Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Kulenguludi mutshima wa muanebe!

Kulenguludi mutshima wa muanebe!

Kulenguludi mutshima wa muanebe!

TSHIMOTO tshia dima tshidi katshiyi ne mushinga tshidi mua kulua dibungu dilenga mu bianza bia mufumbi wa mabungu mupiluke. Bafumbi bakese ke badi mua kupatula bintu bia bungi bia mushinga anu ne tshintu tshia mushinga mukese nunku. Munkatshi mua bidimu bia bungi, bantu bavua batekemena anu kudi bafumbi ba mabungu bua kupeta makopo, malonga, mabungu a kulambila, nyingu ya kulamina bintu ne ya kulengeja nayi miaba.

Baledi pabu badi bambuluisha mu mushindu muimpe mutambe mu tshinsanga tshia bantu padibu baludika ngikadilu ne mutshima wa bana babu. Bible udi utufuanyikija tuetu bonso ne dima, ne Nzambi mmupeshe baledi mudimu munene wa kufumba “dima” didi dikale bana babu. (Yobo 33:6; Genese 18:19) Anu bu mutu kufumba kua dibungu dilenga, kukolesha muana ulua muntu mukulumpe udi mumanye mua kudiambuila majitu ne muikale ne nkatshinkatshi mu malu ki mmudimu mupepele to. Dishintuluka dia nunku kadiena didiluila mu tshishima to.

Kudi malu a bungi adi ne buenzeji bukole adi afumba mitshima ya bana betu. Kadi bidi bibungamija bua kumanya ne: amue a ku malu au adiku bua kubutula. Nunku pamutu pa kushiya mutshima wa muana kawuyi ne buludiki, muledi wa meji neakoleshe muana mu ‘njila udiye ne bua kuendela’ ne ditekemena dia se: ‘pakolaye, kêna umukamu.’​—Nsumuinu 22:6.

Munkatshi mua luendu lule lua mushinga mukole lua dikolesha muana, baledi bena Kristo ba meji nebafile dîba diabu bua kutshingulula malu mabi adi mua kufikisha mutshima wa muana ku dinyanguka. Dinanga diabu neditetshibue bikole padibu bafila ne lutulu “dilongesha ne mibelu bia dikolesha dia Buena-Kristo.” (Efeso 6:4, The New English Bible) Bulelela, mudimu wa baledi neutambe kupepela buobu batuadije kumpala kua dîba.

Dituadija kumpala kua dîba

Bafumbi ba mabungu batu basue kuenza mudimu ne dima didibu mua kusopa ne kubetakaja bipepele, didi mua kuenza tshintu tshionso tshidibu bajinga kadi dikale dikolakaneku bua kulama tshintu anu mushindu udibu batshienze. Kunyima kua buobu bamane kusukula dima, batu basue kuenza nadi mudimu mu ngondo isambombo idi ilonda. Bia muomumue, tshikondo tshimpe tshia baledi kutuadijabu kuludika mutshima wa muana ng’etshi tshitshidiye mua kuitaba malu ne tshidibu mua kumuludika kakuyi lutatu.

Bamanyi ba malu a bana badi bamba ne: muana wa ngondo muanda-mukulu ukadi mumanye mua kujingulula tshikuma tshia muakulu wende wa ku tshilelelu, ukadi mulamatangane bikole ne baledi bende, mukoleshe biumvuilu biende ne mutuadije kukenketa bintu bidi bimunyunguluke. Tshikondo tshitambe buimpe tshia kuludika mutshima wende mpatshidiye mutekete. Ndiakalenga kayipu dikala muanebe nadi bikalaye bu Timote ‘mumanye mifundu minsantu kubangila ku buana’!​—2 Timote 3:15, NW. *

Bana ba pambidi batu bidikija baledi babu. Pa kumusha didikija bikuma, mêyi ne misalu, badi balonga dinanga, muoyo muimpe ne diditeka pa muaba wa bakuabu padibu bamona baledi babu baleja ngikadilu mimpe eyi. Tuetu basue kulongesha bana betu mikenji ya Yehowa, tshia kumpala mêyi a Nzambi adi ne bua kuikala mu mitshima yetu. Dianyisha edi dikole bua mikenji ya Nzambi nedisake baledi bua bikale ne tshibidilu tshia kuakula ne bana babu pa bidi bitangila Yehowa ne Dîyi diende. Bible udi ubela baledi ne: ‘[Ubambilewu] pawashikama mu nzubu webe, ne pawenda mu njila, ne pawalala, ne pawabika.’ (Dutelonome 6:6, 7) Tulondayi mpindieu mudi Francisco ne Rosa bumvuija mutubu benza ne bana babu babidi batshidi batekete. *

“Pa kumusha miyuki ya matuku onso, tutu tukeba mushindu wa kuakula ne muana ne muana yonso pa nkayende mu minite mitue ku 15 dituku dionso. Patudi tumona bualu kampanda, tudi tuangata dîba dipitshidile, kadi tutu bushuwa tupeta ntatu. Tshilejilu, dimue dituku muanetu wa balume wa bidimu bitanu wakalua kumbelu ufumina mu kalasa e kutuambilaye ne: katshivua witabuja Yehowa to. Biakamueneka ne: mulongi nende mukuabu uvua umuseka wamba ne: Nzambi katuku to.”

Baledi aba bakamona ne: bana bavua ne bua kukolesha ditabuja kudi Mufuki wabu. Ditabuja dia nanku badi mua kudipeta padibu basankidila ne banyisha bintu bidi Nzambi mufuke. Bana batu banange bushuwa kulenga nyama, kutula bilongo anyi kunaya mu lusenga lua kumpenge kua mâyi! Baledi badi mua kubambuluisha bua kulamakajabu bintu bifuka ebi ne Mufuki. (Musambu 100:3; 104:24, 25) Badi mua kushala mu matuku abu onso a muoyo ne ditshina ne kanemu bidibu bapeta pa kumona bintu bidi Yehowa mufuke. (Musambu 111:2, 10) Ne ngumvuilu wa nunku, muana udi mua kupeta dijinga dia kusankisha Nzambi ne kutshina bua kumubungamija. Ke tshiamusaka bua ‘kuepuka malu mabi.’​—Nsumuinu 16:6, MMM.

Nansha mudi bana batekete ba bungi basue kumanya ne bikale balonga ne lukasa, ditumikila kadiena mua kulua anu musangu umue to. (Musambu 51:5) Misangu mikuabu badi mua kusumisha anu bua bikale badienzela malu anyi bua bapete tshintu tshionso tshidibu basue. Baledi badi ne bua kuikala bashindame mu malu adibu bamba, bafila dinyoka kudi bana ne lutulu bua kuepuka ne: ngikadilu eyi kayashi miji to. (Efeso 6:4) Ke bualu buakamona Phyllis ne Paul, badi bakoleshe bana batanu ne bipeta bimpe.

Phyllis udi wamba ne: “Nansha muvua muana ne muana ne ngikadilu yende, yonso wa kudibu uvua musue anu kupeta budikadidi. Bivua bikole, kadi bakalua kulonga diumvuija dia muaku ‘tòo.’” Bayende wa Phyllis (Paul) wakamba ne: “Misangu ya bungi tuvua tubambila bua tshinyi tuvua bapangadike bualu kampanda pakavuabu bafike bukole bua kumvua. Nansha mutuvua tuditatshisha bua kuenza malu ne buimpe, tuakabalongesha bua kunemeka bumfumu buetu bua kudi Nzambi.”

Nansha mudi bidimu bia ku ntuadijilu bia muana mua kumutuadila bilumbu, baledi ba bungi badi bamona ne: tshilumbu tshinene tshidi tshilua padi muana ubuela mu bidimu bia bunsonga, dîba didi mutshima wende udi kawuyi mupie upetangana ne mateta mapiamapia a bungi.

Kulenga mutshima wa nsonga

Mufumbi wa mabungu udi ne bua kuenza mudimu wende kumpala kua dima kuumadi. Bua kunengadi, udi mua kuikala umiaminaku mâyi bua dikale anu ditalale. Bia muomumue, baledi badi ne bua kuenza mudimu mukole bua kuepuka ne: mutshima wa bana babu bakadi bansonga kaulu kupapa. Kabiyi mpata, tshiamu tshiabu tshinene tshia mudimu m’Bible, udibu mua ‘kubela, kudimuija, [kuludika mu njila muakane] ne kulongolola [nende muana] bua midimu yonso mimpe.’​—2 Timote 3:15-17.

Kadi, nsonga udi mua kuikala katshiyi witaba mibelu ya baledi ne dianyisha dionso bu muvuaye witaba patshivuaye muana. Bansonga badi mua kubanga kuteleja bikole balunda babu, bienza ne: diyukidilangana ne muoyo umue kakuyi dielakana ne baledi didi mua kukepela. Ntshikondo tshia kuikala ne lutulu ne meji a bungi, bualu baledi ne bana badi babuela mu tshitupa tshipiatshipia. Nsonga udi ne bua kuibidilangana ne mashintuluka a ku mubidi ne a mu lungenyi. Udi ne bua kutuadija kuangata mapangadika ne kudifundila bipatshila bidi mua kuikala ne buenzeji mu matuku ende a muoyo mujima. (2 Timote 2:22) Munkatshi mua tshikondo etshi tshikole, udi ne bua kuluangana ne buenzeji kampanda budi mua kunyanga mutshima wende: buenzeji bua balunda.

Buenzeji ebu kabutu bulua pa tshibidilu bumueneke nunku to. Kadi, butu bumuenekela misangu ya bungi mu malu malondangane adiye umvua ne adi atekesha ku muoyo anyi kumuenekela mu nsombelu kampanda. Buenzeji abu ne nsombelu ayi bidi biluisha tshidi tshikale bua bantu ba bungi muaba mutekete, mbuena kuamba ne: buôwa bunene bua ne: bansonga bakuabu kabalu kumubenga. Bu mudi nsonga eu uluangana ne kuondo kende ka muoyo eku ujinga bua kumuanyishabu, udi mua kutuadija kuitaba ‘malu a bena panu’ adi bansonga nende bamba.​—1 Yone 2:15-17, MMM; Lomo 12:2.

Bua kunyangakaja malu, majinga a pa tshibidilu a mutshima mupange bupuangane adi mua kufikisha balunda ku dikolesha mêyi abu. Disaka muntu ne mêyi bu mudi “Sankaku pebe” ne “Enza malu muudi musue” adi mua kumvuika mimpe be. Bu mudi Maria udi uvuluka tshivua tshimufikile wamba ne: “Mvua nteleja bansonga nanyi bavua bela meji ne: bansonga badi ne bua kusanka ne muabu muonso, kabayi batangila kudibi mua kubafikisha to. Bu mumvua musue kuenza muvua balunda banyi ba mu kalasa benza, nkavua pa kuenza malu avua mua kumfikisha ku njiwu mibi.” Bu muudi muledi, udi musue kuambuluisha muanebe udi nsonga bua kutantamenaye malu a nunku, kadi mmunyi muudi mua kumuambuluisha?

Ku mêyi ebe ne bienzedi biebe, umujadikile misangu ne misangu ne: udi umutabalela. Udienzeje bua kujingulula tshidi meji ende bua malu kampanda, ne utete mua kumvua ntatu idiye nayi, idi mua kuikala mikole kupita iwakapeta wewe mu kalasa. Etshi ke tshikondo menemene tshidi muanebe ne dijinga dia kukumona bu muntu udiye mua kueyemena. (Nsumuinu 20:5) Udi mua kumona dibungama diende anyi dilubakana didiye nadi paudi utangila malu adiye wenza peshi tshikadilu tshiende. Andamuna ku mbila yende ya mundamunda, ne ‘usambe mutshima wende.’​—Kolosai 2:2.

Bushuwa, bidi ne mushinga bua kushindama mu malu makane. Baledi ba bungi mbamone ne: kutu kumueneka misangu mikuabu dibenga kupetangana dia baledi ne bana, kadi kabena mua kulekelela maboko padi mapangadika abu mikale ne bishimikidi bimpe to. Ku lukuabu luseke, wikale mumvue bualu bimpe kumpala kua kuangata dipangadika dia kunyoka ne dinanga ne mushindu mene wa kunyoka padibi bikengedibua.​—Nsumuinu 18:13.

Nansha munda mua tshisumbu

Dibungu didi mua kumueka ne: mbadijikije, kadi bikalabu kabayi badioshe, badi mua kudinyanga anu kudi mâyi mine adibu belamu. Bible udi ufuanyikija mateta ne ntatu ku diosha dia dibungu, bualu bidi bileja ne: tudi bantu ba mushindu kayi. Eyowa, Bible udi wakula nangananga bua mateta a ditabuja dietu, kadi mu mushindu mukuabu, bidiye wamba bidi bipetangana ne mateta makuabu. (Yakobo 1:2-4) Bualu bua dikema, mateta makuabu makole atu bansonga bapeta adi mua kuluila munda mua tshisumbu.

Nansha muanebe ukadi nsonga umueneka mukole mu nyuma, udi mua kuikala uluangana munda muende ne mutshima muabuluke. (1 Bakelenge 18:21) Tshilejilu, Megan wakapeta ngenyi ya bena panu ivua ifumina kudi bansonga bakuabu bavua balua ku Nzubu wa Bukalenge:

“Bakandobesha kudi bansonga tshisumbu bavua bamona Buena-Kristo buikale butondesha ne buikale bupangisha masanka. Bavua bamba mêyi bu aa: ‘Pandi nkumbaja anu bidimu 18, ndi ndekela bulelela,’ anyi ne: ‘Nkadi nsua kubilekela.’ Bavua bepuka bansonga bavua kabayi bitaba bivuabu bamba, bababikila ne: bansantu.”

Bitu bilomba anu muntu umue anyi babidi badi ne lungenyi lubi bua bidi bishala kudiyilabi nkayabi. Bantu badi mu dingumba batu benza misangu mivule malu adi ba bungi ba kudibu benza. Butatakane ne dikamakama bidi mua kudiatakaja meji ne bikadilu bimpe. Mu matunga mavule, muakenzeka malu a dibungama kudi bansonga bena Kristo bavua badibuejakaje mu bilumbu bualu bavua balonde musumba wa bantu.

Bulelela, bansonga badi dijinga ne kupeta balunda bimpe badibu mua kusomba nabu. Mmunyi muudi wewe muledi mua kubambuluisha? Tuma ntema mikole ku mushindu udibu bajikija lutetuku, ne longolola malu adi asankisha bantu ne dîku diebe anyi ne bakulumpe ne bansonga pamue. Udienzeje bua kumanya balunda ba muanebe. Ubabikidisheku bua kudia biakudia pamue anyi bua kuelaku nabu muyuki dilolo kampanda. (Lomo 12:13) Kankamija muanebe bua kuenzaye mudimu kampanda muimpe, bu mudi kulonga mua kuimba ne tshiombelu kansanga tshia mijiki anyi kulonga muakulu mukuabu peshi kuvudija dimanya dikuabu. Mu bualabale kampanda, udi mua kuenzela mudimu eu kumbelu bualu kakutu njiwu ya bungi to.

Kulonga kalasa kudi mua kuikala bukubi

Padi nsonga uya mu kalasa, udi mua kuteka manaya pa muaba wawu. Loli (mamu kampanda udi muenze mudimu wa mutangidi wa tshilongelu kampanda tshinene munkatshi mua bidimu 20) udi wamba ne: “Ndi mumone muvua bansonga ba bungi Bantemu baya mu tulasa tuabu. Bavule bavua ba kuela kalumbandi bua ngikadilu yabu, kadi bakuabu kakuvua mushindu wa kubasunguluja ne balongi bakuabu to. Bavua bashiya tshilejilu tshimpe ng’aba bavua bangata tulasa tuabu ne mushinga. Ndi mua kubela bikole baledi bua batabalele bikole mudi bana babu balonga tulasa tuabu, badienzeje bua kumanya balongeshi babu ne baleje bana babu ne: kulonga bimpe mu kalasa ne kuikala ne ngikadilu muimpe kudi ne mushinga. Bakuabu badi mua kulonga bimpe ne meji a bungi, kadi bonso badi mua kufika ku bipeta bidi bisankisha ne kubanemekabu kudi balongeshi babu.”

Kulonga kalasa kudi kabidi mua kuambuluisha bansonga bua kudiundabu mu nyuma. Kudi mua kubalongesha bibidilu bimpe bia dilonga, kukanda lungenyi, ne dimanya kuambula majitu. Kakuyi mpata, dimanya kubala bimpe ne dikuata ngenyi didi mua kubakankamija bua kulua balongi ne balongeshi bimpe ba Dîyi dia Nzambi. (Nehemiya 8:8) Midimu ya mu kalasa ne dilonga diabu dia malu a mu nyuma bidi mua kuambuluisha bua kuteka manaya pa muaba muakumbanyine.

Mpokolo wa lumu bua baledi ne bua Yehowa

Mu ditunga dia Grèce dia kale, mufumbi ne mulengeji bavua batua bonso biala pa mabungu. Bia muomumue, pa tshibidilu mu dîku mutu bantu babidi badi baludika bana. Buonso buabu, tatu ne mamu, badi baludika mutshima wa muana, nenku mu ngakuilu wa mu tshimfuanyi nuenu bonso nudi “batue muana tshiala.” Anu bu muenji wa mabungu anyi mulengeji mupiluke, nudi mua kudisua bua mudimu wenu wa kuvuija nsonga ulua muntu wa nsongo ne muntu mulenga.​—Nsumuinu 23:24, 25.

Dikumbana dia mudimu eu mukole nedilondeshile nangananga mushindu unuvua baludike mutshima wa muana. Ne ditekemena dionso, nenuikale mua kuamba ne: ‘Mukenji wa Nzambi wende udi mu mutshima wende; biendedi biende kabiena biselemuka.’ (Musambu 37:31) Mutshima wa muana udi ne mushinga mupite, nenku ki ngua kulekelela kauyi muludika to.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 8 Baledi bakuabu batu babadila bana babu ba mu maboko Bible. Dîyi dipole ne ngenzelu udi ufila disanka eu bidi mua kulela munda mua muana dijinga dia kuikala kubala mu matuku ende onso a muoyo.

^ tshik. 9 Tudi bashintulule mêna makuabu.