Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tatien uvua mubingishi wa bulelela anyi mutontolodi?

Tatien uvua mubingishi wa bulelela anyi mutontolodi?

Tatien uvua mubingishi wa bulelela anyi mutontolodi?

MUPOSTOLO Paulo wakadisangisha ne bakulu ba mu tshisumbu tshia Efeso pakavua luendu luende luisatu lua bumisionere lutua ku ndekelu. Wakabambila ne: “Ndi mumanye ne: pangaya, nyama ya lonji neibuele munkatshi muenu, inyangakaje tshsumbu. Munkatshi muenu nemujuke kabidi bantu bakula malu a dishima, bua kukoka bena ditaba bua babalonde.”​—Bienzedi 20:29, 30, MMV.

Anu bu muvua Paulo muambe, malu akashintuluka ne butontolodi buakabuela mu bidimu bia 100 bikondo bietu ebi. Tshilejilu, kuakapatuka tshisumbu tshia bena malu a Nzambi mabuejakaja ne a nkindi (tshivuabu babikila ne: gnostisisme) akatekesha ditabuja dia bamue bena Kristo. Bena tshisumbu etshi bavua bitabuja ne: bintu bidi kabiyi bimueneka mbimpe, bidi bimueneka mbibi. Bu muvuabu bela meji ne: mubidi wetu eu ntshintu tshibi, bavua babenga kusela ne kulela, bamba ne: au mmalu a Satana. Bamue ba kudibu bavua bamba ne: bu mudi muntu muikale ne bitupa bibidi: tshidi katshiyi tshimueneka tshikale tshimpe, malu adi tshibidi (mubidi) tshienza kaena ne bualu to. Biakabafikisha ku diela kalele mu malu avuabu benza; bavua babenga masanka onso anyi benza benzelamu malu a mubidi. Bantu aba bavua bamba ne: lupandu luvua lufuma ku didimanya bimpe dia muntu, kabayi banyisha bulelela bua Dîyi dia Nzambi to.

Ntshinyi tshivua bena Kristo ba ku dîna benze pakapatuka tshisumbu etshi? Bamue bamanyi ba mukanda bakabenga malongesha a dishima a tshisumbu etshi, kadi bakuabu bakaitaba. Tshilejilu, Irénée wakaluangisha malongesha a batontolodi aa matuku a bungi. Bavua bamulongeshe kudi Polycarpe, muntu uvua ne bapostolo. Polycarpe wakambila bantu bua kulonda malongesha a Yezu Kristo ne bapostolo bende. Kadi nansha muvua Florinus, mulunda wa Irénée mupete malongesha aa, wakitaba malongesha a mulongeshi munene wa buena-gnostisisme: Valentin. Abi bivua bikondo bia ndululu.

Malu akafunda Tatien, mufundi wa mu bidimu bia 100 adi aleja bimpe nsombelu uvuaku tshikondo atshi. Tatien uvua muntu wa mushindu kayi? Mmushindu kayi wakaluaye muena Kristo wa ku dîna. Ntshinyi tshiakenza Tatien ne butontolodi bua mu tshikondo atshi? Malu akambaye bua butontolodi ebu ne akenzaye bidi bipesha bakebi ba bulelela ba lelu dilongesha dinene.

Dibala “imue mikanda ya kubabende”

Tatien uvua muena mu ditunga dia Syrie. Wakalua kumanya bena Gelika ne bena Lomo bimpe bualu uvua wenza ngendu ya bungi ne ubala bikole. Wakaya mu Lomo bu ngamba-malu muendakanyi. Kadi pakafikaye mu Lomo, lungenyi luende luakaya ku malu a bena Kristo. Wakabanga kudisanga ne Justin Martyr, kuluaye pamuapa mulongi wende.

Mu muyuki uvua uleja muakaluaye muena Kristo wa ku dîna, Tatien wakamba ne: “Mvua nkeba mushindu wa kumanya bulelela.” Pavuaye umvuija muvuaye umona Mifundu, wakamba ne: “Ngakabala imue mikanda ya kubabende, ya kale menemene ku ya bena Gelika, kadi mmimpe mitambe, kayiyi ne bilema bia buena bidi mu mikanda ya bena Gelika. Ngakitaba mikanda ayi bua mfundilu wayi mupepele, bua diamba malu anu muvuawu menzeke dia bafundi bayi, bua didianjila kumanyisha malu atshivua alua kumpala, bua mêyi malenga adimu, ne bua diakula dia mbulamatadi wa diulu ne buloba udi mu bianza bia Muntu umue.”

Tatien wakambila bantu ba mu tshikondo tshiende bua kukonkonona buena-Kristo bua mu tshikondo tshiende ne kumona mudibu ne malu onso patoke, kabuyi bubuelakanangane bu mudi bumpangano. Mikanda yende idi itulongesha tshinyi?

Mmalu kayi adi mu mikanda yende?

Mikanda ya Tatien idi ileja mudiye mufundi udi ubingisha tshitendelelu tshiende. Kavua musue nansha kakese nkindi ya bampangano. Mu mukanda wende kampanda, Tatien udi wamba mudi bumpangano buikale bubi ne buena-Kristo bua ku dîna buikale buimpe. (Address to the Greeks) Udi utamba kupetula malongesha a bena Gelika mu mikanda yende. Tshilejilu, padiye wakula bua muena nkindi Héraclite, udi wamba ne: “Kadi lufu luakaleja busenji bua muntu eu; bualu pakamukuata disama dia munana, bu muvuaye mulonge manga ne nkindi, wakadilaba tumvi tua ngombe, pakumatu, mubidi wakuminyina, kuelawu milengu milengu, kuluaye kufua.”

Tatien uvua wanyisha bikole dilongesha dia ne: kudi anu Nzambi umue, Mufuki wa bionso. (Ebelu 3:4) Wakamba mu mukanda kampanda bua mudi Nzambi muikale “Nyuma” ne: “Yeye nkayende kêna ne tshibangidilu, Yeye nkayende ke tshibangidilu tshia bintu bionso.” (Address to the Greeks) (Yone 4:24; 1 Timote 1:17) Tatien wakafunda uleja dibenga diende dia kuangata mpingu bua kutendelela Nzambi wamba ne: “Mmunyi mundi mua kubikila bipese bia mutshi ne mabue ne: nzambi?” (1 Kolinto 10:14) Uvua wamba ne: Tatu wa mu diulu wakafuka Dîyi (anyi Logos) kumpala kua bintu bionso, kuluaye kufuka bintu bidi bimueneka ne diambuluisha dia Dîyi eu. (Yone 1:1-3; Kolosai 1:13-17) Bua dibika ku lufu tshikondo kampanda, Tatien udi wamba ne: “Tudi tuitaba ne: nekuikale dibishibua dia mubidi kunyima kua bintu bionso bimane kujimina.” Bua bidi bitangila tshitudi tufuila, Tatien wakafunda ne: “Kabakatufuka bua kufua to, tudi tufua bua tshilema tshietu tuetu nkayetu. Didikadila dietu ke didi ditushipe; tuetu bavua ne budikadidi tudi balue bapika; mpekatu yakatupanyisha.”

Kadi mushindu udi Tatien umvuija anyima kawena umvuika bimpe to. Wakamba ne: “Bena Gelika wetu, anyima katu upanga kufua to, utu ufua. Kadi kudi mushindu udiye kayi mua kufua. Bikaleye kayi mumanye bulelela bushuwa, udi ufua, ne udi ujimina pamue ne mubidi, kadi ndekelu wa bionso udi ujuka kabidi ne mubidi ku ndekelu wa bukua-panu, upeta dinyoka dia tshiendelele dia lufu.” Katuena tumvua tshivua Tatien usua kuamba menemene muaba eu to. Imue misangu bivua mua kuikala ne: nansha muvuaye witaba amue malongesha a mu Bible, uvua anu musue kusankisha bantu ba tshikondo atshi: usambakaja malongesha a mu Bible ne nkindi ya bampangano.

Mukuabu mukanda wa mushinga wa Tatien ng’eu wa Diatessaron, anyi Harmony of the Four Gospels. Tatien ke muntu wa kumpala wakapetesha ekeleziya ya mu Syrie Evanjeliyo mu muakulu wabu. Tshivua tshintu tshimpe tshitambe, uvua mukuatakaje Evanjeliyo yonso inayi mu mukanda umue. Bavua bamubala mu Ekeleziya wa mu Siriya.

Muena Kristo anyi peshi mutontolodi?

Patudi tukonkonona bimpe mikanda ya Tatien, tudi tumona ne: uvua mumanye Mifundu bilenga ne uvua uyinemeka bikole. Wakaleja muvuaye imulenga wamba ne: “Tshiena nditatshisha bua kulua mubanji to; ndi mbenga malu a busalayi; ndi mukine tshiendenda; tshiena ndimona muenzejibue bua kunanga bubanji bua kuya kuenza mudimu mu buatu; . . . Tshiena ngamba kudishipa bua kupeta lumu to . . . Dîba didi bua bantu bonso, lufu ludi bua bantu bonso, badi mu masanka ne badi mu makenga.” Tatien udi wamba ne: “Benga bukua-panu ne malu a bupale adimu. Ikala ne muoyo bua Nzambi, ne paudi umumanya, ulekele bumuntu buebe bua kale.”​—Matayo 5:45; 1 Kolinto 6:18; 1 Timote 6:10.

Kadi tangila tshidi mukanda mukuabu wa Tatien (udi ne tshiena-bualu ne: On Perfection According to the Doctrine of the Savior) wamba. Mu mukanda eu, udi wamba ne: dibaka mbualu bua Diabolo. Tatien wakapetula dibaka bikole, wamba ne: kusela nkudiela muonji mu nshingu.

Bidi bimueneka ne: kunyima kua lufu lua Justin Martyr (imue misangu mu tshidimu tshia 166 bikondo bietu ebi) Tatien wakenza anyi wakadisanga ne kasumbu ka badikengeshi kabikila ne: Encratite. Bena kasumbu aka bavua bamba bua muntu kudikanda bikole ne kulombola mubidi wende. Bavua babenga mvinyo, dibaka ne bintu.

Dilongesha ditudi tupeta

Bua tshinyi Tatien uvua musesuke, mulekele Mifundu nunku? Wakalua ‘mumvui udi upua muoyo’ anyi? (Yakobo 1:23-25) Tatien wakapanga kubenga malu a dishima ne kukulukaye mu nkindi ya bantu anyi? (Kolosai 2:8; 1 Timote 4:7) Bu muvua bilema bivuaye muanyishe bivua binene, uvua mua kuikala ne tshishi mu mutu anyi?

Nansha diandamuna dikale munyi, mikanda idiye mufunde ne tshilejilu tshiende bidi bileja muvua malu a Nzambi a tshikondo atshi. Bidi bileja mudi nkindi ya bantu mua kutunyanga. Katupu muoyo mubelu wa Paulo wa kuepuka “biakulakula bia bantu badi baluisha ditaba, badiamba ne: tudi ne dimanya, padibu kabayi bamanye.”​—1 Timote 6:20, MMV.