Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tshikondo tshia disanka mu matunga a Balkan

Tshikondo tshia disanka mu matunga a Balkan

Tshikondo tshia disanka mu matunga a Balkan

Bivua mu tshidimu tshia 1922. Balongi ba Bible ba Muoyo mujima (ke muvua Bantemu ba Yehowa bamanyike tshikondo atshi nanku) bavua benza tshisangilu kampanda mu Innsbruck, mu ditunga dia Autriche. Munkatshi mua bateleji muvua Franz Brand, nsongalume wa mu tshimenga tshia Apatin mu provense wa Vojvodina, mu ditunga dia Serbie. Pakatela ngamba-malu dîna dia Nzambi, Yehowa, bena tshimvundu bakabanga kuela bibingu, kumupangishabu bua kutungunuka, ne tshisangilu tshiakajikila apu. Kadi, malu akumvua Franz akalenga mutshima wende bikole, ne wakabanga kuamba lumu luimpe lua Bukalenge. Mushindu’eu ke wakatuadija didiunda dia mu nyuma ne bantu bakese patupu mu dimue dia ku matunga a mu Balkan.

BUA bantu ba bungi lelu, dîna dia Yougoslavie ditu dibavuluija malu a mvita ne dishipangana. Didi dibavuluija kabidi dishipangana dikuate buôwa, bena tshimuangi mu lutatu lukole, nzubu miupula ne bana ba nshiya bakengesha bikole. Miaku kayena mua kumvuija ntatu ne makenga bikebesha kudi mvita yakasunsula tshitupa tshia buloba (bunyunguluka kudi mâyi) tshia Balkan kumbukila mu 1991 too ne mu 1995, yakapangisha bantu ditekemena dionso dia kudienzeja bua kupeta nsombelu muimpe uvua kayi ne ntatu mu matuku atshilualua. Bua mvita ayi, bena mu Yougoslavie wa kale badi mu ntatu mikole ya mushindu wa kupeta mfranga ne mu bupele bukole. *

Mu makenga a nenku, mbikole bua muntu kutekemena bua kupeta bantu badi ne disanka mu tshitupa etshi tshia buloba. Kadi nansha mudibi mua kumueneka bu bualu bua dikema, bantu ba disanka ba nunku badimu. Bushuwa, bakapeta dituku kampanda dia disanka dia pa buadi ku ndekelu kua lukama lua bidimu lua 20. Mmunyi muvua malu aa atangila Franz Brand, nsongalume utudi batele ku ntuadijilu?

Didiunda dia mu nyuma mu matunga a mu Balkan

Franz Brand wakasanka bua malongesha mapiamapia a bulelela avuaye mumvue ne wakangata dipangadika dia kumuangalaja lumu luimpe. Wakapeta mudimu wa dikosangana nsuki mu Maribor, tshimenga tshia mu Slovénie pabuipi ne mikalu ya ditunga dia Autriche, ne kutuadijaye kuyisha bantu bavuaye ukosa nsuki, bavua misangu ya bungi basomba bashale bateleje talalaa pavuaye ubakosa nsuki. Bua mudimu wakenzaye eu, kuakapeteka kasumbu kakese ka bamanyishi ba Bukalenge mu Maribor ku ndekelu kua bidimu bia 1920. Bavua benzela miyuki ya mu Bible mu restoran kampanda wakaluabu kuinyika dîna diakanyine dia se: “Novi svet” (Bukua-panu Bupiabupia”).

Kunyima kua matuku, lumu luimpe luakatangalaka mu ditunga dijima. Dileja “Foto-Drama wa bufuki” (uvua muikale muenza ne filme, bimfuanyi ne miyuki mikuata pa matadi) diakambuluisha bikole mu ditangalaja dia lumu luimpe edi. Pashishe mu bidimu bia 1930, pakabangabu kukengesha Bantemu ba Yehowa bikole mu ditunga dia Allemagne, bampanda-njila bavua banyeme mu ditunga diabu edi bakalua kukolesha Bantemu ba mu Bukalenge bua mu Yougoslavie. Bakalekela bintu ne nsombelu muimpe uvuabu nende, buobu kuenza muabu muonso bua kuya bua kuyisha mu bitupa bia kulekule bia mu ditunga edi dia mikuna. Ku ntuadijilu, bivua bimueneka ne: bantu kabavua batamba kusankidila mukenji wabu to. Ku ntuadijilu kua bidimu bia 1940, anu bamanyishi 150 patupu ke bavua bafila luapolo lua mudimu wa buambi.

Mu tshidimu tshia 1941 bakakengesha Bantemu ne tshikisu too ne mu 1952. Ndisanka kayipu divuaku pakaluabu ndekelu wa bionso kuela Bantemu ba Yehowa ku mikanda ya mbulamatadi mu dia 9 Kabitende 1953, pavua Jenerale Tito muena Koministe muikale mu bukalenge! Tshidimu atshi, kuvua bamanyishi ba lumu luimpe 914 ne bungi buabu buvua anu buenda buvula ne lukasa. Mu 1991, bamanyishi bakafika ku bantu 7 420 ne 16 072 bakabuela mu Tshivulukilu tshidimu atshi.

Mpungilu wa kumpala wa bantu bafumine mu matunga a bungi wakenzabu mu ditunga edi kubangila mu dia 16 too ne dia 18 Tshimungu 1991 wakenzekela mu tshimenga tshia Zagreb, mu Croatie. Bantu 14 684 ba mu ditunga ne banga bafumine mu matunga makuabu bakabuela mu mpungilu eu. Mpungilu eu wa kayi kupua muoyo wakambuluisha bantu ba Yehowa bua kudilongolola ku mateta avua kumpala. Munkatshi mua mashinyi a ndekelu akapita muaba uvuabu benzela kontololo wa basalayi pankatshi pa Croatie ne Serbie muvua bise ivua miambule bena mu Serbie bafuma mu mpungilu bapingana kuabu. Panyima pa bise wa ndekelu mumane kupita muaba uvuabu benzela kontololo au, bakakanga ku mikalu ya ditunga ne mvita yakabanga.

Bantu ba Yehowa badi ne malu a bungi a kusankila

Bidimu bia mvita biakamueneka bikale tshikondo tshia mateta makole bua Bantemu ba Yehowa ba mu matunga a Balkan. Nansha nanku, badi ne bua kusanka bualu Yehowa muambuluishe bantu bende mu matunga aa bua kudiundabu bimpe bitambe. Katshia mu 1991, bungi bua bamanyishi ba Bukalenge mu tshitupa tshia Yougoslavie wa kale mbuvule ne bantu bapite pa 80 pa lukama. Mu tshidimu tshia mudimu tshia 2001 bamanyishi bakafika ku 13 472.

Biro bia mu Zagreb ne mu Belgrade (mu Serbie) bivua bilombola mudimu wa Bantemu ba Yehowa mu Yougoslavie yonso wa kale. Bua didiunda edi ne dishintuluka dia malu a tshididi, bivua bikengela kuenza biro bipiabipia mu Ljubljana (mu Slovénie), mu Skopje (mu Macédoine), kusakidila ku biro bipiabipia bia mu Belgrade ne Zagreb. Bana betu batue ku 140 badi benza mudimu mu biro ebi. Ba bungi ba kudibu mbansonga ba lukunukunu lua bungi ne badi banange Yehowa. Bavule munkatshi muabu badi bakudimuna mikanda idi yambuluisha bua kulonga Bible mu tshiena-Croatie, tshiena-Macédoine, tshiena-Serbie ne mu tshiena-Slovénie. Ndibenesha kayipu bua mudi bibejibeji bia bungi ne mikanda ya Bantemu ba Yehowa mu miakulu eyi bipatuka diatshimue ne bia mu muakulu wa Anglais! Mikanda eyi idi isamba bantu ba bungi ne ibamuluisha bua kupeta ditekemena.

Bualu bukuabu bua kusankila ndiambuluisha dia basadidi ba ku dîba ne ku dîba ba mu matunga makuabu mu mudimu wa diyisha udibu benza ne didifila dionso. Tshidi tshivudije kabidi disanka dia bisumbu n’Nzubu mimpe ya Bukalenge idibu bibake bidimu bidi panshi ebi. Kadi, kutshivua disanka divule kumpala. Divua mua kufumina penyi?

Mudimu wa pa buawu

Bamanyishi ba bungi bavua badiebeja ne: ‘Netupetaku dimue dituku Bible wa Traduction du monde nouveau mu muakulu wetu anyi?’ Tshidimu tshionso bavua anu batekemene ne: bumue nebumvue dimanyisha mu mpungilu wa distrike bua muanda au. Kadi, mmushindu kayi uvuabu mua kutuadija mudimu munene wa nunku, bualu tusumbu tua bakudimunyi ba miakulu eyi tutshivua anu ne bidimu bikese ne bakudimunyi bine bavua bakese?

Kunyima kua bamane kukonkonona malu aa, Kasumbu Kaludiki kakanyisha bua kasumbu ka bakudimunyi ba tshiena-Croatie, ba tshiena-Macédoine ne ba tshiena-Serbie kuenzatu mudimu pamue bua kuambuluishanganatu ne ngenyi. Kasumbu ka tshiena-Croatie ke kavua ne bua kuikala kumutu.

Dituku dia disanka

Bantemu ba Yehowa ba mu matunga a Balkan kabakupua muoyo dituku dia 23 Kashipu 1999. Mpungilu ya distrike ivua ne tshiena-bualu tshia “Dîyi dia Mulayi dia Nzambi” ivua ne bua kuenzeka diatshimue mu Belgrade, mu Sarajevo (mu Bosnie-Herzégovine), mu Skopje ne mu Zagreb. Munkantshi mua tshikondo kampanda kakuvua dishindika dia se: mpungilu wa mu Belgrade uvua ne bua kuenzeka bualu dîba divua bena OTAN bela bombe, bisangilu bia patoke bionso bivua bikandikibue. Mmunyipu muakasanka bana betu pakumvuabu ne: bavua ne bua kudisangisha tshiakabidi panyima pa ngondo mivule ya dielakana! Kadi, malu akenzeka avua mapite avua matekemena.

Mu Ditanu mu mapingaja bakafila dimanyisha dia pa buadi mu mpungilu ya mu bimenga bionso binayi. Bantu 13 497 bavuamu bakashala bapuwe bindile ne mioyo kulukulu tshivua ne bua kulua. Pakamanyisha ngamba-malu dipatuka dia Bible wa Traduction du monde nouveau tshitupa tshia Mifundu ya tshiena-Gelika ya bena Kristo mu tshiena-Croatie ne mu tshiena-Serbie, ne pakambilaye bateleji ne: mudimu wa dikudimuna Bible wa mu tshiena-Macedoine uvua wenda bimpe, bantu kabavua kabidi ne mushindu wa kudikanda to. Bikashi biakadila bu makubakuba biakapangisha ne ngamba-malu bua kujikija dimanyisha adi. Mu mpungilu wa mu Sarajevo, dimanyisha edi diakapapula bateleji bonso, kushalabu bapuwe anu vii. Pashishe kuluabu kukuma bikashi kabiyi bikoseka. Binsonji bia disanka biakapueka pa matama a ba bungi mu Belgrade, ne bikashi biambulangane biakanji kuimanyika ngamba-malu kumpala kua kujikijaye dimanyisha adi. Ndisanka kayipu divua nadi bantu bonso!

Dipa edi diakapeta kabidi mushinga wa bungi bualu Bantemu ba Yehowa bavua bapete bukenji bua kupatula nkudimuinu wa Bible wa mu tshiena-Serbie ne wa mu tshiena-Croatie. Nunku, Bible wa Traduction du monde nouveau tshitupa tshia Mifundu ya tshiena-Gelika ya bena Kristo mu miakulu ibidi eyi bakamuenza mu mukanda umue ne nkudimuinu wa Mifundu ya tshiena-Ebelu wa mu muakulu muine eu. Kabidi, bakapatula Bible wa mu tshiena-Serbie mu maleta a Romain ne a Cyrillic.

Bua dianyisha didibu nadi bua mabenesha onso ne buludiki budibu bapete, bantu ba Yehowa ba mu matunga a Balkan badi bitaba mêyi a Davidi aa: ‘Nansha bingenda mupitshile mu lupongo lua mundidimbi wa lufu, tshiena ntshina bualu bubi; bualu bua wewe [Yehowa] udi nanyi.’ Nansha mudibu batungunuke ne kumona ntatu ya mishindu yonso, mbadisuike bua kuvuija ‘disanka dia Yehowa bukole buabu.’​—Musambu 23:4; Nehemiya 8:10.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 3 Yougoslavie wa kale uvua muenza ne matunga asambombo: Bosnie-Herzégovine, Croatie, Macédoine, Monténégro, Serbie ne Slovénie.

[Tshimfuanyi mu dibeji 20]

Tshisumbu tshia kumpala tshia bamanyishi bafumine mu tshimenga tshia Maribor, mu Slovénie, bayisha mu teritware ya kule