Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mpindieu ke dîba dia tuetu kutamba kushala batabale!

Mpindieu ke dîba dia tuetu kutamba kushala batabale!

Mpindieu ke dîba dia tuetu kutamba kushala batabale!

‘Katuladi bu mudi bakuabu benza; kadi tutabale, tuikale ne meji mapole.’​—1 TESALONIKE 5:6.

1, 2. (a) Pompéi ne Herculanum bivua bimenga bia mushindu kayi? (b) Ndidimuija kayi diakalengululabu kudi bantu ba bungi ba mu Pompéi ne Herculanum, ne ntshinyi tshiakabafikila?

 MU BIDIMU lukama bia kumpala mu bikondo bietu ebi, Pompéi ne Herculanum bivua bimenga bibidi bia bubanji bia mu Lomo bivua pabuipi ne Mukuna wa Vésuve. Bimenga ebi bivua miaba miende lumu ivua bena kantu ku bianza ba mu Lomo baya kuikishila. Bipalu bia manaya bivuamu bivua mua kubuela bantu bapite pa tshinunu, ne mu tshimenga tshia Pompéi muvua tshipalu tshinene tshia manaya tshivua mua kuangata bantu ba tshimenga tshijima. Bakaludi ba bishadile bia ku bintu bia kale bia mu Pompéi mbabale binuinu bia maluvu 118, ne bimue bia kudibi bivua nzubu ivuabu banayila manaya a mfranga peshi bendela bundumba. Buendenda ne lukuka lua mfranga bivua bisakukamu bikole, anu mudi bimfuanyi bizola ku bimanu ne bishadile bia ku bintu bikuabu bijadika.

2 Mu dia 24 ngondo wa Tshimungu mu tshidimu tshia 79 mu bikondo bietu ebi, Mukuna wa Vésuve wakabanga kuluka mudilu. Balongi ba malu a mikuna itu iluka kapia badi bamba ne: mudilu wa kumpala wakalukawu (wakalokeshila bimenga bibidi ebi lutotshitotshi lua kapia ne butue) kauvua pamu’apa mua kuikala mupangishe bantu bavua basombelamu bua kunyema to. Bushuwa, bidi bimueneka ne: ba bungi bakanyema. Kadi bakuabu bakapepeja njiwu peshi bakalengulula bimanyinu bivua bibadimuija, buobu kushala mu bimenga ebi. Mpindieu, bu mundankulu, lupuishipuishi luvule lua kapia kakole, ne lutotshitotshi ne mabue bia kapia biakakungula bu mvula mu tshimenga tshia Herculanum, kushipabi bantu bonso bavua bashale mu tshimenga etshi. Patshiatshia dituku diakalonda, lupuishipuishi luvule lua muomumue lua kapia kakole luakashipa bantu bonso bavua mu tshimenga tshia Pompéi. Ndiakabi kayipu edi bua dibenga kulonda bimanyinu bidi bidimuija!

Nshikidilu wa tshikondo tshia bena Yuda

3. Ndifuanangana kayi didi pankatshi pa kabutu ka Yelushalema ne ka Pompéi ne Herculanum?

3 Dibutuka dikuate buôwa dia Pompéi ne Herculanum bavua badipite kudi kabutu kanene ka Yelushalema kavua kenzeke bidimu tshitema kumpala, nansha muvua kabutu ka Yelushalema aku kakebesha kudi bantu. Bakabikila kabutu aku ne: “ditshintshimika dipite bukole menemene,” ne badi bamba ne: kabutu aku kakashipesha bena Yuda bapite pa muliyo mujima. Kadi, anu bu kabutu ka Pompéi ne Herculanum, kabutu ka Yelushalema kakakenzeka kakuyi didimuija to.

4. Ntshimanyinu kayi tshiakafila Yezu bua kudimuija bayidi bende bua se: nshikidilu wa tshikondo kampanda ukavua pabuipi, ne mmunyi muakakumbanatshi musangu wa kumpala mu bidimu lukama bia kumpala?

4 Yezu Kristo ukavua muambe bua kabutu ka tshimenga tshia Yelushalema, ne wakamanyisha mianda ivua ne bua kuenzeka kumpala kua kabutu aku bu mudi mvita, biyole bia nzala, bikumina ne dishipa dia mikenji. Kuvua ne bua kuikala baprofete ba dishima, ne lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi luvua ne bua kuyishibua pa buloba bujima. (Matayo 24:4-7, 11-14) Nansha mudi mêyi a Yezu akumbana mu tshitupa tshinene lelu, akakumbana mu tshitupa tshikese kale mu tshikondo atshi. Miyuki ya malu a kale idi ileja ne: tshiyole tshia nzala mikole tshiakenzeka mu Yudaya. (Bienzedi 11:28) Josèphe mufundi wa miyuki ya malu a kale a bena Yuda udi wamba ne: tshikumina tshiakenzeka mu Yelushalema katupa kakese kumpala kua kabutu ka tshimenga etshi. Pavua kabutu ka Yelushalema kenda kasemena pabuipi, kuvua ndululu ne mvita munkatshi mua bena tshididi ba bena Yuda, ne bavua bashipangana bikole mu bimenga bivule bivua bena Yuda basombe ne bantu ba bisamba bia bende. Nansha nanku, bavua benda bayisha lumu luimpe lua Bukalenge ‘munkatshi mua bifukibua bionso muinshi mua diulu.’​—Kolosai 1:23.

5, 6. (a) Mmêyi kayi a Yezu a buprofete akakumbana mu 66 B.B.? (b) Bua tshinyi bantu bakafua miandanda pakakuluka Yelushalema ndekelu wa bionso mu 70 B.B.?

5 Ndekelu wa bionso, mu 66 mu bikondo bietu ebi, bena Yuda bakatombokela bena Lomo. Pakalua Cestius Gallus ne tshiluilu tshia basalayi bua kujingila tshimenga tshia Yelushalema, bayidi ba Yezu bakavuluka mêyi a Yezu a se: “Panuamona tshimenga tshia Yeruzaleme tshijingila kudi biluilu bia mvita, numanye ne: kabutu katshio kadi pabuipi. Diba adio, bantu bikala mu Yudeya banyeme, baye ku mikuna; bikala munda mua tshimenga bumuke, bikala mu mpata kabapinganyi mu tshimenga.” (Luka 21:20, 21, MMM) Bushuwa, dîba divua dikumbane bua kumbuka mu Yelushalema, kadi mmushindu kayi? Kabiyi bielela meji, Gallus wakumbusha basalayi bende, kupeshaye bena Kristo ba mu Yelushalema ne mu Yudaya mushindu wa kutumikila mêyi a Yezu bua kunyemena ku mikuna.​—Matayo 24:15, 16.

6 Kunyima kua bidimu binayi, tuambe ne: bu mu tshikondo tshia Pasaka, basalayi bena Lomo (balombola kudi Jenerale Titus, uvua mudisuike bua kutuisha buntomboji bua bena Yuda ku tshibungubungu) bakapingana. Tshiluilu tshiende tshiakajingila Yelushalema ne tshiakasa “mpangu mikolesha” bua muntu nansha umue kanyemi to. (Luka 19:43, 44, MML) Nansha muvuaku mifunu ya mvita, bena Yuda ba mu Ampire mujima wa bena Lomo bakatshimukila mu Yelushalema bua kudia Pasaka. Mpindieu bavua bakuatshike mu buteyi. Josèphe udi wamba ne: benyi aba bena diakabi ke bavua ba bungi mu bantu bakafua pavua bena Lomo bajingile tshimenga etshi. * Pakakuluka Yelushalema ndekelu wa bionso, kuakafua pabuipi ne muntu umue pa bantu muanda-mutekete munkatshi mua bena Yuda bonso bavua mu Ampire wa bena Lomo. Kabutu ka Yelushalema ne ntempelo uvuamu kavua kikale nshikidilu wa mbulamatadi wa bena Yuda ne ntendelelu wabu uvua muimanyine pa Mikenji ya Mose. *​—Mâko 13:1, 2.

7. Bua tshinyi bena Kristo ba lulamatu bakapanduka ku kabutu ka Yelushalema?

7 Bidi bimueneka ne: mu 70 mu bikondo bietu ebi, bavua mua kushipa bena Kristo bena Yuda peshi kubakuata ku bupika pamue ne bantu bakuabu bonso bavua mu Yelushalema. Kadi, miyuki ya malu avua menzeke idi ijadika ne: bena Kristo bakateleja didimuija dia Yezu dikavuaye mubapeshe bidimu 37 kumpala. Bakavua bumbuke mu tshimenga atshi ne kabavua bapinganemu kabidi to.

Malu adi bapostolo batudimuija nawu pa dîba diawu

8. Mbualu kayi bua mushinga buakajingulula Petelo, ne mmêyi kayi a Yezu avuaye mua kuikala muvuluke?

8 Lelu, kabutu katambe bunene kabutula ndongoluelu eu mujima wa malu kadi kenda kasemena pabuipi. Bidimu bisambombo kumpala kua kabutu ka Yelushalema, mupostolo Petelo wakafila mubelu wa mushinga wa kutumikila ne lukasa udi ukumbanyina nangananga bena Kristo badi ne muoyo mu matuku etu aa wa se: Ikalayi batabale! Petelo wakamona ne: bivua ne mushinga bua bena Kristo batabuluje ‘mitshima yabu miakane’ bua kabapu muoyo ‘mukenji wa Mukalenge’ Yezu Kristo. (2 Petelo 3:1, 2) Pavua Petelo ubela bena Kristo bua kuikalabu batabale, uvua pamu’apa muvuluke mêyi avuaye mumvue Yezu wambila bapostolo Bende matuku makese kumpala kua lufu Luende ne: “Nuikale badimuke, nutabale, bualu kanuena bamanye diakumbana tshikondo atshio.”​—Mâko 13:33, MMM.

9. (a) Ndungenyi kayi lua njiwu ludi bamue bantu mua kupeta? (b) Bua tshinyi mpata idi ne njiwu ya bungi?

9 Lelu’eu, bamue badi bebeja mu nsenda ne: ‘Mulayi wa dilua diende udi penyi?’ (2 Petelo 3:3, 4) Bulelela, bantu abu badi bela meji ne: malu kaatu ashintuluka menemene to, kadi adi atungunuka ne kuikala anu muvuawu katshia ku ntuadijilu kua bufuki. Mpata ya mushindu’eu idi ne njiwu. Mpata idi mua kutekesha tshisumi tshietu, ne kutusaka bua kuditua mu bijingajinga bietu. (Luka 21:34) Anu mudi Petelo uleja, baseki aba badi kabidi bapua muoyo Mvula wa kabutu wa mu matuku a Noa, wakabutula ndongoluelu mujima wa malu uvuaku pa buloba bujima. Bushuwa, malu akashintuluka dîba adi!​—Genese 6:13, 17; 2 Petelo 3:5, 6.

10. Mmêyi kayi adi Petelo ukankamija nawu aba badi mua kulua kupangila lutulu?

10 Petelo udi wambuluisha babadi ba mukanda wende bua kukuama dimuma dia lutulu padiye ubavuluija tshitu Nzambi misangu mivule kayi ubutuila bantu babi diakamue. Tshia kumpala, Petelo udi wamba ne: ‘Dituku dimue kudi Mukalenge didi bu bidimu tshinunu, ne bidimu tshinunu bidi bu dituku dimue.’ (2 Petelo 3:8) Bu mudi Yehowa muikale ne muoyo kashidi, udi mua kukonkononona malu onso ne kusungula tshikondo tshidi tshitambe kuakanyina bua kubutula bantu babi. Pashishe, Petelo udi wakula bua dijinga didi nadi Yehowa dia se: bantu ba miaba yonso bakudimune mitshima yabu. Lutulu lua Nzambi ludi lumvuija lupandu bua bantu ba bungi bavua mua kuikala babutuke bu yeye mutume kabutu lukasa lukasa. (1 Timote 2:3, 4; 2 Petelo 3:9) Bushuwa, lutulu lua Yehowa kaluena lumvuija ne: washadi anu mupuwe kashidi to. Petelo udi wamba ne: “Dituku dia Mfumu nedilue bu muivi.”​—2 Petelo 3:10, MML.

11. Mbualu kayi buatuambuluisha bua kushala batabale mu nyuma, ne mmunyi muikalabu mua kuenza bu budi ‘buendesha lukasa’ dituku dia Yehowa?

11 Bualu budi Petelo ufuanyikija muaba eu mbuakanyine. Kabitu bipepele bua kukuata bivi to, kadi nsentedi anyi mulami udi ushala mutabale butuku bujima udi mua kumona muivi kupita eu udi ubungila dîba dionso. Mmunyi mudi mulami mua kushala mutabale? Dienda dinyunguluka didi diambuluisha bua kushala mutabale kupita dishala musombe kaba kamue butuku bujima. Bia muomumue, kuikala ne malu a bungi a mu nyuma a kuenza nekutuambuluishe tuetu bena Kristo bua kushala batabale. Ke bualu kayi Petelo udi utubela bua kutamba kudifila mu ‘bienzedi bia tshijila ne bia [dilamata] Nzambi.’ (2 Petelo 3:11) Kuenza nunku nekutuambuluishe bua kutungunuka ne ‘kuendesha lukasa dilua dia dituku dia Nzambi.’ (2 Petelo 3:12) Bushuwa, katuena mua kushintulula kalandriye ka Yehowa to. Dituku diende nedilue dîba didiye mulongolole. Kadi kubangila ku mpindieu too ne dîba adi netumone dîba bu didi dienda lukasa menemene tuetu bikale ne bia bungi bia kuenza mu mudimu wende.​—1 Kolinto 15:58.

12. Ntshinyi tshitudi mua kuenza muntu ne muntu bua lutulu lua Yehowa kutuambuluishalu?

12 Bua nanku, bantu bonso badi bamona ne: dituku dia Yehowa didi dijanguluka badi babakankamija bua kuteleja mubelu wa Petelo wa kushala bindile ne lutulu dîba didi Yehowa mulongolole. Bushuwa, tudi mua kuenza malu a meji ne dîba dionso ditudi tutungunuka ne kupeta bua lutulu lua Nzambi. Tshilejilu, tudi mua kutungunuka ne kukuama ngikadilu ya bena Kristo ya mushinga ne kuyisha bantu bakuabu ba bungi batuvua katuyi mua kupeta mushindu wa kuyisha lumu luimpe. Tuetu bashale batabale, Yehowa neatusangane ‘mu ditalala katuyi ne katoba, katuyi ne kadiwu’ ku nshikidilu kua tshikondo etshi. (2 Petelo 3:14, 15) Bushuwa, adi nedikale dibenesha dia dikema!

13. Mmêyi kayi a Paulo akambilaye bena Kristo bena Tesalonike adi makanyine nangananga matuku etu aa?

13 Mu mukanda wende wa kumpala uvuaye mufundile bena Kristo ba mu Tesalonike, Paulo udi uleja mudibi bia mushinga bua kushala batabale. Udi wamba ne: ‘Katuladi tulu bu mudi bakuabu benza; kadi tutabale, tuikale ne meji mapole.’ (1 Tesalonike 5:2, 6) Lelu, muanda eu udi ne mushinga wa bungi menemene bualu kabutu ka ndongoluelu eu mujima udi pa buloba kadi kenda kasemena pabuipi! Batendeledi ba Yehowa mbasombele pa buloba budi bûle tente ne bantu badi kabayi basue malu a mu nyuma, ne lungenyi lua nunku ludi mua kubatampakena. Ke bualu kayi Paulo udi utubela wamba ne: ‘Tuikale ne meji mapole; tuluate tshibuikilu tshia pa tshiadi tshia ditabuja ne tshia dinanga, tuluate ditekemena dia lupandu bu tshifulu ku mutu.’ (1 Tesalonike 5:8) Kudilongela Dîyi dia Nzambi ne kubuela mu bisangilu ne bana betu pa tshibidilu nebituambuluishe bua kutumikila mubelu wa Paulo ne bua kushala anu ne tshisumi.​—Matayo 16:1-3.

Bantu miliyo mivule mbashale batabale

14. Mbishiferi kayi bidi bileja ne: lelu bantu ba bungi badi balonda mubelu wa Petelo wa kushala batabale?

14 Lelu kudiku bantu bavule badi balonda mêyi mafundisha ku nyuma wa Nzambi adi akankamija bua kushala batabale anyi? Eyowa. Mu tshidimu tshia mudimu tshia 2002, bamanyishi 6 304 645 (didiunda dia bantu 3,1 pa lukama kupita tshidimu tshia 2001) bakaleja patoke se: mbashale batabale mu nyuma padibu benze mêba 1 202 381 302 mu diambila bantu bakuabu malu a Bukalenge bua Nzambi. Bua bamanyishi aba, mudimu eu kauvua muanda wa dipitshisha nawu dîba patupu to. Uvua muanda munene wa mushinga mu nsombelu wabu. Tshilejilu tshia Eduardo ne Noemi ba mu ditunga dia Salvador tshidi tshileja lungenyi ludi nalu ba bungi ba kudibu.

15. Mbualu kayi bua mu Salvador budi buleja ne: bantu ba bungi mbashale batabale mu nyuma?

15 Kukadi bidimu ndambu, Eduardo ne Noemi bakabala mêyi a Paulo a se: ‘Tshimuenekelu tshia malu a pa buloba ebu [tshidi tshienda tshishintuluka].’ (1 Kolinto 7:31) Ke buobu kuvuija nsombelu wabu mupepele ne kubuelabu mu mudimu wa bumpanda-njila. Mu bungi bua matuku, bakapeta mabenesha mavule, kuenzabu ne mudimu wa tshijengu ne wa distrike. Nansha mudibu bapete ntatu mikole ya mu dîku, Eduardo ne Noemi mbatuishibue bua se: bavua bangate dipangadika diakane pakalekelabu kukeba bua kudiungijila biuma bua kuenza mudimu wa ku dîba ne ku dîba. Bavule ba ku bamanyishi 29 269 pamue ne bampanda-njila 2 454 ba mu ditunga dia Salvador mbaleje lungenyi lua didifila lua muomumue, ke tshidi tshiambuluishe bua ditunga edi dipete divula dia bamanyishi 2 pa lukama tshidimu tshishale.

16. Ndungenyi kayi luakaleja muanetu wa balume mutshikale nsonga mu Côte d’Ivoire?

16 Mu ditunga dia Côte d’Ivoire, bakaleja lungenyi lua muomumue elu kudi nsongalume mukuabu muena Kristo wakafundila biro bia filiale ne: “Ndi musadidi wa mudimu. Kadi tshiena mua kuambila bana betu bua kuenza bumpanda-njila pandi meme muine tshiyi mfila tshilejilu tshimpe to. Ke bua tshinyi ndi mulekele mudimu wa makuta a bungi ne mpindieu ndi ndienzela mudimu wanyi nkayanyi, udi muikale umpetesha dîba dia bungi dia kuyisha.” Nsongalume eu wakalua umue wa ku bampanda-njila 983 ba mu Côte d’Ivoire, didi dikumbaje bamanyishi 6 701 tshidimu tshishale, bileja divula dia bamanyishi 5 pa lukama.

17. Mmunyi muakaleja munga nsonga Ntemu wa mu Belgique ne: dielelangana meji mabi kadivua mua kumupingaja tshianyima?

17 Dikinangana, dielelangana meji mabi ne disungulujangana bidi nabi bamue bantu mu ditunga dia Belgique mbitungunuke ne kukebela bamanyishi ba Bukalenge 24 961 badi mu ditunga edi ntatu. Nansha nanku, badi ne lukunukunu ne kabena bapingana tshianyima to. Pakumvua Ntemu wa Yehowa mukuabu wa bidimu 16 babikila Bantemu ba Yehowa mu dilongesha dia morale anyi dia malu a bukalanga ne: kasumbu ka nzambi, wakalomba dianyisha bua kumvuija tshidi Bantemu ba Yehowa. Wakumvuija bushuwa tshidi Bantemu ku diambuluisha dia bande wa video wa Les Témoins de Jéhovah, un nom une organisation ne broshire wa Bantemu ba Yehowa mbanganyi? Mumvuija aa bakaanyisha bikole, ne lumingu luakalonda bakela balongi diteta divua ne nkonko yonso mikale itangila anu malu a tshitendelelu tshia bena Kristo Bantemu ba Yehowa.

18. Mbualu kayi budi bujadika ne: ntatu ya mushindu wa kupeta mfranga kayivua mipangishe bamanyishi ba mu Argentine ne mu Mozambique bua kusadila Yehowa?

18 Bena Kristo bavule badi batantamena ntatu mikole mu matuku aa a ku nshikidilu. Nansha nanku badi benza muabu muonso bua kubenga kuikala mu ditanaji. Nansha mudiku ntatu mimanyike bimpe ya mushindu wa kupeta mfranga mu Argentine, ditunga edi ndipete bungi bupiabupia bua Bantemu 126 709 tshidimu tshishale. Bupele butshidi buasakane bikole mu ditunga dia Mozambique. Nansha nanku, bamanyishi 37 563 mbafile luapolo lua mudimu wa buambi, bileja divula dia bamanyishi 4 pa lukama. Nsombelu mmukolele bantu ba bungi mu ditunga dia Albanie, nansha nanku ditunga adi ndipete divula dia bamanyishi 12 pa lukama, bamanyishi bonso basanga mbakumbane 2 708. Bulelela, ntatu kayena mua kupangisha nyuma wa Yehowa padi basadidi bende bateka malu a Bukalenge pa muaba wa kumpala nansha.​—Matayo 6:33.

19. (a) Ntshinyi tshidi tshijadika ne: kutshidi bantu ba bungi badi bu mikoko badi ne nzala ya bulelela bua mu Bible? (b) Ng’amue malu kayi makuabu adi mu luapolo lua tshidimu adi aleja ne: basadidi ba Yehowa mbashale batabale mu nyuma? (Tangila tablo mu dibeji dia 12-15)

19 Muayene wa malonga a Bible 5 309 289 adibu balombole ku ngondo yonso pa buloba bujima tshidimu tshishale udi uleja ne: kutshidi bantu ba bungi badi bu mikoko badi ne nzala ya bulelela bua mu Bible. Ku bungi bupiabupia bua bantu 15 597 746 bavua babuele mu Tshivulukilu tshia lufu lua Yezu, ba bungi ba kudibu ki mbaji kubanga kusadila Yehowa ne tshisumi to. Tudi tujinga bua batungunuke ne kuvudija dimanya ne dinanga dia Yehowa ne dia bana betu. Bidi bisankisha bua kumona ne: bantu ba mu “musumba munene” wa “mikoko mikuabo” badi batungunuka ne kuvulangana padibu basadila Mufuki “butuku ne munya [mu ntempelo wende]” pamue ne bana babu bela manyi.​—Buakabuluibua 7:9, 15, MMM; Yone 10:16.

Dilongesha didi mu muyuki wa Lota

20. Tshilejilu tshia Lota ne mukajende tshidi tshitulongesha tshinyi?

20 Bushuwa, nansha basadidi ba Nzambi ba lulamatu badi mua kuanji kujimija lungenyi lua kuenza malu ne mitalu bua tshitupa tshîpi. Elabi meji bua Lota muana wa muanabu ne Abalahama. Banjelu babidi bakalua kumumanyisha ne: Nzambi ukavua pa kubutula Sodoma ne Amola. Muanda au kauvua ne bua kuikala mupapule Lota to, bualu uvua ‘mutatshishibue ku bienzedi bia bundu bia bashipi ba mikenji.’ (2 Petelo 2:7) Kadi, pakalua banjelu babidi bua kumupatula mu Sodoma, ‘wakajanguluka.’ Banjelu bakamupulumuna yeye ne dîku diende too ne pambelu pa tshimenga etshi. Pashishe, mukaji wa Lota wakalengulula didimuija divua banjelu babapeshe bua kubenga kutangila panyima. Dipepeja diende dia malu diakamushipesha. (Genese 19:14-17, 26) Yezu wakadimuija ne: ‘Vulukayi pa mukaji wa Lota.’​—Luka 17:32.

21. Bua tshinyi mbia mushinga bua kutamba kushala batabale mpindieu?

21 Tshipupu tshiakenzeka mu Pompéi ne mu Herculanum ne malu akenzeka pakabutuka Yelushalema, ne tshilejilu tshia Mvula wa kabutu wa Noa ne tshia Lota, bionso ebi bidi bileja mushinga wa kuteleja malu adibu batudimuija nawu. Bu mutudi basadidi ba Yehowa, tudi tuangata tshimanyinu tshia tshikondo tshia ku nshikidilu ne mushinga. (Matayo 24:3) Tudi baditapulule ku bitendelelu bia dishima. (Buakabuluibua 18:4) Anu bu bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala, tudi ne bua ‘kuendesha lukasa dilua dia dituku dia Nzambi.’ (2 Petelo 3:12) Bushuwa, mpindieu ke dîba dia tuetu kutamba kushala batabale! Mmalu kayi adi yonso wa kutudi mua kuenza, ne nngikadilu kayi itudi mua kudienzeja bua kupeta bua kumona mua kushala batabale? Tshiena-bualu tshidi tshilonda netshiandamune nkonko eyi.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 6 Bidi pamu’apa bimueneka ne: mu Yelushalema muvua bantu bapite pa 120 000 mu bidimu lukama bia kumpala. Eusèbe udi utshinka ne: bantu 300 000 bavua basombele mu provense wa Yudaya bakaya mu Yelushalema bua kudia Pasaka wa mu 70 mu bikondo bietu ebi. Bantu bakuabu bakafua bavua ne bua kuikala ba mu bitupa bikuabu bia ampire eu.

^ tshik. 6 Bushuwa, bilondeshile Yehowa, Mikenji ya Mose bavua bayipingane kudi tshipungidi tshipiatshipia mu 33 B.B.​—Efeso 2:15.

Newandamune munyi?

• Mbualu kayi buakambuluisha bena Kristo bena Yuda bua kupanduka ku kabutu ka Yelushalema?

• Mmunyi mudi mibelu idi mu mukanda wa mupostolo Petelo ne mupostolo Paulo ituambuluisha bua kushala batabale?

• Lelu mbanganyi badi bafila tshijadiki tshia se: mbatabale bikole?

• Mbualu kayi budi muyuki wa Lota ne mukajende utulongesha?

[Nkonko ya dilonga]

[Tablo mu mabeji 12-15]

LUAPOLO LUA BULOBA BUJIMA LUA BANTEMU BA YEHOWA BUA TSHIDIMU TSHIA MUDIMU 2002

(Bua kumona malu bimpe, tangila mu mukanda)

[Tshimfuanyi mu dibeji 9]

Mu 66 B.B., bena Kristo bavua mu Yelushalema bakateleja didimuija dia Yezu

[Bimfuanyi mu dibeji 10]

Kuikala ne bia bungi bia kuenza kudi kuambuluisha bena Kristo bua kushala batabale