Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Kuna buakane bua upuole luse lujalame lua Nzambi

Kuna buakane bua upuole luse lujalame lua Nzambi

Kuna buakane bua upuole luse lujalame lua Nzambi

“MUNTU udi weyeka muntu wa bende tshieya neatate, kadi udi ukina [ditua ndondo mu tshianza bua] kueyeka kua bieya udi ushala talalâ.” (Nsumuinu 11:15) Lusumuinu elu luipi ludi lutukankamija ne dishindika dionso bua kuenza malu a meji! Kusombesha muntu makuta kudi pamu’apa mua kukebesha ntatu ya malu a mfranga. Kuepuka ditua ndondo mu tshianza (divua dikale bu ditua tshiala pa mukanda wa diumvuangana mu Isalele wa kale) kudi kuambuluisha muntu bua kubenga kukuatshika mu buteyi bua mfranga.

Bushuwa, dîyi dinene didi muaba eu ndia se: ‘Tshintu tshionso tshidi muntu ukuna, ntshiotshi tshiapuolaye.’ (Galatia 6:7) Muprofete Hoshea wakamba ne: ‘Nudikunyine buakane, nupuole luse lujalame.’ (Hoshea 10:12) Bushuwa, kuna buakane mu dienza malu mudi Nzambi musue bua upuole luse luende lujalame. Solomo Mukalenge wa Isalele wa kale udi wangata dîyi edi njila ne njila bua kutukankamija bikole bua tuetu kuikala tuenza malu adi makane, kuikala ne ngakuilu muimpe ne ngelelu wa meji muakane. Tuetu bakonkonone mêyi ende a meji aa bimpebimpe, bulelela nebitukankamije bikole bua kudikunyina ntete ya buakane.​—Nsumuinu 11:15-31.

Kuna “bulengele” bua upuole “butumbi”

Mukalenge wa meji udi wamba ne: ‘Mukaji udi ne [bulengele] udi upeta butumbi, bena tshimbambila badi bapeta bubanji.’ (Nsumuinu 11:16) Mvese eu udi uleja dishilangana didi pankatshi pa butumbi bua kashidi budi mukaji udi ne bulengele anyi ‘mukaji udi ne kalolo’ mua kupeta ne bubanji bua tshitupa tshîpi budi bena tshimbambila bapeta.

Mmunyi mudi muntu mua kupeta bulengele budi bufumina ku butumbi? Solomo wakabela ne: ‘Ulame meji adi akukuatshisha, ne bukole bua kupangadija malu. Nebikale [bulengele] mu nshingu muebe.’ (Nsumuinu 3:21, 22) Ne mufundi wa Misambu wakakula bua ‘[bulengele] budibu bateka mukana mua mukalenge.’ (Musambu 45:1, 2) Bushuwa, meji adi akuatshisha, bukole bua kupangadija malu ne dienza mudimu bimpe ne ludimi bidi bipetesha muntu mushinga ne bulengele. Ke mudibi bua mukaji wa meji. Tudi ne tshilejilu tshia Abigayila, mukaji wa Nabala, mulume uvua wenza malu bu mupale. “Wakadi muena meji, wakadi ne mpala mulengele,” ne Mukalenge Davidi wakamutumbisha bua “lungenyi” luende.​—1 Samuele 25:3, 33.

Mukaji mutshinyi wa Nzambi udi ne bulengele bua bushuwa neapete butumbi tshia bushuwa. Nebamutumbishe kudi bakuabu. Bikalaye musedibue, bayende neamutumbishe. Bulelela, neapeteshe dîku diende dijima butumbi. Ne butumbi buende ki mbua tshitupa tshîpi to. ‘Kuikala ne lumu luimpe kudi kupita kuikala ne bubanji bua bungi buakane, ne kupeta dianyisha kudi kupita kupeta kua tshiamu tshia argent ne tshia or buimpe.’ (Nsumuinu 22:1) Lumu luimpe ludiye nalu ku mêsu kua Nzambi ludi ne mushinga wa kashidi.

Kadi mbishilangane bua muena tshimbambila anyi ‘muena tshikisu.’ (Nsumuinu 11:16, La Bible de Jérusalem) Mbateke muena tshimbambila mu mulongo umue ne bantu babi ne baluishi ba batendeledi ba Yehowa. (Yobo 6:23; 27:13) Muntu wa mushindu’eu ‘kêna uteka Nzambi kumpala kuende’ to. (Musambu 54:3) Padi muntu wa mushindu’eu ukandika ku mukuabu bua kuenzaye tshintu kampanda ne unyenga bintu bia muntu udi kayi ne bualu, udi mua kuikala ‘udibutshila biamu bia argent bu lupuishi.’ (Yobo 27:16) Bushuwa, umue musangu udi mua kulala panshi bua kubenga kujuka kabidi, ne dituku diabululaye anu mêsu ende adi ke dikala pamu’apa diende dia ndekelu. (Yobo 27:19) Bubanji buende buonso ne malu adiye muenze nebikale bintu bia tshianana.​—Luka 12:16-21.

Ndilongesha kayipu dia mushinga didi Nsumuinu 11:16 utupesha! Mu dituleja patoke kumpala kuetu malu adi bulengele ne tshimbambila bipetesha, mukalenge wa Isalele udi utulomba bua kukuna buakane.

“Luse lujalame” ludi lupetesha mafutu

Solomo udi ufila dilongesha dikuabu dia mushinga didi ditangila malanda a bantu, padiye wamba ne: ‘Muena luse [lujalame] udi wenzela muoyo wende bimpe, kadi muena lukisu udi ukengesha mubidi wende.’ (Nsumuinu 11:17) Mumanyi mukuabu udi wamba ne: “Muanda munene udi mu lusumuinu elu ngua se: malu adi muntu wenzela bakuabu, nansha ou mimpe anyi mabi, adi amupetesha bipeta bivuaye kayi muelele meji to.” Angata tshilejilu tshia nsongakaji mukuabu diende Lisa. * Nansha mutuye ne meji mimpe, misangu yonso katu ufika pa dîba mu bipungidi biende. Utu ne tshibidilu tshia kufika kunyima kua minite 30 anyi mipite apu padiye ulua bua kupetangana ne bakuabu bamanyishi bua kuya mu buambi. Lisa kêna udienzela bimpe to. Udiku mua kudiula bakuabu bikalabu mua kuepuka didia nende bipungidi bikuabu bualu ki mbasue bua kujimija kabidi dîba diabu dia mushinga anyi?

Muntu udi ne lungenyi lua dienza malu mapuangane tshishiki (udi udifundila bua kuenza malu adi mamupite tshipidi) udi pende udienzela bibi. Dîba dionso yeye udi anu udienzeja bua kukumbaja bipatshila bidi kabiyi kukumbaja, udi udipesha mudimu wamutshiokesha ne wamufuisha bundu patupu. Kadi, tuetu tudi tudienzela bimpe patudi tudifundila bipatshila biakanyine ne tubikumbaje. Pamu’apa katuena tukuata ngenyi mipiamipia ne lukasa bu bakuabu to. Peshi bidi mua kuikala se: disama anyi bukulakaje bidi bitupangisha bua kuenza malu makuabu. Katufikidi didiunda dietu dia mu nyuma munda nansha, kadi misangu yonso tutungunuke ne kuleja meji makanyine pa bidi bitangila malu atudi katuyi mua kuenza. Tudi bena disanka patudi ‘tunanukila’ bilondeshile muetu mutudi bakokeshe.​—2 Timote 2:15; Filipoi 4:5.

Mukalenge wa meji udi umvuija mu bule ne mu butshiama mushindu udi muntu muakane udienzela bimpe ne udi muena lukisu udienzela bibi, wamba ne: “Muntu mubi udi upeta difutu dibi, kadi muntu udi ukuna buakane, difutu diende [ndia bushuwa]. Muenji wa malu makane udi wenda mu njila wa muoyo, kadi muntu udi wipatshila bubi udi wenda mu njila wa lufu. [Yehowa] udi upidia bantu ba muoyo mubi, udi unanga bantu ba malu makane. Bushuwa, [nansha mudi tshianza tshikuate ku tshianza,] muntu mubi kakupanga kupeta dinyoka, kadi bantu bakane bonso nebadiepuke.”​—Nsumuinu 11:18-21, MMM.

Mu mishindu kabukabu mvese eyi idi ileja bualu bua mushinga ebu: Kuna buakane bua upuole difutu diabu. Muntu mubi udi mua kushima anyi kunaya manaya a mfranga bua kumona mua kupeta tshintu tshidiye kayi muenzele mudimu. Bu mudi mafutu a mushindu’eu mikale mabi, udi mua kulua kudifuisha bundu patupu. Muntu udi wenza mudimu wende bimpe udi upeta mafutu malelela mu ngumvuilu wa se: udi mu bukubi. Bu mudi Nzambi umuanyisha, muenji wa malu makane udi ne ditekemena dia kupeta muoyo wa tshiendelele. Kadi ntshinyi tshienzekela muntu mubi? “Nansha mudi tshianza tshikuate ku tshianza” bua kuenzela mukuabu bibi, muntu mubi kakupanga kupeta dinyoka to. (Nsumuinu 2:21, 22) Mmubelu mulenga kayipu udi utukankamija bua kukuna buakane!

Buimpe bua bushuwa bua muntu udi ne lungenyi

Solomo udi utungunuka wamba ne: ‘Bu mudi lukanu lua or mu diulu dia ngulube mbu mudi mukaji wa mpala mulengele udi kayi ne lungenyi.’ (Nsumuinu 11:22) Nkanu ya diela ku diulu ivua bilengejilu bivua bitangalake kale mu tshikondo tshivuabu bafunda Bible. Lukanu lua or luela ku diulu peshi pankatshi pa mimpempe ibidi ya diulu luvua tshilengejilu tshivuabu batamba kumona ne lukasa pavua mukaji mutshivuale. Kadi kabiakuikala biakane nansha kakese bua kumona tshilengejilu etshi tshia mushinga mukole tshiela ku diulu dia ngulube! Ke mudibi bua muntu udi ne buimpe bua mpala kadi kayi ne “lungenyi.” Bilengejilu kabiena bikumbanyina muntu wa mushindu’au to, nansha yeye mulume ta mukaji. Kabiena bimuakanyina to, bidi anu bu binyanga.

Bushuwa, ki mbibi to bua kumanya mushindu udi bakuabu batumona. Kadi bua tshinyi kuditatshisha kupitshisha anyi kubungama mene bua tshimuenekelu tshia mpala wetu? Katuena ne bukokeshi pa bintu bia bungi bia ku mubidi wetu nansha. Ki mbuimpe bua mpala budi ne mushinga mutambe bintu bionso nansha. Kabituku bilelela bua se: bantu ba bungi batudi basue ne batudi tuanyisha kabatu ne buimpe bua mpala bua pa buabu anyi? Bulenga bua mpala ki nnsapi wa disanka to. Tshidi ne mushinga menemene mbuimpe bua munda budi bufumina ku ngikadilu ya kashidi idi mifuane ya Nzambi. Nunku tuikalayi ne lungenyi ne tudienzeje bua kuikala ne ngikadilu eyi.

‘Muena mutshima wa dipa neavuijibue mubanji’

Mukalenge Solomo udi wamba ne: ‘Dijinga dia bantu bakane didi dibavuijila anu diakalengele, ditekemena dia bantu babi didi dibavuijila tshiji tshikole.’ Udi usakidila bua kumvuija mushindu udi bualu ebu bulelela, wamba ne: ‘Munga muntu udi wabanyina bantu bintu, kadi udi ubivudija; mukuabu udi upala bantu bidiye ne bua kubapa udi ukengela bintu.’​—Nsumuinu 11:23, 24.

Patudi tuabanyina bakuabu dimanya dia mu Dîyi dia Nzambi ne tshisumi tshionso, tudi tulengeja ngumvuilu wetu wa ‘butshiama ne bule ne bule bua mulu ne ndondo’ wa Dîyi edi. (Efeso 3:18) Kadi muntu udi kayi wenza mudimu ne dimanya diende udi mu njiwu ya kujimija mene tshidiye natshi. Bushuwa, muntu ‘udi ukuna maminu mabale neapuole mabale; ne udi ukuna maminu a bungi neapuole a bungi.’​—2 Kolinto 9:6.

Mukalenge eu udi utungunuka wamba ne: ‘Muena mutshima wa dipa neavuijibue mubanji; wamiamina bakuabu mâyi neamiaminyibue pende mâyi kabidi.’ (Nsumuinu 11:25) Patudi tufila dîba dietu ne mpetu yetu ne kalolo kuonso bua kutuma ntendelelu mulelela kumpala, Yehowa udi usanka bikole bua bualu buetu. (Ebelu 13:15, 16) Yeye ‘neatunzuluile bibi bia mu diulu, neatulokeshile masanka, katuyi tukengela bintu bikuabu kabidi.’ (Malaki 3:10) Tangila anu mudi basadidi bende bikale ne bubanji bua mu nyuma lelu!

Solomo udi ufila tshilejilu tshikuabu bua kuleja dishilangana didi pankatshi pa majinga a bantu bakane ne a bantu babi, wamba ne: “Bantu badi badiwula muntu udi ukalama ne biakudia buende yeye nkayende, badi banyisha udi ubisumbisha bantu.” (Nsumuinu 11:26, MMM) Kusumba bintu padibi mishinga mipueke bua kubilama too ne padibi bikepela mu tshisalu ne mishinga ibanda kudi mua kupetesha mfranga ya bungi. Nansha mudi dikepesha bungi bua bintu bia kudia ne dilama bikuabu mua kuambuluisha, pa tshibidilu bantu batu badiwula muntu udi wenza malu a mushindu’eu bua disanka diende nkayende. Kadi muntu udi ubenga kupetela makuta ku dikenga dia bakuabu, badi bamuanyisha.

Mukalenge wa Isalele udi utukankamija bua kutungunuka ne kujinga malu adi mimpe anyi makane, wamba ne: ‘Udi unanukila kukebela banga bantu diakalengele udi upeta luse, kadi udi ubakebela bubi, nebulue kudiye. Udi weyemena biuma biende neapone panshi, kadi bantu bakane nebadiunde bu mudi dianyi dibishi didiunda.’​—Nsumuinu 11:27, 28.

Muntu muakane udi upeta bantu

Bua kuleja mudi bualu bua bupale bufikisha ku ntatu minene, Solomo udi wamba ne: ‘Udi utatshisha ba mu nzubu muende neapiane lupepele.’ (Nsumuinu 11:29a) Bubi bua Akana ‘buakatatshisha ba mu nzubu muende,’ ne bakamushipa yeye ne bena mu dîku diende ne mabue. (Yoshua nshapita wa 7) Lelu, muntu udi ku mutu kua dîku dia bena Kristo ne bantu bakuabu badi mu dîku diende badi mua kubuelakana mu bualu bubi budi mua kubafikisha ku dipatshibua mu tshisumbu tshia bena Kristo. Muntu udi ubenga kutumikila mikenji ya Nzambi ne ulengulula bubi bunene mu dîku diende udi utatshisha ba mu nzubu muende. Yeye ne pamu’apa bantu bakuabu badi mu dîku diende badi mua kuipatshibua mu tshisumbu tshia bena Kristo bualu mbenji ba bibi badi kabayi banyingalale to. (1 Kolinto 5:11-13) Ne ntshinyi tshiapetaye? Anu lupepele, mbuena kuamba ne: tshintu tshidi katshiyi ne mushinga nansha mukese to.

Mvese eu udi utungunuka wamba ne: ‘Muntu mupote neikale mupika wa muena mutshima wa meji.’ (Nsumuinu 11:29b) Bu mudi muntu mupote kayi ne meji adi mua kumukuatshisha, kabena mua kumupesha bujitu bunene to. Kabidi, dilengulula malu ende nkayende didi mua kumufikisha ku dilua diboyi dia muntu mukuabu mu mushindu kampanda. Muntu mubule lungenyi wa mushindu’eu udi mua kulua ‘mupika wa muena mutshima wa meji.’ Nunku mbia mushinga bua tuikale ne dijingulula dimpe dia malu ne meji adi akuatshisha mu malu etu onso.

Mukalenge wa meji udi utujadikila ne: ‘Mamuma adi muntu muakane ukuama adi mutshi wa muoyo, udi upandisha mioyo ya bakuabu udi ne meji.’ (Nsumuinu 11:30) Mmushindu kayi udi bualu ebu buenzeka? Bushuwa, ku ngakuilu wende ne ku ngikadilu wende, muntu muakane udi utuadila bakuabu biakudia bimpe bia mu nyuma. Udi ubakankamija bua kusadila Yehowa ne ndekelu wa bionso udi mua kupeta muoyo udi Nzambi mulongolole.

‘Nebatambe kufuta muenji wa malu mabi’

Nsumuinu itudi batele eyi kayenaku itukankamija bua kukuna buakane anyi? Solomo udi mene uleja mudi dîyi dia se: ‘tshintu tshionso tshidi muntu ukuna, ntshiotshi tshiapuolaye’ dikumbana mushindu mukuabu, padiye wamba ne: ‘Tangila, nebapeshe muntu muakane difutu diende pa buloba; nebatambe kufuta muntu mubi ne muenji wa malu mabi!’​—Nsumuinu 11:31.

Nansha muntu muakane yeye udienzeja bua kuenza malu makane, imue misangu utu wenza bilema. (Muambi 7:20) Bua bilema biende ‘nebamufute’ papetaye dinyoka. Kadi nebikale munyi bua muntu mubi udi usungula bua kulonda njila mubi ku bukole ne kayi udienzeja bua kumbuka ku malu mabi? Kenaku ukumbanyina “difutu” dinene peshi dinyoka dikole anyi? Mupostolo Petelo wakafunda ne: ‘Biasungidibua muntu muakane anu ne bualu bukole, muntu udi kayi wa Nzambi ne udi mubi neamueneke kudi kunyi?’ (1 Petelo 4:18) Nunku tudienzejayi misangu yonso bua kudikunyina buakane.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 11 Muaba eu tudi bashintulule dîna.

[Tshimfuanyi mu dibeji 28]

Bulengele’ buakapetesha Abigayila “butumbi”

[Bimfuanyi mu dibeji 30]

‘Muntu mubi udi upeta difutu dibi, muntu muakane mafutu a bushuwa’

[Tshimfuanyi mu dibeji 31]

‘Kuna maminu a bungi bua upuole maminu a bungi’