Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tendelela Nzambi “mu nyuma”

Tendelela Nzambi “mu nyuma”

Tendelela Nzambi “mu nyuma”

“Nudi nufuanyikija [Nzambi] ne nganyi? Nudi basue kumufuanyikija ne tshintu kayi?”​—YESHAYA 40:18, “MUKANDA WA MVIDI MUKULU”

PAMU’APA udi mutuishibue ne muoyo mujima bua se: Nzambi ki mmusue bua kumutendelela ne mpingu to. Udi mua kumvua se: bualu ebu budi bukusemeja pabuipi ne Muteleji wa masambila, udi kayi umueneka ne udi mua kumueneka bu udi kayi muntu mulelela peshi bu muntu wa mu tshingenyingenyi.

Kadi tudiku ne budikadidi buonso bua kudisunguila mushindu wetu tuetu wa kutendelela Nzambi anyi? Ki n’Nzambi nkayende udi ne dîyi dia ndekelu dia kuamba pa bidi bitangila tshidiyi wanyisha ne tshidiye kayi wanyisha anyi? Yezu wakumvuija mushindu udi Nzambi umona malu pakambaye ne: “Meme ndi Njila, ndi Bulelela ne ndi Muoyo. Bua muntu kufika kudi Tatu, anu yeye mupitshile kundi.” (Yone 14:6) * Anu miaku eyi nkayayi idi ibenga ditendelela ne mpingu anyi bintu bikuabu bionso bia tshijila.

Bushuwa, kudi mushindu kampanda musunguluke wa ntendelelu udi Yehowa Nzambi wanyisha. Nntendelelu wa mushindu kayi au? Umue musangu Yezu wakumvuija ne: “Diba nedilue, ndimane kukumbana mpindiewu, dikala batendeledi balelela batendelela Tatu mu [nyuma] ne mu bulelela, bualu batendeledi ba mushindu awu ke badi Tatu musue. [Nzambi udi nyuma]; mbimpe bua bamutendeledi bamutendelele mu [nyuma] ne mu bulelela.”​—Yone 4:23, 24.

Tshimfuanyi tshietu tshidi tshimueneka ne mêsu etshi tshidiku mua kuleja Nzambi “udi [muikale] nyuma” anyi? Tòo. Nansha lupingu luolu lulenga mushindu kayi, kaluena mua kukumbanangana ne butumbi bua Nzambi to. Nunku tshimfuanyi tshia Nzambi katshiena mua kuikala tshileja bumuntu buende bulelela nansha kakese. (Lomo 1:22, 23) Muntu udiku mua kuikala ‘utendelela mu bulelela’ bikalaye utendelela Nzambi ku diambuluisha dia lupingu luenza kudi bantu anyi?

Dilongesha ditoke dia mu Bible

Mikenji ya Nzambi ivua mikandike bua kuvuija mpingu bintu bia kutendelela nabi. Mukenji muibidi wa mu mikenji dikumi udi wamba ne: ‘Kudisongedi lupingu, nansha tshimfuanyi tshia tshintu tshidi mulu mu diulu, nansha tshia tshintu tshidi panshi pa buloba, nansha tshia tshintu tshidi mu mayi adi muinshi mua buloba, kubikukuidi, kubitendeledi.’ (Ekesode 20:4, 5) Mifundu ya bena Kristo mifundisha ku nyuma wa Nzambi idi yamba kabidi ne: “Epukayi ditendelela dia mpingu.”​—1 Kolinto 10:14.

Bushuwa, bantu ba bungi badi bamba bajadika ne: ditendelela diabu ne bimfuanyi ki nditendelela dia mpingu to. Tshilejilu, bena Kristo bena Ortodokse batu misangu mivule babenga bua kuitaba ne: badi batendelela bushuwa mpingu itubu binamina, batuila binu panshi anyi itubu basambila. Nsaserdose mukuabu muena Ortodokse wakafunda ne: “Tudi tuyinemeka bualu mbintu binsantu, ne bualu tudi tunemekela muntu udi Mpingu eyi ileja.”

Kadi lukonko ludiku ndua se: Nzambi udiku wanyisha ditendelela ne mpingu nansha bua tshidibu babikila ne: dimunemekela didi kadiyi dia buludiludi anyi? Kakuena muaba nansha umue udi Bible wanyisha tshilele tshia mushindu’eu to. Pakenza bena Isalele lupingu lua kana ka ngombe, bamba muvuabu baluenze bua kutendelela Yehowa, wakaleja muvuaye mubenge bualu ebu ne muoyo mujima, kuambaye ne: bavua bamulekele.​—Ekesode 32:4-7.

Njiwu misokome

Kutendelela ne mpingu ntshilele tshia njiwu. Kudi mua kusaka bantu dimue dituku bua kutendelela mpingu eyi pamutu pa kutendelela Nzambi udibu bamba ne: idi imuleja. Mmumue ne: lupingu ludi lulua tshintu tshia kutendelela.

Ke tshiakenzabu ne bintu bia bungi mu tshikondo tshia bena Isalele. Tshilejilu, Mose wakenza nyoka wa tshiamu tshikunze pavuabu mu luendu luabu mu tshipela. Ku ntuadijilu, nyoka eu uvuabu base ku dikunji uvua wambuluisha bua kuondapa bantu. Aba bavua nyoka isuma bu dinyoka bavua ne bua kutangila ku nyoka wa tshiamu tshikunze bua Nzambi kubapandishaye. Kadi kunyima kua tshisamba etshi tshimane kusomba mu Buloba Bulaya, biakamueneka ne: bakavuija dikunji edi lupingu, bienze anu bu se: nyoka wa tshiamu tshikunze nkayende uvua ne bukole bua kuondopa bantu. Bakamuoshela musenga wa kamonya ne kumupeshabu dîna ne: Nekushetane.​—Nomba 21:8, 9; 2 Bakelenge 18:4.

Bena Isalele bakakeba kabidi bua kuenza mudimu ne mushete wa tshipungidi bu buanga bua kuluisha nabu baluishi babu, kadi buobu e kupeta ntatu mikole ya dikema. (1 Samuele 4:3, 4; 5:11) Ne mu matuku a Yelemiya, bena mu Yelushalema bavua batamba kunemeka ntempelo kupita muvuabu banemeka Nzambi uvuabu batendelelamu.​—Yelemiya 7:12-15.

Lungenyi lua kutendelela bintu pamutu pa kutendelela Nzambi lutshidi lutangalake bikole. Mukebuludi Vitalij Ivanovich Petrenko wakamba ne: “Lupingu . . . ludi lulua tshintu tshia kutendelela ne ludi lufikisha muntu mu njiwu ya dikukuila mpingu . . . Tudi ne bua kuitaba ne: elu ndungenyi lua bena bisamba bia bende ludibu babueje mu ditendelela dia mpingu ku diambuluisha bia malongesha adi matangalake.” Bia muomumue, nsaserdose muena Ortodokse wa bena Gelika Demetrios Constantelos udi wamba mu mukanda wende mukuabu ne: “Mbipepele bua muena Kristo kuvuijaye lupingu tshintu tshia kutendelela.”​—Understanding the Greek Orthodox Church.

Diamba mudi mpingu yambuluisha patupu bua kutendelela Nzambi mbualu budi kabuyi kuitaba nansha kakese. Bua tshinyi? Bushuwa, kabituku bilelela bua se: imue mpingu ya Mariya anyi ya badibu babikila ne: bansantu batu mua kuyimona ya kunemekela bikole ne mikale ikuatshisha bikole kupita mpingu mikuabu idi ileja muntu umue-umue eu ukadi mufue kukadi bidimu bia bungi menemene anyi? Tshilejilu, lumue lupingu ludi luleja Mariya mu tshidila tshia Tínos mu Grèce ludi ne balu bena Ortodokse badi balulonda, bashilangane ne balondi ba lupingu lua Mariya lua mu Soumela, ku Nord kua Grèce. Tshionso tshia ku bisumbu bibidi ebi tshidi tshiamba ne: luatshi lupingu ke ludi lupite lukuabu, ke ludi luenza bishima kupita lukuabu, nansha mudiyi yonso ileja muntu umue ukadi mufue kale. Nunku, bantu badi bamba mudi imue mpingu mikale ne bukole bulelela ne badi bayitendelela.

Mbimpe kusambila bantu badibu babikila ne: bansantu ta Mariya anyi?

Kadi netuambe tshinyi bua dinemekela bantu bu mudi Mariya anyi badibu babikila ne: bansantu? Pavua Yezu wandamuna Satana uvua umuteta, wakatela mêyi a mu Dutelonome 6:13 ne kuambaye ne: “Ukukuile amu Mukalenge [Nzambi] webe, yeye nkayende ke uudi ne bua kusadila.” (Matayo 4:10) Wakalua kuamba pashishe ne: batendeledi balelela ke bavua ne bua kutendelela “Tatu,” kadi ki mbantu bakuabu to. (Yone 4:23) Bu muvuaye mumanye muanda eu, muanjelu mukuabu wakasamina mupostolo Yone bualu uvua ukeba kumutendelela, kuambaye ne: “To, wamanya . . . Amu [Nzambi] ke uudi ne bua kukukuila.”​—Buakabuluibua 22:9.

Mbiakane bua kusambila Mariya uvua mamuende wa Yezu pa buloba, peshi bamue bantu badibu babikila ne: bansantu, kubalomba bua batuakuile kudi Nzambi anyi? Diandamuna dia Bible didi se: “Bualu [Nzambi] udi umue, kabidi mutuangaji pankatshi pa [Nzambi] ne bantu udi anu umue: ke Kristo Yezu.”​—1 Timote 2:5.

Lama malanda ebe ne Nzambi

Bu mudi malongesha a mu Bible abenga ditendelela ne mpingu, mpingu kayena mua kuambuluisha bantu bua kubanyishabu kudi Nzambi ne kupeta lupandu nansha. Kadi Yezu wakamba ne: bua kupeta muoyo wa tshiendelele tudi ne bua kupeta dimanya dia Nzambi umuepele mulelela, kumanya bumuntu buende bukena kuelekeja ne malu adiye mupangadike bua kuenza ne adiye muikale wenzela bantu. (Yone 17:3) Mpingu idi kayiyi mua kumona, kulenga anyi kuakula kayena mua kuambuluisha muntu bua kumanya Nzambi ne bua kumutendelela mushindu udiye musue to. (Musambu 115:4-8) Bua kumanya malu aa a mushinga mukole adi atangila Nzambi umuepele mulelela bidi bikengela anu kulonga Bible Dîyi dia Nzambi.

Pa kumbusha dibenga kuambuluisha mu bualu nansha bumue, ditendelela mpingu didi kabidi mua kuikala ne njiwu ya mu nyuma. Mmushindu kayi? Tshia kumpalampala: didi mua kukosa malanda a muntu ne Yehowa. Nzambi wakamanyisha bua bena Isalele bavua ‘bamukuatshishe mukawu ne ditendelela [nzambi] mikuabu’ ne: “Nenganji kubasokoka mpala wanyi.” (Dutelonome 32:16, 20) Bua buobu kulongolola malanda abu ne Nzambi bivua bibalomba bua ‘kuimansha mpingu.’​—Yeshaya 31:6, 7, Mukanda wa Nzambi.

Nunku mubelu wa mu Bible eu mukumbanyine: “Bana banyi, epukayi mpingu”!​—1 Yone 5:21.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 4 Anu kuoku kuikale kamanyinu, tshianana mvese yonso itudi batele mmiangatshila mu Mukanda wa Mvidi Mukulu wa Katolike [MMM].

[Kazubu mu dibeji 6]

Bakamuambuluisha bua kutendelela Nzambi “mu nyuma”

Olivera uvua muena ekeleziya Ortodokse wa dilambu wa mu ditunga dia Albanie. Pakakandikabu mu ditunga edi malu a bitendelelu mu 1967, Olivera wakatungunuka ne kulonda bilele bia ntendelelu wende mu musokoko. Uvua utula tukuta tuende tukese tua pansio tuvuabu bamufuta bua kusumba mpingu ya or ne ya argent, musenga wa kamonya ne buji. Wakashala musokoke bintu ebi mu bulalu buende ne misangu ya bungi uvua ulala mu nkuasa uvua pabuipi ne bulalu abu bualu uvua utshina ne: bavua mua kubimona anyi kubiba. Pakayikilabu nende kudi Bantemu ba Yehowa ku ntuadijilu kua bidimu bia 1990, Olivera wakajingulula bulelela bua mu Bible mu malu akamuambilabu. Wakamanya tshidi Bible wamba bua kutendelela Nzambi mulela mu “[nyuma],” ne wakamanya mushindu udi Nzambi wangata ditendelela ne mpingu. (Yone 4:24, MMM) Ntemu uvua ulonga nende Bible wakamona ne: dîba dionso divuaye ulua ku nzubu kua mamu eu, bungi bua tupingu tuvua mu nzubu muende buvua anu buenda bukepela. Ndekelu wa bionso kamuvua kabidi kapingu nansha kamue to. Panyima pa batismo wende, Olivera wakamba ne: “Lelu, pamutu pa mpingu idi kayiyi ne diambuluisha, ndi ne nyuma muimpe wa Yehowa. Ndi ne dianyisha dia bungi bua mudi nyuma wende kayi dijinga ne mpingu bua kufika kundi.”

Athena (wa mu tshidila tshia Lesbos mu ditunga dia Grèce) uvua muena Ekeleziya wa Ortodokse uvua ne tshisumi tshia bungi. Uvua mu kasumbu ka ba-tungimba ne uvua ulonda bilele bia ekeleziya mu katoba ne mu katoba, ne utendelela ne mpingu. Bantemu ba Yehowa bakambuluisha Athena bua kumona se: malu onso avuaye mulonge kale mu ekeleziya wabu kaavua apetangana ne a Bible to. Munkatshi muawu muvua ditendelela ne mpingu ne nkuruse. Athena wakajinga bua kuanji kudikebelaye nkayende mu mikanda bua kumanya ntuadijilu wa bintu bia ditendelela nabi ebi. Panyima pa yeye mumane kukebulula mu mikanda kabukabu, wakatuishibua ne: bintu ebi kabivua bituadijile mu Buena-Kristo to. Dijinga diende dia kutendelela Nzambi “mu nyuma” diakamusaka bua kuimansha mpingu yende yonso, nansha muvuaye mimutudishe makuta a bungi. Nansha nanku, Athena uvua ne disanka dia kujimija bintu bionso abi bua kumona mua kutendelela Nzambi mu nyuma mushindu udiye wanyisha.​—Bienzedi 19:19.

[Kazubu/​Tshimfuanyi mu dibeji 7]

Bimfuanyi mbintu bia tshilengejilu patupu anyi?

Mu bidimu bidi panshi ebi, badi benda basangisha mpingu ya bena Ortodokse pa buloba bujima. Bantu badi bayisangisha batu pa tshibidilu bamona lupingu bu tshintu tshisonga tshia tshilengejilu bileja malu a mu Byzance, kadi ki mbu tshintu tshia tshijila tshia kutendelela to. Pa tshibidilu batu basangana mpingu ya bitendelelu ya mushindu’eu milengeja nayi mu nzubu anyi mu biro bia bantu badi babenga bua kuitaba ne: Nzambi udiku.

Kadi bena Kristo balelela kebena bapua muoyo tshipatshila tshinene tshivuabu basongele lupingu. Ntshintu tshia ditendelela natshi. Nansha mudi bena Kristo kabayi batontolola bukenji bua bakuabu bua kuikala ne mpingu, buobu kabena ne tupingu tua ditendelela natu tua nunku to, nansha kuikala nayi bu bintu bidi muntu muangule tshianana. Lungenyi elu ludi lumvuangana ne dîyi didi mu Dutelonome 7:26 (Mukanda wa Mvidi Mukulu wa Katolike) didi diamba ne: “Kanubueji tshintu tshibi [mpingu ya ditendelela nayi] mu nzubu yenu, bua kanuyi kuandamuka bantu ba mulawu bu biobio. Nutangile mpingu bu bintu bibi, bipite bubi, bualu mbintu bia mulawu kashidi.”

[Tshimfuanyi mu dibeji 7]

Nzambi kavua wanyisha ditendelela ne mpingu

[Tshimfuanyi mu dibeji 8]

Dimanya dia mu Bible didi dituambuluisha bua kutendelela Nzambi mu nyuma