Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Ntatu ya bantu neyijikaku anyi?

Ntatu ya bantu neyijikaku anyi?

Ntatu ya bantu neyijikaku anyi?

“TSHIA binayi tshimue tshia bantu badi pa buloba tshidi mu bulanda bukole, bantu muliyare umue ne miliyo 300 badi baladila biakudia bisumba ne makuta mashadile ku dolare umue ku dituku, bantu muliyare mujima ki mbamanye mukanda, bantu muliyare mujima ne miliyo 300 kabena ne mâyi mimpe a kunua ne bantu muliyare mujima badi balala ne nzala dituku dionso edi.” Elu nduapolo lufumine mu ditunga dia Irlande pa bidi bitangila nsombelu udi pa buloba.

Malu aa adi aleja mudi muntu mupangile bua kujikija bua kashidi ntatu idi pa buloba! Ntatu ayi idi mene imueneka mikole menemene paudi wela meji ne: bantu tshitupa tshitambe bunene badibu bambe mu luapolo alu mbakaji ne bana badi kabayi ne wa kubambuluisha. Kabienaku bienza buôwa bua mudi too ne mpindieu mu lukama lua bidimu lua 21, bantu bungi kabuyi kubala batshidi batungunuka ne “kunyanga [manême] abu dituku dionso” anyi?​—The State of the World’s Children 2000.

“Bukua-panu bupiabupia mu tshipungu tshimue”

Bulongolodi bua UNICEF mbuleje mudibu ne dishindika dia se: “dikenga didi malu aa makebele . . . bantu didi mua kujika.” Bulongolodi ebu budi buamba ne: ntatu mikole idi bantu aba miliyo mivule bamona mpindieu kudi “mushindu wa kuyepuka peshi kuyishintulula.” Bulongolodi ebu mbuele lubila bua “bantu bonso benze bua kuikale bukua-panu bupiabupia mu tshipungu tshimue.” Ditekemena dia bulongolodi ebu ndia se: mu bukua-panu ebu bantu bonso nebikale “bapikula ku bupele ne ku kansungansunga, ku tshikisu ne ku masama.”

Tshidi tshipesha bantu badi bamba malu aa bukole mbua padibu bamona nansha mpindieu bantu badi bambuluisha bakuabu, benza mudimu munene wa kukepesha ntatu idi ifumina ku “ndululu ne makenga bidi bimueneka kabiyi bijika.” Tshilejilu, mu bidimu 15 bikadi bipite ebi, bulongolodi bukuabu bua malu a bana (Chernobyl Children’s Project) “mbuambuluishe bua kukepeshaku makenga a bana nkama mivule badi ne disama dia kansere kakebesha kudi nsese mikole ya bintu bidibu benza nabi bingoma binene bia mushindashinda (anyi nikleere).” (The Irish Examiner, dia 4 Tshisanga 2000) Malongolodi a diambuluishangana manene ne makese adi akuatshisha bikole bantu bungi kabuyi kubala badi mvita ne bipupu bikuabu bikuate.

Nansha nanku, aba badi benza mudimu wa diambuluishangana eu badi bitaba malu mudiwu. Mbamanye ne: ntatu idi bantu bapeta “mmitangalake ne mmijame bikole menemene mu bantu kupita muvuayi kukadi bidimu dikumi.” David Begg, muntu udi ku mutu kua Tshisumbu tshia Bambuluishanganyi mu ditunga dia Irlande (Irish charity Concern) udi wamba ne: “bena mudimu, bantu badi batukuatshisha ne bafidi ba makuta bakateleja lubila lua dilomba diambuluisha mu mushindu wa dikema” pakenzeka tshipupu tshia mâyi avua masapalale mu ditunga dia Mozambique. Udi usakidila ne: “Kadi katuena mua kujikija makenga bungi ebu nkayetu to.” Pa bidi bitangila diambuluisha bena mu Afrike, udi wamba ne muoyo mujima ne: “Malu makese adi atusaka bua kuikala ne ditekemena mpindieu adi bu katoditodi kakeba kujima.” Bantu ba bungi badi bamona ne: mêyi ende adi aleja bimpe mu tshikoso nsombelu udiku pa buloba.

Tudiku mua kutekemena ne dishindika dionso bua kumona “bukua-panu bupiabupia mu tshipungu tshimue” anyi? Nansha mutudi tuanyisha bionso bidi malongolodi enza bua kuambuluisha bantu, bushuwa mbia mushinga bua kukonkonona ditekemena dia bukua-panu bukuabu bupiabupia, buakane ne bua ditalala. Bible udi uleja ne: ditekemena didiku, anu mutuamona mu tshiena-bualu tshidi tshilonda.

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 2]

Dibeji 3, bana: UN/​DPI Photo by James Bu