Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Kuikala ne bena mutumba bimpe kudi kuambuluisha

Kuikala ne bena mutumba bimpe kudi kuambuluisha

Kuikala ne bena mutumba bimpe kudi kuambuluisha

‘Kuikala ne muena mutumba udi pabuipi kudi kupita kuikala ne muanenu udi kule buimpe.’​—Nsumuinu 27:10.

MUMANYI mukuabu wa mikenji wa mu bidimu lukama bia kumpala (B.B.) wakakonka Yezu ne: ‘Mukuetu nnganyi?’ Bua kumuandamuna, Yezu kakamuambila ne: mukuende nnganyi to, kadi wakamuleja tshidi tshivuija muntu mukuetu wa bushuwa. Pamuapa utu mumanye mufuanu wa Yezu eu bimpe. Bantu ba bungi batu baubikila bu lusumuinu lua Muena Samalea wa luse, ne mbafunde mufuanu eu mu Evanjeliyo wa Luka. Yezu wakalonda bualu ebu ne:

‘Muntu wakabika mu Yelushalema, wakadi upueka ku Yeleko; wakatukidila mu bianza bia banyengi, bakamuvula bilulu biende, bakamukuma, bakaya, bakamushiya ne tshioyoyo. Muakuidi wa Nzambi wakadi upueka mu njila au; pakamonaye muntu, wakapitshila ku luseke lukuabu. Muena Lewi muomumue, pakaluaye ku muaba au, pakamumonaye, wakapitshila ku luseke lukuabu kabidi. Kadi Muena Samalea wakadi ulua mu njila, wakalua kudiye; pakamumonaye, luse luakamukuata, wakalua kudiye, wakamujingila tshilulu pa mputa, wakelapu manyi ne mvinyo; wakamushikika panyima pa nyama wende, wakalua nende ku nzubu wa tshilala benyi, wakamulama bimpe. Pakatshiabu, wakapatula ndenalio ibidi, wakapa muena nzubu wa tshilala benyi, wakamuambila ne: Umulame bimpe; pangapingana, nenkupingajile binga bintu [biwatula]. Bantu aba basatu, wewe udi wela meji ne: Muena kuabu ne wakatukidila mu bianza bia banyengi nnganyi?’​—Luka 10:29-36.

Mbimueneke ne: mumanyi wa mikenji au uvua mumvue lusumuinu elu bimpe. Kakelakana bua kutela muntu uvua mudileje muena kuabu ne muntu uvuabu bajiwule ne mputa au to, ke pakambaye ne: ‘Nguakamufua luse.’ Ke Yezu kumuambila ne: “Ya biebe wenze muomumue.” (Luka 10:37) Etshi ntshilejilu tshitambe buimpe tshia tshidi kuikala mukuetu anyi muena mutumba mulelela kumvuija! Lusumuinu lua Yezu elu ludi mua kutufikisha nansha tuetu petu ku didiebeja ne: ‘Ntu muntu wa mushindu kayi kudi bena mutumba ne bantu bakuabu? Mubidi wa dikoba dianyi peshi malu a mu tshisa tshianyi bitu binsaka bua kudianjila kudikosela tshidi ngikadilu wa bena mutumba banyi anyi? Malu aa adi ampangisha bua kukumbaja bujitu buanyi bua kuambuluisha muntu nanyi yonso undi mmona mu lutatu anyi? Ntuku ngenza bukole buanyi buonso bua kuikala muntu anyi muena mutumba muimpe anyi?’

Kua kutuadijila mpenyi?

Bituamona ne: tudi ne kaba katudi ne bua kudilengeja mu bualu ebu, tudi ne bua kutuadijila mu lungenyi luetu. Tutambe kudienzeja nangananga bua kuikala bena mutumba bimpe. Abi bidi mua kutuambuluisha petu bua kupeta bena mutumba bimpe. Yezu wakakula bikole bua tshilumbu tshia mushinga tshia malanda a mu nsombelu ya bantu etshi mu Muyuki wende wa pa Mukuna utu muende lumu wakenzaye kukadi mpindieu bidimu bu binunu bibidi. Wakamba ne: “Nuenzele bantu malu onso anudi basue banuenzele.” (Matayo 7:12) Kunemeka kua bakuabu, kubapesha lumu ne kubenzela kua malu malenga kudi kubasaka bua kukuenzelabu pebe muomumue.

Mu tshiena-bualu tshia “Unange bena mutumba nebe” tshitu tshipatuka mu tshikandakanda tshikuabu, Lise Funderburg (kamona-kamba mufundi) wakatela tumue tu-malu tudi bantu mua kuenzelangana bua kulengeja malanda a buena mutumba. Wakafunda ne: “Ndi musue . . . bua bena mutumba bikale mu diumvuangana pa kuenzelanganaku tu-malu tuimpe kabukabu tua tukese tukese, bu mudi kuangatshilangana bikandakanda, kulaminangana bana, ne kuya kusumbilangana tshintu kampanda. Ntu musue kumona nsombelu wa bulunda wa mushindu’eu panu apa padi bantu bapite bungi bikale bepukangana, padi buôwa ne dipangika dia bukubi bizengeje bantu.” Pashishe udi wamba kabidi ne: “Udi ne bua kubangila muaba kampanda, pamuapa kua muena mutumba udi nebe pabuipi menemene.”​—The Nation Since 1865.

Tshikandakanda tshikuabu patshi tshiakaleja bualu bua mushinga budi mua kuambuluisha bena mutumba bua kuikalabu belelangana meji mimpe muntu ne muntu. Mufundi Marni Jackson wakamba ne: “Bena mutumba mbantu baudi kuyi misangu yonso mua kudisunguila anu muudi kuyi mua kudisunguila baledi anyi bana benu bakuabu. Nsombelu wa buena mutumba udi ukengela budimu, bukalanga ne lutulu.”​—Canadian Geographic.

Bena mutumba bimpe mbadi ne muoyo muimpe

Bulelela, bavule ba kutudi badi mua kumona bibakolele bua kuyikila ne bena mutumba. Bidi mua kumueneka bipepele menemene bua kuepuka bakuabu ne kuditolola pa nkayetu. Kadi Bible udi wamba ne: “Disanka dia kupa ndipite dia kupeta.” (Bienzedi 20:35, Mukanda wa Mvidi Mukulu [katolike, MMM]) Nunku, muena mutumba muimpe ngudi udienzeja udikolesha bua kumanyangana ne bantu ba muaba udiye musombele. Tshidibi, nansha mudiye kayi anu ne bua kuikala nabu bulunda bua shetasheta, udi uditatshishaku bua kuikalaye misangu ne misangu uyikila nabu nansha kakese, pamuapa ubanga nabu nansha ne mimuemue peshi dibela muoyo wa bulunda.

Anu mutualeji kumpala eku, “tu-malu tuimpe kabukabu tua tukese tukese” tudi bena mutumba benzelangana ke tudi nangananga ne mushinga bua kumona mua kutuadija ne kukolesha malanda mimpe a buena mutumba. Nunku mbimpe kukebaku mêyi malenga nansha makese audi mua kuambila muena mutumba nebe, bualu mêyi aa neatambe kupetesha bena mutumba bebe lungenyi lua dieleshangana diboko mu malu ne lua dinemekangana. Kabidi patudi tuenza nanku, tudi tulonda mubelu udi mu Bible wa se: ‘Kupadi bantu tshintu tshimpe, badi bakumbane bua kuikala natshi, pawikala ne bukole bua kubapatshi.’​—Nsumuinu 3:27; Yakobo 2:14-17.

Bena mutumba bimpe mbadi baleja dianyisha padibu babapesha bintu

Bivua mua kuikala bimpe bitambe bu muntu yonso muikale uleja dianyisha padibu bamuambuluisha anyi bamupesha bintu. Diakabi, kabitu anu bienzeka nanku misangu yonso to. Bantu ba bungi batubu bambuluisha ne bapa bintu bimpe bua dinanga, patubu babiangata kabatu baleja dianyisha nansha dikese, biamba kufikisha ne muntu udi mubapeshabi ku diditshipa ne: ‘Kashidi kanyi, tshiakupesha kabidi muntu kantu to!’ Nansha wewe wenza muebe muonso bua kuikala wela bena mutumba bebe mioyo ne disanka, badi mua kukuandamuna misangu mikuabu anu bu badi kabayi basue.

Kadi bantu ba bungi batubu bapesha bintu kabatu anu babule dianyisha dilelela to, nansha mpala yabu mua kumueneka bu idi kayiyi nadi. Pamuapa bibidilu bia muaba udi muntu mukolele bidi mua kumufikisha ku dielakana anyi ku diumvua bibi ne ku dienza malu ne kalengu bienze bu udi kayi bualu ne bakuabu. Peshi, bu mudi buloba buwule tente ne bantu badi babule dianyisha, bamue badi mua kumona ngikadilu webe wa bulunda bu wa lubombo, anyi mene pamuapa babanga kukuangata bibi. Badi mua kujinga bua kuanji kukulonga. Ke bualu kayi, bua kuikala bulunda ne bakuabu, bidi mua kuanji kumulomba matuku ne lutulu. Kadi bena mutumba badi balonga mua kuikala bena muoyo muimpe wa dipeshangana ne wa dianyisha padibu babapa bintu badi babambuluisha bua kubueja nsombelu muimpe wa ditalala ne disanka pankatshi pa bena mutumba.

Padi ntatu imueneka

Kuikala ne muena mutumba muimpe kutu diambuluisha ditambe bunene nangananga padi bipupu bimueneka. Bikondo bitu ntatu imueneka, dikuatshishangana dilelela dia buena mutumba ditu dimueneka. Kudi miyuki ya bungi idi ileja malu malenga avua bena mutumba benzelangane mu bikondo bia nunku. Bidi bimueneka ne: patu dikenga dikuata bantu bonso mu tshibungi, ditu disaka bena mutumba bua kueleshangana diboko diakamue ne kuditatshisha muntu ne muntu bua muinende. Nansha mene bantu batu kabayi bapetangana ku ngenyi batu dîba adi bakuatshishangana misangu mivule.

Tshilejilu, tshikandakanda tshikuabu tshiakaleja se: pakadituta tshikumina tshibi tshitambe mu ditunga dia Turquie mu 1999, bena mutumba bavua ne nkuna ya katshia ku bankambua babu bakambuluishangana ne muoyo mujima. Anna Stergiou (mufundi mukuabu wa mu ditunga dia Grèce) wakafunda mu tshimue tshikandakanda tshia mu tshimenga tshia Athènes ne: “Mbatulongeshe bua kukina bena ditunga dia Turquie kukadi bidimu bia bungi.” (The New York Times) “Kadi dikenga dia dikema dia katshia didi dibakuate kadiena ditusankisha to. Patuvua tumona bitalu bia bana ba pambidi, tuakabungama, tuetu kudila muadi bienze anu bu se: lukuna luetu lua kale lukavua lujike.” Pavua mbulamatadi mulekeshe dikeba dia bantu bavua bapande ku lufu lua tshikumina atshi, tusumbu tua bena Grèce tua bakebi ba bantu aba tuakabenga bua kuimanyika mudimu wa disungila bantu batshivua ne muoyo.

Kukuata mudimu wa disungila bantu panyima pa didikuma dia bipupu ntshienzedi tshimpe tshitambe tshia bukitu pankatshi pa bena mutumba. Kudimuija muena mutumba bua kusungila muoyo wende kumpala kua lutatu kumukuatalu kudi mua kuikala tshienzedi tshia mushinga mutambe bukole menemene tshia kuenzelangana pankatshi pa bena mutumba. Diakabi, malu akadi menzeke adi aleja se: bantu badi badimuija bena mutumba nabu bua bipupu bitshidi bilua kumpala kabatu batamba kubakidila bimpe to, bualu dîba didibu bafila didimuija edi bantu kabena bumba bajingulula ne: tshipupu atshi tshikadi pabuipi to. Misangu mivule, bantu batu batamba kuela badi babadimuija mpata. Bidi bilomba dinanukila ne didifila divule kudi bonso badi bakeba bua kuambuluisha bantu badi kabayi bamanye njiwu idi yamba kubakuata.

Bualu butambe buimpe budibu benzela bena mutumba

Lelu’eu, tshipupu tshia katshia ne katshia tshidi tshipite bikuabu bionso tshikadi pa kudikuma mu bantu. Mbualu buvuabu badianjile kumanyisha buenza Nzambi Wa-Bukole-Buonso bua kumbusha dibunda dia bibawu pa buloba, ne bubi, ne ntatu mikuabu idibi bikebesha. (Buakabuluibua 16:16; 21:3, 4) Muanda wa dikema eu ki ngwa kuikala nawu ne dielakana nansha dikese to, mmuanda wenzeka bulelela! Dijinga dikole dia Bantemu ba Yehowa ndia kupetesha bantu dimanya didi dikengedibua bua kupandabu pamue ne bantu ba bungi ku muanda ukadi pabuipi wanyukakaja buloba eu. Ke bualu kayi mbaditue ne dinanukila dionso mu mudimu wabu udi mumanyike bimpe wa diyisha pa buloba bujima. (Matayo 24:14) Badi benza bionso ebi ku budisuile anu bua dinanga diabu dia Nzambi ne dia muntu nabu.

Nunku, kulekedi meji atu madianjile kuikala mu mutu webe anyi tshiji bikupangisha bua kuteleja Bantemu padibu bafika kuebe peshi bajinga kuyikila nebe muaba mukuabu to. Badi benza bua kuikalabu basomba ne bena mutumba babu bimpe. Nunku anyishaku bua balonge nebe Bible. Longa umanye mudi Dîyi dia Nzambi ditushindikila ne: nsombelu wa disanka pankatshi pa bena mutumba ukadi pabuipi. Dîba adi, kakuakuikala kabidi kansungansunga ka bukua makoba, ka bitendelelu peshi ka milongo ya bantu kadi kanyanga nsombelu wa bulunda udi bantu ba bungi nende dijinga lelu nansha.

[Bimfuanyi mu mabeji 6, 7]

Mbimpe kuikala kuenzela bena mutumba nebe malu mimpe

[Mêyi a dianyisha]

Dibulunga dia buloba: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.