Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Dijalama ku mudimu ne dipetaku disanka mbikepele bikole

Dijalama ku mudimu ne dipetaku disanka mbikepele bikole

Dijalama ku mudimu ne dipetaku disanka mbikepele bikole

BILONDESHILE Dimanyisha dia Manême a Bumuntu (dipatula kudi Bulongolodi bua Matunga Masanga), “bukenji bua kuenza mudimu” mbufundila bantu bonso. Kadi kabatu banemeka bukenji ebu misangu yonso to. Dijalama ku mudimu didi dilondeshila ku malu a bungi bu mudi mushindu udi mpetu ya ditunga ne udi malu a mishinga pa buloba bujima enda. Nansha nanku, pa tshibidilu patu mudimu ufua anyi ulua mu njiwu, bantu batu benza ngendu ya tshiji, bajula bimvundu ne babenga bua kuenza mudimu. Anu mu matunga makese ke mutu malu aa kaayi enzeka to. Mufundi mukuabu wakamba ne: nansha muaku “mudimu udi anu bu mutuwu pa tshibidilu, muaku udi ukuatshisha buôwa.”

Mudimu udi ne mushinga kutudi bua malu a bungi. Pa kumbusha ditupetesha makuta, udi utuambuluisha bua kuikala ne lungenyi lusanguluke. Mudimu udi ukumbaja dijinga ditu nadi bantu dia kuikala benji ba mudimu badi bapatula tshintu kampanda mu bantu ne dia kuikala ne tshipatshila kansanga mu nsombelu. Udi kabidi utupetesha ndambu wa kanemu. Ke bualu kayi, nansha bamue bantu badi ne makuta a bungi a kukumbajabu nawu majinga abu anyi bakadi bakumbane mua kuangata pansio batu basue kutungunuka ne kuenza mudimu. Bulelela, mudimu udi ne mushinga wa bungi, ke bua tshinyi patuku kakuyi midimu mikumbane bua bantu bonso, bitu bikebesha ntatu mikole.

Ku luseke lukuabu, kudi badi ne mudimu kadi bikale bapetaku ntatu mipite bungi, ibafikisha ne ku dijimija disanka dia kuenza kabidi mudimu. Tshilejilu, bu mudiku ditembangana dipite bungi mu malu a bungenda, kumpanyi ya bungi mmikepeshe bungi bua bena mudimu bayi bua kukepesha ditula dia makuta. Bualu ebu budi mua kulomba bena mudimu badi bashala malu a bungi, bualu mpindieu badi ne bua kuenza mudimu wa pa mutu.

Biamu bidibu bapatule matuku aa, bidibu bamba ne: mbienza bua kupepejila bantu nsombelu ne kuvuija mudimu mulenga, bidi mua kuikala bikebeshe kabidi ntatu ku mudimu. Tshilejilu, ordinatere, biamu bia fakse ne Internet bidi bipesha bantu mushindu wa kuya ne mudimu kumbelu panyima pa mêba a mudimu mamane kujika, kabiyi bileja kabidi dishilangana pankatshi pa kumbelu ne ku mudimu to. Muena mudimu mukuabu wakamona ne: telefone wende wa ku bianza ne kamu kende ka ku mudimu katu kadila patubu bamubikila bivua bienze anu bu shene uvua kayi umueneka mumuela mu nshingu, mukuata kudi mfumuende wa mudimu.

Buôwa buvule budi nabu bakulakaje lelu padi malu a mpetu ne a midimu bienda anu bishintuluka mbua kufuana kumueneka bu bakadi kabatshiyi bakumbane bua kuenza mudimu padi eku dîba diabu kadiyi dianji kukumbana. Bua bualu ebu, Chris Sidoti (Mutangidi wa kale wa malu a Manême a Bantu) wakamba ne: “Kudi kumueneka kuikale lungenyi lua se: anu wewe muikale ne bidimu muinshi mua 40, tshianana kuakulenga ordinatere ne biamu bipiabipia to.” Bua bualu ebu, bena mudimu bimpe ba bungi bavuabu mua kuikala bamona kumpala bu batshivua ne bidimu bia benji ba mudimu ba dipoko badi babangata lelu bu bakulakaje bikole kakuyi mushindu wa kubangata ku mudimu to. Ndiakabi kayipu!

Mbiumvuike ne: dikala ne ngikadilu muimpe ku mudimu ne lulamatu kudi kumpanyi udi muntu wenzela mudimu mbikepele bikole mu bidimu bidi panshi ebi. Tshikandakanda kampanda tshia mu ditunga dia France tshidi tshiamba ne: “Padi kumpanyi ipata bantu ku mudimu bua ka-lutatu kakese menemene kadi kamueneka mu bintu bidibu basumbisha anyi basumba, lulamatu lua bena mudimu ludi lujimina. Ntshia bushuwa, udi ne bua kuenza mudimu, buebe wewe, kadi ki mbua kumpanyi to.”​—Libération.

Nansha mudiku ntatu eyi idi yenda anu ivula, bantu badi anu ne dijinga dikole dia kuenza mudimu. Nunku, mu bikondo bietu ebi bidi bienda anu bishintuluka, mmunyi mudi muntu mua kuangata mudimu bimpe ne nkatshinkatshi, kujalama ku mudimu ne kupetaku disanka?

[Tshimfuanyi mu dibeji 3]

Biamu bidibu bapatule lelu mbikebeshe ntatu mikuabu ku mudimu