Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Nsombelu wa mu kamponya ka bena tshimuangi

Nsombelu wa mu kamponya ka bena tshimuangi

Nsombelu wa mu kamponya ka bena tshimuangi

BUEBE wewe, “kamponya ka bena tshimuangi” kadi mua kuikala mushindu kayi? Utu ukadiku mumone kamue anyi? Kamponya ka bena tshimuangi katu mushindu kayi?

Pavuabu bafunda tshiena-bualu etshi, kuvua tumponya tua bena tshimuangi 13 ku Ouest kua ditunga dia Tanzanie. Bantu batue ku 500 000 ba mu matunga makuabu a mu Afrike bavua bamuangale bua mvita bavua babambuluisha kudi mbulamatadi wa Tanzanie ne HCR (Haut–Commissariat des Nations unies pour les réfugiés). Nsombelu wa mu kamponya utu mushindu kayi?

Difika mu kamponya

Nsongakaji kampanda wa bidimu dikumi ne bia mu njila (diende Kandida) udi umvuija tshivua tshienzeke pavua yeye ne dîku diabu bafikemu kukadi bidimu bikese mpindieu: “Bakatupesha karte ka kuangata naku bintu kikale ne nimero, ne bakatuma dîku dietu mu kamponya ka Nyarugusu. Patuakafikamu tuakapeta nimero wa nzubu ne wa musesu. Bakatuleja muaba utuvua mua kutapa mitshi ne bisonsa bua kuibaka kazubu ketu. Tuakatuta madioto. Bena HCR bakatupesha ntenta utuakela kuulu. Uvua mudimu mukole, kadi tuvua ne disanka pakajika kazubu ketu.”

Batu bangata bintu ne karte mu Disatu dionso dia panyima pa mbingu ibidi. Kandida udi utungunuka ne: “Tutu tuela mulongo bua kuangata biakudia bidi bena HCR babanya.”

Muntu utu upeta tshinyi bua dituku dimue?

“Batu bapesha muntu ne muntu makopo 3 a bukula bua matala, dikopo dimue dia nkunde, grame 20 ya nsoya, nkutu 2 ya mafuta a kulamba nawu, ne grame 10 ya luepu. Misangu mikuabu batu batupesha mulungu wa nsabanga bua tuetu kuenza nawu ngondo mujima.”

Netuambe tshinyi bua mâyi mimpe? Atuku anyi? Mamu mukuabu (diende Riziki) udi wamba ne: “Eyowa, badi bakoka mâyi mu milonda mu misulu idi pabuipi apu ne buwuja mbungulu (ya kulamina mâyi). Badi bela buanga bua klore mu mâyi kumpala kua kuatuma miaba ya bungi idibu baasunyina. Tshibi tutu anu tuditatshisha bua kusabisha mâyi kumpala kua kuanua bua kuepuka masama. Tutu tuenza mudimu kutuadijila ku dinda too ne ku dilolo, tusuna mâyi ne tusukula bilamba miaba itudi tuasunyina. Tudi mua kupeta anu mbeketshi umue ne tshitupa wa mâyi ku dituku.”

Wewe muendakane mu kamponya kamue, udi mua kumona tulasa tupuekele ne tua bikadilu. Mudi mua kuikala ne tulasa tua bakulumpe tulongayi mu kamponya aka. Pambelu pa kamponya aka padi nzubu wa bampulushi ne biro bia mbulamatadi bua kukakuba. Kudi mua kuikala tshisalu tshinene tshidi ne tutanda tukese tukese mudi bena tshimuangi aba mua kupeta bisekiseki, bimuma, mishipa, nzolo ne biakudia bikuabu. Bamue bena mu musoko batu balua kupanyisha bintu mu tshisalu. Kadi bena tshimuangi aba batu bapetela mfranga ya kusumba bintu kuepi? Bamue batu badima ka budimi ka bisekiseki ne babipanyisha mu tshisalu. Bakuabu batu bapanyisha ndambu wa bukula anyi wa nkunde idibu babapesha bua kumona mua kusumba munyinyi anyi bimuma. Bulelela, kamponya kadi anu bu musoko munene, kadi ki mbu kamponya to. Udi mua kumona bamue mu tshisalu baseka ne basanka, benze anu bu bavua mu matunga abu.

Wewe mufike ku lupitadi, munganga umue udi mua kukuambila ne: kudi miaba mishilangane mu kamponya amu idibu buondopila masama makese; masama a tshintuluntulu ne makuabu manene badi bawondopa ku lupitadi. Katuena mua kupua muoyo maternite adi mu lupitadi elu to, bualu bena tshimuangi 48 000 badi mu kamponya aka badi mua kuikala balela bana batue ku 250 ku ngondo yonso.

Badishibue bimpe mu nyuma

Mu buloba bujima, Bantemu ba Yehowa badi mua kuikala badiebeja bua nsombelu wa mu nyuma wa bana babu badi basombele mu tumponya tua mu Tanzanie. Bantemu bonso basanga badimu badi batue ku 1 200, bikale mu bisumbu 14 ne tusumbu 3. Badi bishi?

Mu malu a kumpala avua bena Kristo bena tshisumi aba benze pavuabu bafike mu tumponya, muvua bua kulomba kaba ka kuashila Nzubu wa Bukalenge. Bualu ebu buvua ne bua kuambuluisha bena tshimuangi bua kuikala ne muaba uvuabu mua kupetela Bantemu ne muaba uvuabu mua kubuela mu bisangilu biabu bia ku lumingu. Mu kamponya ka Lugufu mudi bisumbu 7, ne bena Kristo bonso badi benza mudimu badi 659. Mu bisangilu biabu bia mu Dia lumingu, bungi busanga bua bantu ba mu bisumbu ebi 7 butu bufika ku 1 700.

Bantemu ba mu tumponya tuonso batu ne disanka dia kubuela mu mpuilu ne mpungilu minene. Pakenzabu mpungilu wa distrike wa kumpala mu kamponya ka Lugufu, bantu 2 363 bakabuelamu. Bantemu bakenza muaba wa kutambuila pambelu ku luseke lua muaba uvuabu benzela mpungilu. Bakumbula tshina, ne kuadijamu ntenta bua kulama mâyi. Bana betu ba balume bavua basuna mâyi ku musulu uvua mu mutantshi wa kilometre bu ibidi, balua baambule pa makalu. Bakatua kupingana misangu ya bungi bualu bavua bambula litre 20 musangu wonso. Balumbidi ba batismo, bavuale bilamba bikumbanyine, bakela mulongo bua kutambushibua. Bungi buabu busanga bantu 56 bakatambushibua. Muanetu mukuabu muena mudimu wa ku dîba ne ku dîba uvuabu bele nkonko mu mpungilu au wakamba ne: uvua ulombola malonga a Bible ne bantu 40. Banayi ba kubavuaye ulonga nabu bakatambula mu mpungilu au.

Biro bia Bantemu ba Yehowa mbilongolole bua batangidi bena ngendu bikale balua kukumbula bisumbu pa tshibidilu. Umue wa ku batangidi bena ngendu aba udi wamba ne: “Bana betu badi ne tshisumi mu mudimu wa kuyisha lumu luimpe. Badi ne budimi bunene bua kuyisha, ne mu tshisumbu tshikuabu Ntemu yonso udi wenza mêba bu 34 ku ngondo mu mudimu eu. Ba bungi badi balongesha bantu batanu anyi bapite apa Bible. Mpanda-njila kampanda [muena mudimu wa ku dîba ne ku dîba] wakamba ne: kamponya kavua muaba muimpe mutambe wa kuyishila. Bantu badi mu tumponya etu batu banyisha mikanda yetu bikole.”

Mmunyi mutu mikanda ya malu a Bible ifika mu tumponya? Biro bitu biyituma ne kawulu ku Kigoma, tshimenga tshidi ku Est kua Dijiba dia Tanganyika. Kuinaku bana betu badi bapeta mikanda ne bayitumina bisumbu. Imue misangu badi bafutshila mashinyi a kambela ne baya kufila buobu nkayabu mikanda mu tumponya tuonso. Luendu elu lutu luangata matuku matue ku asatu anyi anayi mu njila mikole.

Diambuluisha dia bintu bia kudikuatshisha nabi

Bantemu ba Yehowa ba mu ditunga dia France, dia Belgique ne dia Suisse mbambuluishe bikole bena tshimuangi badi mu tumponya etu. Bamue ba kudibu bakalua kuendakana mu tumponya etu mu Tanzanie ne dianyisha dia bena malu a midimu ya malu a munda mua ditunga ne dia bena HCR. Bantemu ba ku Mputu bavua basangishe bungi kabuyi kubala bua mabele a nsoya, bilamba, bisabata, mikanda ya balongi ne nsabanga. Bakafila bintu bionso ebi bua babiabanyine bena tshimuangi bonso, mu diumvuangana ne dîyi dia mu Bible edi: ‘Patudi bamanye mua kuenza, tuenzelayi bantu bonso bimpe, kadi tutambe kuenzela bena dîku dia bena kuitabuja bimpe.’​—Galatia 6:10.

Bintu ebi biakakuatshisha bena tshimuangi ba bungi ne kupatula bipeta bimpe menemene. Bena mu Kasumbu kaleji mpala ka bena Tshimuangi ba mu kamponya kampanda bakaleja dianyisha diabu mu mêyi aa: “Mu dîna dia bena tshimuangi bonso, tudi ne disanka dia kunuela tuasakidila bua diambuluisha didi bulongolodi buenu bufile misangu isatu . . . Bilamba mbiambuluishe balume, bakaji ne bana 12 654, kusakidila ne bana batshidibu balelelaku . . . Bena tshimuangi ba mu kamponya ka Muyovozi badi mpindieu 37 000. Bungi busanga bua bantu 12 654 mbapete diambuluisha, anyi bantu 34,2 pa lukama.”

Mu kamponya kakuabu, bena tshimuangi 12 382 bakapeta pa muntu bilamba bisatu, ne bena mu kamponya kakuabu bakapeta binunu bia mikanda ya mu kalasa ya kulonga nayi mu tulasa tupuekele, tua bikadilu ne miaba ya dilamina bana. Mutangidi wa bintu wa HCR wa mu tshitupa kampanda tshia ditunga wakamba ne: “Tudi ne dianyisha dia bungi bua bintu binudi bafile [bidi biambuluisha] bena tshimuangi badi mu tumponya. Dikuatshisha dia ndekelu dituvua bapete divua dia kontenere 5 ya mikanda ya tulasa, idi bena mudimu betu babanyine bena tshimuangi. . . . Tuasakidilayi wa bungi.”

Nansha bikandakanda bia mu ditunga biakakula bua diambuluisha diakafilabu adi. Tshiena-bualu kampanda tshia tshinga tshikandakanda tshia mu dia 20 Lumungulu 2001 tshivua tshiamba ne: “Difika dia bilamba bia bena tshimuangi ba mu Tanzanie.” (Sunday News) Tshikandakanda etshi tshia dia 10 Luishi 2002, tshiakamba ne: “Bena tshimuangi badi banyisha bintu bifila ebi bualu bana bakuabu bavua balekele kalasa bua dipangila dia bilamba, mpindieu badi baya mu kalasa pa tshibidilu.”

Nansha mudibu batata ki mbapangile diambuluisha to

Bua bena tshimuangi ba bungi, bidi bilomba bu tshidimu tshijima bua kuibidilangana ne nsombelu mupiamupia wa mu kamponya. Kabena ne bintu bia bungi to. Bantemu ba Yehowa badi mu tumponya etu badi benza mêba a bungi mu diyisha bena tshimuangi nabu lumu luimpe lua busambi lua mu Bible. Badi bambila bantu bua buloba bupiabupia, muikala bantu bonso ne bua ‘kuangata miele yabu ya mvita, kuyifula nkasu ya kudima nayi; kuangata mafuma abu, kufula miele ya kulengeja nayi matamba a mionji ya tumuma tua mvinyo. Tshisamba tshikuabu tshia bantu katshiakubisha muele wa mvita bua kuluisha nawu tshinga tshisamba; kabakuyila lungenyi lua kuluangana nalu mvita kabidi.’ Mu tshikondo atshi ‘muntu ne muntu neashikame muinshi mua muonji wende wa tumuma tua mvinyo ne muinshi mua mutshi wende wa mfigi; kakuakuikala muntu wabakuatshisha buôwa; bualu bua mukana mua Yehowa wa misumba muakuamba nunku.’ Mbimueneke patoke se: ne dibenesha dia Nzambi, ebu nebuikale buloba buikale kabuyi ne tumponya tua bena tshimuangi to.​—Mika 4:3, 4; Musambu 46:9.

[Tshimfuanyi mu dibeji 8]

Nzubu ya mu kamponya ka Nduta

[Bimfuanyi mu dibeji 10]

Nzubu wa Bukalenge wa mu Lukole (ku dia balume). Badi batambuisha bantu mu Lugufu (kuinshi)

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Mpungilu wa distrike mu kamponya ka Lugufu