Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Bantu bakezula bua kuenza midimu mimpe

Bantu bakezula bua kuenza midimu mimpe

Bantu bakezula bua kuenza midimu mimpe

“Tudikezule ku bubi buonso bua mubidi ne bua [nyuma], tudilengeje mu ditshina dia [Nzambi].”​—2 KOLINTO 7:1, MMM.

1. Ntshinyi tshidi Yehowa ulomba bantu badi bamutendelela?

 ‘WABANDA mukuna wa Yehowa nnganyi? Wimana mu muaba wende wa tshijila nnganyi?’ Davidi Mukalenge wa Isalele wa kale ke wakela lukonko elu ludi luelesha meji pa bidi bitangila ntendelelu udi Yehowa wanyisha. Pashishe wakandamuna ne: ‘Nyeye udi ne bianza bidi kabiyi bienza bualu bubi ne udi ne mutshima mutoke, udi kayi mubandishile muoyo wende ku malu a mashimi, udi kayi muditshipe mitshipu bua kudingaye nayi.’ (Musambu 24:3, 4) Bua kuanyishibua kudi Yehowa udi muikale mpokolo wa bunsantu buine, muntu udi ne bua kuikala mukezuke ne munsantu. Kale Yehowa wakavuluija tshisumbu tshia bena Isalele ne: ‘Nudilengeje, nuikale [bansantu] bualu bua meme ndi [munsantu].’​—Lewitiki 11:44, 45; 19:2.

2. Mmunyi muakaleja Paulo ne Yakobo mushinga wa bukezuke mu ntendelelu mulelela?

2 Kunyima kua bidimu nkama mivule, mupostolo Paulo wakafundila bena Kristo nende ba mu tshimenga tshia buenzavi tshia Kolinto ne: “Basuibue betu, bu mutudi ne malaya a mushindu ewu, tudikezule ku bubi buonso bua mubidi ne bua [nyuma], tudilengeje mu ditshina dia [Nzambi].” (2 Kolinto 7:1, MMM) Mvese eu udi ujadika kabidi lungenyi lua se: bua muntu kuikala mu malanda ne Nzambi ne kupetaye mabenesha adiye mulaye, udi ne bua kuikala mukezuke ne kayi ne manyanu ta bubi, ku mubidi ne mu nyuma. Bia muomumue, pakafunda muyidi Yakobo bua ntendelelu udi Nzambi wanyisha, wakamba ne: “Ntendelelu udi mukezuke ne kayi munyanguke ku mêsu kua Nzambi Tatu udi nunku: kutangila bana ba nshiya ne bakaji bakamba mu dikenga diabu, ne kudilama kuyi ne ditoba dia ku malu a panu.”​—Yakobo 1:27, NW.

3. Ntshinyi tshitudi ne bua kudienzeja bikole bua kumanya bua ntendelelu wetu kuanyishibuaye kudi Nzambi?

3 Bu mudi kuikala bakezuke, bansantu ne katuyi banyanguke kuikale bualu bua mushinga mu ntendelelu mulelela, muntu yonso udi musue bua Nzambi amuanyishe udi ne bua kuenza muende muonso bua kukumbaja malu aa. Kadi bu mudi lelu bantu bikale ne mêyi ne ngenyi bishilangane bikole pa bidi bitangile bukezuke, tudi ne bua kujingulula tshidi Yehowa wangata bu tshikezuke ne tshianyishibue, ne pashishe kulamataku. Tudi ne bua kumanya tshidi Nzambi ulomba bantu badi bamutendelela mu muanda eu ne tshidiye muenze bua kubambuluisha bua kuluabu ne kushala bakezuke ne banyishibue kudiye.​—Musambu 119:9; Danyele 12:10.

Bakezuke bua ntendelelu mulelela

4. Umvuija lungenyi ludi Bible ufila bua bukezuke.

4 Bilondeshile bantu ba bungi, muntu mukezuke ngudi kayi ne manyanu peshi disama dia tshiambu. Kadi mu Bible, mbumvuije lungenyi lua bukezuke ne miaku mivule ya tshiena-Ebelu ne ya tshiena-Gelika idi yakula ki ng’anu bua bukezuke bua ku mubidi, kadi nangananga bua bukezuke bua mu ngikadilu ne bua mu nyuma. Ke bualu kayi tshibungu tshikuabu tshia malu a Bible tshidi tshiamba ne: “‘Mukezuke’ ne ‘munyanguke’ mmiaku itu kayiyi itamba kutangila malu a mankenda to, kadi idi nangananga yakula bua malu a ntendelelu. Nunku tshilumbu tshia ‘bukezuke’ tshidi tshilenga bitupa bionso bia nsombelu.”

5. Mmushindu kayi uvua Mikenji ya Mose iludika malu avua atangila bukezuke mu nsombelu wa bena Isalele?

5 Bushuwa, mu mikenji ya Mose muvua mêyi ne mikandu ivua ilenga pabuipi ne bualu buonso bua mu nsombelu wa bena Isalele, ileja tshivua tshikezuke ne tshianyishibue ne tshivua katshiyi mushindu’eu. Tshilejilu, mu Lewitiki nshapita wa 11 too ne wa 15, tudi tusangana mêyi a bungi adi akula bua mankenda (anyi bukezuke) ne bukoya anyi dipanga bukezuke. Imue nyama kayivua mikezuke to, ne bena Isalele kabavua ne bua kuyidia nansha. Dilela muana divua dishiya mukaji mupange bukezuke munkatshi mua tshikondo kampanda. Amue masama a pa dikoba, nangananga nsudi, ne tufina peshi mâyi a balume nansha katshietshi ka bakaji bivua kabidi bivuija bantu bapange bukezuke. Mikenji ivua ileja kabidi patoke tshivua tshikengela kuenza pavuaku bukoya bua mushindu’eu. Tshilejilu, tudi tubala mu Nomba 5:2 ne: ‘Wele dîyi kudi bena Isalele bua buobu bipate bena nsudi mu tshitudilu, ne muntu yonso udi ne [bintu bimupatuka mu mubidi] ne muntu yonso udi munyanguke ku dilenga dia muntu mufue.’

6. Bua tshinyi Yehowa wakafila mikenji ivua yakula bua bukezuke?

6 Kakuyi mpata, mikenji eyi ne mikuabu ya kudi Yehowa ivua ileja ngenyi ya malu a luondapu ne a mushindu udi mubidi wa muntu wenza mudimu bidimu bia bungi kumpala kua baminganga kuamanyabu, ne avua ambuluisha bantu pavuabu baatumikila. Kadi mikenji eyi kayivua anu bu mikandu ya malu a bukole bua mubidi anyi ya malu a luondapu nansha. Ivua itangila malu a ntendelelu mulelela. Ivua yakula bua malu a nsombelu wa bena Isalele wa ku dituku dionso (bu mudi bua biakudia, dilela bana, dishala pamue dia mulume ne mukaji, ne malu makuabu), bivua bileja se: Yehowa Nzambi wabu uvua ne bukenji bua kubajadikila tshivua tshimpe ne tshivua katshiyi tshimpe mu malu onso a muoyo wabu, uvuabu bamulambule kabayi belakana.​—Dutelonome 7:6; Musambu 135:4.

7. Mmabenesha kayi avua tshisamba tshia Isalele mua kupeta bu tshiotshi tshitumikile Mikenji?

7 Tshipungidi tshia Mikenji tshivua kabidi tshikuba bena Isalele ku bilele bibi bia bisamba bivuabu nabi mutumba. Pavuabu batumikila Mikenji eyi ne lulamatu, pamue ne mêyi onso avua Yehowa mubelele bua kushalabu bakezuke ku mêsu kuende, bena Isalele bavua mua kusadila Nzambi wabu ne kupeta mabenesha a kudiye. Bua muanda eu, Yehowa wakambila tshisamba etshi ne: ‘Binuatumikila dîyi dianyi, ne binuanemeka tshipungidi tshianyi, nuenu nenuikale bantu banyi ba munkatshi mua bantu bonso; bualu bua buloba buonso mbuanyi. Nuenu nenuikale kundi bu bukalenge bua buakuidi, bu tshisamba tshia tshijila.’​—Ekesode 19:5, 6; Dutelonome 26:19.

8. Bua tshinyi lelu bena Kristo badi ne bua kutumikila tshidi Mikenji yamba bua bukezuke?

8 Bu muvua Yehowa mumvuije bimpe mu Mikenji mushindu uvua bena Isalele mua kulua bakezuke, bansantu ne banyishibue kudiye, kabienaku bimpe bua bena Kristo ba lelu kudikonkabu bua kumanya mushindu udibu bakumbaja malu aa anyi? Nansha mudi bena Kristo kabayi balombola kudi Mikenji ya Mose, badi ne bua kuvuluka ne: anu bu muakumvuija Paulo, malu onso adi mafunda mu Mikenji ‘adi mundidimbi wa malu alualua, kadi mubidi wawu udi wa Kristo.’ (Kolosai 2:17; Ebelu 10:1) Bikala Yehowa Nzambi (eu udi wamba ne: “tshitu ngakudimuka,”) muangate bukezuke mu ntendelelu mulelela ne mushinga wa bungi nunku, mu tshikondo tshietu etshi tudi ne bua kudienzeja bua kuikala bakezuke ku mubidi, mu ngikadilu ne mu nyuma bituikala basue bua atuanyishe ne atubeneshe.​—Malaki 3:6; Lomo 15:4; 1 Kolinto 10:11, 31.

Bukezuke bua mubidi budi butumanyisha

9, 10. (a) Bua tshinyi bukezuke bua ku mubidi budi ne mushinga kudi muena Kristo? (b) Mmalu kayi atu bantu bamba misangu mivule bua mpungilu ya Bantemu ba Yehowa?

9 Bukezuke bua mubidi butshidi ne mushinga mu ntendelelu mulelela anyi? Nansha mudi bukezuke bua mubidi nkayabu kabuyi bukumbane bua kuvuija muntu mutendeledi mulelela wa Nzambi, bidi bikengela bua mutendeledi mulelela yonso kuenzeye muende muonso bua kuikala mukezuke ku mubidi. Nangananga lelu udi bantu ba bungi badilengulula, balengulula mvuadilu wabu peshi miaba idibu basombe, aba badi badilame bimpe mu malu aa batu misangu mivule babamona kudi bantu badi babanyunguluke. Ngikadilu eu udi mua kupatuisha bipeta bilenga, anu muvua Paulo muambile bena Kristo ba mu Kolinto ne: ‘Katuena tulenduisha muntu mu bualu [nansha bumue], bua mudimu wetu kaubandibu. Kadi mu malu onso tudi tudimanyisha bu bena mudimu ba Nzambi.’​—2 Kolinto 6:3, 4.

10 Bantu bakadi bele Bantemu ba Yehowa kalumbandi njila ne njila bua ngikadilu wa mankenda, bulongame ne kanemu, bitubu bamona nangananga mu mpungilu yabu minene. Tshilejilu, tshikandakanda tshia Stampa tshiakamba bua mpungilu wakenzeka mu provense wa Savona (mu Italie) ne: “Tshintu tshidi tshikutua diakamue mu mêsu paudi upitshila mu miaba ayi, mmankenda ne bulongame bua bantu badimu.” Kunyima kua mpungilu mukuabu wakenzeka mu tshipalu tshia mu São Paulo (Brésil), umue wa ku batangidi ba tshipalu etshi wakambila mulombodi wa kasumbu ka bena mudimu wa disukula tshipalu ne: “Kubangila ku lelu, ndi musue bua nuikale nusukula tshipalu etshi bu mudi Bantemu ba Yehowa batshisukule.” Mutangidi mukuabu wa tshine tshipalu atshi wakamba ne: “Padi Bantemu ba Yehowa basue kufutshila tshipalu, bualu butudi tukonka budi anu bua matuku a ngondo adibu balomba bua kuenza mpungilu yabu. Pa kumbusha abu katuena ne bualu bukuabu budi bututonda to.”

11, 12. (a) Ndîyi kayi dia mu Bible ditudi ne bua kuvuluka pa bidi bitangila bukezuke bua muntu pa nkayende? (b) Nnkonko kayi itudi mua kudiela pa bidi bitangila bibidilu bietu ne nsombelu wetu?

11 Bikala bukezuke ne bulongame muaba wetu wa ntendelelu bitumbishisha Nzambi utudi tutendelela, bidi kabidi ne mushinga bua tuetu kuleja ngikadilu eyi mu nsombelu wetu wa pa nkaya. Kadi tudi mua kuela meji ne: mu nzubu muetu tudi mua kulengulula bintu ne kuenza malu bu mutudi basue. Bua bidi bitangila mvuadilu ne ndengejilu wa mubidi, bushuwa tudi ne budikadidi bua kusungula tshitudi tumona tshikumbane ne tshitusankisha! Kadi tuetu batangile malu mu bualabale buawu, netumone ne: bionso ebi bidi ne mikalu. Vuluka ne: pavua Paulo wakula bua disungula dia biakudia, wakadimuija bena Kristo nende ne: “Kadi nudimuke bua bukole buenu kabuikadi tshilenduishi kudi badi batekete.” Pashishe wakaleja dîyi dia mushinga dia se: ‘Malu onso adi mimpe a kuenza, kadi malu onso kaena atukuatshisha; malu onso adi mimpe a kuenza, kadi malu onso kaena adiundisha.’ (1 Kolinto 8:9; 10:23) Mmunyi mudi mubelu wa Paulo eu ututangila mu tshilumbu tshia bukezuke?

12 Mbiakanyine bua bantu kutekemenabu bua se: muena mudimu wa Nzambi ikale mukezuke ne mulongame mu nsombelu wende. Ke bualu kayi tudi ne bua kuenza bua se: lupangu luetu ne mielelu yalu kabinyangishi lumu luetu bu bambi ba Dîyi dia Nzambi. Ntshinyi tshidi nzubu wetu ulongesha bantu pa bidi bitutangila tuetu ne malongesha etu? Udiku uleja ne: tudi tujinga ne muoyo mujima bua kuikala ne muoyo mu bukua-panu bupiabupia bukezuke bua bulongame ne buakane, butudi tuambila bantu bakuabu bua badienzeje bua kubuelamu anyi? (2 Petelo 3:13) Bia muomumue, mmuenekelu wetu (nansha patudi tujikija lutetuku peshi patudi mu buambi) udi mua kuvudija anyi kukepesha bukole bua mukenji utudi tuyisha. Tshilejilu, tangila tshiakamba mufundi wa bikandakanda wa mu ditunga dia Mexico: “Bulelela, mu Bantemu ba Yehowa mudi bansonga ba bungi, ne mbasunguluke ku nkoselu wabu wa nsuki, ku mankenda abu ne ku mvuadilu wabu mulenga.” Ndisanka kayipu dia kuikala ne bansonga ba mushindu’eu munkatshi muetu!

13. Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kuikala bajadike ne: malu onso a nsombelu wetu wa dituku dionso mmakezuke ne malongame?

13 Bushuwa, mbimpe tuenze bua se: mmuenekelu wetu ne bintu bietu ne nzubu wetu bikale anu ne mankenda ne bikale mu bulongame; kadi kuamba nkutekete, kuenza nkukole. Tshidi ne mushinga ki mmulongolongo wa bintu bia makuta a bungi to, kadi ndidilongolola bimpe ne ditungunuka ne kudienzeja. Tudi ne bua kulongolola dîba dia tuetu kuowa mâyi pambidi, kusukula bilamba, kusukula mu nzubu, mashinyi ne bintu bikuabu. Kuya mu mudimu wa buambi, kubuela mu bisangilu ne kudilongela (pamue ne majitu makuabu atudi ne bua kukumbaja dituku dionso) kakuena kubingisha muntu bua kubenga kuikala mukezuke ne muanyishibue ku mêsu kua Nzambi ne kua bantu nansha. Dîyi ditu dimanyike bimpe dia se: “tshintu tshionso tshidi ne tshikondo tshiatshi” didi dikumbanyina kabidi tshitupa etshi tshia nsombelu wetu.​—Muambi 3:1.

Mutshima udi kauyi munyanguke

14. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: bukezuke bua mu nyuma ne bua mu ngikadilu budi ne mushinga wa bungi kupita bukezuke bua ku mubidi?

14 Anu mudibi ne mushinga bua kuikala bakezuke ku mubidi, bidi kabidi ne mushinga wa bungi bua kuikala ne bukezuke bua mu ngikadilu ne bua mu nyuma. Tudi tufika ku diamba nunku patudi tuvuluka ne: Yehowa wakabenga tshisamba tshia Isalele, ki mbualu benamu bavua ne bukoya bua ku mubidi, kadi bualu bakanyanguka mu ngikadilu ne mu nyuma. Yehowa wakabambila mukana mua muprofete Yeshaya ne: bu muvuabu “tshisamba tshia bantu babi, tshia badi banema bujitu bua malu mabi,” milambu yabu, disekelela diabu dia ngondo ne nsabatu mipiamipia, nansha masambila abu avua malue bujitu kudiye. Ntshinyi tshivuabu ne bua kuenza bua Nzambi kubanyishaye tshiakabidi? Yehowa wakabambila ne: ‘Nudioweshe bienu, nudilengeje; numushe bubi bua bienzedi bienu ku mêsu kuanyi; nulekele kuenza malu mabi.’​—Yeshaya 1:4, 11-16.

15, 16. Bilondeshile Yezu, ntshinyi tshidi tshinyanga muntu, ne mmunyi mudi mêyi a Yezu aa mua kutuambuluisha?

15 Bua kumvua bimpe mushinga udi nawu bukezuke bua mu ngikadilu ne bua mu nyuma, tangila tshiakamba Yezu pavua Bafalese bamba bayidi bende ne: bavua ne manyanu bualu kabavua buowe mâyi ku bianza kumpala kua kudia. Yezu wakabaleja patoke pakambaye ne: ‘Tshintu tshidi tshibuela mukana mua muntu katshiena tshimubipitsha, tshidi tshilopoka mukana muende ntshidi tshimubipisha.’ Pashishe Yezu wakumvuija ne: ‘Bintu bidi bipatuka mukana biakufuma mu mutshima, mbiobi bidi bibipisha muntu. Bualu bua meji mabi ne kushipa kua bantu ne masandi ne tshiendenda ne buibi ne mashimi ne kupenda Nzambi bidi bilopoka mu mutshima; malu aa adi abipisha muntu; kadi kudia bidia ne bianza kabiyi biowa kakuena kubipisha muntu.’​—Matayo 15:11, 18-20.

16 Ndilongesha kayi ditudi mua kupeta mu mêyi a Yezu aa? Ndia se: malu mabi a tshiendenda ne a bukoya atu madianjila kudi meji mabi a tshiendenda adi mu mutshima. Bidi anu muakamba muyidi Yakobo ne: ‘Muntu yonso udi uteyibua kudi lukuka luende.’ (Yakobo 1:14, 15) Nunku tuetu basue bua kubenga kupona mu mpekatu minene idi Yezu muleje muaba eu, tudi ne bua kumbusha meji onso adi mua kufikisha ku dienza malu a mushindu’eu mu mutshima wetu. Mbuena kuamba ne: tudi ne bua kudimukila malu atudi tubala, atudi tubandila ne atudi tuteleja. Lelu, bu mudiku budikadidi bua diakula ne bua dienza dia bintu, bena malu a manaya ne bendeshidi ba bintu ngumu mbapatule mêyi ne bimfuanyi bungi tshianana bidi bisankisha majinga mabi a mubidi. Tudi ne bua kuikala badisuike bua kubenga kulekela ngenyi ya mushindu’eu yela miji mu mutshima wetu. Tshidi ne mushinga ntshia se: bua kusankisha Nzambi ne kuanyishibua kudiye, tudi ne bua kuikala badimuke misangu yonso bua kumona mua kalama mutshima mukezuke ne kauyi munyanguke.​—Nsumuinu 4:23.

Bakezula bua kuenza midimu milenga

17. Bua tshinyi Yehowa mmukezule bantu bende?

17 Ndibenesha ne bukubi bua bushuwa bua mutudi tupeta diambuluisha dia kudi Yehowa bua tuetu kushala bakezuke kumpala kuende. (2 Kolinto 6:14-18) Tudi bumvue kabidi ne: Yehowa mmukezule bantu bende bua tshipatshila kampanda tshisunguluke. Paulo wakambila Tito ne: Yezu Kristo ‘wakadifila bua bualu buetu, bua kutupikula ku malu mabi onso, ne bua kudilengejila bantu badi mua kuikala bende bine, bikale ne lukunukunu lua kuenza midimu mimpe.’ (Tito 2:14) Bu mutudi bantu bakezula, mmidimu kayi itudi mua kuikadila ne lukunukunu?

18. Mmunyi mutudi mua kuleja ne: tudi ne lukunukunu lua kuenza midimu mimpe?

18 Tshia kumpalampala: tudi ne bua kudienzeja bua kumanyisha bantu lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi. (Matayo 24:14) Mushindu’eu ke utudi tumanyisha bantu ba miaba yonso ditekemena dia kuikala ne muoyo wa kashidi pa buloba buikala kabuyi kabidi ne bintu bibi bia mishindu yonso. (2 Petelo 3:13) Tudi tuenza kabidi midimu mimpe patudi tuleja mamuma a nyuma wa Nzambi dituku dionso, bua butumbi bua Tatu wetu wa mu diulu. (Galatia 5:22, 23; 1 Petelo 2:12) Ne katuena tupua muoyo bantu badi kabayi mu bulelela badibu mua kuikala bashiya bianza bitupu kudi bipupu anyi makenga makebesha kudi bantu. Tudi tushala bavuluke mubelu wa Paulo wa se: ‘Nunku patudi bamanye mua kuenza, tuenzelayi bantu bonso bimpe, kadi tutambe kuenzela bena dîku dia bena kuitabuja bimpe.’ (Galatia 6:10) Malu onso aa, menza ne mutshima mukezuke ne meji mimpe, adi asankisha Nzambi.​—1 Timote 1:5.

19. Mmasanka kayi adi matuindile bituatungunuka ne kulama nsombelu wa bukezuke buvule ku mubidi, mu ngikadilu ne mu nyuma?

19 Bu mutudi basadidi ba Nzambi Mutambe Bunene, tudi tuteleja mêyi a Paulo a se: ‘Bana betu, ndi nnusengelela, bua luse lua Nzambi, bua nufile mibidi yenu bu mulambu udi ne muoyo, wa tshijila, udi usankisha Nzambi bimpe; bualu ebu budi kutendelela kuenu kudi ne meji.’ (Lomo 12:1) Tutungunukayi ne kuanyisha diakalenga ditudi nadi dia kuikala bakezula kudi Yehowa ne tuenze muetu muonso bua kuikala ne bukezuke buvule bua ku mubidi, mu ngikadilu ne mu nyuma. Kuenza bualu ebu nekutupeteshe ki ng’anu bunême ne disanka mpindieu, kadi ne ditekemena dia kumona muapita “malu a kumudilu,” mmumue ne: bukua-panu ebu bunyanguke pikala Nzambi mua ‘kuenza bintu bionso bipiabipia.’​—Buakabuluibua 21:4, 5.

Udi muvuluke anyi?

• Bua tshinyi Nzambi wakapesha bena Isalele mikenji mivule ivua yakula bua bukezuke?

• Mmunyi mudi bukezuke bua ku mubidi bunemesha mukenji utudi tuyisha?

• Bua tshinyi bukezuke bua mu ngikadilu ne bua mu nyuma budi ne mushinga wa bungi kupita bukezuke bua ku mubidi?

• Mmunyi mutudi mua kuleja ne: tudi bantu badi ‘bikale ne lukunukunu lua kuenza midimu mimpe’?

[Nkonko ya dilonga]

[Bimfuanyi mu dibeji 21]

Bukezuke bua ku mubidi budi bunemesha mukenji utudi tuyisha

[Tshimfuanyi mu dibeji 22]

Yezu wakadimuija ne: meji mabi adi afikisha ku malu mabi

[Bimfuanyi mu dibeji 23]

Bu mudibu bakezula, Bantemu ba Yehowa badi ne lukunukunu bua midimu mimpe