Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Nushale mu dîyi dianyi’

‘Nushale mu dîyi dianyi’

‘Nushale mu dîyi dianyi’

‘Binuashala mu dîyi dianyi, nudi bayidi banyi bulelela.’​—YONE 8:31.

1. (a) Pakapingana Yezu mu diulu, ntshinyi tshivuaye mushiye pa buloba? (b) Nnkonko kayi ituakonkonona?

 PAVUA Yezu Kristo, Muenji wa Buena-Kristo, mupingane mu diulu, kavua mufunde mikanda peshi muibake nzubu anyi mubumbe biuma ne mubishiye pa buloba apa to. Wakashiya anu bayidi bende ne malu malomba masunguluke adi muntu ne bua kukumbaja bua kuluaye muyidi. Evanjeliyo wa Yone udi uleja ne: Yezu wakakula bua malu malomba manene asatu adi muntu yonso udi musue kuikala muyidi wende ne bua kukumbaja. Malu malomba aa mmalu kayi? Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kuakumbaja? Ne mmunyi mutudi mua kujadika ne: tuetu bonso muntu ne muntu tudi bakumbane bua kuikala bayidi ba Kristo lelu? *

2. Mbualu bulomba kayi bunene budibu bafunde mu Evanjeliyo wa Yone budi muntu ne bua kukumbaja bua kuluaye muyidi?

2 Ngondo mitue ku isambombo kumpala kua lufu luende, Yezu wakabanda mu Yelushalema ne kuyishaye misumba ya bantu bavua basangilemu bua kuenza Tshibilu tshia Mitanda tshivua tshinenga lumingu lujima. Nunku, pakavuabu munkatshi mua tshibilu etshi, ‘bantu ba bungi ba mu tshisumbu bakamuitabuja.’ Yezu wakatungunuka anu ne kuyisha, nunku mu dituku dia ndekelu dia tshibilu atshi, bantu bakuabu ‘ba bungi bakamuitabuja.’ (Yone 7:10, 14, 31, 37; 8:30) Mu tshikondo atshi, Yezu wakatangija ntema yende kudi bayidi bapiabapia ne kulejaye bualu bulomba bunene budi muntu ne bua kukumbaja bua kuluaye muyidi, budibu bafunde kudi mupostolo Yone ne: ‘Binuashala mu dîyi dianyi, nudi bayidi banyi bulelela.’​—Yone 8:31.

3. Nngikadilu kayi udi ukengedibua bua muntu ‘kushalaye mu dîyi [dia Yezu]’?

3 Pakamba Yezu mêyi aa, kavua usua kumvuija ne: bayidi bapiabapia bavua bapange ditabuja dia bungi to. Kadi uvua uleja ne: bavua ne mushindu kumpala kuabu bua kulua bayidi bende balelela bu buobu bashale mu dîyi diende ne bananukile. Bavua bitabuje dîyi diende, kadi mpindieu bivua bikengela bua batungunukemu. (Yone 4:34; Ebelu 3:14) Bulelela, Yezu uvua wangata dinanukila bu ngikadilu wa mushinga mukole bua bayidi bende, ke bualu kayi mu diyuki diende dia ndekelu ne bapostolo bende, didibu bafunde mu Evanjeliyo wa Yone, Yezu wakalomba umue wa kudibu misangu ibidi mijima ne: ‘[Utungunuke ne] kundonda.’ (Yone 21:19, 22) Bena Kristo ba bungi ba kumpala bakatungunuka ne kumulonda nanku. (2 Yone 4) Ntshinyi tshiakabambuluisha bua kunanukila?

4. Ntshinyi tshiakambuluisha bena Kristo ba kumpala bua kunanukila?

4 Mupostolo Yone, muyidi wa Kristo wakashala ne lulamatu bidimu bitue ku 70, wakakula bua bualu bukuabu bua mushinga. Wakela bena Kristo ba lulamatu kalumbandi ne: ‘Nudi bakole, ne dîyi dia Nzambi didi dikale munda muenu, ne nuakupita mubi bukole.’ Bayidi ba Kristo abu bakananukila peshi bakashala mu dîyi dia Nzambi, bualu dîyi dia Nzambi divua munda muabu. Bavua badianyisha ne muoyo wabu mujima. (1 Yone 2:14, 24) Bia muomumue lelu, bua kumona mua ‘kunanukila too ne ku nshikidilu,’ tudi ne bua kuikala bajadike ne: dîyi dia Nzambi didi munda muetu. (Matayo 24:13) Mmunyi mutudi mua kuenza bualu ebu? Lusumuinu kampanda luakela Yezu ludi lutupesha diandamuna.

‘Badi bumvua dîyi’

5. (a) Mmaloba mashilangane kayi adi Yezu mutele mu lumue lua ku nsumuinu yende? (b) Mamiinu ne buloba bia mu lusumuinu lua Yezu bidi bileja tshinyi?

5 Yezu wakela lusumuinu lua mumiaminyi udi umiamina ntete anyi mamiinu; lusumuinu elu mbalufunde mu Evanjeliyo wa Matayo, wa Mâko ne wa Luka. (Matayo 13:1-9, 18-23; Mâko 4:1-9, 14-20; Luka 8:4-8, 11-15) Wewe mubale miyuki eyi, neumone ne: muanda munene udi mu lusumuinu elu udi se: mamiinu a muomumue adi amata pa maloba mashilangane, ne akuama mamuma mashilangane. Buloba bua kumpala mbushile, buibidi ki mbule to, ne buisatu budi ne mêba. Buloba buinayi mbushilangane ne makuabu asatu aa, buobu budi “buloba buimpe.” Bilondeshile diumvuija dia Yezu nkayende, mamiinu adi mikale mukenji wa Bukalenge udi mu Dîyi dia Nzambi, ne buloba budi buleja bantu ba mitshima mishilangane. Nansha mudi bantu badibu baleje kudi maloba mashilangane aa bikale ne amue malu a mushindu wa muomumue, aba badibu baleje kudi buloba buimpe badi ne ngikadilu udi ubasunguluja ne bakuabu aba.

6. (a) Mmunyi mudi buloba buinayi bua mu lusumuinu lua Yezu bushilangane ne makuabu asatu, ne budi bumvuija tshinyi? (b) Ntshinyi tshidi tshikengedibua bua kuleja dinanukila bu bayidi ba Kristo?

6 Muyuki wa mu Luka 8:12-15 udi uleja ne: mu bilejilu bionso binayi, bantu ‘badi bumvua dîyi.’ Kadi aba badi ne “mitshima mimpe ne ya kalolo” kabena anu ‘bumvua dîyi’ patupu to. Badi ‘badilama bikole, bavudija mamiinu bua dinanukila diabu.’ Bu mudi buloba buimpe buikale bunefuke ne bule, miji ya mamiinu idi ipeta mushindu wa kubuela muinshi mua buloba, ke bualu kayi mamiinu adi adiunda ne akuama mamuma. (Luka 8:8) Bia muomumue, aba badi ne mutshima muimpe badi bumvua, banyisha ne badifila mu dîyi dia Nzambi. (Lomo 10:10; 2 Timote 2:7) Dîyi dia Nzambi didi dishala munda muabu. Ke bualu kayi badi bakuama mamuma bua dinanukila. Nunku bidi bikengela bua banyishe Dîyi dia Nzambi ne muoyo mujima bua kumonabu mua kuleja dinanukila bu bayidi ba Kristo. (1 Timote 4:15) Kadi mmunyi mutudi mua kufika ku dianyisha Dîyi dia Nzambi ne muoyo mujima nunku?

Mutshima ne dielangana meji bikole

7. Mbualu kayi budi bupetangana bikole ne mutshima wa kalolo?

7 Tangila bualu budi Bible uleja misangu ya bungi budi bupetangana ne mutshima muimpe ne wa kalolo. ‘Mutshima wa muntu muakane udi welangana meji a bualu budiye mua kukudimuna.’ (Nsumuinu 15:28) ‘Mêyi a mukana muanyi ne meji andi [ngelangana] mu mutshima wanyi ikale mitabujibue ku mêsu kuebe, Yehowa.’ (Musambu 19:14) ‘Meji andi [ngelangana] mu mutshima wanyi neikale meji a dijingulula dia malu.’​—Musambu 49:3.

8. (a) Patudi tubala Bible, ntshinyi tshitudi ne bua kuepuka, kadi ntshinyi tshitudi ne bua kuenza? (b) Mmasanka kayi atudi tupeta patudi tuelangana meji mu masambila bua Dîyi dia Nzambi? (Bala malu adi mu kazubu kadi ne tshiena-bualu ne: “Bajalame mu malu malelela.”)

8 Anu bu bafundi ba Bible aba, tuetu petu tudi ne bua kuelangana meji ne dianyisha mu masambila bua Dîyi dia Nzambi ne bua malu ende. Patudi tubala Bible anyi mikanda ya dimulonga nayi, katuena ne bua kubala bienze bu se: tudi bamusua-luendu batu bumbuka ku etshi tshintu baya lukasa ku tshikuabu, benda bakuata tshintu tshionso foto kadi kabayi ne dîba dia kutshibandila nansha. Kadi patudi tulonga Bible, tudi ne bua kuikala ne dîba dia kuimana, bienze bu bua kubandila bidibu bafunde mu Bible. * Patudi tuelangana meji mu bitulu bua malu atudi tubala, dîyi dia Nzambi didi dilenga mutshima wetu. Didi dilenga meji etu ne dilengeja lungenyi luetu. Didi kabidi ditusaka bua kusambila Nzambi bua kumuleja meji atudi nawu munda muetu. Nunku, lulamatu luetu kudi Yehowa ludi lukola, ne dinanga dietu kudi Nzambi didi ditusaka bua kutungunuka ne kulonda Yezu nansha mu ntatu. (Matayo 10:22) Bulelela, kuelangana meji bua malu adi Nzambi wamba kudi ne mushinga wa bungi bituikala basue kushala ne lulamatu too ne ku ndekelu.​—Luka 21:19.

9. Mmunyi mutudi mua kujadika ne: mutshima wetu udi anu witaba dîyi dia Nzambi?

9 Lusumuinu lua Yezu ludi luleja kabidi ne: kudi bintu bidi bipangisha mamiinu anyi dîyi dia Nzambi bua kukola. Nunku, bua kushala bayidi ba lulamatu, tudi ne bua (1) kumanya bipumbishi bileja mu tshimfuanyi kudi maloba mabi a mu lusumuinu alu, ne (2) kuangata mapangadika bua kulongolola anyi kubiepuka. Nanku, netuikale bajadike ne: mutshima wetu udi anu witaba mamiinu a Bukalenge ne udi utungunuka ne kukuama mamuma.

Mamiinu a ‘ku kala kua njila’ adi umvuija bantu badi badine mu malu a panu

10. Umvuija mushindu udi buloba bua kumpala bua mu lusumuinu lua Yezu, ne fila diumvuija diabu.

10 Buloba bua kumpala budi mamiinu amatshila mbua ‘ku kala kua njila,’ kudi bantu ‘badiata [mamiinu] mu makasa.’ (Luka 8:5) Buloba bua ku muelelu wa njila udi upitshila mu budimi budibu bakune mamiinu butu bushidisha kudi makasa a bantu badi babanda bapueka. (Mâko 2:23) Bia muomumue, aba badi balekela kayumbayumba ka midimu ya panu kabangata dîba ne makanda bivule badi mua kulua kumona ne: kabena ne dîba dia kuikala ne dianyisha dia muoyo mujima bua dîyi dia Nzambi to. Badi badiumvua, kadi bapangila bua kuelanganamu meji. Ke bua tshinyi mitshima yabu idi ishala mipape. Kumpala kua buobu kunanga dîyi edi, ‘Diabolo ulualua, udi unyenga dîyi mu mitshima yabu [bua] ne: kabitabuji, kabasungidibu.’ (Luka 8:12) Kudiku mushindu wa kujikila muanda eu anyi?

11. Tudi mua kuenza tshinyi bua mutshima wetu kawulu bu buloba bushile?

11 Kudi malu a bungi a kuenza bua mutshima kaulu bu buloba bubi bua ku muelelu wa njila. Buloba budibu bendele ne bulue bushile budi mua kunefuka ne kulua bua muvulu anu buobu babubundulule ne batshinguluje njila udi upitshilapu. Bia muomumue, kupeta dîba dia kulonga ne kuelangana meji mu Dîyi dia Nzambi kudi mua kufikisha mutshima ku dilua bu buloba buimpe bua muvulu. Bidi bikengela kubenga kutamba kudina mu malu a ku dituku ne ku dituku. (Luka 12:13-15) Kadi tudi ne bua kuikala bajadike ne: tudi ne dîba dia kuelangana meji bua “malu adi [mapite mushinga]” mu nsombelu.​—Filipoi 1:9-11, MMM.

Mamiinu a ‘pa dibue’ adi umvuija bena buôwa

12. Mbualu kayi menemene budi mamiinu afubidila mu buloba buibidi bua mu lusumuinu lua Yezu?

12 Padi mamiinu amata pa buloba buibidi, kaena anu ashala pamutu pabu bu pa buloba bua kumpala to. Adi ela miji ne adiunda. Kadi padi dîba dibanda, luya luadi ludi luosha mamiinu ne adi afubidila. Kadi ikala mumanye muanda eu wa mushinga. Bualu menemene budi mamiinu aa afubidila ki nduya to. Mu bulelela, mamiinu adi atoloka mu buloba buimpe munya udi uwosha pawu, kadi kaena afubidila to, adi wowu adiunda. Dishilangana edi didi difumina ku tshinyi? Yezu udi umvuija ne: mamiinu aa adi afubidila bualu ‘kaavua ne buloba bule’ ne ‘kaavua ne tshitalela’ to. (Matayo 13:5, 6; Luka 8:6) “Dibue” edi didi ne buloba bukese pamutu didi dipangisha mamiinu bua kuela miji muinshi menemene bua kupeta tshitalela ne bua kushindama. Mamiinu adi afubidila bualu buloba ki mbule to.

13. Mbantu ba mushindu kayi badi bu buloba budi kabuyi bule, ne ntshinyi menemene tshidibu bikadile nunku?

13 Tshitupa tshia lusumuinu etshi tshidi tshitangila bantu badi ‘bitabuja dîyi ne disanka,’ ne balonda Yezu ne lukunukunu ‘tshitupa.’ (Luka 8:13) Padibu babuosha kudi munya wa “dikenga anyi lutatu,” bua buôwa bupite bungi budibu bapeta, badi bafika ku dijimija disanka ne bukole buabu ne balekela kulonda Kristo. (Matayo 13:21) Tshidibu batamba kutshinyina ki mbuluishi to. Bua kuamba bulelela, bayidi ba Kristo miliyo mivule batu batantamena makenga a mishindu mishilangane, kadi batu bashala anu ne lulamatu. (2 Kolinto 2:4; 7:5) Bualu menemene budibu batshinyina ne balekela bulelela budi se: mutshima wabu udi mupape bu dibue udi ubapangisha bua kuelangana meji bikole bua malu malenga a mu nyuma. Ke bualu kayi dianyisha didibu bapeta bua Yehowa ne bua dîyi diende ndia pamutu-pamutu ne nditekete bikole kadiyi mua kukandamena buluishi to. Ntshinyi tshidi muntu mua kuenza bua kubenga kufika ku tshipeta etshi?

14. Mmalu kayi adi muntu ne bua kuenza bua mutshima wende kawulu bu buloba budi kabuyi bule?

14 Muntu yonso udi ne bua kuikala mujadike ne: mu mutshima wende kamuena bipumbishi bienze bu dibue bu mudi lukinu lukole, lungenyi lusokome lua budisu-nkaya peshi meji a muomumue. Bikala mu mutshima mukadi bipumbishi ebi, bukole bua dîyi dia Nzambi budi mua kubiumbusha. (Yelemiya 23:29; Efeso 4:22; Ebelu 4:12) Nunku, dielangana meji mu masambila nedisake muntu bua kuitaba ‘dikunyibua dia dîyi’ munda menemene mua mutshima wende. (Yakobo 1:21) Nebimupeshe bukole bua kutantamena bikondo bia diteketa mu maboko ne nebimupeshe dikima dia kushala ne lulamatu nansha mu ntatu.

Mamiinu adi ‘mu mionji ya meba’ adi umvuija bantu ba mutshima muabuluke

15. (a) Bua tshinyi buloba buisatu budi Yezu mutele mbutambe kuakanyina ntema yetu? (b) Ntshinyi tshidi tshilua kuenzeka ndekelu wa bionso mu buloba buisatu, ne mbua tshinyi?

15 Buloba buisatu budi ne meba mbutambe kuakanyina ntema yetu bualu mbufuanangane ne buloba buimpe ku amue malu. Anu bu mu buloba buimpe, mu buloba bua meba mamiinu adi ela miji ne adiunda. Ku ntuadijilu, kakuena dishilangana mu dikola dia mamiinu mapiamapia mu maloba abidi aa to. Kadi padi matuku apita, bualu kampanda budi buenzeka budi ndekelu wa bionso bukutakaja mamiinu. Kabiyi bu mudi mu buloba buimpe, ebu buloba buobu budi butoloka meba. Padi mamiinu makese aa atoloka mu buloba ebu, adi akola pamue ne meba adi ‘adiunda nawu.’ Munkatshi mua tshikondo kampanda meba ne mamiinu bionso bibidi bidi biluangana bua kupeta biakudia, munya ne muaba, kadi ndekelu wa bionso meba adi akuta mamiinu ne ‘aanyengela.’​—Luka 8:7.

16. (a) Mbantu kayi badi bafuane buloba bua meba? (b) Bilondeshile miyuki isatu idi mu Evanjeliyo, meba adi tshimfuanyi tshia tshinyi?​—Bala diumvuija kuinshi kua dibeji.

16 Mbantu ba mushindu kayi badi bafuane buloba bua meba? Yezu udi umvuija ne: ‘Mbantu badi bumvua, kadi patshidibu mu njila, ntatu, biuma ne masanka a panu bidi bibakutakaja, kabayi bakuama bimuma bipie.’ (Luka 8:14, MMM) Anu mudi mamiinu a mumiaminyi ne meba bikola pamue mu buloba, ke mudi bamue bantu bakeba bua kuitaba dîyi dia Nzambi ne “masanka a panu” musangu umue. Badi bakuna bulelela bua dîyi dia Nzambi mu mutshima wabu, kadi budi bufuilakana ne malu makuabu adi abalomba ntema. Mutshima wabu wa mu tshimfuanyi mmuabuluke. (Luka 9:57-62) Muanda eu udi ubapangisha bua kupeta dîba dikumbane dia kuelangana meji mu masambila bimpe mu dîyi dia Nzambi. Badi bapangila bua kudifila tshishiki mu dîyi dia Nzambi, ke bualu kayi kabena ne dianyisha dia muoyo mujima didi dikengedibua bua kunanukila nansha. Ku kakese ku kakese, malu abu a mu nyuma badi baanyengela kudi malu a tshianana too ne padiwu ‘aakutakaja.’ * Nshikidilu kayipu mubi nunku bua aba badi kabayi banange Yehowa ne muoyo mujima!​—Matayo 6:24; 22:37.

17. Mmalu kayi atudi ne bua kuenza bua kabatunyengedi kudi malu adi menze bu meba a mu lusumuinu lua Yezu?

17 Tuetu bateke malu a mu nyuma kumpala kua malu a mubidi, kabakutunyengela kudi ntatu ne masanka a panu nansha. (Matayo 6:31-33; Luka 21:34-36) Katuena ne bua kulengulula dibala dia Bible ne dielangana meji bua malu atudi tubala nansha kakese. Tuetu benze muetu muonso bua kuvuija nsombelu wetu mupepele, netupete dîba dia bungi dia kuelangana meji mu masambila. (1 Timote 6:6-8) Basadidi ba Nzambi badi benza malu aa (bu badi bajomona meba baumbusha mu buloba bua ashile mamiinu adi akuama mamuma mushindu wa kupeta biakudia, munya ne muaba) badi bapeta mabenesha a kudi Yehowa. Sandra (muikale ne bidimu 26) udi wamba ne: “Pandi ngelangana meji bua mabenesha andi mupete mu bulelela, ndi njingulula ne: bukua-panu kabuena mua kumpesha tshintu nansha tshimue tshidi mua kufuanangana nawu to!”​—Musambu 84:11.

18. Mmunyi mutudi mua kushala mu dîyi dia Nzambi ne kunanukila bu bena Kristo?

18 Bulelela, tuetu bonso, bansonga ne bantu bakole, netushale mu dîyi dia Nzambi ne netunanukile bu bayidi ba Kristo mu tshikondo tshionso tshidi dîyi dia Nzambi dikale munda muetu. Nunku, tuenzayi bua buloba bua mu mutshima wetu wa mu tshimfuanyi kabushidi, kabupangi kuikala bule peshi kabutoloki bisonsa bia patupu, kadi tuenze bua buikale anu bunefuke ne bule. Tuetu benze nanku netupete mushindu wa kudifila mu dîyi dia Nzambi ne muoyo umue ne ‘netuvudije mamiinu bua dinanukila.’​—Luka 8:15.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 1 Mu tshiena-bualu etshi, netumone bualu bua kumpala bua mu malu malomba aa. Makuabu abidi netuamone mu biena-bualu bidi bilonda.

^ tshik. 8 Bua kuelangana meji mu disambila bua tshitupa kampanda tshia Bible tshiudi mubale, udi mua kudikonka ne: ‘Tshidiku tshileja ngikadilu umue ta ya bungi ya Yehowa anyi? Mmunyi muditshi tshipetangana ne lungenyi lunene lua Bible? Mmunyi mundi mua kutumikila malu adimu mu nsombelu wanyi peshi kuambuluisha nawu bakuabu?’

^ tshik. 16 Bilondeshile miyuki isatu ya mu Evanjeliyo idi ne lusumuinu lua Yezu, badi bakutakaja mamiinu kudi ntatu ne masanka a panu: “Ntatu ya pa buloba,” “lukuka lua biuma,” “majinga makuabo,” ne “masanka a panu.”​—Mâko 4:19; Matayo 13:22; Luka 8:14, MMM; Yelemiya 4:3, 4.

Mandamuna ebe adi tshinyi?

• Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza bua ‘kushala mu dîyi dia Yezu’?

• Tshitudi mua kuenza ntshinyi bua dîyi dia Nzambi dipete mushindu wa kushala mu mutshima wetu?

• Mbantu ba mushindu kayi badibu bafuanyikije ne maloba anayi akamba Yezu?

• Udi mua kupeta dîba dia kuelangana meji bua dîyi dia Nzambi mushindu kayi?

[Nkonko ya dilonga]

[Kazubu/​Tshimfuanyi mu dibeji 10]

“BAJALAME MU MALU MALELELA”

BAYIDI bavule ba Kristo bakadi benze bidimu bia bungi badi bajadika tshidimu tshionso ne: ‘mbajalame mu malu malelela.’ (2 Petelo 1:12) Ntshinyi tshidi tshibambuluisha bua kunanukila nunku? Tangila amue malu adibu bamba.

“Ku ndekelu kua dituku dionso ntu mbala tshitupa kampanda tshia Bible ne ngenza disambila. Pashishe ndi ngela meji bua malu andi mubale.”​—Jean, mutambule mu 1939.

“Dielangana meji bua mushindu udi Yehowa, muntu munene menemene mutunange didi dinsaka bua kumutekemena ne didi dimpesha bukole bua kushala ne lulamatu.”​—Patricia, mutambule mu 1946.

“Dilamata ku bibidilu bimpe bia kulonga Bible ne didifila mu ‘malu male a Nzambi’ mbingambuluishe bua kutungunuka ne kusadila Yehowa.”​—1 Kolinto 2:10; Anna, mutambule mu 1939.

“Ndi mbala Bible ne mikanda ya dimulonga nayi ne tshipatshila tshia kukonkonona mutshima wanyi ne meji anyi.”​—Zelda, mutambule mu 1943.

“Bikondo bindi mutambe kusua mbia pantu ngendakana ne nyukila ne Yehowa mu disambila ne mmuambila yanyi ya munda.”​—Ralph, mutambule mu 1947.

“Ndi ntuadija dituku ne dikonkonona dia mvese wa ku dituku ne dibala dia tshitupa kampanda tshia Bible. Dienza nunku didi dimpesha bualu kampanda bupiabupia bua meme kuelela meji dituku dijima.”​—Marie, mutambule mu 1935.

“Buanyi meme, dikonkonona mvese ku mvese mu mukanda kampanda wa dilonga nawu Bible ditu dimpesha bukole bua bushuwa.”​—Daniel, mutambule mu 1946.

Ndîba kayi diutu welangana meji mu dîyi dia Nzambi mu masambila?​—Danyele 6:10b; Mâko 1:35; Bienzedi 10:9.

[Tshimfuanyi mu dibeji 13]

Tuetu tutuma malu a mu nyuma kumpala, tudi mua ‘kuvudija mamiinu bua dinanukila’