Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Nkonko ya babadi

Nkonko ya babadi

Nkonko ya babadi

Pakamona Yone “musumba munene” wa bantu benza mudimu wa tshijila mu ntempelo wa Yehowa, mmu tshitupa kayi tshia ntempelo muvuabu benzela mudimu eu?​—Buakabuluibua 7:9-15, MMM.

Mbia meji bua kuamba ne: musumba munene udi utendelela Yehowa mu lumue lua ku mbanza ya pa buloba ya ntempelo eu munene wa mu nyuma, nangananga lubanza ludi tshimfuanyi tshia lubanza lua pambelu lua ntempelo wa Solomo.

Kumpala tuvua tuamba ne: musumba munene udi mu tshitupa tshia mu nyuma tshidi tshipetangana anyi tshidi mundidimbi wa Lubanza lua Bantu ba bisamba bia bende luvuaku mu matuku a Yezu. Kadi, malu atudi bakebulule kabidi mmatusokoluele bijadiki bitue ku bitanu bidi bituleja bua tshinyi kabiena nanku to. Tshia kumpala: bitupa bionso bia ntempelo wa Helode kabiena ne mundidimbi mu ntempelo munene wa mu nyuma wa Yehowa nansha. Tshilejilu, ntempelo wa Helode uvua ne Lubanza lua Bakaji ne Lubanza lua Isalele. Balume ne bakaji bonso bavua mua kubuela mu Lubanza lua Bakaji, kadi anu bantu balume ke bavuabu banyishile bua kubuela mu Lubanza lua Isalele. Mu mbanza ya pa buloba ya ntempelo munene wa mu nyuma wa Yehowa, balume ne bakaji kabatu batapuluke mu ntendelelu wabu nansha. (Galatia 3:28, 29) Nunku, kakuena tshitupa nansha tshimue mu ntempelo wa mu nyuma tshidi tshipetangana ne Lubanza lua Bakaji ne Lubanza lua Isalele to.

Tshibidi: kakuvua Lubanza lua Bantu ba bisamba bia bende mu plan wa kulonda uvua Nzambi mufile bua kuibaka ntempelo wa Solomo anyi ntempelo wa mu tshikena-kumona tshia Yehezekele to; lubanza lua nunku kaluvua nansha mu ntempelo wakibakulula Zelubabela nansha. Ke bualu kayi katuena mua kuamba ne: Lubanza lua Bantu ba bisamba bia bende ludi ne bua kuikala ne tshialu tshitupa tshidilu lupetangana natshi mu ntempelo munene wa mu nyuma wa Yehowa mudibu bamutendelela, nangananga patudi tukonkonona tshijadiki tshisatu tshidi tshilonda etshi.

Tshisatu: Lubanza lua Bantu ba bisamba bia bende luvua luibaka kudi Helode Mukalenge muena Edome bua yeye kudipesha lumu ne kulengelela bena Lomo. Helode wakatuadija kulongolola ntempelo wa Zelubabela pamu’apa mu tshidimu tshia 18 anyi tshia 17 K.B.B. Nkonga-miaku mukuabu udi wamba ne: “Mikanda ya kale idi ileja ne: bakokeshi ba mu Lomo bavua bajinga bua ku Ouest . . . kuikale ntempelo munene mupite yonso ya mu bimenga bia ku Est.” (The Anchor Bible Dictionary) Kadi, bule ne butshiame ne butumbuke bua ntempelo eu bikavua bimana kujadika. Nkonga-miaku muine au udi umvuija ne: “Nansha muvua Ntempelo eu ne bua kuikala wa bunene ne bule ne butumbuke bia muomumue ne ntempelo ya kumpala [wa Solomo ne wa Zelubabela], mukuna uvua muibakila Ntempelo kauvua anu bunene bua ntempelo eu nansha.” Ke bualu kayi Helode wakadiundisha muaba uvua ntempelo pakasakidilaye tshitupa tshiakaluabu kubikila mu bikondo bietu ebi ne: Lubanza lua Bantu ba bisamba bia bende. Mmunyi muvua nzubu muibaka mu nsombelu wa mushindu’eu mua kuikala ne mundidimbi kampanda mu ntempelo wa mu nyuma wa Yehowa?

Tshinayi: bantu pabuipi ne bonso: bampofo, balema ne Bantu ba bisamba bia bende bavua kabayi batengula, bavua mua kubuela mu Lubanza lua Bantu ba bisamba bia bende. (Matayo 21:14, 15) Bulelela, lubanza elu luakambuluisha Bantu ba bisamba bia bende bavule bavua kabayi batengula bavua basue kufila milambu kudi Nzambi. Mu ntempelo eu ke muvua Yezu misangu mikuabu ulongeshila bisumbu bia bantu ne ke muakipataye misangu ibidi bashintudi ba makuta ne bangenda-mushinga, wamba ne: bavua banyangishe lumu lua nzubu wa Tatuende. (Matayo 21:12, 13; Yone 2:14-16) Kabidi, mukanda kampanda udi wamba ne: “Lubanza lua pambelu elu, mu bulelela, kaluvua lua Ntempelo to. Buloba bualu kabuvua bua tshijila nansha, ne muntu yonso tshianana uvua ubuelamu.”​—The Jewish Encyclopedia.

Tshitanu: mukanda mukuabu pawu mufunda kudi Barclay Newman ne Philip Stine udi wamba ne: muaku wa tshiena-Gelika (hiéron) udibu bakudimune ne: “ntempelo,” udibu bangate bua kuakula bua Lubanza lua Bantu ba bisamba bia bende “udi uleja bitupa bionso, pamutu pa kuleja anu Ntempelo musunguluke pa nkayende.” (A Handbook on the Gospel of Matthew) Kadi, muaku wa tshiena-Gelika (naos) udibu bakudimune ne: “ntempelo” mu tshikena-kumona tshia Yone tshia musumba munene udi wowu mutambe kusunguluka. Pa bidi bitangila ntempelo wa mu Yelushalema, muaku eu utu pa tshibidilu uleja Muaba Mutambe Bunsantu, nzubu wa ntempelo, anyi tshitupa tshijima tshivua ntempelo. Batu bawukudimuna kabidi misangu mikuabu bu “muaba munsantu.“​—Matayi 27:51; Luka 1:9, 21; Yone 2:20

Bena mu musumba munene badi bitabuja mulambu wa Yezu udi upikula bantu. Mbakezuke mu nyuma, bamane ‘kusukula nkanzu yabu [bayitokeshe] mu mashi a muana wa Mukoko.’ Ke bua tshinyi mbabadibue bakane bua kuluabu balunda ba Nzambi ne bua kupandukabu ku dikenga dinene. (Yakobo 2:23, 25) Mu malu a bungi mbafuanangane ne bantu bavua bitabuje Buena-Yuda mu Isalele bakatumikila tshipungidi tshia Mikenji ne bakatendelela pamue ne bena Isalele.

Bushuwa, bantu bavua bitabuje Buena-Yuda kabavua basadila mu lubanza lua munda muvua bakuidi benzela midimu yabu nansha. Ne bena mu musumba munene kabena mu lubanza lua munda lua ntempelo munene wa mu nyuma wa Yehowa ludi luikale luleja nsombelu wa dikala bana bapuangane ne bakane ba Nzambi wa “bakuidi ba tshijila” ba Yehowa patshidibu pa buloba. (1 Petelo 2:5) Kadi anu muvua mukulu wa mu diulu muambile Yone, musumba munene udi mu tshitupa tshia ntempelo tshidi tshienze bu Lubanza lua mu nyuma lua Bantu ba bisamba. Ndiakalenga kayipu edi! Ne bualu ebu budi buleja mudibi ne mushinga bua yonso wa kutudi kushalaye mukezuke mu nyuma ne mu bienzedi dîba dionso!

[Diumvuija dia bidi mu tshimfuanyi/​Tshimfuanyi mu dibeji 31]

(Bua kumona malu bimpe, tangila mu mukanda)

Ntempelo wa Solomo

1. Nzubu wa ntempelo

2. Lubanza lua munda

3. Lubanza lua pambelu

4. Tshibandilu bua kubuela mu Lubanza lua Ntempelo