Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tshioshelu tshia nzambi udi kayi mumanyike

Tshioshelu tshia nzambi udi kayi mumanyike

Tshioshelu tshia nzambi udi kayi mumanyike

MUPOSTOLO Paulo wakaya mu Atena (Gelika) bu mu tshidimu tshia 50 B.B. Pakafikaye muaba eu wakamona tshioshelu tshiashila nzambi mukuabu uvua kayi mumanyike, ne yeye kulua kuakula bualu buatshi pavuaye uyisha malu malenga avua atangila Yehowa.

Pakatuadijaye muyuki wende pa Kakunakuna ka Mars peshi mu Aleopago, Paulo wakamba ne: ‘Nuenu bena Atena, ndi ntangila ne: mu malu onso nudi nutamba kutshina nzambi yenu. Bualu bua pangakadi mpita mu njila, ntangila bintu binudi nutendelela, ngakasangana kabidi tshioshelu tshiakadi ne dîyi difundaku ne: Kudi Nzambi udi kayi mumanyibue. Unudi nutendelela kanuyi bamumanye bimpe, nyeye undi numanyisha.’​—Bienzedi 17:22-31.

Nansha mutubu kabayi banji kupeta tshioshelu atshi tshia mu Atena, bioshelu bia muomumue bivua mu bitupa bikuabu bia mu Gelika. Tshilejilu, mumanyi wa malu a buloba wa mu lukama luibidi lua bidimu, muena Gelika diende Pausanias, wakakula bua bioshelu bia “nzambi Minyika ne: Kayiyi Mimanyike” mu tshimenga tshia Phalère, pabuipi ne tshia Atena. (Description de la Grèce, Attique I. 4) Bilondeshile mukanda muine eu, mu tshimenga tshia Olympie muvua “tshioshelu tshia nzambi kayiyi Mimanyike.”​—Élide I, XIV, 8.

Mufundi muena Gelika diende Philostrate (bu wa mu 170-bu 245 B.B.) wakamba mu mukanda wende kampanda (Apollonius de Tyane, sa vie, ses voyages, ses prodiges (VI, III)) ne: mu Atena “bioshelu bavua babiashila nansha nzambi kayiyi mimanyike.” Ne mu mukanda mukuabu (Lives of Philosophers, 1,110), Diogène Laërce (bu wa mu 200-250 B.B.) wakafunda ne: “bioshelu kabiyi mêna” bivua bisanganyibua mu bitupa bishilangane mu tshimenga tshia Atena.

Bena Lomo bavua pabu bashila nzambi kayiyi mimanyike bioshelu. Tshioshelu tshitudi baleje muaba eu ntshia katshia mu bidimu lukama bia kumpala peshi mu bidimu nkamana ibidi K.B.B., ne mbatshilame mu nzubu wa dilamina bintu bia kale mu Lomo (Palatine Antiquarium), mu ditunga dia Italie. Miaku ya mu muakulu wa Latin idibu bafundepu idi ileja muvua tshioshelu etshi tshienzela “nzambi mulume kampanda anyi nzambi-mukaji kansanga,” tshiambilu “tshitu misangu mivule mu masambila anyi mêyi a dibanjija nawu bintu mu miaku mifunda pa bintu bia pa patoke ne mu mikanda.”

‘Nzambi wakafuka buloba ne bintu bionso bidipu’ ki mmuanji kumanyika kudi bantu ba bungi to. Kadi anu muvua Paulo muambile bena Atena, Yehowa, Nzambi eu ‘kêna netu kule kudi muntu ne muntu.’​—Bienzedi 17:24, 27.

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 32]

Tshioshelu: Soprintendenza Archeologica di Roma