Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mankenda adi umvuija tshinyi menemene?

Mankenda adi umvuija tshinyi menemene?

Mankenda adi umvuija tshinyi menemene?

BU MUVUAKU bukoya bupite bungi ku Mputu ne mu États-Unis mu lukama lua bidimu lua 18 ne lua 19, ba-misionere ba tshikondo atshi bakayisha tshitudi mua kubikila ne: “dilongesha dia mankenda.” Mu dilongesha edi bavua bangata bukoya bu mpekatu, ne kabidi bavua bamba ne: mankenda adi asemeja muntu pabuipi ne Nzambi. Pamu’apa bualu ebu ke buakafikisha bantu ba bungi ku dimanya kasumuinu ka ne: “Mankenda mmuanabu ne dilamata Nzambi.”

Bakalonda lungenyi elu kudi bena tshitendelelu tshia Armée du Salut, tshienza kudi William Booth ne Caterine Booth. Bilondeshile mukanda kampanda (Health and Medicine in the Evangelical Tradition), lumue lua ku mbila yabu ya kumpalampala luvua ne: “Nsabanga, Nsupu ne Lupandu.” Pashishe, pakaleja Louis Pasteur ne bakuabu patoke mudi tuishi (tua bakteri) tukeba masama, bualu ebu buakabapesha bukole bua kutungunukabu ne kutangalaja ngenyi ya mushindu udi muntu mua kuikala ne bukole bua mubidi.

Munkatshi mua amue mapangadika akangatabu diakamue muvua dimue dia se: muntu uvua ku kabadi bu ntemu kavua ne bua kutua Bible mishiku to, ne tshilele tshia kunuina mâyi mu dikopo dimue mu tulasa anyi mu ngala ya tuwulu tshivua ne bua kufua. Bakenza mene muabu muonso bua muntu yonso ikale unuina mvinyo mu dikopo dia mvinyo diende nkayende mu misa pamutu pa bantu bonso kuikala bamunuina mu dikopo dimue. Bulelela, bantu bakatuadija ne malu a mankenda aba bakamueneka bu bakashintulula ngenyi ya bantu bikole pa bidi bitangila mankenda. Ngenyi ya bantu yakashintuluka bikole, ke mufundi mukuabu kufika too ne ku dibikila tshipeta tshia bualu ebu ne: “disankidila dikole dia mankenda.”

Kadi bidi bimueneka ne: “disankidila dikole dia mankenda” edi divua anu dia pa mutu pa mutu. Mutantshi eu bangenda-mushinga bakavuija nsabanga wetu eu tshintu tshia kudilengeja natshi. Ngumu mimpe yakendeshilabu bintu yakafikisha babisumbi ku ditaba ne: kudilaba bimue bintu bua kulama nabi mubidi ne mankenda kudi mua kupesha muntu mushinga udi bakuabu kabayi mua kupeta padibu kabayi badilabe pabu bintu abi. Mbatungunuke ne kushimakaja bantu mushindu’eu ku televizion. Bena biuma ne bantu ba lumu badibu baleja mu malu a bungenda-mushinga ne mu manaya ku TV kabatu banji kubamona basukula mu nzubu anyi bakomba mu lupangu luabu nansha, peshi bambule bintu bia butshiafu bua kubimansha, anyi bumbusha tumvi tua tumpusu tuabu ne mbua yabu idibu bamune to.

Kudi kabidi bantu badi bela meji ne: kuya ku mudimu kudi kupetesha mfranga, kadi kuenza mudimu wa kumbelu anyi midimu mikuabu ya kusukula bintu kakuena kupetesha makuta to. Ne bu mudibu kabayi babafuta makuta, bua tshinyi badi ne bua kulama muaba udibu ne mankenda? Tshimue tshipeta tshia bualu ebu tshidi se: bamue bantu lelu badi bela meji ne: muntu udi ne mankenda anu padiye ulama mubidi wende bimpe.

Mushindu udi Nzambi wangata mankenda anyi bukezuke

Kakuena mpata bua se: malu onso akenzabu kale bua kulongesha bantu mankenda akalengeja nsombelu wabu. Ke mudibi menemene, bualu mankenda nngikadilu udi mufumine kudi Yehowa, Nzambi munsantu ne mukezuke. Udi utulongesha mua tuetu kupeta diakalengele patudi tulua bansantu ne bakezuke ta bena mankenda mu malu etu onso.​—Yeshaya 48:17; 1 Petelo 1:15.

Yehowa Nzambi udi ufila tshilejilu tshilenga mu muanda eu. Bukezuke ne ngikadilu yende mikuabu idi kayiyi imueneka bidi bimuenekela patoke ku bintu bidiye mufuke bitudi tumona. (Lomo 1:20) Tudi tudimuena nkayetu bimpe ne: bifukibua kabitu biobi binyanga buloba bua mutantshi mule to. Buloba (ne bintu biabu bivule bidi binyungulukangana bu mudi lupepele ne mâyi) budi budilengeja nkayabu mu mushindu udi ukemesha, ne mbuenza bua bantu basombelapu ne mankenda ne bukole bua mubidi. Mudimu wa kuvuija bintu ne mankenda wa mushindu’eu bavua mua kuwenza anu kudi Mufuki udi ne meji makezuke. Bua bualu ebu tudi mua kuamba ne: batendeledi ba Nzambi badi ne bua kuikala ne mankenda anyi bukezuke mu malu abu onso.

Mishindu inayi ya mankenda anyi bukezuke

Bible udi uleja mishindu inayi ya mankenda ta bukezuke idi batendeledi ba Nzambi ne bua kudienzeja bua kuikala nayi. Tuyimonayi mpindieu umue ku umue.

Bukezuke bua mu nyuma. Ebu ke bukezuke butudi ne bua kuangata ne mushinga mupite, bualu budi butangila ditekemena dia muntu dia kupeta muoyo wa tshiendelele. Kadi pabi mushindu wa mankenda eu ke utu bantu batamba kulengulula. Tuambe ne: kuikala bakezuke mu nyuma kudi kumvuija kubenga kusambuka mukalu udi Nzambi muele pankatshi pa ntendelelu mulelela ne wa dishima, bualu Nzambi udi wangata ntendelelu yonso wa dishima ne: mmupange bukezuke. Mupostolo Paulo wakafunda ne: ‘Umukayi munkatshi muabu, nuikale batapuluke, bu mudi Mukalenge wamba: Kanulengi tshintu tshibipa, ne meme nennuitabuje.’ (2 Kolinto 6:17) Muyidi Yakobo udi pende wamba mêyi masunguluke mu muanda eu ne: ‘[Ntendelelu mukezuke] ne udi kayi munyanguke ku mêsu kua Nzambi Tatu udi nunku: kudilama kayi ne ditoba dia ku malu a pa buloba.’​—Yakobo 1:27.

Nzambi wakaleja patoke ne: kêna musue disambakaja ntendelelu wa dishima ne ntendelelu mulelela to. Mu ntendelelu wa dishima mutu misangu mivule bilele bia bukoya ne mpingu ne nzambi mibipe. (Yelemiya 32:35) Ke bualu kayi bena Kristo mbalombibue bua kubenga kubuelakana mu ntendelelu wa dishima mu mishindu yende yonso.​—1 Kolinto 10:20, 21; Buakabuluibua 18:4.

Bikadilu bikezuke. Muaba eu kabidi Nzambi udi uleja dishilangana pankatshi pa tshidi tshikezuke ne katshiyi tshikezuke. Bantu mu kabujima mbalue anu mudibu bambe mu Efeso 4:17-19, (Mukanda wa Mvidi Mukulu [Katolike, MMM]) ne: “Lungenyi luabo ndubuitshidile anu mu midima; bakadi bu benyi mu muoyo wa [Nzambi] . . . Bu mudi lungenyi luabo lumane kufua, ke padibo baditue mu buendenda, benza amu malu mabi a mishindu yonso kabayi balekela.” Meji a buendenda a mushindu’eu adi amueneka mu mishindu ya bungi, patoke anyi muinshimuinshi, ke bualu kayi bena Kristo badi ne bua kuikala badimuke.

Bantu badi banange Nzambi mbamanye bimpe se: bundumba, diangatangana dia mulume ne mulume anyi mukaji ne mukaji nende, dimanya balume ta bakaji kumpala kua kubuela mu dibaka ne dibala peshi dibandila bindidimbi bia bantu kabayi bilamba (pornografi) nkushipa mukenji wa Yehowa udi ulomba bua kuikala ne bikadilu bikezuke. Bushuwa, bilele ebi bitu bimueneka mu manaya ne mu mvuadilu wa bena panu. Ke bualu kayi bena Kristo badi ne bua kudimukila malu aa. Kuvuala bilamba bîpi, bidi bileja bimue bitupa bia mubidi mu bisangilu bia tshisumbu anyi mu mêba a tshianana adi bantu basangile kudi kukoka patupu ntema ku mubidi wa muntu ne kuleja ne: kêna ne ngikadilu mukezuke to. Kuvuala mushindu’eu kudi mua kubueja lungenyi lubi lua bena panu munkatshi mua bena Kristo ne kudi mua kulela ngenyi mibi mu mitu ya bakuabu. Bena Kristo badi ne bua kudienzeja bikole bua kuleja ‘meji adi afuma mu diulu’ mu tshilumbu etshi.​—Yakobo 3:17.

Lungenyi lukezuke. Tudi ne bua kuenza bua se: mu mutshima wetu kamuikadi meji masokome adi kaayi makezuke to. Yezu wakatudimuija bua meji adi kaayi makezuke pakalejaye ne: ‘Muntu yonso udi utangila mukaji ne lukuka lua masandi wakumana kuenda nende masandi mu mutshima wende.’ (Matayo 5:28; Mâko 7:20-23) Mêyi aa adi atangila kabidi dibandila bimfuanyi ne filme ya malu a masandi, dibala miyuki mibi ya malu a diangatangana ne diteleja misambu idi ne mêyi adi ajula majinga mabi. Nunku, bena Kristo badi ne bua kuepuka bua kudinyanga ne meji adi kaayi makezuke adi mua kubafikisha ku dikala ne ngakuilu ne bienzedi bidi kabiyi bikezuke, bidi kabiyi binsantu.​—Matayo 12:34; 15:18.

Bukezuke ta mankenda a mubidi. Bunsantu ne mankenda a mubidi nngikadilu idi yumvuangana bikole mu Bible. Tshilejilu, Paulo wakafunda ne: ‘Bana betu, bualu bua tuetu tudi ne milayi eyi, tudilengeje ku manyanu onso a mubidi ne a nyuma, tukumbaje tshijila tshietu mu ditshina dia Nzambi.’ (2 Kolinto 7:1) Ke bua tshinyi bena Kristo balelela badi ne bua kuenza muabu muonso bua mibidi yabu ne nzubu yabu ne miaba idibu bikale ne mankenda ne bulongame. Nansha miaba idi mâyi a kuowa kaayi atamba kupeteka, bena Kristo badi ne bua kuenza muabu muonso bua kuikala ne mankenda ne kuikala ba kuleja ku bantu.

Bukezuke bua ku mubidi kabuena kabidi bupetangana ne mishindu yonso ya dinua dia makanya, dinua maluvu kupitshisha ne dinua dia diamba mu mishindu yadi yonso nansha, bualu bilele ebi bionso bidi binyanga mubidi. Mulami wa mikoko udibu batele mu Musambu wa Solomo wakanyisha mupuya muimpe uvua ku bilamba bia nsongakaji muena Shulama. (Musambu wa Solomo 4:11) Tuetu tudilama ne mankenda tudi tuenza bimpe be, ne tudi ne bua kuepuka dinunkishila bantu batudi basombe nabu mipuya mibi. Manananshi adi mua kuikala mimpe, kadi kaena mua kuangata muaba wa diowa dia mâyi pa tshibidilu ne dikala ne bilamba bitoke to.

Tuikalayi ne nkatshinkatshi

Bantu badi mua kunekesha bua bidi bitangila mankenda ta bukezuke bua ku mubidi. Kadi kujinga bua kuikala ne mankenda kunekesha kudi mua kutujimijila disanka dia kuikala ne muoyo. Kudi kabidi mua kutuangata dîba dietu dia bungi. Nansha nanku, nzubu idi ne manyanu ne bintu nyomanyoma idi mua kulomba makuta a bungi bua kuyilongolola. Nkatshinkatshi udi muimpe ne mukumbanyine mu malu aa nkulama nzubu yetu ne mankenda ne ya kuleja ku bantu.

Mu nzubu muebe muikale musulakane. Kabitu bipepele bua kukomba anyi kusukula mu nzubu mudi bintu bikutakane to, ne mu nzubu mudibu bapatshishe bintu tente bidi mua kuikala bikole bua kumumona ne: mukadi manyanu. Nzubu idi kayiyi mikutakaja ne bintu kayena yangata dîba dia bungi bua kukombamu anyi kuyisukula nansha. Bible udi utulomba bua kuikala ne nsombelu mupepele ne: ‘Kadi patuikala ne biakudia ne bia kuluata, netuikale ne mitshima mipole ne bintu ebi.’​—1 Timote 6:8.

Lama nzubu webe mu bulongame. Mankenda a mu nzubu mbujitu bua muntu yonso udi musombelamu. Dikutakana dia bintu ditu misangu mivule dibangila mu nzubu ya munda. Bulongame budi bumvuija ne: kantu ne kantu kuonso kadi pa muaba waku. Tshilejilu, bilamba bia manyanu kabiena ne bua kuikala panshi mu nzubu wa munda to. Bualu bukuabu bua kumanya mbua se: bintu bidi bana banaya nabi ne bia dienza nabi mudimu bilekeleja panshi bidi mua kukebesha njiwu. Njiwu ya bungi itu yenzeka mu nzubu bua dibenga kuikala ne bulongame.

Bushuwa, mankenda ne nsombelu wa buena Kristo bidi bu mukaba ne tshilamba. Pa bidi bitangila nsombelu udi Nzambi musue, muprofete Yeshaya udi wakula bua ‘Njila wa Tshijila.’ Ne udi usakidila lungenyi luimpe lua se: ‘badi kabayi balengejibue ku bubi buabu kabena bamanye mua kupitshilaku.’ (Yeshaya 35:8) Eyowa, kudibidija bua kuikala ne mankenda mpindieu kudi kutukoleshila ditabuja dietu dia dilaya dia Nzambi dia se: mu katupa kîpi emu neajadike mparadizu wa mankenda pa buloba. Pashishe, miaba yonso pa buloba ebu bulengele bantu bonso nebatumbishe Yehowa Nzambi patumikilabu mikenji yende mipuangane idi itangila bukezuke ta mankenda.​—Buakabuluibua 7:9.

[Tshimfuanyi mu dibeji 6]

Mankenda a mu nzubu mbujitu bua muntu yonso udi musombelamu

[Tshimfuanyi mu dibeji 7]

Buloba budi budilengeja nkayabu mu mushindu udi ukemesha