Bukalenge kumpala, buimpe buakamulejabu kudi Ntemu eu buakapatula bipeta bimpe. Wakitaba bua kulonga Bible ne wakatuadija kupeta dimanya dia Dîyi dia Nzambi.

22. Ng’umue mushindu kayi wa mushinga wa ‘kutungunuka ne kuenza malu mimpe’?

22 Pamu’apa udi pebe mua kulonda malu adi aleja mushinga wa kulejangana buimpe. Mushindu umue wa pa buawu wa ‘kutungunuka ne kuenza malu mimpe’ ngua kuikala kumanyisha lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi pa tshibidilu. (Matayo 24:14) Tutungunukayi ne kuenza mudimu wa mushinga mukole eu, bajadike ne: eu ke mushindu umue wa kuenzela bantu malu mimpe, nangananga aba badi bateleja. Bualu bua mushinga wa bungi mbua se: mudimu wetu ne ngikadilu wetu muimpe bidi bitumbisha Yehowa, mpokolo munene wa buimpe.​—Matayo 19:16, 17.

Tutungunukayi ne ‘kuenza bimpe’

23. Bua tshinyi mudimu wa bena Kristo mmudimu muimpe?

23 Kakuyi mpata, mudimu wetu wa diyisha mmudimu muimpe be. Udi mua kutupetesha tuetu ne badi bateleja mukenji wa mu Bible lupandu ne kutubueja mu njila udi ufikisha ku muoyo wa tshiendelele. (Matayo 7:13, 14; 1 Timote 4:16) Nunku patudi tusua kuangata mapangadika, dijinga dia kuenza malu mimpe didi mua kutusaka bua kudiebeja ne: ‘Ntshinyi tshikala dipangadika edi mua kuenzela mudimu wanyi wa diyisha Bukalenge? Njila undi nsua kulonda eu mmuimpe menemene anyi? Neangambuluishe bua meme kukuatshisha bantu bakuabu bua bitabe “lumu luimpe lua tshiendelele” ne bua kudia malanda mashême ne Yehowa Nzambi anyi?’ (Buakabuluibua 14:6) Netupete disanka dia bungi bituangata dipangadika didi ditupesha mushindu wa kuenza bivule bua mudimu wa Bukalenge.​—Matayo 6:33; Bienzedi 20:35.

24, 25. Ng’imue mishindu kayi itudi mua kuenza malu mimpe mu tshisumbu, ne ntshinyi tshitudi ne bua kuikala bajadike bituatungunuka ne kuleja buimpe?

24 Katulenguludi nansha kakese bipeta bilenga bidi buimpe bupatula. Tudi mua kutungunuka ne kuleja ngikadilu eu patudi tuambuluisha tshisumbu tshia bena Kristo ne patudi tuenza muetu muonso bua diakalenga diatshi. Bulelela, tudi tuenza bimpe patudi tubuela mu bisangilu bia tshisumbu pa tshibidilu ne tufilamu mandamuna. Patudi tubuelamu bidi bikankamija bena Kristo netu, ne mandamuna etu malongolola bimpe adi abakolesha mu nyuma. Tudi kabidi tuenza bimpe patudi tufila mpetu yetu bua kulama Nzubu wa Bukalenge bimpe ne patudi tuambuluisha bua kanyanguki to. (2 Bakelenge 22:3-7; 2 Kolinto 9:6, 7) Bushuwa, ‘patudi bamanye mua kuenza, tuenzelayi bantu bonso bimpe, kadi tutambe kuenzela bena dîku dia bena kuitabuja bimpe.’​—Galatia 6:10.

25 Katuena mua kutela bualu buonso buikala mua kulomba bua kuleja buimpe to. Kadi padi ntatu itukuata, tukebe diambuluisha mu Mukanda wa Nzambi, tulombe Yehowa nyuma muimpe wende, ne tuenze muetu muonso bua kukumbaja disua diende dimpe ne dipuangane. (Lomo 2:9, 10; 12:2) Tuetu benze nanku tudi mua kuikala bajadike ne: Yehowa neatubeneshe bikole bualu tudi tutungunuka ne kuleja buimpe.

Newandamune munyi?

• Mmunyi mutudi mua kukumbaja bualu budi butambe buimpe?

• Bua tshinyi badi babikila buimpe ne: ‘dimuma dia butoke’?

• Bua tshinyi badi babikila buimpe ne: ‘dimuma dia nyuma’?

• Mbipeta kayi bidi ngikadilu wetu muimpe upatula?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 17]

Dîyi dia Nzambi ne nyuma muimpe wende bidi bituambuluisha bua kuleja buimpe

[Bimfuanyi mu dibeji 18]

Dileja buimpe didi dipatula bipeta bilenga