Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tudi tutumbisha Yehowa patudi tukumbaja malu adiye utulomba

Tudi tutumbisha Yehowa patudi tukumbaja malu adiye utulomba

Tudi tutumbisha Yehowa patudi tukumbaja malu adiye utulomba

“[Nemmutumbishe] ne kusakidila kuanyi.”​—MUSAMBU 69:30.

1. (a) Bua tshinyi Yehowa mmuakanyine bua kumutumbishabu? (b) Mmushindu kayi utudi tumutumbisha ne kusakidila?

 YEHOWA udi Nzambi wa-bukole-buonso, Mukalenge Mutambe Bunene ne Mufuki. Bua bualu ebu, dîna diende ne malu adiye mupangadike bua kuenza mbiakanyine bua kubitumbisha. Kutumbisha Yehowa mmuomumue ne: kumuangata ne mushinga wa bungi menemene, kumusamuna ne kumuambika lumu mu mêyi ne mu bienzedi. Bua kumutumbisha nunku “ne kusakidila” bidi bikengela kuikala dîba dionso tumuela tuasakidila bua bidiye utuenzela mpindieu ne bialuaye kutuenzela mu matuku atshilualua. Tudi ne bua kuenza bu mudibu baleje mu Buakabuluibua 4:11, mudi bifukibua bia lulamatu bia mu nyuma bidi mu diulu biamba ne: ‘Wewe, Mukalenge wetu ne Nzambi wetu, udi muakane bua kuangata butumbi ne bunême ne bukole; bualu bua wewe wakafuka bintu bionso, ne bualu bua disua diebe biakadiku, ne biakafukibua.’ Mmunyi mutudi tutumbisha Yehowa? Mpatudi tulonga malu ende ne tuenza bidiye utulomba. Tudi ne bua kuikala ne meji a buena a mufundi wa Misambu pakambaye ne: “Unyishe bua kuenza bu mudi disua diebe, bualu bua wewe udi Nzambi wanyi.”​—Musambu 143:10.

2. Ntshinyi tshidi Yehowa wenzela badi bamutumbisha ne badi kabayi bamutumbisha?

2 Yehowa udi wangata bantu badi bamutumbisha ne mushinga wa bungi. Ke bualu kayi udi “mufutshi wa badi bamukeba.” (Ebelu 11:6) Ndifutu kayi didiye ubapesha? Yezu wakambila Tatuende wa mu diulu mu disambila ne: ‘Eu udi muoyo wa tshiendelele, bua buobu bakumanye wewe, Nzambi umuepele mulelela, ne yeye uwakatuma, Yezu Kristo mene.’ (Yone 17:3) Bulelela, aba badi “[batumbisha Yehowa] ne kusakidila” ‘nebapiane buloba, nebashikamemu tshiendelele.’ (Musambu 37:29) Kadi “muntu mubi kakuikala ne disanka matuku adi kumpala.” (Nsumuinu 24:20, MMM) Mu matuku a ku nshikidilu aa, kutumbisha Yehowa mbualu budi bukengela kuenza ne lukasa luonso bualu mu katupa kîpi emu neabutule bantu babi ne nealame bantu bakane. ‘Buloba budi bujimina ne lukuka luabu kabidi; kadi yeye udi wenza mudi disua dia Nzambi udi ushalaku tshiendelele.’​—1 Yone 2:17; Nsumuinu 2:21, 22.

3. Bua tshinyi tudi ne bua kuteleja malu a mu mukanda wa Malaki?

3 Disua dia Yehowa didi mu Bible, bualu ‘dîyi dionso dia mu Mukanda wa Nzambi didi difume munda mua Nzambi bu mupuya wende.’ (2 Timote 3:16) Mu Dîyi dia Nzambi edi mudi miyuki ya bungi ya mushindu udi Yehowa ubenesha bantu badi bamutumbisha ne tshidi tshienzekela badi kabayi bamutumbisha. Umue wa ku miyuki eyi udi wakula bua malu akenzeka mu Isalele mu tshikondo tshia muprofete Malaki. Malaki wakafunda mukanda udi ne dîna diende bu mu tshidimu tshia 443 K.B.B., pavua Nehemiya muikale ngovena wa Yuda. Mukanda mulenga ne wa bukole eu udi ne malu ne milayi ‘biakafundibua bua kutudimuija, kutudi mene kuakufika nshikidilu wa bikondo.’ (1 Kolinto 10:11) Kuteleja mêyi a Malaki kudi mua kutuambuluisha bua kudilongolola bua ‘dituku dinene [dia Yehowa] ne didi dikuatshisha bantu buôwa,’ pabutulaye malu a tshikondo tshibi etshi.​—Malaki 4:5.

4. Mmalu asambombo kayi adibu batuleje mu Malaki nshapita 1?

4 Mmunyi mudi mukanda wa Malaki (mufunda kukadi bidimu bipite pa 2 400) utuambuluisha mu lukama lua bidimu lua 21 elu bua tuetu kudilongolola bua dituku dinene dia Yehowa didi dikuatshisha buôwa? Nshapita wa kumpala udi ukoka ntema yetu ku malu manene matue ku asambombo adi atangila ditumbisha dietu dia Yehowa ne kusakidila bua yeye kutuanyisha ne kutupesha muoyo wa tshiendelele: (1) Yehowa mmunange bantu bende. (2) Tudi ne bua kuikala ne dianyisha bua bintu bia tshijila. (3) Yehowa mmuindile bua tuetu kumupesha bintu bietu bitambe buimpe. (4) Dinanga didi kadiyi dia budisu-nkaya ke didi ne bua kusaka bantu bua kulonda ntendelelu mulelela, kadi ki ndukuka to. (5) Mudimu udi Nzambi wanyisha ki mbujitu to. (6) Muntu yonso wa kutudi udi ne bua kubadila Nzambi malu. Nunku, mu tshiena-bualu etshi tshia kumpala tshia ku bisatu bidi biakula bua mukanda wa Malaki, tukonkononayi malu aa bumue ku bumue mu Malaki nshapita wa 1.

Yehowa mmunange bantu bende

5, 6. (a) Bua tshinyi Yehowa uvua munange Yakoba? (b) Tuetu bidikije lulamatu lua Yakoba, ntshinyi tshitudi mua kutekemena?

5 Dinanga dia Yehowa ndileja patoke mu mvese ya ntuadijilu ya Malaki. Mukanda eu udi utuadija ne mêyi aa: ‘Dîyi dia tshijila dia Yehowa diakambilaye bena Isalele.’ Nzambi udi wamba kabidi ne: ‘Ngakunusua.’ Yehowa udi ufila tshilejilu mu mvese muine eu ne: ‘Ngakananga Yakoba.’ Yakoba uvua muntu uvua muitabuje Yehowa. Mu bule bua matuku, Yehowa wakashintulula dîna dia Yakoba kuluadi Isalele, ne Yakoba wakalua nkambua wa tshisamba tshia Isalele. Yehowa uvua munange Yakoba bualu uvua muntu wa ditabuja. Yehowa uvua kabidi munange bena Isalele bavua ne ditabuja bu dia Yakoba.​—Malaki 1:1, 2.

6 Bituikala banange Yehowa ne bashale balamate bantu bende, tudi mua kupeta busambi mu mêyi adi mu 1 Samuele 12:22, adi amba ne: ‘Yehowa kêna ulekela bantu bende bualu bua dîna diende dinene.’ Yehowa mmunange bantu bende ne udi ubafuta, ku ndekelu neabapeshe muoyo wa tshiendelele. Nunku tudi tubala ne: ‘Eyemena Yehowa ne enza malu mimpe; nunku neushikame mu buloba, [ne enza malu ne lulamatu]. Wikale ne disanka diebe mu Yehowa, ne yeye neakupe milombu idi mutshima webe ulomba.’ (Musambu 37:3, 4) Kunanga Yehowa kudi kulomba bualu buibidi budibu batuleje mu Malaki nshapita wa 1.

Tulejayi dianyisha bua bintu bia tshijila

7. Bua tshinyi Yehowa uvua mukine Esau?

7 Patudi tubala Malaki 1:2, 3, kunyima kua Yehowa mumane kuamba ne: ‘Ngakananga Yakoba,’ udi wamba ne: ‘Ngakadi ne Esau lukuna.’ Bua tshinyi dishilangana edi? Yakoba wakatumbisha Yehowa, kadi Esau dipasa diende kakamutumbisha to. Bavua babikila kabidi Esau ne: Edome. Mu Malaki 1:4, badi babikila buloba bua Edome ne: buloba bua bubi, ne bantu badi basombelamu Yehowa udi ubapisha patoke. Dîna dia Edome (didi diumvuija “Bikunze”) bavua badipeshe Esau kunyima kua yeye mumane kusumbisha Yakoba buan’a bute buende ku biakudia bia nsupu mukunze. Genese 25:34 udi wamba ne: ‘Esau wakapetula bintu bia buan’a bute.’ Mupostolo Paulo wakabela bena Kristo nende bua kuenzabu bua ‘munkatshi muabu kamuikadi muena [masandi] nansha munyangi wa bintu bia tshijila bu Esau, uvua mufile bukulu buende ku tshiakudia amu tshimue.’​—Ebelu 12:14-16, MMM.

8. Ntshinyi tshiakasaka Paulo bua kufuanyikija Esau ne muena masandi?

8 Bua tshinyi Paulo wakateka malu akenza Esau mu mulongo umue ne masandi? Bualu kuikala ne meji a buena a Esau kudi mua kufikisha muntu ku dibanga kuanyisha bintu bia tshijila. Ne meji aa adi mua kufikisha ku mpekatu minene bu mudi masandi. Ke bualu kayi yonso wa kutudi udi mua kudikonka ne: ‘Ndiku imue misangu mutetshibue bua kushintakaja bumpianyi buanyi bua bena Kristo (mbuena kuamba ne: muoyo wa tshiendelele) ne tshintu tshidi katshiyi tshinenga bu mudi biakudia anyi? Pamu’apa ndi mua kuikala mpetula bintu bia tshijila tshiyi mumanye anyi?’ Esau uvua uzuka anu bua kukumbaja dijinga dikole dia mubidi. Wakambila Yakoba ne: “Undisheku [lukasa] bintu bikunze biudi mulambe.” (Genese 25:30) Diakabi, bamue basadidi ba Nzambi batu bambe pabu ne: “Anu mpindieu mpindieu! Bua tshinyi kuindila bua kuenza dibaka dia lumu?” Dijinga dia kuenda masandi nansha buobu ne bua kujimija tshintu kayi ndilue bu diabu dilongo dia biakudia bia Esau.

9. Mmunyi mutudi mua kulama ditshina dia kanemu bua Yehowa?

9 Katupetudi bintu bia tshijila bu mudi ngikadilu muimpe, lulamatu, ne bumpianyi buetu bua mu nyuma to. Pamutu pa tuetu kuikala bu Esau, tuikalayi bu muena lulamatu Yakoba ne tulamayi ditshina dia kanemu bua Nzambi pa kuleja dianyisha bua bintu bia tshijila. Mmunyi mutudi mua kuenza bualu ebu? Mmu dikala badilongolole bua kukumbaja malu adi Yehowa utulomba. Mpindieu tudi tufika ku bualu buisatu budi mu Malaki nshapita wa 1. Mbualu kayi abu?

Tupeshayi Yehowa bintu bietu bitambe buimpe

10. Mmushindu kayi uvua bakuidi balengulula mesa a Yehowa?

10 Bakuidi bena Yuda bavua benza mudimu ku ntempelo mu Yelushalema mu tshikondo tshia Malaki kabavua bafila milambu ya mitambe buimpe to. Malaki 1:6-8 udi wamba ne: ‘Muana wa balume udi unemeka tatuende, mupika udi unemeka mfumu wende; kadi bingikala tatu, kunemekibua kuanyi kudi penyi? Bingikala mukalenge, dintshina didi penyi? Edi ndikonka dia Yehowa wa misumba kunudi, nuenu bakuidi, badi balengulula dîna dianyi.’ Bakuidi aba bakakonka ne: ‘Tuakulengulula dîna diebe munyi?’ Yehowa e kubandamuna ne: ‘Nudi nufila biakudia binyanguke pa tshioshelu tshianyi.’ Bakuidi bakamukonka ne: “Tuakubinyanga kudi kunyi?” Mpindieu Yehowa kubambila ne: ‘Nudi nubinyanga panuamba ne: Mesa a Yehowa adi tshintu tshia kulengulula.’ Bakuidi abu bakaleja ne: bavua balengulula mesa a Yehowa dîba dionso divuabu balambula mulambu muikale ne bulema, bamba ne: ‘Ki mbualu bubi.’

11. (a) Ntshinyi tshiakamba Yehowa bua milambu ivuaye kayi wanyisha? (b) Mmushindu kayi uvua bantu bakuabu buonso bikale bapile mu tshilumbu etshi?

11 Pashishe Yehowa wakabelesha meji bua milambu ayi ivuaye kayi wanyisha ne: ‘Binuayifila kudi ngovena wenu, yeye neikale nenu disanka anyi?’ Tòo, milambu ya buena ayi kayivua mua kusankisha ngovena wabu to. Mukalenge Mutambe Bunene kavua mua kuitaba milambu mibi ayi to. Ne ki ng’anu bakuidi nkayabu bavua ne tshilema to. Bulelela, bavua bapepeja Yehowa pavuabu balambula milambu eyi. Kadi bantu bakuabu bonso bavua babinge mu tshilumbu anyi? Tòo. Buobu ke bavua basungula nyama eyi mifue mêsu, milema ne isama, balua nayi kudi bakuidi bua bayilambule. Mpekatu bunene kayipu!

12. Mmunyi mudibu batuambuluishe bua kupesha Yehowa bintu bitambe buimpe bitudi nabi?

12 Kupesha Yehowa bintu bitambe buimpe bitudi nabi ke mushindu wa kuleja ne: tudi bamunange tshia bushuwa. (Matayo 22:37, 38) Lelu bulongolodi bua Yehowa mbushilangane ne bakuidi bantomboji ba mu tshikondo tshia Malaki, bualu buobu budi bulongesha malu malenga mavule a mu Mukanda wa Nzambi adi atuambuluisha bua kutumbisha Yehowa ne kusakidila patudi tukumbaja malu adiye utulomba. Kudi bualu buinayi bua mushinga budi bumvuangana ne ebu butudi mua kupeta mu Malaki nshapita wa 1.

Dinanga ke didi disaka bantu bua kulonda ntendelelu mulelela, ki ndukuka to

13. Ntshinyi tshivua bakuidi benza tshivua tshileja ne: bavua ne lukuka?

13 Bakuidi ba mu matuku a Malaki bavua bakeba anu disanka diabu nkayabu, kabavua ne dinanga to, ne bavua bena lukuka lua makuta. Ntshinyi tshidi tshitujadikila bualu ebu? Malaki 1:10 udi wamba ne: ‘Ngakadi kusua bua muntu wa munkatshi muenu injile biibi bia ku biendelu bia ntempelo bua nuenu kanutemeshi kapia pa tshioshelu tshianyi tshianana! Yehowa wa misumba udi wamba ne: Tshiena ne disanka bua malu enu, tshiena ngitabuja mulambu ku tshianza tshienu.’ Bushuwa, bakuidi bena lukuka abu bavua balomba makuta nansha bua midimu mikese menemene ya ku ntempelo, bavua balomba bua kubafutabu bua kukanga biibi ne kutemesha kapia pa tshioshelu. Kabiena bikemesha bua muvua Yehowa kayi wanyisha milambu ya ku bianza biabu.

14. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: dinanga ke didi disaka Bantemu ba Yehowa?

14 Lukuka ne budisu-nkaya bivua nabi bakuidi bena mpekatu ba mu Yelushalema wa kale bidi mua kutuvuluija bimpe bualu budi Dîyi dia Nzambi diamba ne: bantu bena lukuka kabakupiana Bukalenge bua Nzambi to. (1 Kolinto 6:9, 10) Dielangana meji bua bienzedi bia bakuidi abu bavua bakeba disanka diabu nkayabu didi dikolesha dianyisha dietu bua mudimu wa diyisha udi Bantemu ba Yehowa benza mu buloba bujima. Ngua budisuile; katutu tulomba bantu mfranga bua tshitupa kampanda tshia mudimu wetu to. Tòo, ‘katuena tuenda mushinga ne [Dîyi dia Nzambi].’ (2 Kolinto 2:17, MMM) Anu bu Paulo, yonso wa kutudi udi mua kuamba mu bulelela ne: ‘Ngakanuambila lumu luimpe lua Nzambi [ne disanka] tshiyi ne difutu.’ (2 Kolinto 11:7) Tangila ne: Paulo ‘wakamba lumu luimpe ne disanka.’ Ebi bidi butufikisha ku bualu buitanu budibu batuleje mu Malaki nshapita wa 1.

Mudimu utudi tuenzela Nzambi ki mmukiya udi utunemenena bujitu to

15, 16. (a) Mmushindu kayi uvua bakuidi bangata dilambula milambu? (b) Mmunyi mudi Bantemu ba Yehowa balambula milambu yabu?

15 Bakuidi babule ditabuja ba mu Yelushalema wa kale bavua bamona dilambula milambu bu mukiya uvua ubanemenena bujitu. Uvua bujitu kudibu. Anu mudi Malaki 1:13 uleja, Nzambi wakabambila ne: ‘Nuenu nudi nuamba ne: Monayi mudi bualu ebu bututonda! Nuakubilengulula.’ Bakuidi abu bavua balengulula anyi bapepeja bintu bia Nzambi bia tshijila. Nunku tusambilayi bikole bua katulondi tshilejilu tshiabu to. Pamutu pa nanku, tuikalayi tuetu ne lungenyi ludibu baleje mu mêyi adi mu 1 Yone 5:3, a se: ‘Bua edi ndinanga dia Nzambi, bua tuetu tutumikile mikenji yende; ne mikenji yende kayena itunemena bujitu.’

16 Tuikalayi ne disanka dia kulambula milambu ya mu nyuma kudi Nzambi, katuyi tumona bualu ebu bu bujitu budi butshiokesha. Tutumikilayi mêyi a tshiprofete aa: ‘Nuambile [Yehowa] ne: Utumushile mibi yonso, witabuje malu adi makane, bua tuetu tufile mishiku yetu kuudi bu milambu ya ngombe.’ (Hoshea 14:2) Mêyi a se: ‘mishiku yetu bu milambu ya ngombe’ adi aleja milambu ya mu nyuma, mêyi atudi tupatula mukana bua kutumbisha Yehowa ne mapangadika ende. Ebelu 13:15 udi wamba ne: ‘Bua bualu bua [Yezu Kristo], tufilafile kudi Nzambi mulambu wa kumutumbisha nawu, udi biawu mamuma a mishiku idi ijukula ditabuja dia dîna diende.’ Ndisankapu kayi ditudi nadi bua mudi milambu yetu ya mu nyuma kayiyi bu mikiya ya patupu, kadi malu adi aleja dinanga dietu kudi Nzambi ne mutshima wetu wonso! Muanda eu udi utufikisha ku bualu buisambombo butudi mua kulonga mu Malaki nshapita wa 1.

Muntu yonso udi ne bua kubadila Nzambi malu

17, 18. (a) Bua tshinyi Yehowa wakela muntu “udi udinga” mulawu? (b) Ntshinyi tshivua bantu bavua badinga kabayi bavuluke to?

17 Muntu yonso uvua ne muoyo mu tshikondo tshia Malaki uvua ne bujitu bua bienzedi biende pa makaya ende, nansha tuetu petu tudi babuambule. (Lomo 14:12; Galatia 6:5) Ke bualu kayi Malaki 1:14 udi wamba ne: ‘Mulawu wikale kudi udi udinga, udi ne mulume wa mikoko [udi kayi ne tshilema] mu bimuna biende, udi ulaya bua kumufila, pashishe, udi ufila mukuabu udi mulema kudi Yehowa.’ Muntu uvua ne tshisumbu tshia bimuna kavua anu ne nyama umuepele patupu bu mudi mukoko umue, bua tuetu kuamba ne: kavua ne mukuabu wa kusungula to. Pavuaye usungula nyama wa kulambula, kavua ne bua kusungula nyama uvua mufue mêsu, mulema anyi uvua usama nansha. Pavuaye usungula nyama mulema wa nunku, bivua bileja ne: uvua upepeja ndongoluelu wa Yehowa wa difila milambu, bualu muntu uvua ne tshisumbu tshia bimuna kavua mua kupangila nyama uvua kayi ne bilema ebi to.

18 Ke bualu kayi Yehowa wakatshipa muntu uvua udinga, uvua ne nyama muimpe wa tshimpanga kadi utuadila muakuidi nyama mufue mêsu, mutshibuke anyi usama bua kumufilaye bu mulambu, pamu’apa ulua nende wenda umukoka panshi. Kakuena muaba nansha umue udibu baleje ne: muakuidi kampanda uvua mua kuikala muleje muvua Mikenji ya Nzambi yamba ne: kavua wanyisha nyama ivua ne bilema. (Lewitiki 22:17-20) Bantu ba meji bavua bamanye bimpe ne: bu buobu bapime bua kupesha ngovena wabu dipa dia mushindu’eu uvua mua kubenzela bibi. Pabi uvuabu batuadila milambu muaba eu se uvua Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa, eu udi mupite ngovena kule ne kule. Malaki 1:14 udi uleja bualu ebu ne: ‘Meme ndi Mukalenge munene, dîna dianyi didi ditshinyisha ba mu bisamba bia bantu.’

19. Ntshinyi tshitudi bindile ne mioyo kulukulu, ne ntshinyi tshitudi ne bua kuikala tuenza?

19 Tuetu badi basadidi ba Nzambi ba lulamatu, tudi bindile ne muoyo kulukulu dituku dikala bantu bonso ne bua kutumbisha Yehowa, Mukalenge Munene. Dîba adi, ‘buloba nebuikale bûle tente ne kumanya kua Yehowa, bu mudi mâyi a mu mâyi manene abuikila miaba yawu yonso.’ (Yeshaya 11:9) Mu dindila tshikondo atshi, tudienzejayi bua kukumbaja malu adi Yehowa utulomba pa kuidikija mufundi wa Misambu wakamba ne: “[Nemmutumbishe] ne kusakidila kuanyi.” (Musambu 69:30) Bua kukumbaja bualu ebu, Malaki udi ufila mibelu mikuabu idi mua kutuambuluisha bikole. Nanku tukonkononayi kabidi bimpebimpe bitupa bikuabu bia mukanda wa Malaki mu biena-bualu bibidi bidi bilonda.

Udi muvuluke anyi?

• Bua tshinyi tudi ne bua kutumbisha Yehowa?

• Bua tshinyi Yehowa kavua wanyisha milambu ya bakuidi ba mu matuku a Malaki?

• Mmunyi mutudi tupesha Yehowa mulambu wa kumutumbisha nawu?

• Ntshinyi tshidi ne bua kutusaka bua kulonda ntendelelu mulelela?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 9]

Mulayi wa Malaki udi ufunkuna uleja malu a matuku etu aa

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Esau kavua wanyisha bintu bia tshijila to

[Tshimfuanyi mu dibeji 11]

Bakuidi ne bantu ba tshianana bavua balambula milambu ivua kayiyi mianyishibue

[Tshimfuanyi mu dibeji 12]

Mu buloba bujima, Bantemu ba Yehowa badi bafila milambu ya kutumbisha nayi Yehowa kabayi bakeba difutu