Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Kulonga mushindu wa kuikala ne bukalanga

Kulonga mushindu wa kuikala ne bukalanga

Kulonga mushindu wa kuikala ne bukalanga

PEGGY uvua mumvue muanende wa balume utandisha muakunyende ne dîyi dikole. Kumukonkaye ne: “Udi wela meji ne: au ke mushindu muimpe wa kuakula ne muakunyebe anyi? Tangila mpindieu mudiye mubungame!” Bua tshinyi uvua muambe nanku? Uvua ukeba mua kulongesha muanende bua kuikala ne bukalanga ne kumuleja mua kuangata bakuabu ne mushinga.

Mupostolo Paulo wakakankamija muenzejanganyi nende wa mudimu Timote bua kuikalaye ne “[bukalanga] kudi bantu bonso.” Bu Timote mua kuenza nunku kavua mua kutapa bakuabu ku muoyo to. (2 Timote 2:24) Bukalanga ntshinyi? Mmunyi muudi mua kubupeta? Mmunyi muudi mua kuambuluisha bakuabu bua kuikalabu pabu ne bukalanga?

Bukalanga ntshinyi?

Kuikala ne bukalanga nkumanya mua kujingulula nsombelu udi malu mua kupampalamuka ne kuenza malu anyi kuamba mêyi matambe buimpe peshi malu adi makanyine. Muntu udi ne bukalanga udi mua kumvua mudi bakuabu badiumvua ne udi mua kujingulula tshidi mêyi anyi bienzedi biende mua kubenzela anu bu mudi muntu mua kumvua padi minu yende ilenga tshintu tshidi ne budimbu bulamata, anyi tshidi tshinefuke, tshidi tshiseneja bimpe, tshidi ne luya lukole anyi tshidi ne buoya buoya pambidi. Kadi kuenza nunku kakuena kudiluila nkayaku to; kudi kulomba dijinga dilelela dia kuepuka bua kuamba malu adi atapa bakuabu ku muoyo.

Mu Bible tudi ne tshilejilu tshia muntu uvua kayi ne bukalanga, Gehazi muena mudimu wa Elisha. Mukaji muena Shunema uvua muanende ufumina ku dimufuila mu maboko wakalua kumona Elisha, bua kupeta busambi. Pakamuebejabu bu bikale malu onso avua apita bimpe, wakandamuna ne: “Mbimpe.” Kadi pakasemenaye kudi muprofete, ‘Gehazi wakasemena pabuipi bua kumusakila.’ Elisha wakamba ne: ‘Umulekele bualu bua mutshima wende udi unema bujitu munda muende.’​—2 Bakelenge 4:17-20, 25-27.

Mmunyi muvua Gehazi mua kuenza malu ne tshikisu nunku kayi bukalanga? Mbulelela bua ne: mukaji eu muena Shunema kavua muleje tshivuaye umvua pavuabu bamukonke to. Nansha bantu ba bungi kabatu baleja kudi muntu yonso tshianana tshianana mudibu badiumvua to. Nansha nanku, ku mêsu kuende kuvua mua kuikala kuleja tshivua munda muende mu mushindu kampanda anyi kansanga. Mbimueneke ne: Elisha wakamona tshivua munda mua mukaji au, kadi Gehazi yeye kakamona to, anyi wakasungula bua kubenga kumona. Bualu ebu budi buleja bimpe tshitu tshifikisha ku dipanga bukalanga anyi budimu. Padi muntu wangata mudimu wende ne mushinga wa bungi, mbipepele bua kupangaye kumona anyi kuditatshisha bua majinga a bantu badiye nabu. Udi anu bu kanyemesha wa bise uvua uditatshisha anu bua kufika pa dîba e kubengaye too ne kuimana mu njila bua kuambula bantu.

Bua kuepuka dipanga bukalanga bu Gehazi, tudi ne bua kuenza muetu muonso bua kuikala bimpe ne bantu, bualu katuena bamanye mudibu badiumvua to. Tudi ne bua kuikala misangu yonso tukeba mua kujadika bimanyinu bidi bileja mudi muntu udiumvua ne kumuandamuna ne mêyi malenga anyi kumuenzela bualu buimpe. Mmunyi muudi mua kudilengeja mu bualu ebu?

Umvua mudi bakuabu badiumvua

Yezu uvua mumanye bimpe menemene mua kumona tshivua munda mua bantu ne uvua ujingulula mushindu mulenga wa kubenzela malu mimpe. Dituku dikuabu uvua udia mu nzubu mua mufalese kampanda diende Simona, ke mukaji mukuabu uvua mumanyike mu tshimenga bu “muenji wa malu mabi” kusemena kudiye. Anu bu muvuabi bua mukaji muena Shunema, mukaji eu kavua mupatule dîyi nansha dimue, kadi kuvua malu a bungi a kutabalelela. “Kuvuaye ne kalondo ka manananshi. Kuimanaye kunyima kua Yezu, udidila ku makasa ende, uabolesha ne binsonji, uakupula ne nsuki yende, uatua mishiku, ualaba manananshi.” Yezu wakumvua tshivua bionso ebi biumvuija. Nansha muvua Simona kayi muambe bualu, Yezu uvua mumanye ne: uvua udiambila munda munda ne: “Bu muntu ewu muikale [muprofete] uvua mua kumanya mukaji udi umulenga ewu ne: mmuenji wa malu mabi.”​—Luka 7:37-39, MMM.

Udiku mua kuela meji muvuabi mua kunyingalaja bu Yezu musakile mukaji au, anyi bu yeye muambile Simona ne: “Wewe mupangi! Kuenaku umona ne: mmunyingalale bua mibi yende anyi?” Pamutu pa nanku, ne budimu Yezu wakalondela Simona mufuanu wa muntu uvua mulekele muntu nende kampanda dibanza dinene ne mukuabu dibanza dikese. Yezu wakamukonka ne: ‘Bubidi buabu watamba kumusua nganyi?’ Nunku, pamutu pa kumueneka upisha Simona, Yezu wakamuela kalumbandi bua diandamuna dimpe divuaye mufile. Pashishe ne bulenga buonso wakambuluisha Simona bua kumona bimanyinu bivua bileja muvua mukaji au udiumvua menemene ne dinyingalala diende. Yezu wakakudimuka kudi mukaji e kumuambila ne bulenga buonso ne: uvua mumanye tshivua munda muende. Wakamuambila ne: mpekatu yende ivua mijimijibue ne pashishe kumuambilaye ne: ‘Ditabuja diebe diakukusungila, ya biebe talala.’ Mmunyipu muvua mêyi malenga aa makoleshe dipangadika dia mukaji au dia kuenza malu makane! (Luka 7:40-50) Yezu uvua ne bukalanga bualu uvua utangila muvua bantu badiumvua ne wandamuna ne luse.

Anu bu muvua Yezu muambuluishe Simona, ke mutudi mua kulonga ne kuambuluisha bakuabu bua kumvuabu tshidi mmuenekelu wa muntu umvuija. Basadidi bakadi benzenze mudimu badi imue misangu mua kulongesha ngikadilu eu kudi bapiabapia mu mudimu wa bena Kristo. Kunyima kua bamane kuyisha lumu luimpe, badi mua kukonkonona bimanyinu bivua bileja muvua bantu bavuabu bapete badiumvua. Muntu au uvua ne bundu, anyi kayi witaba, anyi uvua ne malu mamutonde peshi ne mudimu anyi? Mmushindu kayi muimpe utudi mua kumuambuluisha? Bakulu badi kabidi mua kuambuluisha bana betu badi benzelangana bibi bua dipanga bukalanga. Ambuluisha muntu ne muntu bua kumvua mudi mukuabu udiumvua. Udiku udiumvua bu bamupende, bamulengulule peshi kabayi bamumvue bimpe anyi? Mmunyi mudi dimuenzela malu mimpe mua kumuambuluisha bua kudiumvuaye bimpe?

Baledi badi ne bua kuambuluisha bana babu bua kuikala ne luse bualu luse nelubambuluishe bua kuenza malu ne bulenga anyi bukalanga. Muana wa Peggy, udibu batele kulu eku, wakamona ku mêsu kua muakunyende kukunze, mishiku mibeteka ne mêsu muwule ne binsonji, ne wakamona ne: uvua mumutape ku muoyo. Anu muvua mamuende mutekemene, wakumvua bibi ne wakangata dipangadika bua kushintuluka. Bana bonso babidi ba Peggy bakakuata mudimu muimpe ne ngikadilu milonga ku buana ne kunyima kua bidimu bia bungi bakalua bantu bavua bapatula bipeta bimpe mu divuija bakuabu bayidi ne mbalue bakulu mu tshisumbu tshia bena Kristo.

Leja ne: udi umvua

Bukalanga butu nangananga ne mushinga paudi udiabakena bua muntu mukuabu. Mbipepele bua wewe kumutapa ku muoyo. Mbimpe kuanji kumuela kalumbandi bua malu masunguluke. Pamutu pa kumupisha, enza muebe muonso bua kujikija tshilumbu. Umvuija mudi bualu budiye muenze bukutonde ne tshiudi musue ne: tshishintuluke menemene. Pashishe udilongolole bua kuteleja. Pamuapa uvua mumumvue bibi.

Bantu batu basue kumona ne: udi mumvue mmuenenu wabu nansha wewe kuyi mumuanyishe to. Yezu wakakula ne bukalanga, uleja ne: uvua mumvue lutatu lua Mâta. Wakamba ne: ‘Mâta, Mâta, wewe udi utamba kuela meji a malu a bungi adi akutatshisha.’ (Luka 10:41) Bia muomumue, padi muntu ukukuatshila bualu buende, pamutu pa kumupesha diandamuna kumpala kua kumvua bualu buonso, mushindu muimpe wa kuleja ne: udi mumvue ngua kuambulula bualu abu anyi didiabakena adi mu miaku yebe nkayebe. Eu ke mushindu muimpe wa kuleja ne: udi mumvue.

Manya tshiudi kuyi mua kuamba

Pavua Mukalenge mukaji Esetê ukeba kulomba bayende bua kunyangakaja tshitungu tshia Hamana tshia kushipa bena Yuda, wakalongolola malu ne bukalanga bua ne: bayende ikale musulakane. Pashishe ke kuluaye kuasa tshilumbu tshiende tshikole. Kadi tudi kabidi tupeta dilongesha patudi tumona tshivuaye kayi muambe. Ne bukalanga buonso anyi budimu wakabenga kuleja muvua bayende muikale pende mudibueje mu dilongolola dibi adi.​—Esetê 5:1-8; 7:1, 2; 8:5.

Bia muomumue, patudi tuya kutangila bayende wa muanetu wa bakaji udi kayi Ntemu, pamutu pa kutuadija musangu umue ne kumuleja Bible, bua tshinyi kubenga kuanji kumuebeja malu atu amusankisha? Padi muenyi ulua ku Nzubu wa Bukalenge muvuale bibi anyi muntu uvua kayi kabidi ulua mu bisangilu upingana kunyima kua matuku a bungi, mbimpe kumuakidila ne disanka pamutu pa kumuasa anu bua mushindu udiye muvuale anyi bua dibenga diende dia kulua mu bisangilu. Paudi umona kabidi ne: muntu mupiamupia udi usankidila bulelela udi ne mmuenenu mubi, ki mbimpe bua kumuleja mmuenenu au diakamue to. (Yone 16:12) Bukalanga budi bumvuija kumanya tshitudi katuyi mua kuamba.

Mêyi adi ondopa

Kulonga mua kuakula ne budimu anyi bukalanga nekukuambuluishe bua kuikala ne malanda mimpe ne bakuabu, nansha padi muntu mukuabu mumvue bibi tshiuvua muenze ne muikale ne tshiji ne mukulaminyine malu munda. Tshilejilu, pavua bena Efelayima ‘batandishe [Gideona] bikole,’ diandamuna diende dia bukalanga divua diumvuije tshivua tshienzeke menemene ne dianyisha dilelela dia tshivua bena Efelayima benze. Bualu ebu buakaleja bukalanga bualu uvua mumanye tshivuabu bafikile munda ne budipuekeshi buende buakenza ne: badiumvue bimpe.​—Balumbuluishi 8:1-3; Nsumuinu 16:24.

Ukebe misangu yonso bua kumanya tshidi mêyi ebe mua kuenzela bantu bakuabu. Kudienzeja bua kuikala ne bukalanga nekukuambuluishe bua kupeta disanka didibu bumvuija mu Nsumuinu 15:23 ne: ‘Disanka didi dikuata muntu bua dîyi didi mukana muende muandamune; monayi mudi dîyi diamba mu tshikondo tshiakane mudidi diakane!’

[Tshimfuanyi mu dibeji 31]

Bena Kristo bakadi benzenze mudimu bikole badi mua kulongesha bapiabapia mua kuikala ne bukalanga

[Tshimfuanyi mu dibeji 31]

Baledi badi mua kulongesha bana babu bua kumvua mudi bakuabu badiumvua