Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mushindu wakabanga ditendelela ne bimfuanyi ku kale

Mushindu wakabanga ditendelela ne bimfuanyi ku kale

Mushindu wakabanga ditendelela ne bimfuanyi ku kale

“Bimfuanyi mmushindu wa kutufikisha ku buimpe ne bunsantu bua Nzambi ne Bansantu Bende.”​—DIOSEZE DIA MUEPISKOPO MUKULU WA EKELEZIYA ORTODOKSE WA BENA GRÈCE MU DITUNGA DIA AUSTRALIE

MU DITUKU edi divua munya mukenuke bikole mu ngondo wa muanda-mukulu, nsese ya dîba mmikenkeshe bikole mu bibandilu biela sima bidibu babandila bua kufika mu nzubu wa badiambike wa “Mamuende wa Nzambi Mutambe Bunsantu,” mu tshidila tshia Tínos, mu mbuu wa Égée. Munya wa lufiondola mbua makoba kawena utekesha batendeledi bena ekeleziya Ortodokse wa bena Grèce bapite pa 25 000 badi balue ku muaba wa tshijila, badi benda baya bitekete bitekete batangile muaba udi lupingu lulengeja bimpe lua mamuende wa Yezu.

Nsongakaji mukuabu mulema, bimueneka ne: udi ne lutatu ne mmushikile, udi wenda ukalaba bitekete bitekete ku binu bimane kutapika mputa ipueka mashi. Pabuipi nende, mamu mukuabu mukulumpe muzengele bikole bua ntanta udiye muende bua kufuma ku ndekelu kua ditunga, udi uluangana bua kutungunuka ne luendu nansha mukadi makasa ende matshioke. Muntu mulume mukuabu mushindame mmukuopakane bikole ne diluangana bua kuenda kudifinya munkatshi mua musumba wa bantu. Tshipatshila tshiabu ntshia kutua lupingu lua Mariya mishiku ne kuluinamina.

Kabiyi mpata, batendeledi aba ba tshisumi badi bajinga ne muoyo mujima bua kutendelela Nzambi. Kadi mbantu bungi munyi badi bajingulula ne: dilamata mpingu ya bitendelelu mushindu’eu ndifumine mu bilele bivuaku kale kumpala kua Buena-Kristo?

Ditangalaka dia mpingu

Bimfuanyi mbitangalake miaba yonso idi ntendelelu wa bena Ortodokse. Mu nzubu ya masambila, lupingu lua Yezu, lua Mariya ne lua aba badibu babikila ne: Bansantu mbayiteke anu munkatshi menemene mua nzubu eyi. Bena kuitabuja batu misangu mivule banemeka mpingu eyi padibu bayitua mishiku, buosha musenga wa kamonya ne batemesha buji kumpala kuayi. Kabidi, mu nzubu ya bena Ortodokse pabuipi ne yonso mudi ditumba kampanda didi ne lupingu, mudibu benzela masambila. Pa tshibidilu bena Kristo bena Ortodokse batu bamba ne: padibu batendelela lupingu kampanda, badi badimona pabuipi ne Nzambi. Bantu ba bungi badi bamba ne: mpingu eyi mmiwule ne bulenga bua kudi Nzambi ne idi ne bukole bua kuenza bishima.

Bena kuitabuja abu badi pamu’apa mua kukema padibu bumvua se: bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala kabavua banyisha dienza mudimu ne mpingu mu ditendelela diabu nansha. Mukanda kampanda udi wamba ne: “Bena Kristo ba kumpala, bu muvuabu bakine mpingu muvuabu benza mu Buena-Yuda, kabavua basue nansha kakese ditendelela dionso dia bimfuanyi bia bansantu.” (Byzantium) Mukanda umue umue eu udi wamba ne: “Kubangila anu mu lukama luitanu lua bidimu B.B., mpingu anyi bimfuanyi . . . biakalua kutangalaka bikole mu ntendelelu wa patoke ne wa muntu pa nkayende.” Bikaladi kadiyi dituadije mu Buena-Kristo bua mu bidimu lukama bia kumpala, ditendelela ne mpingu ndituadijile penyi?

Mushindu udi mpingu mituadije mu bitendelelu

Mukebuludi Vitalij Ivanovich Petrenko wakafunda ne: “Ditendelela ne mpingu ne bilele biadi ndibange kale menemene kumpala kua tshikondo tshia bena Kristo, ne divua ‘dituadijile mu ntendelelu wa ka-bukulu.’” Bafundi ba miyuki ya malu a kale ba bungi badi bitaba bualu ebu, bamba ne: ditendelela mpingu ndituadijile mu bitendelelu bia mu Babulona wa kale, mu Ejipitu ne mu Gelika. Tshilejilu, mu tshikondo tshia bena Gelika ba kale, bimfuanyi bia mu bitendelelu bivua ne tshimfuanyi tshia mpingu. Bavua bitaba mudi bimfuanyi ebi bikale ne bukole bu bua Nzambi. Bantu bavua bela meji ne: bimue bimfuanyi ebi kabivua bienza ku bianza bia bantu to, kadi bivua bikuluke mu diulu. Mu mafesto a pa buawu, bavua bangata bimfuanyi ebi benda bendakana nabi mu tshimenga, ne bavua babilambula milambu. Petrenko udi wamba ne: “Batendeledi bavua bangata tshimfuanyi tshivuabu batendelela natshi bu nzambi muine, nansha muvuabu batete . . . bua kuleja dishilangana pankatshi pa nzambi ne tshimfuanyi tshiende.”

Mmunyi muvua ngenyi ne bilele bia mushindu’eu bifike ku dibuela mu Buena-Kristo? Mukebuludi umue umue eu wakamba ne: mu nkama ya bidimu ya panyima pa lufu lua bapostolo ba Yezu, nangananga mu Ejipitu, “bakabanga kuluisha malongesha a bena Kristo ne ‘malongesha a bisamba bia bende,’ a bena Ejipitu, bena Gelika, bena Yuda, a mu bilele ne malongesha a ku Mputu ne a bena Lomo bivuabu balonda pamue ne bia bena Kristo.” Bua nanku, “balongeshi bena Kristo bakabanga kulonda ngenzelu [wa bitendelelu bishilangane] ne kutuadijabu kuenza mudimu ne bimfuanyi bia bantu ba bisamba bia bende, kubipeshabu diumvuija dipiadipia, nansha muvuabu kabayi benza bua se: bimfuanyi ebi kabidi ne malu a bisamba bia bende avua mua kubambulukila.”

Kunyima kua matuku makese, mpingu yakalua ne mushinga mu ntendelelu wa mu tshibungi anyi wa muntu pa nkayende. Mu mukanda kampanda, mufundi wa miyuki ya malu a kale Will Durant udi umvuija mushindu wakenzekabi, wamba ne: “Bu muvua bungi bua bansantu bavuabu batendelela buenda buvula, kuakamueneka dijinga dia kubasunguluja ne kushala babavuluke; bakapatula bimfuanyi biabu ne bia Mariya bipite bungi; ne bua bidi bitangila Kristo, tshimfuanyi tshia mmuenekelu Wende uvuabu bafuikakaje ne nkuruse Wende biakalua bintu bia kunemekela, nansha kudi bena bitabataba ne bena majimbu. Difuikakaja malu dia bantu diakavuija bishadila bia bansantu, bimfuanyi ne mpingu bintu bia kutendelela; bantu bavua babinamina, babitua mishiku, batemesha buji ne buosha musenga wa kamonya kumpala kuabi, babilengeja ne bilongo, ne bakeba bua bibenzele bishima ku bukole buabi bua malu a bilengulengu. . . . Batatu ba ekeleziya ne bena mu bipangu bia Ekeleziya bakumvuija njila ne njila ne: bimfuanyi ebi kabivua nzambi to, kadi bidi anu bituvuluija ba-nzambi; bantu kabavua basue bua kuikale dishilangane edi to.”​—The Age of Faith.

Lelu, bantu bavule badi benza mudimu ne mpingu ya bitendelelu badi mua kuamba bia muomumue ne: bimfuanyi abi mbintu bia kunemeka patupu, kadi ki mbia kutendelela nansha. Badi mua kuamba ne: bimfuanyi bidibu bazole mu bitendelelu biabu ki mbibi to, bidi mene ne mushinga wa bungi, bualu bidi biambuluisha bua kutendelela Nzambi. Pamu’apa udi pebe ne meji a muomumue. Kadi lukonko ludi se: Mmunyi mudi Nzambi umona bualu ebu? Tudiku mua kuamba ne: kunemekela lupingu kudi mumue ne kulutendelela anyi? Bilele bia mushindu’eu bidiku mua kuikala ne njiwu misokome anyi?

[Kazubu/​Tshimfuanyi mu dibeji 4]

Tshimfuanyi ntshinyi?

Kudi bimfuanyi bidi bantu batendelela ya mishindu ne mishindu. Kudi mpingu misonga, itubu batamba kutendelela nayi mu Ekeleziya Katolike. Kudi kabidi bimfuanyi bizola bia Kristo, bia Mariya, bia badibu babikila ne: bansantu, bia banjelu, bia bantu ne bikuabu bidi bileja malu avua menzeke a mu Bible, anyi mianda itu mienzeke mu miyuki ya Ekeleziya Ortodokse. Pa tshibidilu, bimfuanyi ebi batu babizole pa mabaya adibu mua kuambula bipepele.

Bilondeshile Ekeleziya Ortodokse, mpingu idibu bangata bua kutendelela nayi mmishilangane ne bimfuanyi bia tshianana. Badi bitaba kabidi ne: dibaya ne tshimfuanyi tshidibu bazolapu bidi bilua “biûle tente ne bukole budi buleja ne: Nzambi udimu.”

[Tshimfuanyi mu dibeji 4]

Ditendelela mpingu ndifumine mu bilele bia bisamba bia bende

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 3]

© AFP/​CORBIS