Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tusankayi bua buakane bua Yehowa

Tusankayi bua buakane bua Yehowa

Tusankayi bua buakane bua Yehowa

‘Udi ulonda buakane ne luse lujalame udi upeta muoyo, buakane ne butumbi.’​—NSUMUINU 21:21.

1. Nnjila kayi idi bantu balonda lelu idi mikebeshe ntatu minene?

 ‘NJILA udiku udi mululame ku mêsu kua muntu, kadi nshikidilu wende udi lufu.’ (Nsumuinu 16:25) Lusumuinu elu lua mu Bible ludi lumvuija bimpe menemene malu adi bantu ba bungi benza lelu’eu! Pa tshibidilu, bantu batu bakeba anu bua kuenza malu adi makane ku mêsu kuabu, balengulula mene majinga manene a bantu bakuabu. (Nsumuinu 21:2) Badi bamba mudibu banemeka mikenji ne mêyi a ditunga diabu, pabu dîba dionso bikale bakeba bua kuyepuka padiku mushindu. Ke tshidi tshienzeje bua se: bantu bikale bakosoloke ne kabayi bamanye tshia kuenza.​—2 Timote 3:1-5.

2. Ntshinyi tshidi bantu natshi dijinga menemene bua diakalenga diabu?

2 Bua diakalenga dietu ne bua ditalala ne bupole bia bantu bonso, tudi dijinga ne mukenji anyi dîyi didi diakane, didi bantu bonso bitaba ne banemeka ne muoyo mujima. Bushuwa, kakuena mukenji ta dîyi kampanda difila kudi bantu (nansha buobu ne lungenyi peshi meji mimpe a mushindu kayi) didi mua kukumbaja dijinga edi to. (Yelemiya 10:23; Lomo 3:10, 23) Bikalaku dîyi dia nunku, mmuaba kayi utudi mua kudipeta ne didi mua kuikala mushindu kayi? Pamu’apa lukonko ludi ne mushinga wa bungi ndua se: Bikalaku dîyi dia nunku, udiku mua kusanka bua bualu buadi ne kuditaba kuyi utobolola anyi?

Mua kupeta dîyi diakane

3. Nnganyi udi mutambe kukumbana bua kufila dîyi didi dianyishibue ne didi mua kuambuluisha bantu bonso, ne mbua tshinyi?

3 Bua kupeta dîyi didi dianyishibue ne didi mua kuambuluisha muntu yonso, tudi ne bua kuya kudi muntu udibu kabayi belele mikalu kudi dikoba, bibidilu ne malu a tshididi, ne udi kayi ne lumonu lukese ne matekete bu bia bantu. Kakuyi mpata, muntu umuepele udi mukumbane m’Mufuki wa-bukole-buonso, Yehowa Nzambi, udi wamba ne: ‘Bualu bua bu mudi diulu dipita buloba kuikala mulu, muomumue mudi njila yanyi ipita njila yenu kuikala mulu, ne mudi meji anyi apita meji enu kuikala mulu.’ (Yeshaya 55:9) Kabidi, Bible udi ubikila Yehowa ne: udi ‘Nzambi wa [lulamatu] udi kayi ne bubi, udi ne malu makane ne bushuwa.’ (Dutelonome 32:4) Mu Bible mujima tudi tusangana mêyi a se: “Yehowa udi muakane.” (Ekesode 9:27; 2 Kulondolola 12:6; Musambu 11:7; 129:4; Muadi wa Yelemiya 1:18) Bushuwa, tudi mua kunyemena kudi Yehowa bua kupeta dîyi didi dipite bulenga bualu yeye udi ne lulamatu ne mmuakane.

4. Muaku “muakane” udi umvuija tshinyi?

4 Bantu ba bungi kabatu basue bantu badi badiamba mudibu bakane peshi bansantu bapite bakuabu to. Kadi bilondeshile Bible, muaku muakane udi ufila lungenyi lua muntu udi wenza malu makane, muena malu malulame, muntu muimpe; udi kayi ne kadiwu, kayi mpekatu; udi ulonda mêyi a mikenji ya Nzambi peshi mêyi manyishibue adi aleja ngikadilu muimpe; udi wenza malu adi alonda buakane. Kuenaku mua kusanka bua mukenji anyi dîyi dikumbanyina mumvuija malenga a mushindu’eu anyi?

5. Umvuija ngikadilu wa buakane mudibu bamuleje mu Bible.

5 Pa bidi bitangila ngikadilu wa buakane, tshibungu tshikuabu tshidi tshiamba ne: “Buakane ki mbualu bua mu lungenyi patupu, kadi ngikadilu eu mmushindamene pa dienza malu adi makane mu malanda onso.” (Encyclopaedia Judaica) Tshilejilu, buakane bua Nzambi kabuena anu ngikadilu udiye nende munda muende, bu mudi bunsantu ne bukezuke to. Kadi, ndilejila dia bumuntu buende ku malu adi makane ne malulame. Tudi mua kuamba ne: bu mudi Yehowa munsantu ne mukezuke, bualu buonso budiye wenza ne bualu buonso budi bufumina kudiye mbuakane. Anu mudi Bible wamba, ‘Yehowa udi muakane mu njila yonso idiye uyilamu, udi uleja dinanga mu bienzedi biende bionso.’​—Musambu 145:17.

6. Ntshinyi tshiakamba Paulo bua bamue bena Yuda bavua kabayi bena kuitabuja ba mu tshikondo tshiende, ne mbua tshinyi?

6 Mupostolo Paulo wakaleja bualu ebu mu mukanda wende wakatuminaye bena Kristo bena Lomo. Wakafunda bua bamue bena Yuda bavua kabayi bena kuitabuja ne: ‘Bua pakapangabu kumanya buakane bua Nzambi, ne pakadibu bakeba kujadika buakane buabu mene, kabakadikokesha ku buakane bua Nzambi.’ (Lomo 10:3) Bua tshinyi Paulo wakamba bantu aba ne: bavua ‘bapange kumanya buakane bua Nzambi’? Kabavua balonge Mikenji ivua mikale mêyi makane a Nzambi anyi? Bavua bayilonge tshia bushuwa. Kadi, ba bungi ba kudibu bakangata buakane bu buimpe buvua butangila anu muntu pa nkayende, buvuaye mua kukumbaja mu dilonda mikandu ya ntendelelu mu katoba ne mu katoba, pamutu pa kubuangata bu dîyi divua ne bua kubalombola mu malanda abu ne bantu nabu. Anu bu balombodi ba bitendelelu ba mu tshikondo tshia Yezu, kabakajingulula tshivua buakane bumvuija to.​—Matayo 23:23-28.

7. Mmushindu kayi udi Yehowa uleja buakane buende?

7 Kadi dishilangana dinene ndia se: buakane bua Yehowa budi bumuenekela patoke mu malu ende onso adiye wenza. Nansha mudi buakane buende bumulomba bua kubenga kulengulula patupu mpekatu ya bantu badi bashipa mikenji ku bukole, abi kabiena bimuvuija Nzambi mutalalangane malu, wa kutshinyina anu pa bule, udi ulombangana malu mapitepite nansha. Kadi bienzedi biende biakane mbipeshe bantu mushindu wa kusemena pabuipi nende ne wa kupanduka ku ntatu mikole idi mpekatu mukebeshe. Ke bualu kayi mbimpe be mudibu babikila Yehowa ne: “Nzambi muakane ne Musungidi.”​—Yeshaya 45:21.

Buakane ne lupandu

8, 9. Nku malu kayi muvua Mikenji ya Mose ileja buakane bua Nzambi?

8 Bua kujingulula malanda adi pankatshi pa buakane bua Nzambi ne lupandu ludiye upetesha bantu ne dinanga, angata tshilejilu tshia Mikenji yakapaye Mose bua kupesha tshisamba tshia Isalele. Kakuena mpata bua se: Mikenji ayi ivua miakane. Mu mêyi ende a ndekelu, Mose wakavuluija bena Isalele ne: ‘Ntshisamba kayi tshidi ne mikenji ne mêyi majalame bu mikenji eyi yonso ingakateka kumpala kuenu lelu?’ (Dutelonome 4:8) Kunyima kua bidimu nkama mivule, Davidi Mukalenge wa Isalele wakamba ne: ‘Dîyi dijalame dia Yehowa didi dia bushuwa, didi ne buakane misangu yonso.’​—Musambu 19:9.

9 Ku diambuluisha dia Mikenji ya Mose, Yehowa wakaleja patoke mêyi ende mapuangane avua aleja tshidi tshimpe ne tshidi tshibi. Mikenji ivua ileja patoke ngikadilu uvua bena Isalele ne bua kuikala nende ki ng’anu mu malu a ntendelelu, kadi nansha kabidi mu malu a bungenda-mushinga, mu dibaka, mu malu a biakudia, a mankenda ne a dikosa dia bilumbu. Mikenji ivua kabidi ileja manyoka makole avuabu ne bua kupesha bavua bayishipa, bavua mene bakoselangana tshibawu tshia lufu bua amue malu. * Kadi malu makane avua Nzambi ulomba (maleja mu Mikenji ya Mose) avua makole ne mikale bu bujitu buvua butshiokesha bantu, abapangisha bua kuikala ne budikadidi ne disanka, mudi bantu ba bungi basua kuamba lelu anyi?

10. Mmunyi muvua bantu bavua banange Yehowa bangata mikenji yende?

10 Bantu bavua banange Yehowa bakasanka bikole bua mikenji ne mikandu yende miakane. Tshilejilu, Mukalenge Davidi kavua anu witaba patupu ne: mapangadika a Yehowa mmalelela ne makane, anu bu mutudi tufuma ku dimona, kadi uvua kabidi munange ne wanyisha mapangadika aa ne muoyo mujima. Wakafunda bua mikenji ne mapangadika a Yehowa ne: ‘Kubinanga kudi kupita kunanga or buimpe, ee, kudi kupita kunanga or wa mushinga mukole wa bungi buimpe. Bidi bipita buitshi ne mamata a buitshi a ku dipula kushemakana. Muntu webe udi mudimujibue kabidi kudibi; ne mu kutumikila kuabi mudi bukenji bunene.’​—Musambu 19:7, 10, 11.

11. Mmushindu kayi uvua Mikenji mikale ‘ndeji uvua ufikisha kudi Kristo’?

11 Kunyima kua bidimu nkama mivule, Paulo wakaleja mushinga mubandile uvua nawu Mikenji. Wakafunda mu mukanda wende wakatuminaye bena Galatia ne: ‘Mikenji yakalua ndeji wetu wa kutufikisha kudi Kristo, bua tuetu tubingishibue ku ditabuja.’ (Galatia 3:24) Mu tshikondo tshia Paulo, ndeji uvua musadidi anyi mupika mu dîku dinene. Uvua ne mudimu wa kulama bana ne wa kuya kubafila mu kalasa. Bia muomumue, Mikenji ivua ikuba bena Isalele ku bikadilu ne bilele bibi bia ntendelelu bia bisamba bivua nabu mutumba. (Dutelonome 18:9-13; Galatia 3:23) Mikenji ivua kabidi imanyisha bena Isalele bua se: bavua bena mpekatu ne bavua dijinga ne dibuikidila dia mibi ne lupandu. (Galatia 3:19) Ndongoluelu wa difila milambu uvua ubaleja ne: bavua dijinga ne mulambu uvua mua kubapikula, ne ndongoluelu eu wakabapesha tshilejilu tshia tshiprofete tshivua mua kuambuluisha bua kumanya Masiya. (Ebelu 10:1, 11, 12) Ke bualu kayi nansha muakalejila Yehowa buakane buende mu Mikenji, wakenza nanku bua diakalenga dia bantu ne bua lupandu luabu lua tshiendelele.

Aba bakangata Nzambi bu bakane

12. Ntshinyi tshivua bena Isalele mua kupeta pavuabu batumikila Mikenji bimpe menemene?

12 Bu muvua Mikenji ivua Yehowa mufile mikale miakane mu malu onso, pavua bena Isalele bayitumikila bavua balua bakane ku mêsu kua Nzambi. Mose wakavuluija bena Isalele pakavuabu pa kubuela mu Buloba Bulaya ne: ‘Bituenza mikenji eyi ku mêsu kua Yehowa, Nzambi wetu, bu muakatuambilaye, netubadibue ne mbakane.’ (Dutelonome 6:25) Kabidi, Yehowa uvua mulaye ne: ‘Nuenu nutumikile mêyi anyi ne mikenji yanyi; bienza muntu nunku, neikale ne muoyo. Meme ndi Yehowa.’​—Lewitiki 18:5; Lomo 10:5.

13. Yehowa kavua muenze bimpe pakalombaye bantu bende bua kutumikilabu Mikenji miakane anyi? Umvuija.

13 Bia dibungama, bena Isalele tshisamba tshijima bakabenga bua ‘kuenza mikenji ayi ku mêsu kua Yehowa’ ne kabakapeta mabenesha avuaye mubalaye nansha. Kabakatumikila mêyi a Yehowa onso to bualu Mikenji ya Nzambi ivua mipuangane, kadi buobu kabavua bapuangane nansha. Abi bidi bisua kumvuija ne: Nzambi ki mmuena malu makane anyi? Kabiena nanku to. Paulo wakafunda ne: ‘Nunku netuambe tshinyi? Malu mabi adi kudi Nzambi anyi? Nansha kakese!’ (Lomo 9:14) Tshidiku ntshia se: bantu ba kumpala ne ba panyima pa bamane kufila Mikenji, Nzambi wakabangata bu bakane nansha muvuabu bapange bupuangane ne bena mpekatu. Munkatshi mua batshinyi ba Nzambi aba muvua Noa, Abalahama, Yobo, Lahaba ne Danyele. (Genese 7:1; 15:6; Yobo 1:1; Yehezekele 14:14; Yakobo 2:25) Mpindieu lukonko ludi se: mbua malu kayi buvua Nzambi muangatshile bantu aba bu bakane?

14. Ntshinyi tshidi Bible usua kumvuija padiye ubikila muntu ne: “muakane”?

14 Padi Bible ubikila muntu ne: “muakane,” kêna wakula bua dibenga kuikala ne mpekatu peshi bua bupuangane to. Kadi udi wakula bua dikumbaja malu adi akengedibua kumpala kua Nzambi ne kua bantu. Tshilejilu, bakabikila Noa ne: “muntu muimpe” ne ‘muakane tshishiki mu tshikondo tshiende’ bualu “wakenza nunku; wakenza mianda yonso yakamuambila Nzambi.” (Genese 6:9, 22; Malaki 3:18) Zekâya ne Elisabeta, baledi ba Yone Mubatiji, ‘bakadi bakane ku mêsu kua Nzambi, bakadi balonda mikenji yonso ya Mukalenge ne mêyi ende, kabakadi ne bualu.’ (Luka 1:6) Ne muntu mukuabu uvua kayi muena Isalele, mfumu wa basalayi wa mu ditunga dia Italie, diende Kônelio, bakamubikila ne: “muntu muakane [uvua] utshina Nzambi.”​—Bienzedi 10:22.

15. Buakane budi butamba kutangila tshinganyi?

15 Kabidi, buakane bua bantu budi nangananga butangila malu adi mu mutshima wabu bu mudi ditabuja ne dianyisha ne dinanga bua Yehowa ne milayi yende, kadi ki ng’anu dienza dia tshidi Nzambi ulomba to. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne: Abalahama ‘wakitabuja Yehowa, ne Yehowa wakabala kuitabuja kuende ne: mbuakane.’ (Genese 15:6) Ditabuja dia Abalahama kadivua dimanyine anu pa se: Nzambi udiku to, kadi uvua kabidi witabuja mulayi wende wa ‘kankanunuina.’ (Genese 3:15; 12:2; 15:5; 22:18) Bua ditabuja edi ne bua malu akenzaye mumvuangane nadi, Yehowa wakadia bulunda ne Abalahama ne wakamubenesha yeye ne bena lulamatu bakuabu nansha muvuabu bapange bupuangane.​—Musambu 36:10; Lomo 4:20-22.

16. Ditabuja mulambu udi upikula ndifikishe bantu ku tshinyi?

16 Bualu bua ndekelu budi se: buakane bua bantu budi bulondeshila ku mushindu udibu bitabuja mulambu wa Yezu Kristo udi upikula bantu. Paulo wakafunda bua bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala ne: ‘Badi babingishibua anu patupu ku ngasa wende bualu bua dipikula didi mu Kristo Yezu.’ (Lomo 3:24) Muaba eu Paulo uvua wakula bua bantu bavua Nzambi musungule bua kukokesha pamue ne Kristo mu Bukalenge bua mu diulu. Kadi mulambu wa Yezu wakunzuluila kabidi bantu bakuabu miliyo mivule njila wa kulua bakane ku mêsu kua Nzambi. Mupostolo Yone wakamona mu tshikena-kumona “musumba munene wa bantu, bungi budi muntu kayi mua kubala, . . . bimane kumpala kua nkuasa wa bukalenge ne kua Muana wa mukoko, bavuale nkanzu mitoke.” Nkanzu mitoke idi ileja dikala bakezuke ne bakane kumpala kua Nzambi bualu “bavua basukule nkanzu yabo mu mashi a Muana wa mukoko.”​—Buakabuluibua 7:9, 14, MMM.

Tusankayi bua buakane bua Yehowa

17. Mbidia kayi bidi muntu ne bua kuela bua kulonda buakane?

17 Nansha mudi Yehowa mufile Muanende Yezu Kristo bua kupesha bantu mushindu wa kulua bakane kumpala kuende, dilua bakane edi kadiena didienzekela to. Muntu udi ne bua kuitabuja mulambu eu, kutumikila disua dia Nzambi mu nsombelu wende, kudilambula ne kutambula mu mâyi bua kuleja didilambula edi. Pashishe, udi ne bua kutungunuka ne kukeba buakane ne ngikadilu mikuabu ya mu nyuma. Paulo wakabela Timote, eu ukavua muena Kristo mutambule muikale ne ditekemena dia kuya mu diulu ne: ‘Londa malu makane ne a buimpe bua Nzambi ne ditabuja ne dinanga ne ditantamana ne [lutulu].’ (1 Timote 6:11; 2 Timote 2:22) Yezu wakaleja kabidi mushinga wa kutungunuka ne kudienzeja pakambaye ne: “Tungunukayi ne kukeba diambedi bukalenge ne buakane buende.” Tudi mua kudienzeja bikole bua kupeta mabenesha a Bukalenge bua Nzambi, kadi tudiku tudienzeja bikole bua kulonda njila miakane ya Yehowa anyi?​—Matayo 6:33, NW.

18. (a) Bua tshinyi ki mbitekete bua kulonda buakane? (b) Ntshinyi tshidi tshilejilu tshia Lota mua kutulongesha?

18 Bushuwa, ki mbitekete to bua kulonda buakane. Bidi nanku bualu tuetu bonso tudi bapange bupuangane ne tudi baledibue ne meji matangile anu ku dienza malu adi kaayi makane. (Yeshaya 64:6) Kabidi, tudi banyunguluka kudi bantu badi kabayi batamba kunemeka njila miakane ya Yehowa. Nsombelu wetu mmufuanangane bikole ne wa Lota, uvua musombele mu tshimenga tshia Sodoma tshivua tshiende lumu bua malu mabi. Mupostolo Petelo wakumvuija bua tshinyi Yehowa wakamona muvuabi bimpe bua kupandisha Lota ku kabutu kakavua pabuipi. Petelo wakamba ne: ‘Muntu muakane pakadiye mutatshishibue ku bienzedi bia bundu bia bashipi ba mikenji; bualu bua muntu eu muakane mushikame munkatshi muabu, mu dimona diende ne mu diumvua diende wakadi unyingalaja mutshima wende muakane ku dituku ku dituku ne bienzedi bia bantombueji.’ (2 Petelo 2:7, 8) Nunku yonso wa kutudi udi ne bua kudiebeja ne: ‘Ndiku nganyisha mundamunda bilele bia buendenda bindi mmona bantu benza anyi? Ndiku mmona manaya a tshikisu adi matangalake bu adi kaayi ne bualu bubi anyi? Peshi malu mabi aa adi antatshisha bu muakatatshishawu Lota?’

19. Mmasanka kayi atudi mua kupeta tuetu basanke bua buakane bua Nzambi?

19 Mu matuku aa a njiwu ne a mpukapuka, kusanka bua buakane bua Yehowa kudi mpokolo wa bukubi. Ku lukonko lua se: ‘Mmuntu kayi neashikame mu nzubu webe wa ntenta? Washikama mu mukuna webe wa tshijila nnganyi?’ Mukalenge Davidi wakandamuna ne: ‘Nyeye udi wenda mu buakane, udi wenza malu makane, udi wamba mêyi malelela mu mutshima wandi.’ (Musambu 15:1, 2) Tuetu tulonda buakane bua Nzambi ne tusanka bua bualu buabu, tudi mua kushala nende mu malanda mimpe ne tudi mua kutungunuka ne kuanyishibua kudiye ne kupeta mabenesha ende. Nunku, matuku etu a muoyo neikale mûle ne disanka, netudimone ne mushinga ne netuikale ne ditalala dia mu mutshima. Dîyi dia Nzambi didi diamba ne: ‘Udi ulonda buakane ne luse lujalame udi upeta muoyo, buakane ne butumbi.’ (Nsumuinu 21:21) Kabidi, tuetu benze muetu muonso bua kuenza bidi biakane mu malu etu onso, netuikale mu malanda mimpe ne bantu bakuabu ne netuikale ne nsombelu mulenga, mu ngikadilu wetu ne mu malu etu a mu nyuma. Mufundi wa Misambu wakamba ne: ‘Disanka didi kudi badi balonda kulumbulula kuakane, ne badi benza malu makane misangu yonso.’​—Musambu 106:3.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 9 Bua kupeta mumvuija makuabu adi atangila bungi bua malu avua Mikenji ya Mose ilenga, bala tshiena-bualu tshia “Abrégé de l’alliance de la loi,” mu dibeji dia 154-160 mu tshitupa 2 tshia mukanda wa Étude perspicace des Écritures, mupatula kudi Bantemu ba Yehowa.

Udi mua kumvuija anyi?

• Buakane ntshinyi?

• Mmunyi mudi lupandu lupetangana ne buakane bua Nzambi?

• Mbua malu kayi budi Nzambi ubadila bantu bu bakane?

• Mmunyi mutudi mua kusanka bua buakane bua Yehowa?

[Nkonko ya dilonga]

[Bimfuanyi mu dibeji 15]

Mukalenge Davidi wakaleja muvuaye munange mikenji ya Nzambi ne muoyo mujima

[Bimfuanyi mu dibeji 16]

Udi mumanye bua tshinyi Nzambi wakabala Noa, Abalahama, Zekâya ne Elisabeta, ne Konêlio bu bantu bakane anyi?