Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mêyi a Nzambi alombole bienzedi biebe

Mêyi a Nzambi alombole bienzedi biebe

Mêyi a Nzambi alombole bienzedi biebe

“[Yehowa] udi ukuyisha bua wewe wikale ne diakalengele.”​—YESHAYA 48:17.

1. Mmushindu kayi udi Mufuki ulombola bantu?

 PADI bena meji bakeba kumanya malu masokome a bufuki, badi bakema padibu bamona bukole bupite bungi budi mu bintu bia mu tshibuashibuashi tshidi tshitunyunguluke etshi. Dîba didi dikale mutoto mukese, didi dipatula bukole bupite bungi ku sekonde yonso. Mufuki udi ulombola bifukibua bia mu diulu ebi ne bukole buende budi kabuyi ne ndekelu. (Yobo 38:32; Yeshaya 40:26) Kadi netuambe tshinyi buetu tuetu bantu badi ne tshipedi tshia budisunguidi, bukole bua kumanya tshidi tshimpe ne tshidi tshibi, ne bua kuelangana meji ne kumvua malu a mu nyuma? Mmushindu kayi udi Mufuki wetu musue kutulombola? Udi utulombola ne dinanga dionso ku diambuluisha dia mikenji yende mipuangane ne mêyi ende a mushinga mukole, mu diumvuangana ne kuondo ketu ka muoyo kalongesha bimpe.​—2 Samuele 22:31; Lomo 2:14, 15.

2, 3. Mbutumike bua mushindu kayi budi busankisha Nzambi?

2 Nzambi udi usanka padi bifukibua bia meji bitaba bua kumutumikila. (Nsumuinu 27:11) Pamutu pa Yehowa kutufuka bikale tumukokela katuyi tuela meji bu biamu bia robot, wakatupesha tshipedi tshia budisunguidi bua tuetu kumona mua kuangata mapangadika a meji bua kuenza malu adi makane.​—Ebelu 5:14.

3 Yezu, muntu uvua ne ngikadilu mifuanangane bikole ne ya Tatuende wakambila bayidi bende ne: “Nudi balunda banyi, binuenza tshindi nnuambila. Tshiena nnubikila kabidi bapika.” (Yone 15:14, 15, MML) Mu bikondo bivuabu bafunda Bible, mupika uvua ne bua kutumikila mêyi a mfumuende. Kadi muntu udi udia bulunda ne mukuabu padiye ne ngikadilu idi isankisha mutshima wa muinende. Tudi mua kulua balunda ba Yehowa. (Yakoba 2:23) Bulunda ebu badi babukolesha kudi dinanga. Yezu wakaleja ne: ditumikila Nzambi didi diumvuangana ne dinanga pakambaye ne: “Bikala muntu munnange, neatumikile diyi dianyi kabidi. Tatu wanyi neamunange.” (Yone 14:23, MML) Bu mudi Yehowa mutunange ne musue kutulombola bimpe, udi utulomba bua tuetu kutumikila mêyi ende.

Mêyi a Nzambi

4. Mmunyi muudi mua kumvuija mêyi?

4 Mêyi ntshinyi? Dîyi mbulelela bua mushinga: mukenji kampanda munene mumvuike bimpe, dilongesha, anyi bualu budi buikale nshindamenu wa mikenji ta malongesha makuabu anyi kudibu babiangatshile. Dilonga Bible ne ntema yonso didi dileja ne: Tatuetu wa mu diulu udi ufila mêyi manene adi atangila nsombelu ne malu kabukabu. Udi utupesha mêyi aa bua diakalenga dietu dia kashidi. Ebi bidi biumvuangana ne tshiakafunda Mukalenge wa meji Solomo ne: ‘Umvua, muananyi, witabuje mêyi anyi, ne bidimu bia muoyo webe nebikale bia bungi. Ngakukuyisha mua kuenda mu njila wa meji, ngakukulombola mu njila ya malu makane.’ (Nsumuinu 4:10, 11) Mêyi manene adi Yehowa mufile adi alengeja malanda etu nende ne bantu netu, ntendelelu wetu, ne nsombelu wetu wa ku dituku ne ku dituku. (Musambu 1:1) Tukonkononayi amue a ku mêyi manene aa.

5. Fila bilejilu bia amue mêyi manene.

5 Pa bidi bitangila malanda etu ne Yehowa, Yezu wakamba ne: “Udi ne bua kunanga [Yehowa Nzambi] webe ne mutshima webe wonso ne muoyo webe wonso ne lungenyi luebe luonso.” (Matayo 22:37, MML) Kabidi, Nzambi udi ufila mêyi adi atangila mushindu utudi ne bua kuenzela bantu netu malu, bu mudi Dîyi dia Mushinga mukole edi: “Nuenzele bantu malu onso anudi basue banuenzele.” (Matayo 7:12; Galatia 6:10; Tito 3:2) Pa bidi bitangila ntendelelu, badi batubela ne: “Tuvulukanganayi bua kukoleshangana mitshima bua kutamba kunanga ne kuenza malu mimpe. Katulekedi mua kubuela mu bisangilu bietu.” (Ebelu 10:24, 25, MML) Pa bidi bitangila kabidi bualu buonso bua mu nsombelu wetu, mupostolo Paulo udi wamba ne: ‘Binuadia anyi binuanua, anyi malu onso anudi nuenza, nuenze malu onso bua kutumbisha Nzambi.’ (1 Kolinto 10:31) Mu Bible mudi mêyi makuabu bungi kabuyi kubala.

6. Ndishilangana kayi didi pankatshi pa mêyi ne mikenji?

6 Mêyi mmalu malelela adi ne mushinga ne ambuluisha; bena Kristo ba meji badi balonga mua kuananga. Yehowa wakasaka Solomo ku nyuma wende bua kufundaye ne: ‘Umvua mêyi anyi bimpe, teleja matshi ebe ku mianda indi nkuambila. Mêyi aa kaumuki ku mêsu kuebe; uateke munda mua mutshima webe. Bualu bua adi muoyo kudi badi baapeta, adi asankisha mibidi yabu yonso.’ (Nsumuinu 4:20-22) Ndishilangana kayi didi pankatshi pa mêyi ne mikenji? Mêyi ke adi tshishimikidi tshia mikenji. Mikenji idi yoyi misunguluke, badi mua kuikala bayele bua tshikondo anyi nsombelu kampanda musunguluke, kadi mêyi adi kuoku dîba dionso. (Musambu 119:111) Mêyi a Nzambi kaatu atutuka peshi afua to. Mêyi a muprofete Yeshaya mafundisha ku nyuma aa mmalelela: ‘Mashinde adi afubidila, tshilongo tshidi tshitutuka; kadi dîyi dia Nzambi wetu nedijalame tshiendelele.’​—Yeshaya 40:8.

Ikala wela meji ne wenza malu bilondeshile mêyi a Nzambi

7. Mmunyi mudi Dîyi dia Nzambi ditukankamija bua kuikala tuela meji ne tuenza malu bilondeshile mêyi a Nzambi?

7 Misangu ne misangu, ‘dîyi dia Nzambi wetu’ didi ditukankamija bua kuikala tuela meji ne tuenza malu bilondeshile mêyi a Nzambi. Pakakonkabu Yezu bua kumvuija Mikenji ya Mose mu tshikoso, wakatela biambilu bibidi bisunguluke: tshimue tshiamba bua kunanga Yehowa, ne tshikuabu bua kunanga muntu netu. (Matayo 22:37-40) Mu dileja bualu ebu, Yezu wakatela tshitupa tshia diumvuija dia mu tshikoso dia Mikenji ya Mose, didi mu Dutelonome 6:4, 5 ne didi diamba ne: ‘Yehowa, Nzambi wetu, udi biende Yehowa umue; sua Yehowa, Nzambi webe, ne mutshima webe wonso, ne muoyo webe wonso, ne bukole buebe buonso.’ Pamu’apa Yezu uvua muvuluke kabidi dîyi dia Nzambi didi mu Lewitiki 19:18. Ku ndekelu kua mukanda wa Muambi, Mukalenge Solomo wakafila diumvuija dia mikenji ya Nzambi mu mêyi masunguluke ne mumvuike bimpe ne: ‘Eu nshikidilu wa malu onso; malu onso adi mumvuike. Utshine Nzambi, utumikile mikenji yende, ebu mbualu buonso budi muntu ne bua kuenza. Bualu bua Nzambi [nealumbuluishe bua] mudimu wonso ne bualu buonso busokoka, nansha buimpe nansha bubi.’​—Muambi 12:13, 14; Mika 6:8.

8. Bua tshinyi kumvua mêyi a mu Bible bimpe menemene kudi kukuba?

8 Tuetu bumvue mêyi manene a mushindu’eu bimpe menemene, bidi mua kutuambuluisha bua kujingulula ne kutumikila mikenji ya bungi misunguluke. Kabidi, bituikala katuyi tumvua ne katuyi tuitaba mêyi manene bimpe menemene, katuena mua kufika ku diangata mapangadika mimpe to, ne ditabuja dietu didi mua kuteketa bipepele. (Efeso 4:14) Tuetu bajadike mêyi aa mu lungenyi luetu ne mu mutshima wetu, netuikale pabuipi bua kualonda patudi tuangata mapangadika. Patudi tuatumikila ne tuumvua bimpe, adi atupetesha diakalenga.​—Yoshua 1:8; Nsumuinu 4:1-9.

9. Bua tshinyi kabitu anu bipepele bua kujingulula mêyi a mu Bible ne kuatumikila?

9 Kujingulula mêyi a mu Bible ne kuatumikila kakuena kupepele bu mudi kulonda mikenji kampanda mijadika to. Bu mutudi bantu bapange bupuangane, tudi mua kubenga kudienzeja mudibi bikengedibua bua kuelangana meji bimpe bua mêyi a Nzambi. Tudi mua kujinga bua tuikale ne mukenji musunguluke patudi ne dipangadika dia kuangata anyi bualu kampanda bukole. Imue misangu tudi mua kulomba mibelu kudi bena Kristo bapie mu nyuma bu mudi bakulu ba tshisumbu, tuela meji se: nebatupeshe mukenji kampanda musunguluke udi utangila bualu butudi nabu. Kadi Bible anyi mikanda yetu ya malu a mu Bible kayena mua kuikala ifila mukenji kampanda musunguluke to, ne nansha buobu batupeshe mukenji eu, kawena mua kukumbanyina malu onso peshi ntatu yonso to. Pamu’apa udi muvuluke ne: muntu mukuabu wakakonka Yezu ne: ‘Muyishi, ambila muanetu antapuluile bupianyi.’ Pamutu pa kufila diakamue mukenji kampanda bua kujikija makokangana avua pankatshi pa bana ba muntu aba, Yezu wakamupesha dîyi divua ne mushinga mu nsombelu yonso ne: “Nudimuke, kanukumi mitshima ku biuma.” Nunku Yezu wakafila mubelu uvua ne mushinga tshikondo atshi ne udi kabidi nawu too ne lelu’eu.​—Luka 12:13-15.

10. Mmunyi mudi dilonda mêyi a Nzambi dileja meji adi mu mutshima wetu?

10 Ukadi mua kuikala mumone bantu badi batumikila mikenji ku tshimfula-muoyo, ne buôwa bua se: badi balua kubanyoka. Dinemeka mêyi a Nzambi didi diumbusha meji a mushindu’eu. Mushinga mene wa mêyi a Nzambi udi usaka bantu badiwu alombola bua kuatumikilabu ne mutshima wabu mujima. Bushuwa, mêyi a bungi kaatu akebela bantu badi kabayi baatumikila dinyoka to. Ebi bidi bitupesha mushindu wa kuleja tshitudi tulejila Yehowa butumike, ne muanda eu udi uleja meji adi mu mutshima wetu. Tshilejilu, Yosefe kakitaba mêyi a ntekesha a mukaji wa Potifâ uvua ukeba kuenda nende masandi. Nansha muvua Yehowa kayi muanji kufila mukenji mufunda uvua ukandika masandi ne kakuyi dinyoka nansha dimue divuabu baleje bua muntu uvua wangata mukaji wa bende, Yosefe uvua mumanye bimpe mêyi a Nzambi avua alomba bua kuikala ne lulamatu mu dibaka. (Genese 2:24; 12:18-20) Diandamuna diende didi dituleja ne: mêyi aa ke avua mamuambuluishe bikole bualu wakamba: “Ndi mua kuenza bualu ebu bubi bunene ne mua kuenzela Nzambi bibi munyi?”​—Genese 39:9.

11. Mmu malu kayi mudi bena Kristo ne bua kulombodibua kudi mêyi a Yehowa?

11 Lelu’eu, bena Kristo badi ne bua kulombodibua kudi mêyi a Yehowa mu malu adi atangila muntu nkayende bu mudi disungula balunda, dinaya dia kujikija nadi lutetuku, mijiki ne bintu bia kubala. (1 Kolinto 15:33; Filipoi 4:8) Tuetu bakoleshe dimanya dietu, ngumvuilu ne dianyisha bua Yehowa ne bua mikenji yende, kuondo ketu ka muoyo ne dimanya dia malu adi mimpe ne adi kâyi mimpe, nebituambuluishe bua kutumikila mêyi a Nzambi nansha mu nsombelu kayi, nansha mu malu a muntu pa nkayende. Tuetu bikale balombola kudi mêyi a mu Bible, katuakukeba bua kupeta miaba idi mikenji ya Nzambi imueneka bu kayena mitoke to; ne katuakuidikija bantu badi bakeba bua kumona bule bua ntanta udibu mua kuela kabayi bashipa menemene mukenji kampanda to. Tudi bamanye bimpe ne: bantu badi ne ngelelu wa meji wa mushindu’eu badi badienzela bibi.​—Yakobo 1:22-25.

12. Mbualu kayi bunene budi mua kuambuluisha muntu bua kulombodibua kudi mêyi a Nzambi?

12 Bena Kristo bapie mu nyuma mbajadike bimpe ne: bualu bunene budi mua kubambuluisha bua kulonda mêyi a Nzambi ndijinga dia kumanya mushindu udi Yehowa wangata bualu kampanda. Mufundi wa Misambu udi wamba ne: “Nuenu badi bananga Yehowa, nuikale ne malu mabi lukuna.” (Musambu 97:10) Nsumuinu 6:16-19 udi utela amue malu adi Nzambi umona mabi: ‘Mianda isambombo idiku idi Yehowa ukina; e, mianda muanda-mutekete idi imunyingalaja: mêsu adi ne dipetu, ludimi ludi lushima, ne bianza bidi bimatshisha mashi a badi kabayi ne tshilumbu panshi, mutshima udi upangadija mianda ya meji mabi, makasa adi aya lubilu kudibu benza malu mabi, mumanyi wa malu udi wamba mêyi a kudinga, ne muntu udi uvudija matandu munkatshi mua bena muntu.’ Padi dijinga dia kuelangana meji bua mushindu udi Yehowa wangata malu manene aa dilombola nsombelu wetu, ditumikila mêyi aa didi dilua bualu bua tshibidilu mu nsombelu wetu.​—Yelemiya 22:16.

Bidi bikengela kuikala ne meji mimpe

13. Nngelelu wa meji kayi wakaleja Yezu mu Muyuki wende wa pa Mukuna?

13 Kumanya ne kutumikila mêyi a Nzambi kudi kabidi kutukuba ku buteyi bua ntendelelu wa patupu anyi wa tshidingishilu. Kudi dishilangana pankatshi pa dilonda mêyi a Nzambi ne dilondolola mikenji mu katoba ne mu katoba. Yezu wakaleja bualu ebu bimpe mu Muyuki wende wa pa Mukuna. (Matayo 5:17-48) Vuluka ne: bantu bavua Yezu ulongesha bavua bena Yuda, nunku ngikadilu wabu uvua ne bua kuikala mulombola kudi Mikenji ya Mose. Kadi mu bulelela, bavua ne ngumvuilu mukonyangale wa Mikenji eyi. Bavua bafike too ne ku dilondesha kaleta ne kaleta ka Mikenji ya Mose pamutu pa kuimanyina pa tshivuayi yumvuija. Bakapesha bilele biabu mushinga, kubitumabu kumpala kua malongesha a Nzambi. (Matayo 12:9-12; 15:1-9) Bua bualu ebu, bantu ba bungi kabavua balonge mua kuela meji bilondeshile mêyi a Nzambi to.

14. Mmunyi muvua Yezu muambuluishe bantu bavuaye ulongesha bua kuikala bela meji bilondeshile mêyi a Nzambi?

14 Kadi, mu Muyuki wende wa pa Mukuna Yezu wakaleja mêyi a Nzambi adi ne bua kulombola ngikadilu wetu mu malu atanu: tshiji, dibaka ne dishipa dia dibaka, malaya, didisombuela, ne dinanga ne lukuna. Mu bualu buonso, Yezu wakaleja mushinga wa kulonda dîyi kampanda. Nunku Yezu wakaleja bayidi bende buimpe bua kulonda mikenji idi ilomba bua kuikala ne ngikadilu muakane. Tshilejilu, mu tshilumbu tshidi tshitangila masandi, wakatupesha dîyi didi dilombola ki ng’anu bienzedi bietu nkayabi, kadi ne meji ne majinga etu kabidi: ‘Muntu yonso udi utangila mukaji ne lukuka lua masandi wakumana kuenda nende masandi mu mutshima wende.’​—Matayo 5:28.

15. Mmunyi mutudi mua kuepuka lungenyi luonso lua kuikala balondi ba mikenji mu kaleta ne mu kaleta?

15 Tshilejilu etshi tshidi tshileja ne: katuena ne bua kupua tshipatshila ne diumvuija bia mêyi a Yehowa muoyo to. Bushuwa, katuena ne bua kukeba bua Nzambi atuanyishe mu dikala ne ngikadilu mulenga wa tshidingishilu. Yezu wakaleja bubi bua ngikadilu wa buena eu pakakulaye bua luse ne dinanga bia Nzambi. (Matayo 12:7; Luka 6:1-11) Tuetu bikale tutumikila mêyi a mu Bible, netuepuke dilonda (anyi diambila bakuabu bua kulondabu) mikenji miumakane idi isambuka malongesha a mu Bible. Netutambe kukeba bua kulonda mêyi a dinanga ne butumike kudi Nzambi pamutu pa ntendelelu wa tshidingishilu.​—Luka 11:42.

Malu mimpe atudi tupeta

16. Fila bilejilu bia mêyi adi mu imue mikenji ya mu Bible.

16 Patudi tudienzeja bua kutumikila Yehowa, bidi bimpe bua tuetu kuikala bamanye ne: mikenji yende mmishindamene pa mêyi manene. Tshilejilu, bena Kristo badi ne bua kuepuka ditendelela dia mpingu, tshiendenda tshia masandi ne dienza malu adi mabengibue ne mashi. (Bienzedi 15:28, 29) Ntshinyi tshidi tshisaka bena Kristo bua kuepuka malu aa? Tudi ne bua kulamata Nzambi amu yeye nkayende; tudi ne bua kuikala ne lulamatu kudi muntu utudi baselangane nende; ne Yehowa udi Mufidi wa muoyo. (Genese 2:24; Ekesode 20:5; Musambu 36:9) Diumvua mêyi manene aa didi ditupepejila mushindu wa kuitaba ne kulonda mikenji idi yumvuangana nawu.

17. Mmalu mimpe kayi atudi mua kupeta patudi tumvua ne tutumikila mêyi a mu Bible?

17 Tuetu bajingulule mêyi manene ne baatumikile, netumone bua ne: adiku bua diakalenga dietu. Mabenesha a mu nyuma atu bantu ba Nzambi bapeta atu alua misangu mivule ne masanka etu malelela aa. Tshilejilu, bantu badi babenga kunua mfuanka, badi ne bikadilu bilenga, ne badi bangata mashi bu tshintu tshinsantu badi bepuka amue masama. Bia muomumue, kutumikila bulelela bua Nzambi kudi mua kutuambuluisha mu malu a mpetu, a nsombelu anyi a mu dîku. Masanka malelela a nunku adi aleja mushinga udi nawu mikenji ya Yehowa, bua se: idi yambuluisha menemene. Kadi dipeta mabenesha aa ki mbualu bumuepele budi ne bua kutusaka bua kutumikila mêyi a Nzambi to. Bena Kristo balelela badi batumikila Yehowa bualu mbamunange, bualu yeye ke udi muakanyine bua buobu kumutendelela, ne kutumikila mêyi aa ke bualu buimpe budi bukengela kuenza.​—Buakabuluibua 4:11.

18. Bituikala basue kuikala bena Kristo ba diakalenga, ntshinyi tshidi ne bua kulombola nsombelu wetu?

18 Kulekela mêyi a mu Bible atulombola kudi kufikisha ku dikala ne nsombelu muimpe mutambe udi mua kukoka bantu bakuabu bua kubuelabu mu njila wa Nzambi. Bualu bua mushinga menemene mbua se: ngikadilu wetu udi wambika Yehowa lumu. Tudi tumona ne: Yehowa udi bushuwa Nzambi wa dinanga udi musue bua tuikale bimpe. Patudi tuangata mapangadika muvuangane ne mêyi a mu Bible ne patudi tumona mudi Yehowa utubenesha, tudi tufika ku diumvua bikale pabuipi nende menemene. Bulelela, tudi tukolesha malanda a dinanga ne Tatu wetu wa mu diulu.

Udi muvuluke anyi?

• Dîyi ntshinyi?

• Ndishilangana kayi didi pankatshi pa mêyi ne mikenji?

• Bua tshinyi kuela meji ne kuenza malu bilondeshile mêyi a Nzambi kudi kutupetesha masanka?

[Nkonko ya dilonga]

[Kazubu mu dibeji 20]

Wilson, muanetu muena Kristo wa mu ditunga dia Ghana, bakamumanyisha ne: mu matuku makese, bavua ne bua kumuipata ku mudimu. Dituku diende dia ndekelu, bakamupesha mudimu wa kusukula vuatire wa mulombodi wa kumpanyi uvuaye wenza mudimu. Pakasangana Wilson makuta mu vuatire au, mfumuende wa mudimu wakamuambila ne: Nzambi ke uvua mutume makuta au bualu Wilson ukavua pa kumbuka ku mudimu dituku adi. Kadi Wilson wakatumikila mêyi a mu Bible adi alomba bua kuikala bena malu malelela, ke kupingajaye makuta au kudi mulombodi wa kumpanyi. Mulombodi au wakakema bikole, ke kumupeshaye diakamue mudimu ne kumubandishaye kabidi muanzu bua kuikalaye umue wa ku bamfumu ba kumpanyi au.​—Efeso 4:28.

[Kazubu mu dibeji 21]

Rukia mmuntu mukaji wa mu ditunga dia Albanie ukadi ne bidimu 60 ne pamutu. Bua bilumbu kampanda bia mu dîku diabu, wakajilangana ne tutuende bidimu bipite pa 17. Wakabanga kulonga Bible ne Bantemu ba Yehowa ne kulongaye ne: bena Kristo balelela badi ne bua kuikala mu ditalala ne bantu nabu, kabena ne bua kushala balaminangane munda to. Wakasambila butuku bujima, ne wakaya kua tutuende ne tshia pa muoyo tshienda tshimututa. Muana wa bakaji wa tutuende wakamukanguila tshiibi. Wakapapuka ne kukonkaye Rukia ne: “Nnganyi udi mufue? Udi mulue kuenza tshinyi apa?” Rukia wakamuambila ne: uvua musue kumonangana ne tutuende. Pakalua tutuende, wakamumvuija mu bitulu ne: dilonga dia mêyi a mu Bible ne dia malu a Yehowa divua dimusake bua kuelangana dîyi ne tutuende. Kunyima kua buobu bamane kudila muadi ne belangane mu bitupa, bakenza difesto bua kuleja disanka bua dipetangana diabu dia tshiakabidi edi.​—Lomo 12:17, 18.

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Matayo 5:27, 28

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Matayo 5:3

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Matayo 5:24

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

‘Pakamona Yezu bisumbu bia bantu, wakabanda ku mukuna; pakashikamaye, bayidi bende bakalua kudiye; yeye wakabulula mukana muende, wakayisha.’​—MATAYO 5:1, 2