Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Kabadi Kakulu kadi kabingisha ntendelelu mulelela “mu buloba bua Alalata”

Kabadi Kakulu kadi kabingisha ntendelelu mulelela “mu buloba bua Alalata”

Kabadi Kakulu kadi kabingisha ntendelelu mulelela “mu buloba bua Alalata”

Tatu kampanda (ukadi ne nsuki mitoke) wa bana basatu wa mu ditunga dia Arménie mmuimane kumpala kua Kabadi Kakulu ka ditunga diabu. Budikadidi buende ne bua bena Kristo nende ba bungi budi mua kukepela. Banzuji badi bateleja mudiye utela mêyi a mu Bible bua kumvuija malu adiye witabuja. Bua kumvua mushindu uvua dilumbulula edi difikishe ntendelelu mulelela ku ditshimuna dinene mu ditunga adi, tuanji kukonkonona malu akafikisha ku ditshimuna adi.

DITUNGA dia Arménie didi ku dia balume kua ditunga dia Turquie ne kuinshi kua mulongolongo wa Mikuna ya Caucase. Nditunga dia bantu bapite pa miliyo isatu. Wewe muikale mu Erevan (tshimenga tshikulu tshia ditunga edi), udi umona nsongo ibidi ya Mukuna wa Alalata idi ikemesha bikole, muaba utu bantu bamba ne: ke uvua buatu bua Noa bulue kutudila kunyima kua Mvula mukole wakaloka pa buloba bujima.​—Genese 8:4. *

Bantemu ba Yehowa mbenze mudimu wabu wa bena Kristo mu Arménie katshia ku tshidimu tshia 1975. Kunyima kua ditunga dia Arménie dimane kupeta dipanda difumine kudi U.R.S.S. wa kale mu tshidimu tshia 1991, bakenza Tshipangu tshia Mbulamatadi tshia Malu a Bitendelelu bua kufundisha bitendelelu ku mikanda ya mbulamatadi. Kadi tshipangu etshi tshiakabenga misangu ne misangu bua kufundisha Bantemu ba Yehowa ku mikanda ya mbulamatadi, nangananga bua tshilumbu tshia mudi bena Kristo babenga kubuelakana mu malu a tshididi. Ke bualu kayi, kubangila mu tshidimu tshia 1991, mbabande bansonga ba mu Arménie bapite pa 100 ne bele ba bungi ba kudibu mu buloko bua ngikadilu wabu mushindamene pa Bible pa bidi bitangila mudimu wa busalayi.

Bena tshipangu etshi bakalomba kabidi biro bia prokirere wa mbulamatadi bua kukonkonona malu a ntendelelu a Lyova Margaryan, mukulu muena Kristo ne mulumbuludi muena mudimu wa dilambu, uvua wenza mudimu mu kumpanyi wa malu a nzembu wa mu ditunga diabu. Ndekelu wa bionso bakakosela muanetu Margaryan tshibawu bilondeshile kanungu ka 244, ka mu mikenji ya bena U.R.S.S. ya mu tshikondo tshia mukalenge Khroushchev ivuabu bele bua kunyanga mudimu wa Bantemu ba Yehowa ne ya bitendelelu bikuabu ne ndekelu wa bionso kuyimanyika.

Bilondeshile mukenji au, kulongolola anyi kulombola tshitendelelu kampanda, tshidi tshishimakaja ne: tshidi tshiyisha malu a Nzambi, eku tshikale ‘tshikoka bansonga mu bisangilu bia ntendelelu udi kayi ne mikanda’ ne ‘tshisaka benatshi bua kubenga majitu abu a buena-ditunga’ nkubunda tshibawu. Prokirere wakimanyina pa dikalaku dia bana batekete mu bisangilu bivua muanetu Margaryan ulombola mu tshimenga tshia Metsamor bua kujadika mêyi ende. Prokirere wakamba kabidi ne: muanetu Margaryan uvua muenzeje bana ba mu tshisumbu ku bukole bua babenge mudimu wa busalayi.

Dilumbulula didi dituadija

Dilumbulula diakatuadija mu Ditanu dia matuku 20 a ngondo wa muanda-mutekete tshidimu tshia 2001 ku kabadi ka distrike dia Armavir kalombola kudi Nzuji Manvel Simonyan. Dilumbulula adi diakatungunuka too ne mu ngondo wa muanda-mukulu. Pavua bantemu ba tshilumbu atshi bajadika malu, bakalua kuamba ndekelu wa bionso ne: bena mudimu ba dikebulula malu a mu mifuintshifuintshi ba mbulamatadi (uvuabu babikila kumpala ne: KGB) bavua babambile amue a ku malu a kubanda nawu muanetu Margaryan akafundabu ne babenzeje bua kutua tshiala pa mikanda ayi. Munga musangu, muntu mukaji kampanda wakamba ne: muena KGB munga uvua mumuenzeje ku bukole bua kuamba ne: “Bantemu ba Yehowa badi baluisha mbulamatadi wetu ne tshitendelelu tshietu.” Muntu mukaji eu wakamba ne: kavua mumanye Ntemu wa Yehowa nansha umue to, kadi uvua anu umvua bababanda ne malu ku televizon wa Mbulamatadi.

Pakafika dîba dia muanetu Margaryan kuakula, wakamba ne: bana batekete badi babuela mu bisangilu bia Bantemu ba Yehowa batu babuelamu ne dianyisha dia baledi babu. Wakamba kabidi ne: Dienza mudimu wa busalayi ndipangadika dia muntu nkayende. Nkonko ya prokirere yakatungunuka munkatshi mua matuku a bungi. Muanetu Margaryan wakandamuna nkonko ivua itangila malu avuaye witabuja ku diambuluisha dia Bible, eku prokirere muikale utangila mvese ivuaye ufila mu Bible wende.

Mu dia matuku 18 a ngondo wa tshitema tshidimu tshia 2001, nzuji wakamba ne: Margaryan “kavua ne tshilumbu to,” ne “kavua ne kalumbu nansha kamue kavuaye mubunde” mu mudimu wende to. Luapolo kampanda luvua lulonda tshilumbu etshi luakapatuka mu tshikandakanda tshia Associated Press. Luvua luamba ne: “Mulombodi mukuabu wa Bantemu ba Yehowa wa mu Arménie uvua mubinge lelu mu malu avuabu bamubanda nawu. Bavua bamubanda ne: uvua witabijija bantu malu ku bukole ne wenzeja bansonga bua kubenga mudimu wa busalayi. Kunyima kua ngondo ibidi ya dilumbulula, banzuji bakamba ne: kakuvua bijadiki bikumbane bia kupisha nabi Levon Markarian [Lyova Margaryan] to. Bavua mua kumufundila bidimu bitanu bia buloko. . . . Nansha mudi mêyi ne mikandu a mu Arménie anyisha budikadidi bua ntendelelu, mbikole bua bitendelelu bipiabipia kudifundisha ku mikanda, ne mikenji idi itamba kuanyisha Ekeleziya wa Bapostolo wa mu Arménie.” Mu ngumu yakapatula Bulongolodi bua Bukubi ne Diumvuangana mu Mputu (OSCE) mu bikandakanda ne ku tudiomba mu dituku dia 18 dia ngondo wa tshitema wa mu 2001, bakamba ne: “Nansha mutudi tusankidila nkoselu wa tshilumbu atshi, bena OSCE badi batungunuka ne kunyingalala bua muvua tshilumbu atshi tshiye kudi banzuji diakamue.”

Tshilumbu tshidi tshitungunuka

Nansha nanku, ba-prokirere bakalombesha tshilumbu atshi tshiakabidi, tshiotshi kuenza ngondo mikuabu inayi. Ku ntuadijilu kua tshilumbu atshi, pakafika tshikondo tshia muanetu Margaryan kujadika malu, lukonko lua kumpala luakamuelabu luakafumina kudi nzuji mukuabu uvua munkatshi mua bavua balumbuluisha. Pakabanga muanetu Margaryan kuandamuna, nzuji uvua ulombola wakamukosa ku mêyi ne kumulubakaja. Pashishe, kakalekela muanetu Margaryan bua kujikijaye kuandamuna lukonko nansha lumue to. Nzuji eu wakumbusha kabidi nkonko ya bungi ivuabu bele muanetu kudi bavua bamuakuile pa mukanda wa milubu kayi wamba tshivuaye muyumbushile nanku to. Munkatshi mua dilumbulula adi, bena bitendelelu ba tshisumisumi tshia patupu bavua kabayi basue Bantemu ba Yehowa bakuula mu nzubu wa kabadi aku tente, bapenda anu kupenda muanetu Margaryan. Kunyima kua dilumbulula adi, bakafila milubu ya bungi ya dishima ne mikonyangaja ivua itangila dilumbulula adi ku televizion. Tshilejilu bavua bamba ne: muanetu Margaryan uvua muitabe yeye nkayende dipila diende.

Bu munkatshi mua dilumbulula nanku, nzuji mulombodi wa banzuji basatu bavua balumbuluisha abu kupatula mukanda uvua mupapuishe babandidi, uvua mufumine kudi Tshipangu tshia Ditunga tshia Malu a Bitendelelu, ulomba biro bia prokirere bua kuangatshila muanetu Margaryan mapangadika mabi. Bualu abu buakatonda bantu ba mu matunga makuabu bavua babandila dilumbuluisha dia tshilumbu atshi, bualu mu dilomba dia ditunga edi bua kuikaladi padi dimue dia ku matunga adi enza Tshipangu tshia ku Mputu, ditunga dia Arménie divua dianyisha dishindika “bua kujadika ne: bena Ekeleziya anyi bitendelelu bionso, nangananga ebi bidibu bamba ne: ‘ki mbia bankambua,’ badi ne bua kutendelela kakuyi kansungasunga.”

Pakatungunuka tshilumbu atshi mu mbingu yakalonda, nsombelu wakatamba kukola. Baluishi bakatungunuka ne kukengesha ne kuluisha Bantemu ba Yehowa munda ne pambelu pa nzubu wa kabadi. Bavua bakuma Bantemu bakaji miseba pa mikolo. Pakatutabu Ntemu kampanda ne kubengaye kupingaja pende, bakamukuma bintu mu muongo ne kubuelaye too ne mu lupitadi.

Anu mu tshine tshikondo atshi, bakateka nzuji mupiamupia bua kulumbuluishaye tshilumbu atshi. Nansha muakenza bamue bavua babandila dilumbulula adi muabu muonso bua kutshingisha mulumbuluidi wa Bantemu, mulombodi mupiamupia eu wakalama bulongame, kuambilaye too ne bampulushi bua kukuata muntu mukaji mukuabu uvua wenza mutoyi mu nzubu wa kabadi ne ufunyina mulumbuluidi au.

Badi baya ne tshilumbu ku Kabadi kakulu

Ndekelu wa bionso, mu dia matuku 7 a ngondo muisatu wa tshidimu tshia 2002, kabadi kakuabu kavuabu bakebe kakanyisha mushindu uvua kabadi ka kumpala kakose tshilumbu atshi. Tshiakakemesha ntshia se: dituku dimue kumpala kua kumanyishabu dikosa dia tshilumbu atshi, Tshipangu tshia Ditunga tshia Malu a Bitendelelu tshiakafua. Balumbuluidi bakalombesha tshiakabidi tshilumbu atshi ku Kabadi Kakulu ka mu Arménie. Mpindieu ba-prokirere abu bakalomba banzuji bua bapingaje tshilumbu atshi bua batshilumbuluishe tshiakabidi bua “kuangatabu dipangadika dimanyike dia dipila.”

Kasumbu ka banzuji basambombo, kalombola kudi Nzuji Mher Khachatryan kakadisangisha pa dîba dia 11 wa dinda mu dia 19, ngondo muinayi mu tshidimu tshia 2002. Mu mêyi ende a ntuadijilu, umue wa ku ba-prokirere wakaleja kanyinganyinga kakole kavuaye naku bua muvua tubadi tubidi tua kumpala tupange kukuata muanetu Margaryan ne tshilumbu. Kadi musangu eu banzuji banayi bakakosa prokirere dîyi ne kumuelabu nkonko. Nzuji umue wakamba prokirere patoke bua muvuaye ukeba kunyanga lungenyi lua banzuji pavuaye mutele diyisha ne dibenga kuikala ku mikanda dia Bantemu ba Yehowa mu luapolo luende bua kupisha muanetu Margaryan, pabi nansha bumue bua ku malu aa kabuvua nansha bushipa kanungu ka 244 to. Nunku nzuji au wakabikila bivua prokirere au muenze ne: “dikengeshangana pa kuelangana tshilumbu tshia dishima pambidi.” Nzuji mukuabu wakatela bilumbu bishilangane bia ku tubadi tua ku Mputu kuvuabu banyishe Bantemu ba Yehowa bu “tshitendelelu tshimanyike” tshidi ne bua kukubibua kudi Tshipangu tshia Manême a Bantu tshia ku Mputu. Tshikondo atshi, nsaserdose kampanda uvua mu nzubu wa kabadi wakabanda Bantemu ba Yehowa ne: badi batapulula bena ditunga. Banzuji bakamuambila bua kupuwaye.

Pashishe banzuji bakangata Lyova Margaryan bua kuyukila nende pa luseke pambelu, bualu buvua banzuji ba ku Kabadi Kakulu aku kabayi banji kuenza to. Muanetu Margaryan wakafila bujadiki buimpe menemene pa bidi bitangila ngikadilu wa buena-Kristo utu nende Bantemu ba Yehowa mu malu a bungi. (Mâko 13:9) Kunyima kua bamane kuelangana meji kakese, banzuji bakapingana ne kuitababu dipangadika dia se: “kavua ne tshilumbu” to. Muanetu Margaryan wakapeta budikadidi patoke. Mu dipangadika diabu diakangatabu, banzuji bakamba ne: “Mudimu [wa Lyova Margaryan] kawena mushipe mukenji nansha umue mu idiku, ne dimufunda nunku didi dibengangana ne Kanungu ka 23 ka mu Mikenji ya mu Arménie ne Kanungu ka 9 ka mu Tshipangu tshia ku Mputu.”

Bipeta bia dipangadika

Bu bibandabanda ebi biye kumpala, bivua mua kuikala bifikishe difunda Bantemu, bakulu bakuabu ba mu bisumbu bia mu ditunga dia Arménie dijima ku bilumbu. Diakalenga, dipangadika ditoke diakangata Kabadi aku diakajima kapia katshivua ku tshibalabala. Dipangadika dibi divua kabidi mua kuikala ditamba dia kuapuka nadi bua kutungunuka ne kubenga kufunda Bantemu ba Yehowa ku mikanda ya mbulamatadi. Diakalenga, Kabadi Kakulu nkakose ditamba edi.

Matuku adi kumpala nealeje bikalabu mua kuanyisha bua kufunda Bantemu 7 000 badi mu ditunga edi ku mikanda ya mbulamatadi anyi kubenga kubafunda. Patudi tuakula apa, ntendelelu mulelela utshidi anu kuoku ne udi uya mutangile kumpala mu “buloba bua Alalata.”

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 3 Ebu mbumue bua ku malu atu asaka bena mu Arménie bua kulamakaja ditunga diabu ne Mukuna wa Alalata. Mu bikondo bia kale, Arménie uvua bukalenge bunene ne mikuna eyi ivua mu buloba buabu. Ke bualu kayi mu Yeshaya 37:38 Bible wa Septante wa mu tshiena-Gelika udi ubikila “buloba bua Alalata” ne: “Arménie.” Mpindieu Mukuna wa Alalata udi mu Turquie pabuipi ne ku Mukalu wende wa ku Est.

[Tshimfuanyi mu dibeji 12]

Lyova Margaryan udi ulumbulula

[Tshimfuanyi mu dibeji 13]

Muanetu Margaryan ne dîku diende