Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Badi batumbisha Nzambi mu Mikuna ya mu Philippines

Badi batumbisha Nzambi mu Mikuna ya mu Philippines

Badi batumbisha Nzambi mu Mikuna ya mu Philippines

Wewe muikale wangata: Philippines bu ditunga didi dikale mu bidiila, udi wenza bimpe. Kadi didi kabidi ditunga dia mikuna mile. Bua Bantemu ba Yehowa, kuyisha mu bimenga ne miaba idi kayiyi mikuna kutu kuikale kupepele ndambu ne nkupatuishe bipeta bilenga. Kadi kuyisha mu bitupa bidi ne mikuna mbualu bua munga mushindu

MIKUNA minene ya mu ditunga edi mmishilangane bikole ne mielelu ya mâyi ya nsenga, mabue a mu mâyi, misoko ya balobi ne bimenga bia bantu bavule biasa mu miaba ya mpata ya bidila ebi. Mikuna eyi idi kabidi bu tshipumbishi tshinene bua kuyisha “lumu luimpe” lua Bukalenge bua Nzambi.​—Matayo 24:14.

Bidiila bia Philippines bidi muaba udi bitupa bia buloba bibidi bituangane. Dituangana dia bitupa bia buloba bibidi ebi ndienzeje mikuna mile mu bidiila binene. Bidiila bipite pa 7 100 bidi bienza ditunga dijima dia Philippines bidi ku Ouest kua Mbuu wa Pasifike mu tshitupa tshidibu babikila ne: ceinture de feu. Ke bualu kayi mu bidiila ebi mudi mikuna idi iluka kapia, idi yenzeja kabidi bintu kabukabu bidi bilengeja mikuna eyi. Buloba bua bimpokompoko bua mushindu’eu mbufikishe bantu badi basombele mu mikuna eyi ku dibenga kuikala babumbakane muaba umue. Mbikole bua kufika muaba udibu bualu njila idi mashinyi mua kupitshila mmikese menemene.

Nansha mudiku bipumbishi ebi, Bantemu ba Yehowa mbajadike ne: bidi bikengala kuyikila ne “bantu bonso.” (1 Timote 2:4) Nunku, Bantemu ba mu Philippines mbenze mudimu biumvuangane ne mêyi adi mu Yeshaya 42:11, 12 a ne: ‘Bele biabu mbila pa mutu pa mikuna. Batumbishe Yehowa, bambile ba mu maloba a ku muelelu wa mâyi manene butumbi buende.’

Mudimu wa kuyisha bantu badi basombele mu mikuna eyi wakatuadija kukadi bidimu 50. Ba-misionere ke bakatuadija mudimu eu panyima pa Mvita Mibidi ya Buloba bujima. Bantu ba bungi ba mu misoko ya mu bidiila ebi bakitaba bulelela bua mu Bible, ne buobu pabu kuambuluisha bua kubutangalaja mitantshi mile kudi bantu badi mu mikuna eyi. Mudimu eu wakapatuisha bipeta bilenga. Tshilejilu, mu mikuna ya Cordillère centrale ya ku Nord kua Luçon, mudi bambi ba lumu luimpe bapite pa 6 000. Ba bungi ba kudibu tshilejilu bu mudi bena Igorot: ba-Ibalo, ba-Ifugao ne ba-Kalinga mbabalelela muaba eu.

Nansha nanku, kutshidi miaba mikuabu lua ku nsongo kua mikuna eyi idibi kabiyi bitekete bua kufikaku. Bantu badi miaba eyi ki mbabapue muoyo to. Kadi mmunyi mudibu bafike ku diyisha bamue ne bakitaba anyi bakabenga kuluitaba?

Ditabuja dilelela didi dipingana pa muaba wa bilele bia bankabua

Ku Nord kua tshidiila tshia Luçon, ba-Tinggien ke badi basombele mu mikuna ya mu provense wa Abra. Dîna edi didi mua kuikala difumine ku muaku wa kale wa mu tshiena-Malais: tinggi, udi umvuija “mukuna.” Mmunyipu mudi dîna edi dikumbanyine tshitupa etshi menemene! Bantu badi kabidi badibikila muakulu wabu ne badibikila buobu bine ne: Itneg. Badi batendelela nzambi Kabunian, ne malu a dishima a bakishi ke adi alombola nsombelu wabu wa ku dituku ne ku dituku. Tshilejilu, muntu udi ukeba kuya muaba kampanda yeye muele nyashi, buende yeye atshi ntshimanyinu tshibi. Udi ne bua kuindila mêba ndambu bua bualu bubi abu bupite.

Mu 1572, bena mu ditunga dia Espagne bakabueja Buena-Katolike mu bidiila ebi, kadi bakapangila bua kulongesha ba-Tinggien Buena-Kristo bulelela. Bantu bavua balue bena Katolike bakashala balamate anu malu a nzambi wabu Kabunian, batungunukamu ne bilele bia mu ditunga diabu. Dimanya dilelela dia mu Bible diakafika bua musangu wa kumpala kudi bantu aba mu bidimu bia 1930 pakatuadija Bantemu ba Yehowa kumanyisha mukenji wa Bukalenge mu mikuna eyi. Ba-Tinggien bavule bavua basue malu mimpe bakabanga kutumbisha Yehowa ‘pa mutu pa mikuna.’

Tshilejilu, Lingbaoan uvua mfumu wa tshisa kampanda uvuabu banemeka bikole mu tshitupa etshi kumpala. Uvua mudifile bikole mu bilele bia ba-Tinggien. Udi wamba ne: “Mvua ndonda bilele bia ba-Tinggien ne lulamatu luonso. Pavuabu bashipa muntu, tuvua tuimba ndibu, tuja maja panyima pa dimujika. Tuvua kabidi tulambula nyama. Tuvua tutendelela Kabunian, ne tshivua mumanye Nzambi wa mu Bible to.” Uvua wenza bionso ebi nansha muvuaye wamba muvuaye muena Katolike.

Basadidi ba Nzambi, Bantemu ba Yehowa kabalua kuyisha mu tshitupa atshi. Buobu kupeta Lingbaoan ne kumuambilabu bua kubala Bible. Lingbaoan udi wamba ne: “Bible ke wakantuisha bua se: Yehowa udi Nzambi mulelela.” Pashishe Ntemu mukuabu wakalonga nende Bible, ne Lingbaoan wakangata dipangadika dia kusadila Nzambi mulelela. Yeye kulekela malu ende a kale, ne muanzu wende wa mfumu wa tshisa, bualu ebu buakafikisha nsaserdose wa muaba au ne balunda ba Lingbaoan ba kale tshiji tshikole. Nansha nanku Lingbaoan uvua mudisuike bua kulonda bulelela buvuaye mupete mu Bible. Mpindieu udi mukulu mu tshisumbu.

Matuku muanda-mutekete a munya ne asambombo a butuku

Nansha mudibu bayisha lumu luimpe mu bimue bitupa bia Abra mpindieu pa tshibidilu, bikuabu bitupa bidi kule menemene ne Ntemu udi mua kuyamu anu ku mpukampuka. Kukadi matuku, bana betu bakadienzeja bua kufika mu tshimue tshia ku bitupa ebi. Bantemu 35 bakaya bua kuyisha mu tshimue tshitupa tshia mu Abra, teritware wa mu Tineg uvua muntu mukuabu kayi muanji kuyishamu kukavua bidimu 27 bijima.

Bayishi aba bakenza luendu elu ku makasa matuku muanda-mutekete. Elabi meji bantu bendela pa bilamba bisuika ne mionji ne basabuka misulu miondoke ne benda babanda mikuna bapueka munkatshi mua mêba mavule eku bambule biakudia; bionso ebi anu bua kuyisha bantu lumu luimpe, lutubu bumvua anu ku mpukampuka! Ku matuku asambombo a butuku a luendu, bakalala anayi pambelu mu mikuna.

Nansha muvua Bantemu ba dikima aba bavua mu luendu elu bambule ndambu wa biakudia, kabavua mua kuambula biakudia bikumbane bua luendu luonso nansha. Kadi etshi katshivua tshilumbu tshinene to, bualu bua bantu bavua basanka bikole bua kushintakaja biakudia ne mikanda ya malu a Bible. Bantemu bakapeta bintu bia pa madimi bia bungi, mishipa ne munyinyi wa nyama. Nansha muvuabu ne imue ntatu, bakamba ne: “Ntatu ituvua bapete ayi bakayijimija kudi disanka divule dituakalua kupeta.”

Mu matuku muanda-mutekete au, basadidi aba bakayisha mu misoko dikumi, kuabanyabu mikanda 60, bibejibeji 186, broshire 50 ne trakte ya bungi. Bakabangisha malonga a Bible a tshilejilu ne tusumbu tua bantu 74. Mu tshimenga tshia Tineg, ku dilomba dia bamfumu ne bamue banene, bakenza tshisangilu tshia tshisumbu ne bantu 78 bakabuelamu. Ba bungi bakabuelamu bavua balongeshi ne bampulushi. Tudi batekemene bua se: ba-Tinggian bakuabu ba bungi nebadisangishe ne bantu badi ‘bela mbila’ ne batumbishila Yehowa pa mutu pa mikuna eyi.

Tshintu tshipite or

Ku Sud kua Philippines kudi bimue bidiila bivua bena Espagne bakapetamu or. Etshi ke tshiakalela dîna dia Mindoro, mmumue ne: mbakuatakaje tshiambilu tshia mu tshiena-Espagne tshia: mina de oro anyi “mine ya or.” Kadi, lelu badi bapeta tshintu tshidi tshipite or mu bidiila ebi: bantu badi basue kusadila Nzambi mulelela, Yehowa.

Bena musoko batue ku 125 000 mbasombele mutantshi mule munda mua ditu mu Mindoro, batu bababikila ne: ba-Mangyan. Kabatu ne nsombelu wa bubanji bua bungi to, kabatu batamba kupatuka bua kupetangana ne bantu bakuabu to, ne badi ne wabu muakulu. Bavule ba kudibu badi batendelela bakishi ne badi ne nzambi ya bungi, ne badi beyemena nyuma kabukabu idi kayiyi imueneka.

Imue misangu patubu bapangila biakudia anyi bintu bikuabu, ba-Mangyan batu bapueka mu bitupa bia ku kumpenga kua mâyi bua kakeba mudimu. Etshi ke tshiakenza Pailing, wa mu tshisa tshikese tshia ba-Mangyan tshidibu babikila ne: Batangan. Pailing uvua mukolele munkatshi mua bana babu mu metu a ku mukuna, ne uvua pende witaba malongesha ne bilele bia ba-Batangan. Mukaya ke tshilamba tshivua bantu ba bungi bavuala. Bua kuikala bamanye ne: bia pa madimi nebikuame bilenga, bilele bia ba-Batangan bidi bilomba muntu yonso udi utendelela bua kukosa nzolo nshingu, kulekela mashi amatshila mu mâyi padibu benda basambila.

Pailing katshiena ulonda bilele ebi kabidi to. Bua tshinyi? Pakayaye kuinshi kua ditunga, wakapeta mudimu pamue ne bena mêku makuabu a Bantemu ba Yehowa. Dimue dia ku mêku aa diakangata muanda eu bu mushindu wa kuleja Pailing bulelela bua mu Bible. Wakitaba ne kuanyishaye kulonga tshidi Yehowa mulongolole bua bantu ne buloba. Buobu kuenza bua abuele mu tshilongelu tshipuekele eku ulonga Bible. Pailing wakatambula ne kuluaye Ntemu wa Yehowa ne bidimu 24. Pakakumbajaye bidimu 30, ukavua mu tshidimu tshibidi mu tulasa tua tshikadilu, ne tshilongelu tshiabu tshiakalua teritware wende wa kuyishila. Mpindieu badi bamubikila ne: Rolando (dîna dia kuinshi kua ditunga).

Wewe mututakene ne Rolando, neumone muena mudimu wa Nzambi muvuale bimpe ufukisha mimuemue, udi mpindieu muambi wa lumu luimpe wa ku dîba ne ku dîba ne musadidi wa mudimu mu tshimue tshia ku bisumbu bia mu Mindoro. Matuku mashale aa Rolando uvua mupingane ku mikuna, kabiyi bua kubuelakana kabidi mu bilele bia ba-Batangan, kadi bua kubambila bulelela bua mu Bible budi bupesha bantu muoyo.

Badi bajinga bua kupeta Nzubu wa Bukalenge

Provense wa Bukidnon (dîna didi diumvuija ne: “Bantu ba ku mikuna” mu Cebuano) udi mu tshidiila tshia Mindanao tshidi ku Sud. Tshitupa etshi tshitu ne mikuna ya bungi, mpongo mile, misulu ya mu bibandabanda ne mpata mialabale. Buloba bua bufuke budi bumena bikaka, matala, kafe, losa ne bibote. Tshisa tshia Talaandig ne tshia Higaonon bia ku mutu kua ditunga ke bidi bisombele muaba eu. Bantu aba pabu badi ne bua kulonga malu a Yehowa. Matuku adi panshi aa, pabuipi ne tshimenga tshia Talakag, kuakamueneka mushindu mulenga wa kubalongesha malu aa.

Bantemu bavua baya ku mutu kua ditunga bakasangana mashika makole kadi bantu kubakidilabu bimpe ne luya. Bena muaba eu bavua bamba mudibu bitabuja Nzambi wa bukole buonso, Tatu, kadi kabavua bamanye dîna diende to. Bu muvuabu benza mêba a bungi anu muitu, eu ke uvua musangu wabu wa kumpala wa kupetangana ne Bantemu ba Yehowa. Bakabalongesha dîna dia Nzambi, ne malu malenga adiye mulongolole enza Bukalenge buende. Bantu aba bakasanka bikole, ke kuangatabu dipangadika dia kuya kubatangila mu musoko wabu.

Bantemu bakabapinganyina misangu ya bungi. Pakamona bena musoko nanku, buobu kufila muaba wa kuashila “nzubu” wa Bantemu ba Yehowa. Bantemu bakitaba dipa edi ne disanka. Muaba au uvua pa mutu pa kakunakuna kavua kapite bule mu tshitupa atshi, batangile ku njila. Bakasa nzubu wa mitshi, nshiba ne bikolo. Bakibaka nzubu eu mu ngondo isatu ne matuku dikumi. Miaku “Nzubu wa Bukalenge wa Bantemu ba Yehowa” ivua mimueneke bimpe kumpala kua nzubu eu. Mona anu pebe bualu, Nzubu wa Bukalenge mmuibaka kumpala kua kuenza tshisumbu!

Kubangila anu dîba adi, mukulu mukuabu wa tshisumbu udi muikale muambi wa lumu luimpe wa ku dîba ne ku dîba pamue ne musadidi wa mudimu batu balue kusombela muaba au. Pamue ne Bantemu bakuabu ba miaba ya pabuipi apu, bakenza mudimu ne tshipatshila tshia kuenza tshisumbu. Tshipatshila etshi tshiakakumbana mu ngondo wa muanda-mukulu 1998. Lelu tshisumbu tshikese tshidi tshienza mudimu wa tshishiki ne Nzubu wa Bukalenga eu, tshiambuluisha bantu ba mu mikuna eyi bua kulonga bulelela bua mu Bible.

Bushuwa, Yehowa mmuenze mudimu ne basadidi bende bena muoyo wa budisuile ba mu Philippines bua kutangalaja bulelela bua Bukalenge nansha mu mikuna idi mikole bua kufikamu. Bualu ebu budi butuvuluija mêyi a mu Yeshaya 52:7 a ne: ‘Mona makasa a muntu udi ulua ne lumu luimpe bu mudiwu malengele pa mikuna.’

[Tuarte mu dibeji 11]

(Bua kumona malu bimpe, tangila mu mukanda)

ABRA

MINDORO

BUKIDNON

[Mêyi a dianyisha]

Buloba: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Bimfuanyi mu dibeji 10]

Bua kuyisha ku mikuna bidi bikengela kuendela mu miaba ya bimpokompoko munkatshi mua mêba a bungi

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Badi batambuisha bantu mu musulu wa mu mikuna