Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Malu akavuluka Yoshua

Malu akavuluka Yoshua

Malu akavuluka Yoshua

YEHOWA wakamba ne: “Mose, muntu wanyi, udi mufue; nunku bika biebe, usabuke musulu eu wa Yadene, wewe ne bantu aba bonso, uye mu buloba bundi mpa bena Isalele.” (Yoshua 1:2) Mmudimu kayipu mukole uvua muindile Yoshua! Uvua musadidi wa Mose munkatshi mua bidimu bitue ku 40. Kadi mpindieu bavua bamuambile bua kuangata muaba wa mfumuende ne kulombola bana ba Isalele bavua misangu ya bungi bikale ne mutu mukole bua kubabueja mu Buloba Bulaya.

Pavua Yoshua welangana meji bua malu avua mamuindile, pamu’apa ntatu ikavuaye mupete ne mutantamene yakamuvuila mu lungenyi. Malu akavuluka Yoshua avua bushuwa ne mushinga wa bungi menemene kudiye mu tshikondo atshi, ne adi mua kuikala kabidi ne mushinga bua bena Kristo lelu.

Uvua mupika, kuluaye mulombodi

Munkatshi mua malu akavuluka Yoshua muvua mianda ya mu bidimu bivule bivuabu mu bupika. (Ekesode 1:13, 14; 2:23) Tudi anu mua kutshinka malu avua Yoshua muenze anyi mumone mu tshikondo atshi, bualu Bible kêna wamba malu onso pa bidi bimutangila nansha. Yoshua uvua mua kuikala mulonge mua kuikala mulongolodi muimpe wa malu pavuaye mu Ejipitu, ne uvua mua kuikala muambuluishe bua kulongolola luendu lua bena Ebelu ne “tshisumbu tshinene tshia bantu bakuabo” bua kumbuka mu ditunga adi.​—Ekesode 12:38.

Yoshua uvua wa mu dîku dia mu tshisamba tshia Efelayima. Kakuende mulume Elishama uvua mfumu wa tshisamba tshiabu ne bidi bimueneka ne: wakalombola bena mvita 108 100 ba mu tshimue tshia ku bitupa bia bisa bisatu bia bena Isalele. (Nomba 1:4, 10, 16; 2:18-24; 1 Kulondolola 7:20, 26, 27) Pabi, pavua bena Amaleka balue kuluisha bena Isalele panyima pa diumbuka dia Isalele mu Ejipitu, Mose wakambila Yoshua bua kulongolola basalayi bua kuyabu kuluangana nabu. (Ekesode 17:8, 9) Bua tshinyi wakasungula anu Yoshua, pamutu pa muntu mukuabu bu mudi kakuende anyi tatuende? Muanda umue udi se: “Bu muvuaye mukalenge wa tshisamba tshinene tshia Efelayima, ne bu mukavuaye mumanyike bikole bua dimanya diende mu dilongolola dia malu, ne uvuabu beyemena kudi bantu bikole, ke bualu kayi Mose wakasungula [Yoshua] bu mulombodi mukumbane bimpe menemene bua kusungula ne bua kulongololaye basalayi.”

Nansha bikalaye uvua mumusungule bua bualu kayi, Yoshua wakenza anu muvua Mose mumuambile. Nansha muvua bena Isalele kabayi bamanye mvita, Yoshua uvua mutuishibue ne: Nzambi neabambuluishe. Ke bualu kayi pakamuambila Mose ne: ‘Makelela nengimane pa mutu pa mukuna ne mulangala wa Nzambi mu tshianza tshianyi,’ bualu ebu nkayabu buvua bukumbane bua kumutuisha. Yoshua uvua ne bua kuikala muvuluke ne: Yehowa uvua ufuma ku dibutula tshiluilu tshitambe bunene tshia masalayi tshivuaku mu tshikondo atshi. Dituku diakalonda, pakela Mose bianza biende mulu ne kushalaye mubijule too ne pakabuela dîba, muluishi nansha umue kakakokesha bua kukandamena Isalele to, ne bakatshimuna bena Amaleka. Pashishe Yehowa wakambila Mose bua kufundaye mu mukanda ne ‘kubala mu matshi a Yoshua’ dipangadika dia Nzambi dia se: ‘Meme nenjimije tshivulukidi tshia Amaleka muinshi mua diulu.’ (Ekesode 17:9-14) Bushuwa, Yehowa kavua mua kupangila bua kukumbaja dinyoka diende adi to.

Pavuaye musadidi wa Mose

Diluangana ne bena Amaleka divua ne bua kuikala dilele malanda makole pankatshi pa Yoshua ne Mose. Yoshua uvua ne diakalenga dia kuikala mukuatshishi anyi musadidi wa nsungasunga wa Mose “bituadije ku buana buende” too ne ku lufu lua Mose, lupolo lua bidimu bitue ku 40.​—Nomba 11:28, MMM.

Mudimu au wakamupetesha diakalenga dia kuenza malu a bungi a pa buawu. Tshilejilu, tshikondo tshivua Mose, Alona, bana ba Alona ne bakulu 70 ba mu Isalele babande ku Mukuna wa Sinai ne bamone tshikena-kumona tshia butumbi bua Yehowa, pamu’apa Yoshua uvua munkatshi muabu. Bu muvuaye mukuatshishi wa Mose, wakabanda nende kulu kua mukuna ne bidi bimueneka ne: wakashala muaba kampanda pa bule pakabuela Mose mu ditutu divua dileja ne: Yehowa uvua muaba au. Bualu budi bukemesha mbua se: Yoshua uvua ne bua kuikala mushale pa mukuna eu matuku 40 a munya ne butuku. Wakashala muindile ne lulamatu luonso dialukila dia mfumuende, bualu pakabanga Mose kutuluka ne mabue a Tshipungidi, Yoshua uvua muaba au mumuindile.​—Ekesode 24:1, 2, 9-18; 32:15-17.

Kunyima kua bena Isalele bamane kutendelela kana ka ngombe ka ngolo, Yoshua wakatungunuka ne kukuatshisha Mose ku ntenta wa kusambakena pambelu pa tshitudilu. Yehowa uvua wakula ne Mose mpala ne mpala. Kadi pavua Mose upingana mu tshitudilu, Yoshua kavua ‘ulopoka mu ntenta.’ Pamu’apa bavua bamuambile bua kushala ku ntenta eu bua kukanda bena Isalele bua kababuedi mu ntenta bikale kabayi bakezuke. Yoshua uvua muangate mudimu eu ne mushinga wa bungi!​—Ekesode 33:7, 11.

Disomba ne Mose, uvua mukuluende ku bidimu 35 (bilondeshile Josèphe mufundi wa miyuki ya malu a kale), divua ne bua kuikala dikoleshe ditabuja dia Yoshua menemene. Bakabikila malanda abu ne: “dipetangana dia muntu mukole ne nsonga, dia mulongeshi ne mulongi,” ne malanda aa ke akambuluisha bua Yoshua kulua “muntu mushindame ne wa kueyemena.” Lelu katuena ne baprofete bu Mose munkatshi muetu to, kadi mu bisumbu bia bantu ba Yehowa mudi bantu bakole badi bikale bakoleshangana ne bakankamijangana bualu badi ne dimanya ne ngikadilu ya mu nyuma. Utuku ubanyisha anyi? Ne udiku upeta malu mimpe kudibu anyi?

Mutentekedi mu Kanâna

Muanda wa mushinga mukole mu nsombelu wa Yoshua wakenzeka matuku makese kunyima kua bena Isalele bamane kupeta Mikenji. Bakamusungula bua kuikala muleji-mpala wa tshisa tshiende bua kuya kutentekela Buloba Bulaya. Muyuki eu mmumanyike bimpe. Batentekedi bonso 12 bakitaba ne: bushuwa buloba abu buvua “bûle tente ne mabele ne buitshi,” anu muvua Yehowa mulaye. Kadi, batentekedi 10 kabayi ditabuja bakatshina bamba ne: bena Isalele kabavua mua kuipata bena buloba abu nansha. Anu Yoshua ne Kaleba ke bakakankamija bantu bua kubenga kutomboka bua buôwa, bualu Yehowa uvua ne bua kuikala nabu. Pakumvuabu bualu abu, tshisumbu tshijima tshiakatontolola ne tshiakasua kuasa batentekedi babidi aba mabue. Pamu’apa bavua mua kuikala babasawu bu Yehowa kayi mubakande pakalejaye butumbi buende. Bua dipanga diabu dia ditabuja, Nzambi wakamba ne: nansha umue wa ku bantu bavua babale mu Isalele bavua ne bidimu kubangila ku 20 kubanda kabavua mua kushala ne muoyo bua kubuela mu Kanâna to. Ku bantu abu, anu Yoshua, Kaleba ne bena Lewi ke bakapanduka.​—Nomba 13:1-16, 25-29; 14:6-10, 26-30.

Bantu bonso kabavuaku bamone bienzedi bia bukole bia Yehowa mu Ejipitu anyi? Kadi ntshinyi tshiakambuluisha Yoshua bua kuitabuja ne: Yehowa uvua ne bua kubambuluisha pavua ba bungi bikale belakana? Yoshua uvua ne bua kuikala muvuluke bimpe malu onso avua Yehowa mulaye ne muenze, ne uvua welangana meji bua malu au. Wakamba kunyima kua bidimu bivule ne: ‘Malaya onso avua [Yehowa Nzambi] mulaye Isalele avua makumbane onso. Kakuvua dilaya nansha dimue divua kadiyi dikumbane.’ (Yoshua 23:14, MMM) Ke bualu kayi Yoshua uvua witabuja ne: malu onso avua Yehowa mulaye bua matuku atshivua alua kumpala avua ne bua kukumbana kabidi. (Ebelu 11:6) Bualu ebu budi ne bua kusaka muntu ku didiebeja ne: ‘Bidi munyi buanyi meme? Didifila dianyi mu dilonga ne dielangana meji bua malaya a Yehowa ndintuishaku bua ne: malu aa nga kueyemena anyi? Ndiku ngitaba ne: Nzambi udi mua kundama pamue ne bantu bende mu tshikondo tshia dikenga dinene didi dilua kumpala anyi?’

Yoshua kavua anu ne ditabuja patupu to, kadi uvua kabidi ne dikima dia kuenza bualu buvua buakane. Yeye ne Kaleba bakalamata ku luseke lua Yehowa, ne tshisumbu tshionso tshiakakana bua kubasa mabue. Ntshinyi tshiuvua mua kuikala mumvue? Buôwa anyi? Yoshua yeye kakumvua buôwa to. Yeye ne Kaleba bakamba ne dishindika malu avuabu bajadika. Lulamatu kudi Yehowa ludi mua kulomba bua tuetu kuenza petu bualu bua muomumue dimue dituku.

Muyuki wa batentekedi udi kabidi utumanyisha ne: bakashintulula dîna dia Yoshua. Dîna diende dia ku tshilelelu, Hoshea, didi diumvuija “Lupandu,” Mose wakakumbajaku tshitupa tshidi tshileja dîna dia Nzambi, ne wakamubikila Yehoshua peshi Yoshua: “Yehowa udi Lupandu.” Mu Bible wa Septante mbakudimune dîna diende edi ne: “Yezu.” (Nomba 13:8, 16) Bikumbanangane ne dîna adi dinene, Yoshua wakamanyisha ne dikima ne: Yehowa udi lupandu. Kabavua mua kuikala bashintulule dîna dia Yoshua ku mpukapuka nansha. Dishintulula dia dîna edi divua dileja ne: Mose uvua wanyisha ngikadilu ya Yoshua ne dîna adi divua diumvuangana ne mudimu munene uvua Yoshua ne bua kukumbaja pavuaye ne bua kulombola tshipungu tshipiatshipia [tshia bena Isalele] too ne mu Buloba Bulaya.

Pakafua batatuabu, bena Isalele bakatambakana mu tshipela munkatshi mua bidimu 40 bia dipungi dia bungi. Katuena bamanye bualu nansha bumue bua Yoshua munkatshi mua tshikondo atshi. Nansha nanku, bivua ne bua kuikala bimuambuluishe bua kulonga malu a bungi. Pamu’apa uvuapu pakanyoka Nzambi bantomboji aba: Kola, Datana ne Abilama pamue ne bantu bavua babatue mu nyima ne aba bavua babuelakane mu ntendelelu wa Bâla Pêo. Kakuyi mpata, Yoshua uvua ne bua kuikala mubungame bikole pakumvuaye ne: Mose pende kavua mua kubuela mu Buloba Bulaya bualu wakabenga kutumbisha Yehowa pa bidi bitangila mâyi a ku Meliba.​—Nomba 16:1-50; 20:9-13; 25:1-9.

Wakapingana pa muaba wa Mose

Pakasemena lufu lua Mose, wakalomba Nzambi bua kusungula muntu uvua mua kupingana pa muaba wende bua bena Isalele kabashadi “bu mikoko idi kayiyi ne mulami.” Yehowa wakamuandamuna tshinyi? Yoshua, muntu uvua ‘ne nyuma munda muende,’ ke uvuabu ne bua kuteka kumpala kua tshisumbu tshionso. Bavua ne bua kumuteleja. Ndisungula kayipu bulenga! Yehowa ukavua mumone ditabuja ne makanda a Yoshua. Yeye ke muntu uvua mutambe kukumbana bua kumupeshabu mudimu wa kulombola bena Isalele. (Nomba 27:15-20) Kadi Mose uvua mumanye ne: Yoshua wakapeta ntatu minene. Ke bualu kayi Mose wakabela mumupinganyi bua ikale “ne bukole ne mutshima wa dikima,” bualu Yehowa uvua ne bua kutungunuka ne kuikala nende.​—Dutelonome 31:7, 8.

Yehowa nkayende wakambulula dikankamija dimue dimue adi ne wakasakidila ne: ‘Udimuke bua kutumikila mikenji yonso yakakuambila muntu wanyi Mose; kusesuki ku tshianza tshia balume anyi ku tshianza tshia bakaji, nunku newikale ne diakalengele kuonso kuwaya. Mukanda eu wa mikenji yanyi kaumuki mukana muebe; kadi welangana meji a mukanda eu munya ne butuku, udimuke mua kuenza malu onso adi mafundamu; pashishe neutute dikasa dimpe, newikale ne diakalengele. Tshiakukuambila anyi? Ikala ne bukole ne mutshima wa dikima; kutshinyi, kukuatshiki buôwa, bualu bua Yehowa, Nzambi webe, udi nebe kuonso kuwaya.’​—Yoshua 1:7-9.

Muikale utshifumina ku diumvua mêyi a Yehowa ne malu akavuaye mumone njila ne njila, mmunyi muvua Yoshua mua kuelakana? Uvua ne dishindika dia se: bavua ne bua kunyenga buloba abu. Ntatu ivua mua kumueneka, kadi lutatu nansha lumue kaluvua mua kuikala lua katshia ne katshia, nansha disabuka Yadene mu tshikondo tshivua misulu yuula. Yehowa nkayende ke wakatuma dîyi ne: “Bika biebe, usabuke musulu eu wa Yadene.” Nanku, mbualu kayi buvua Yoshua mua kuelakena?​—Yoshua 1:2.

Malu malondangane akamona Yoshua mu nsombelu wende bu mudi dikuata dia Yeleko, ditshimuna baluishi babu ku kakese ku kakese ne diabanya dia buloba, adi aleja ne: kavuaku muanji kupua milayi ya Yehowa muoyo nansha kakese. Pabuipi ne ku ndekelu kua muoyo wende, pavua Yehowa mupeshe bena Isalele dikisha ku baluishi babu, Yoshua wakasangisha bantu bua kulondolola malu avua Nzambi mubenzele ne bua kubabela bua kumuenzela mudimu ne muoyo mujima. Ke bualu kayi bena Isalele bakenzulula tshipungidi ne Yehowa, ne kakuyi mpata bavua babakankamije kudi tshilejilu tshia mulombodi wabu, “bena Isalele bakakuatshila Yehowa mudimu matuku onso a Yoshua.”​—Yoshua 24:16, 31.

Yoshua mmutushile tshilejilu tshimpe tshitambe. Lelu bena Kristo badi bapeta malu mavule adi ela ditabuja diabu mu diteta. Ditshimuna mateta aa didi ne mushinga wa bungi bua kupeta dianyisha dia Yehowa ne ndekelu wa bionso kupiana malaya ende. Yoshua wakatuta dikasa dimpe bualu uvua ne ditabuja dikole. Bulelela, katuena banji kumona bienzedi bia bukole bia Nzambi bu muvua Yoshua mubimone to, kadi muntu yeye muikale welakana, mukanda wa mu Bible udi ne dîna dia Yoshua udi ujadika ne: dîyi dia Yehowa ndia kueyemena. Anu bu Yoshua, netupete meji ne diakalengele bituikala tubala Dîyi dia Nzambi dituku dionso ne tuditumikila.

Ngikadilu wa bena Kristo nebe utuku ukubungamija imue misangu anyi? Ela meji bua ditantamana dia Yoshua mu bidimu 40 bivuaye muenzejibue bua kutambakana mu tshipela ne bena tshisamba tshiende babule ditabuja, kabiyi bua tshilema kampanda tshivuaye yeye muenze to. Utu umona bikukolele bua kubingisha malu audi mujadike anyi? Vuluka tshiakenza Yoshua ne Kaleba. Bua ditabuja ne butumike buabu, bakapeta difutu ditambe buimpe. Bulelela, Yoshua uvua witabuja menemene bua se: Yehowa uvua ne bua kukumbaja malaya ende onso. Tuikalayi petu ne ditabuja dia muomumue.​—Yoshua 23:14.

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Yoshua ne Kaleba bavua beyemena bukole bua Yehowa

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Disomba ne Mose diakakolesha ditabuja dia Yoshua

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Bulombodi bua Yoshua buakasaka bantu bua kulamata Yehowa