Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Muntu wa malu mimpe udi ulengelela Nzambi’

‘Muntu wa malu mimpe udi ulengelela Nzambi’

‘Muntu wa malu mimpe udi ulengelela Nzambi’

MUOYO wonso mmufumine kudi Yehowa Nzambi. (Musambu 36:9) Bulelela, ‘mu Nzambi tudi ne muoyo, tudi tuendakana, tudi tuikala.’ (Bienzedi 17:28) Mutshima wetu kawenaku uwula ne dianyisha patudi tumona difutu didiye upesha bantu badi badie nende malanda mashême anyi? Bushuwa, ‘dipa dia luse dia Nzambi mmuoyo wa tshiendelele.’ (Lomo 6:23) Nunku bidi ne mushinga wa bungi bua tuetu kukeba bua kulengelela Yehowa!

Mufundi wa Misambu udi utujadikila ne: ‘Yehowa udi upa bantu luse [anyi dianyisha].’ (Musambu 84:11) Kadi mbanganyi badiye uleja luse elu? Lelu bantu batu misangu mivule baleja bakuabu luse anyi babanyisha bua tulasa tudibu balonge, bubanji budibu nabu, bua dikoba diabu, tshisa tshiabu ne malu makuabu a muomumue. Kadi mbanganyi badi Yehowa wanyisha? Solomo Mukalenge wa Isalele wa kale udi wandamuna ne: ‘Muntu wa malu mimpe udi ulengelela [Yehowa], kadi muntu wa malu mabi, [Yehowa] udi umudiwula.’​—Nsumuinu 12:2, MMM.

Bulelela, muntu muimpe anyi muena malu malenga udi usankisha Yehowa. Munkatshi mua ngikadilu milenga ya muntu muimpe mudi didikanda, dibenga kuikala ne kansungasunga, budipuekeshi, luse ne budimu. Meji ende mmakane, mêyi ende adi akankamijangana, bienzedi biende mbimpe ne bidi bikuatshisha banga. Tshitupa tshia kumpala tshia nshapita wa 12 wa mukanda wa mu Bible wa Nsumuinu tshidi tshituleja mushindu udi buimpe ne bua kulengeja nsombelu wetu wa dituku dionso, ne masanka atudi tupeta patudi tuleja ngikadilu eu. Dikonkonona malu adibu balejamu neditupeshe “meji [bua] kuenza malu mimpe.” (Musambu 36:3) Ditumikila mibelu ya meji idimu nedituambuluishe bua kulengelela Nzambi.

Diyisha didi ne mushinga wa bungi

Solomo udi wamba ne: ‘Udi unanga diyisha didi dimuludikila njila udi unanga [dimanya], kadi udi ukina kubedibua kuende udi mujibale.’ (Nsumuinu 12:1) Bu mudiye ne dijinga dia kudilengeja, muntu muimpe mmusue diyisha. Udi utumikila ne lukasa mibelu idiye upeta mu bisangilu bia bena Kristo peshi padiye uyikila ne bakuabu. Mêyi a mu Mukanda wa Nzambi ne mu mikanda ya kuulonga nawu adi mikale bu tusongolo tudi tumusaka bua kulonda njila mululame. Udi ukeba dimanya ne udi uditumikila bua kululamija njila yende. Bulelela, muntu udi munange diyisha mmunange kabidi dimanya.

Diyisha (nangananga didikanda) didi ne mushinga wa bungi be bua batendeledi balelela! Mbimpe tujinge bua kuikala ne dimanya diondoke dia Dîyi dia Nzambi. Tudi mua kujinga bua kupiluka bikole mu mudimu wetu wa bena Kristo wa diyisha ne bua kulua balongeshi bimpe menemene ba Dîyi dia Nzambi. (Matayo 24:14; 28:19, 20) Kadi bidi bikengela kuikala ne didikanda bua kukumbaja majinga onso aa. Didikanda didi kabidi diambuluisha mu malu makuabu a mu nsombelu. Tshilejilu, lelu kudi bintu bia bungi bidi bijula majinga mabi. Kabienaku bilomba bua kuikala ne didikanda bua kukanda mêsu bua kaashadi matangile malu peshi bintu bidi kabiyi biakane anyi? Kabidi, bu mudi ‘muntu muikale ne meji mabi mu mutshima wende patshidiye tshitende too ne pakulumpaye,’ meji a tshiendenda adi mua kufumina munda mua lungenyi luetu. (Genese 8:21) Bidi bikengela kuikala ne didikanda bua kubenga kulama meji a nunku.

Muntu udi mukine dibedibua ki mmunange diyisha nansha dimanya to. Bu mudiye ulonda meji a bantu bena mpekatu a kubenga dibedibua, udi udipuekesha ulua mumue ne nyama udi kayi ne meji, udi kayi mumanye mua kutapulula tshimpe ne tshibi. Tudi ne bua kukandamena lungenyi elu ne bukole buetu buonso.

‘Miji idi kayiyi mua kunyungushibua’

Bushuwa, muntu muimpe kêna mua kuikala ne malu mabi peshi kansungansunga to. Nunku, bidi bikengela kuikala ne buakane bua kumona mua kulengelela Yehowa. Mukalenge Davidi wakimba ne: ‘Wewe, Yehowa, udi uvudijila muntu muakane disanka; udi umunyunguluka ne diakalengele bu mudibu benza ne ngabu.’ (Musambu 5:12) Solomo udi uleja dishilangana didi pankatshi pa nsombelu wa muntu muakane ne wa muntu mubi, wamba ne: ‘Muntu [nansha umue] kêna mushindame ku malu mabi, kadi muji wa bantu bakane kawena unyungishibua.’​—Nsumuinu 12:3.

Muntu mubi udi mua kumueneka bu udi utanta. Tangila tshiakafikila Asafa mufundi wa Misambu. Udi wamba ne: “Makasa anyi avua mambe kuselemuka, avua pabuipi ne kufinunuka.” Bua tshinyi? Asafa udi wandamuna ne: “Bua lubabu lumvua ngumvuila bena dikamakama pa kumona diakalenga dia bantu babi.” (Musambu 73:2, 3, MMM) Kadi pakatungunukaye ne kuya ku ntempelo wa Nzambi, wakafika ku dijingulula ne: Yehowa uvua mubateke pa muaba wa busenu. (Musambu 73:17, 18) Diakalenga dionso didi bantu babi mua kumueneka bu bapete ndia tshitupa tshîpi. Nanku, bua tshinyi kubumvuila lubabu?

Kadi muntu udi ulengelela Yehowa mmushindame. Solomo udi ufila tshimfuanyi tshia miji mikole ya mutshi, wamba ne: “Muji wa bantu bakane kawena unyungishibua.” (Nsumuinu 12:3) Miji misokome muinshi mua buloba ya mutshi munene (bu mudi wa sekoya wa mu Californie) idi mua kulamba mu tshitupa tshinene tshipite pa hektare umue ne tshitupa, ne idi mua kuwimanyika mushindame bikole padiku mvula wa tshipupu ne mpepele mikole. Mutshi munene wa nanku udi mua kukandamena nansha tshikumina tshikole menemene.

Anu bu miji eyi idi mu buloba bua bufuke, ngenyi yetu ne mitshima yetu bidi ne bua kudina bikole mu Dîyi dia Nzambi ne kukoka mâyi adimu adi afila muoyo. Patudi tuenza nunku, ditabuja dietu didi diela miji ne dilua dikole, ne ditekemena dietu didi dishindama ne dijalama. (Ebelu 6:19) ‘Katuakutambakajibua ku lupepele luonso lua diyisha [dia dishima]’ to. (Efeso 4:14) Kakuyi mpata, katuakupanga kupeta ntatu idi mienze bu tshipepele tshikole to, tudi mene mua kuzakala kumpala kua makenga. Kadi ‘muji wetu kawakunyungishibua.’

‘Mukaji udi ne tshikadilu tshimpe udi tshifulu tshia butumbi kudi bayende’

Kutu lusumuinu ludi bantu ba bungi bamanye lua se: “Munyima mua mulume yonso udi mutute diakalenga mudi mukaji muimpe.” Solomo udi wakula bua mushinga wa mukaji udi ukuatshisha bayende wamba ne: ‘Mukaji udi ne tshikadilu tshimpe udi tshifulu tshia butumbi kudi bayende, kadi mukaji udi umufuisha bundu udi ubolesha mifuba yende.’ (Nsumuinu 12:4) Miaku eyi ne: “udi ne tshikadilu tshimpe” idi ikonga malu a bungi mimpe. Munkatshi mua ngikadilu milenga ya mukaji muimpe (idibu baleje mu bule ne mu butshiama mu Nsumuinu nshapita wa 31) mudi tshisumi tshia mudimu, lulamatu ne meji. Mukaji udi ne ngikadilu eyi udi tshifulu tshia butumbi kudi bayende bualu ngikadilu wende muimpe udi umupetesha lumu ne umubandisha munkatshi mua bakuabu. Mukaji eu kêna udienzela malu ne diambu peshi utembangana ne bayende bua bamumone bamuambe to. Kadi udi ukuatshishangana ne bayende ne umuambuluisha.

Mmunyi mudi mukaji mua kufuisha bayende bundu, ne abi bidi mua kufikisha ku tshinyi? Ngikadilu wa bundu eu udi mua kuikala ukonga malu kubangila ku matandu too ne ku tshiendenda. (Nsumuinu 7:10-23; 19:13) Malu a nunku menza kudi mukaji adi afika anu ku dibutuisha bayende. Bilondeshile mukanda kampanda, mukaji eu udi ‘ubolesha mifuba yende’ mu ngumvuilu wa se: “udi umufikisha ku kabutu, bu mudi disama didi ditekesha mifuba yonso ya mubidi.” Munga mukanda pawu udi wamba ne: “Muaku udi upetangana lelu ne mêyi aa udi mua kuikala ‘kansere,’ disama disokome didi ditekesha bukole bua muntu ku kakese ku kakese.” Mbimpe bua bakaji bena Kristo badienzeje bua kulengelela Nzambi mu dikala ne ngikadilu ya mukaji wa tshikadilu tshimpe.

Meji adi afikisha ku bienzedi, bienzedi bifikisha pabi ku bipeta

Meji adi afikisha ku bienzedi, ne bienzedi bidi bifikisha ku bipeta. Pashishe Solomo udi uleja mudi malu alondangana kubangila ku meji too ne ku bienzedi, ufuanyikija bantu bakane ne bantu babi. Udi wamba ne: ‘Meji adi bakane bapangadija adi malulame, kadi malu adi bantu babi bapangadija adi a mashimi. Mêyi a bantu babi adi bu kualamina bua kumatshisha mashi panshi, kadi mukana mua bantu bakane mudi mupandisha bantu.’​—Nsumuinu 12:5, 6.

Meji a bantu bakane adi apangadija malu mimpe ne mmatangija ku malu adi mimpe ne makane. Bu mudi bantu bakane bikale benza malu bua dinanga didibu nadi kudi Nzambi ne kudi bantu nabu, meji abu mmimpe. Kadi bantu babi badi benza malu bua kudisankisha buobu nkayabu. Ke bualu kayi bipatshila biabu (mbuena kuamba ne: mishindu idibu bakumbaja malu adibu bapangadija) bitu bia kushimangana. Malu abu nga ditungilangana tshitungu. Kabena belakana bua kuteya muntu udi kayi ne bualu (pamu’apa ku tshilumbuluidi) ne malu a dishima. Mêyi abu adi ‘bu kualamina bua kumatshisha mashi panshi’ bualu mbasue kuenzela bantu badi kabayi ne bualu bibi. Bu mudi bantu bakane bamanye bifufu bia bantu babi, ne bikale ne meji adi akengedibua bua kuikala badimuke, badi bafika ku diepuka njiwu eyi. Badi mene mua kudimuija badi kabayi badimuke ne kubapandisha ku mayele adi bantu babi bela bua kubashima.

Ntshinyi tshiafikila bantu bakane ne bantu babi? Solomo udi wandamuna ne: ‘Badi babutula bantu babi; bantu babi kabenaku kabidi; kadi nzubu wa bantu bakane neajalame.’ (Nsumuinu 12:7) Mukanda mukuabu udi wamba bua nzubu eu ne: “udi uleja dîku ne tshintu tshionso tshidi ne mushinga ku mêsu kua muntu, tshidi tshimuambuluisha.” Udi mene mua kuleja dîku ne ndelanganyi ya muntu muakane. Mu mishindu yonso, lungenyi lunene ludi mu lusumuinu elu ndua se: Bantu bakane nebajalame mu makenga.

Muena bupuekele neikale bimpe

Mukalenge wa Isalele udi uleja mushinga wa dijingulula dia malu wamba ne: “Badi batumbisha muntu bua lungenyi luende, kadi muntu wa muoyo mubi badi bamudiwula.” (Nsumuinu 12:8, MMM) Muena dijingulula dia malu kêna upatula mêyi mukana muende lubilu-lubilu to. Udi wela meji kumpala kua kuakula ne udi mu malanda mimpe ne bakuabu bualu “lungenyi” ludi lumusaka bua kusungula miaku bimpe. Muntu udi ne dijingulula dia malu yeye muikale kumpala kua bualu bua lukutukutu peshi bua tshiambamba, udi ‘ukanda mêyi ende.’ (Nsumuinu 17:27) Muntu wa mushindu’eu badi bamuanyisha ne udi usankisha Yehowa. Mmushilangane bikole ne muntu udi ne meji makonyangale adi afumina mu “muoyo mubi”!

Bulelela, badi batumbisha muntu muena lungenyi, kadi lusumuinu ludi lulonda ludi lutulongesha mushinga wa budipuekeshi. Ludi luamba ne: “Muntu wa tshianana muikale ne muena mudimu mmupite muntu udi uditambisha kayi ne tshiakudia.” (Nsumuinu 12:9, MMM) Solomo udi usua kuamba ne: mbimpe kuikala muena budipuekeshi ne bubanji bukese, muikale ne muena mudimu anu umuepele, pamutu pa kunyangakaja biuma anu bua kuikala muntu wa milongo mibandile. Eu mmubelu mulenga be buetu tuetu, bua se: tuikale ne nsombelu udi ulondeshila bungi bua bitudi nabi.

Nsombelu wa tshidime udi utulongesha bua kuenza malu mimpe

Solomo udi ufila malongesha abidi a dienzelangana malu mimpe mangatshila mu nsombelu wa tshidime. Udi wamba ne: ‘Muntu muakane udi welela muoyo wa tshimuna tshiende meji, kadi mitshima ya bantu babi idi ne lukisu.’ (Nsumuinu 12:10) Muntu muakane udi wenzela nyama yende bimpe. Mmumanye majinga ayi ne udi uditatshisha bua bualu buayi. Muntu mubi udi mua kuamba ne: udi uditatshisha bua nyama yende, kadi kêna menemene utshiuka majinga ayi to. Bipatshila biende bidi anu bia kudisankisha, ne tshionso tshidiye wenzela nyama tshidi anu bua kupetaye tshintu kampanda kudiyi. Bualu budi muntu wa nunku umona bu mushindu muimpe wa kulama nyama budi mua kuikala anu lukisu.

Dîyi edi dia kulama nyama bimpe didi ditangila kabidi dilama dia bimuna. Kumuna nyama kadi pashishe kuyitatshisha tshianana pa kuyilengulula anyi kuyikengesha ndukisu! Bua nyama udi ukenga ne disama kampanda dikole anyi udi ne mputa munene, bidi mua kuikala bimpe bua kumushipa.

Solomo udi wakula kabidi bua bualu bukuabu bua nsombelu wa tshidime, wamba ne: ‘Udi udima budimi buende neikale ne biakudia bia bungi.’ Bushuwa, mudimu wa nsongo udi upetesha masanka. ‘Kadi udi ulonda malu a patupu kêna ne lungenyi.’ (Nsumuinu 12:11) Bu mudiye kayi ne meji anyi dijingulula dimpe dia malu, muntu udi ‘kayi ne lungenyi’ udi uditua mu malu a bufube adi kaayi apatula tshintu tshia nsongo. Malongesha adi mu mvese ibidi eyi mmatoke: Ikala ne luse ne ikala ne tshisumi tshia mudimu.

Muntu muakane udi utanta

Mukalenge wa meji udi wamba ne: “Muntu mubi udi ujinga bintu bidi bantu babi bapeta.” (Nsumuinu 12:12a, MMM) Mmunyi mudi muntu mubi wenza bualu ebu? Udi ubuenza padiye ujinga bintu bipeta mu njila mibi.

Tudi mua kuamba tshinyi bua muntu muimpe? Muntu muimpe mmunange diyisha ne mmuele miji bikole mu ditabuja. Mmuntu muakane, udi ne meji ne mmuena budipuekeshi, mmuena luse ne udi ne tshisumi. Solomo udi wamba ne: “Kadi muji wa bantu bakane udi ukuama mamuma.” (Nsumuinu 12:12b) Bible mukuabu udi wamba ne: “muji wa muntu muakane neushaleku tshiendelele.” (An American Translation) Muntu wa mushindu’eu mmushindame bikole ne kêna mu njiwu to. Bushuwa, ‘muntu wa malu mimpe udi ulengelela Nzambi.’ Nunku ‘tueyemene Yehowa ne tuenze malu mimpe.’​—Musambu 37:3.

[Bimfuanyi mu dibeji 31]

Anu bu mutshi musampile, ditabuja dia muntu muakane ndiele miji bikole