Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Yehowa mmutekemene tshinyi kutudi?

Yehowa mmutekemene tshinyi kutudi?

Yehowa mmutekemene tshinyi kutudi?

‘Yehowa udi utekemena malu kayi kuudi? Anu bua wewe kuenza malu makane, kunanga kuleja bakuabu luse, ne kuenda ne Nzambi webe ne mutshima mupuekele?’​—MIKA 6:8.

1, 2. Bua tshinyi bamue basadidi ba Yehowa badi mua kuteketa mu maboko, kadi ntshinyi tshidi mua kubambuluisha?

 VERA mmuena Kristo wa lulamatu wa bidimu bitue ku 75 udi muikale usama. Udi wamba ne: “Misangu mikuabu ntu ntangila pa dididisha ne mmona bana betu bena Kristo bayisha ku nzubu ne ku nzubu. Ntu ngumvua binsonji mu mêsu bualu ntu musue kuikala nabu, kadi disama didi dingelela mikalu mu mudimu wa Yehowa.”

2 Ukadiku mudiumvue nanku anyi? Bulelela, bantu bonso badi banange Yehowa mbasue kuenda mu dîna diende ne kukumbaja malu adiye ulomba. Kadi tshia kuenza ntshinyi bituikala ne tusamasama, bakulakaje anyi bikale ne majitu a mu dîku? Tudi mua kuteketa mu maboko bualu bintu ebi bidi mua kutupangisha mua kuenza malu onso adi mutshima wetu musue kuenza mu mudimu wa Nzambi. Bituikala mu nsombelu eu, dikonkonona Mika nshapita 6 ne wa 7 didi mua kutukankamija. Nshapita eyi idi ileja ne: malu adi Yehowa utulomba mmakanyine ne ki mmakole bua kuakumbaja to.

Mushindu udi Nzambi wangata bantu bende

3. Mmunyi mudi Yehowa wangata bena Isalele badi bamutombokele?

3 Tuanji kutangila kumpala mu Mika 6:3-5 ne tumone mudi Yehowa wangata bantu bende. Vuluka ne: mu tshikondo tshia Mika bena Isalele bavua batombokele Nzambi. Nansha nanku, Yehowa udi ubabikila ne luse luonso mu mêyi aa: “Bantu banyi.” Udi ubasengelela wamba ne: ‘Bantu banyi, vulukayi bienu mpindieu.’ Pamutu pa kubapisha ne tshiji, udi ukeba kulenga mitshima yabu padiye ubakonka ne: ‘Ngakunuenzela tshinyi?’ Udi ubakankamija mene bua ‘bamuambile’.

4. Tshilejilu tshia luse tshia Nzambi tshidi ne bua kutusaka ku dienza tshinyi?

4 Tshilejilu kayipu tshilenga tshidi Nzambi utupesha! Udi ubikila mene tshisamba tshitomboke tshia bena Isalele ne bena Yuda ba mu tshikondo tshia Mika ne: “bantu banyi” ne ubasengelela padiye wamba ne: “bienu [anyi bu nuenu mua kusua].” Nunku tuetu petu tudi ne bua kuleja luse ne bulenga mu malanda etu ne bana betu badi mu tshisumbu. Bulelela, bamue bidi mua kuikala bualu bukole bua kusomba nabu bipepele, peshi badi mua kuikala batekete mu nyuma. Nansha nanku, bikalabu banange Yehowa, mbimpe tubambuluishe ne tubaleje luse.

5. Mmalu manene kayi adibu bamba mu Mika 6:6, 7?

5 Mpindieu, tutangilayi Mika 6:6, 7. Mika udi wela mulongolongo wa nkonko, wamba ne: ‘Ndue ne tshintu kayi kumpala kua Yehowa bua kukukuila Nzambi Mutambe Bunene wa mu diulu? Ndue kumpala kuende ne milambu ya kuosha, ne ya bana ba ngombe ba tshidimu tshimue anyi? Yehowa neasanke bua binunu bia bimpanga, ne binunu dikumi bia misulu ya manyi anyi? Mfile muanabute wanyi bua malu mabi anyi, diminu dia mubidi wanyi bua bubi bua mutshima wanyi anyi?’ Tòo, kakuena mushindu wa kusankisha Yehowa “ne binunu bia bimpanga, ne binunu dikumi bia misulu ya manyi”. Kadi kudi tshintu tshidi mua kumusankisha. Ntshintu kayi atshi?

Tudi ne bua kuenza malu makane

6. Mmalu malomba kayi asatu adi maleja mu Mika 6:8?

6 Mu Mika 6:8, tudi tumanya malu adi Yehowa mutekemene kutudi. Mika udi ukonka ne: ‘Yehowa udi utekemena malu kayi kuudi? Anu bua wewe kuenza malu makane, kunanga kuleja bakuabu luse, ne kuenda ne Nzambi webe ne mutshima mupuekele.’ Malu malomba asatu aa adi atangila mushindu utudi tumvua, utudi tuela meji ne utudi tuenza malu. Tudi ne bua kudiumvua basakibue bua kuleja ngikadilu eyi, kuela meji pa mushindu utudi mua kuyileja ne kuenza malu adi ayileja. Tukonkononayi ngikadilu eyi isatu umue ku umue.

7, 8. (a) “Kuenza malu makane” kudi kumvuija tshinyi? (b) Mmalu mabi kayi avua matampakane mu tshikondo tshia Mika?

7 “Kuenza malu makane” kudi kumvuija kuenza malu adi mimpe. Mushindu udi Nzambi wenza malu ke tshitembelu tshia buakane. Kadi pamutu pa kuenza malu makane, bantu ba mu tshikondo tshia Mika bavua buobu benza malu mabi. Mmushindu kayi? Tangila Mika 6:10. Ku ndekelu kua mvese eu, badi bamba bua bangenda-mushinga ne: badi ne ‘tshipiminu tshia buivi,’ mmumue ne: tshipiminu tshikese menemene. Mvese wa 11 udi usakidila wamba ne: badi ne ‘bipiminu bidi biba.’ Kabidi bilondeshile mvese wa 12, “ludimi luabo ludi anu ne mashimi mukana muabo.” Nunku, bipiminu bia buivi, bipiminu bidi biba ne mashimi bivua bitangalake munkatshi mua bangenda-mushinga ba mu tshikondo tshia Mika.

8 Malu mabi kaena anu enzeka mu tshisalu to. Adi enzeka kabidi ku tshilumbuluidi. Mika 7:3 udi uleja ne: ‘Mukokeshi ne mulumbuluishi badi bakeba mbuejilu.’ Badi bakosa balumbuluishi mishiku bua bafundile bantu badi kabayi ne bualu bibawu bidi kabiyi bilelela. “Muntu munene,” anyi muntu udi ne muanzu mubandile udi uditua pende mu dienza malu mabi. Bushuwa, Mika udi wamba ne: mukokeshi, mulumbuluishi ne muntu munene badi ‘banyanga malu makane popamue,’ anyi balongolola pamue malu abu mabi.

9. Mmunyi mudi malu mabi menza kudi bantu babi manyange Yuda ne Isalele?

9 Malu mabi adibu benza kudi balombodi babi mmatangalake mu Yuda ne mu Isalele muonso. Mika 7:5 udi uleja ne: dibenga kuenza malu makane ndifikishe balunda ku dibenga kueyemenangana munkatshi muabu, nansha mene mulume ne mukajende. Mvese 6 udi uleja ne: malu onso aa mmafikishe bana ba balume ne batatuabu, bana ba bakaji ne bamamuabu ku nsombelu wa dipetulangana.

10. Mmunyi mudi bena Kristo benza abu malu mu bukua-panu ebu budi buwule ne malu mabi?

10 Netuambe tshinyi bua lelu? Katuenaku tumona malu a muomumue anyi? Anu bu Mika, tuetu petu tudi tumona mudi bantu kabayi basue kuenza malu makane, kakuena dieyemenangana, nsombelu mmunyanguke mu bantu ne mu mêku. Kadi bu mutudi basadidi ba Nzambi basombele mu bukua-panu ebu mudi malu mabi abanda apueka, katuena tulekela lungenyi lua malu mabi a bena panu lubuela mu tshisumbu tshia bena Kristo nansha. Pamutu pa nanku, tudi tuditatshisha bua kutumikila mêyi adi alomba bua kuamba bulelela ne kuikala ne lulamatu mu malu onso atudi tuenza munya ne butuku. Bushuwa, “tudi basue kuenda bimpe mu malu onso.” (Ebelu 13:18) Kuenaku umona se: patudi tuenza malu makane tudi tupeta mabenesha mavule adi afumina ku dikala munkatshi mua bana betu badi beyemenangana anyi?

Mmunyi mudi bantu bumvua “dîyi dia Yehowa”?

11. Mmunyi mudi Mika 7:12 wenda ukumbana?

11 Mika udi umanyisha ne: nansha mudi malu mabi matangalake, malu makane neafike kudi bantu ba mishindu yonso. Muprofete udi umanyisha kabidi ne: nebasangishe bantu bafumine ‘ku mâyi manene too ne ku mâyi manene makuabu, ku mukuna too ne ku mukuna mukuabu’ bua kuluabu batendeledi ba Yehowa. (Mika 7:12) Lelu mu dikumbana dia ndekelu dia mulayi eu, ki ntshisamba tshimue tshisunguluke, kadi bantu ba mu matunga onso ke badi bapeta masanka adi afumina kudi Yehowa udi wenza malu makane kayi ne kansungansunga. (Yeshaya 42:1) Mmushindu kayi udibu bapeta masanka aa?

12. Mmunyi mudi bantu bumvua “dîyi dia Yehowa” lelu?

12 Bua kuandamuna, tangila mêyi a kumpala a Mika. Mika 6:9 udi wamba ne: ‘Dîyi dia Yehowa didi diedibua mu musoko, muena meji neatshine dîna diende.’ Mmunyi mudi bantu ba mu bisamba bionso bumvua “dîyi dia Yehowa” ne mmunyi mudi bualu ebu bupetangana ne dienza dietu dia malu makane? Bushuwa, lelu bantu kabatu bumvua dîyi dia Nzambi diena dîna edi to. Kadi ku diambuluisha dia mudimu wetu wa buambi udi wenzeka pa buloba bujima, bantu ba makoba ne ba mianzu yonso badi bumvua dîyi dia Yehowa. Ke bualu kayi, aba badi bateleja dîyi edi badi ‘batshina dîna [dia Nzambi],’ balua kudiangata ne kanemu ka bungi. Bushuwa, tudi tuenza malu mu mushindu muakane ne wa dinanga patudi tumanyisha Bukalenge ne tshisumi. Patudi tumanyisha muntu yonso dîna dia Nzambi katuyi kansungansunga, tudi ‘tuenza malu makane.”

Tudi ne bua kunanga luse

13. Ndishilangana kayi didi pankatshi pa luse lujalame ne dinanga?

13 Mpindieu, tumonayi bualu buibidi budibu batulomba budi mu Mika 6:8. Yehowa mmutekemene bua ‘tunanga luse.’ Muaku wa mu tshiena-Ebelu udibu bakudimune ne: “luse” mbaukudimune kabidi ne: “luse lujalame” anyi “dinanga dia lulamatu.” Luse lujalame nkuditatshisha bua bakuabu, kuditatshisha ne luse bua bualu buabu. Luse lujalame ndushilangane ne dinanga. Mmunyi nanku? Dinanga mmuaku udi ukumbanyina bintu bia bungi, muaku udi mua kutangila bintu anyi ngenyi. Tshilejilu, Bible udi wakula bua muntu ‘udi unanga mvinyo ne manyi’ ne kabidi bua muntu ‘udi unanga meji.’ (Nsumuinu 21:17; 29:3) Kadi luse lujalame luolu ludi lutangila anu bantu, nangananga badi basadila Nzambi. Nunku, Mika 7:20 udi wakula bua ‘luse lujalame luakalejabu Abalahama,’ muntu uvua muenzele Yehowa Nzambi mudimu.

14, 15. Mmunyi mudi Bantemu ba Yehowa baleja luse lujalame ne ntshilejilu kayi tshidibu batela?

14 Bilondeshile Mika 7:18, muprofete udi wamba ne: Nzambi ‘udi usanka bua kuleja bantu luse lujalame.’ Mu Mika 6:8, badi batuambila ki ng’anu bua kuleja luse lujalame patupu, kadi kabidi bua kunanga ngikadilu eu. Ntshinyi tshidi mvese eyi itulongesha? Luse lujalame nngikadilu utudi tuleja tshianana ku budisuile bualu tudi basue kululejangana. Anu bu Yehowa, tudi tusanka bua kuleja bantu badi mu dikenga luse lujalame.

15 Lelu, luse lujalame lua nunku ludi luikale tshimanyinu tshia bantu ba Nzambi. Tuangatayi tshilejilu tshimue patupu. Mu ngondo muisambombo wa tshidimu tshia 2001, mâyi a bungi a mvula mikole akasapalala mu Texas (États-Unis), kunyangawu nzubu binunu ne binunu munkatshi muayi muvua nkama ne nkama ya nzubu ya Bantemu ba Yehowa. Bantemu batue ku 10 000 bakaditua mu dienza mudimu ne makanda abu ku budisuile kabayi balomba mfranga, bua kuambuluisha bana babu bena Kristo bavua mu dikenga. Munkatshi mua ngondo mipite pa isambombo, bena budisuile aba bakenza mudimu kabayi bapungila, munya ne butuku too ne mu Disambombo ne mu Dia-lumingu bua kuibakulula Nzubu ya Bukalenge 8 ne nzubu ya bana babu bena Kristo mipite pa 700. Aba bavua kabayi mua kuenza mudimu eu bakafila biakudia, kufilabu bintu bikuabu bivua bikengedibua ne mfranga. Bua tshinyi Bantemu ba Yehowa bonso aba binunu bivule bakalua kuambuluisha bana babu? Bualu ‘mbanange luse.’ Ne bidi bikolesha ku muoyo bua kumona ne: malu onso aa adi aleja luse lujalame badi baenza kudi bana betu badi pa buloba bujima! Bushuwa, kukumbaja bualu budi Yehowa utulomba bua ‘kunanga kuleja bakuabu luse’ ki mbualu budi butunemena bujitu to, kadi mbualu bua disanka!

Enda ne Nzambi ne mutshima mupuekele

16. Ntshilejilu kayi tshidi tshiambuluisha bua kuleja mushinga wa kushala ne mutshima mupuekele mu dienda ne Nzambi?

16 Bualu buisatu budibu balomba budi mu Mika 6:8 mbua ‘kuenda ne Nzambi webe ne mutshima mupuekele.’ Bidi biumvuija ne: tudi ne bua kuikala bamanye mikalu yetu ne kueyemena Nzambi. Tuangate tshilejilu tshia muana mutekete wa bakaji udi mukuate bikole ku tshianza tshia tatuende padibu benda munkatshi mua mvula mukole. Muana wa bakaji eu mmumanye bimpe ne: kêna ne bukole bua bungi to, kadi mmueyemene anu tatuende. Tuetu petu tudi bamanye mikalu yetu, kadi tudi tueyemena Tatu wetu wa mu diulu. Mmunyi mutudi mua kushala anu bamueyemene? Mushindu umue ngua kushala bavuluke bua tshinyi mbia meji bua kuikala pabuipi ne Yehowa. Mika udi utuvuluija malu asatu: Yehowa udi Mupikudi wetu, Mulombodi ne Mukubi wetu.

17. Mmunyi muvua Yehowa mupikule, mulombole ne mukube bantu bende ku kale?

17 Bilondeshile Mika 6:4, 5, Nzambi udi wamba ne: ‘Ngakanulopola mu buloba bua Ejipitu.’ Eyowa, Yehowa uvua Mupikudi wa Isalele. Yehowa udi wamba kabidi ne: ‘Ngakatuma Mose, Alona ne Mîyama kumpala kuenu.’ Yehowa wakangata Mose ne Alona bua kulombolabu tshisamba, ne Mîyama wakalombola bakaji ba mu Isalele mu maja a butshimunyi. (Ekesode 7:1, 2; 15:1, 19-21; Dutelonome 34:10) Yehowa wakalombola ku butuangaji bua basadidi bende. Mu mvese 5, Yehowa udi uvuluija bena Isalele ne: wakabakuba kudi Balaka ne Bêlama ne wakabakuba mu tshitupa tshia ndekelu tshia luendu luabu kumbukila ku Shitima mu Moaba too ne ku Gilegala mu Buloba Bulaya.

18. Mmunyi mudi Nzambi muikale Mupikudi, Mulombodi ne Mukubi wetu lelu?

18 Patudi tuenda ne Nzambi, udi utupikula ku bukua-panu bua Satana, utulombola ku diambuluisha dia Dîyi diende ne bulongolodi buende ne utukuba mu tshibungi kudi baluishi betu. Nunku tudi ne bua kukuata bikole ku tshianza tshia Tatu wetu wa mu diulu patudi tuenda nende munkatshi mua tshipepele tshikole mu tshitupa tshia ndekelu tshia luendu luetu batangile ku muaba udi mupite Buloba Bulaya bua kale, mbuena kuamba ne: bukua-panu bupiabupia ne buakane bua Nzambi.

19. Mmushindu kayi udi bupuekele bumvuangana ne mikalu yetu?

19 Kuenda ne Nzambi ne mutshima mupuekele kudi kutuambuluisha bua kumona nsombelu wetu mu mushindu muakanyine. Bidi nanku bualu kuleja bupuekele kudi kumvuija kumanya mikalu yetu. Masama nansha bukulakaje bidi mua kutuelela mikalu mu dienza mudimu wa Nzambi. Kadi pamutu pa kuteketa mu mikolo, tudi ne bua kuvuluka ne: Nzambi udi witaba bionso bitudi tuenza ‘bilondeshile tshitudi natshi, ki mbilondeshile tshitudi katuyi natshi nansha.’ (2 Kolinto 8:12) Bulelela, Yehowa mmutekemene bua tumuenzele mudimu ne anyima wetu mujima, tuenza bilondeshile nsombelu wetu. (Kolosai 3:23) Patudi tuenza mudimu wa Nzambi ne muoyo mujima ne tshisumi, Nzambi udi utubenesha bikole.​—Nsumuinu 10:22.

Kuindila kudi kufuta

20. Ndimanya dia tshinyi didi mua kutuambuluisha bua kuikala ne ngikadilu wa kuindila bu wa Mika?

20 Dipeta mabenesha a kudi Yehowa didi ditusaka bua kuidikija ngikadilu wa Mika. Udi wamba ne: ‘Nengindile Nzambi wa lupandu luanyi.’ (Mika 7:7) Mmunyi mudi mêyi aa atangila dienda dietu ne Nzambi ne mutshima mupuekele? Kuindila anyi kuikala ne lutulu kudi kutuambuluisha bua kubenga kuteketa mu mikolo bualu dituku dia Yehowa ki ndianji kulua to. (Nsumuinu 13:12) Bulelela, tuetu bonso tudi tujinga bua nshikidilu wa bukua-panu ebu bubi alue. Kadi lumingu luonso kudi bantu binunu bivule badi batuadija kuenda ne Nzambi. Dimanya dia bualu ebu didi ditusaka bua kuleja lungenyi lua kuindila. Ntemu mukuabu wa kale wakamba pa bualu ebu ne: “Pandi ntangila mudimu wa buambi undi muenze mu bidimu 55 bikadi bipite, ndi mutuishibue bua se: tshiena mujimije tshintu nansha tshimue pandi muindile Yehowa to. Kadi ndi muepuke ntatu ya bungi.” Nukadiku penu bamone bualu bua nunku anyi?

21, 22. Mmunyi mudi Mika 7:14 wenda ukumbana mu matuku etu aa?

21 Kakuyi mpata, kuenda ne Yehowa kudi kutupetesha mabenesha a bungi. Anu mutudi tubala mu Mika 7:14, Mika udi ufuanyikija bantu ba Nzambi ne mikoko milama bimpe kudi mulami wayi. Lelu, mu dikumbana dinene dia mulayi eu, bashadile ba Isalele wa mu nyuma ne “mikoko mikuabu” mbakubibue kudi Yehowa Mulami wabu wa kueyemena. Mbasombe ‘pa nkayabu mu ditu munkatshi mua Kâmele,’ batapuluke mu nyuma ne bukua-panu ebu budi ne njiwu ne tunyinganyinga tudi tuenda anu tuvula.​—Yone 10:16; Dutelonome 33:28; Yelemiya 49:31; Galatia 6:16.

22 Bantu ba Nzambi badi benda bavula anu mukavua Mika 7:14 mumanyishe. Mika wakamba bua mikoko anyi bantu ba Nzambi ne: “Badie biabo mu Bashana ne mu Gilada.” Anu muvua mikoko ya mu Bashana ne mu Gilada idia mashinde mu mpata milenga ne ivulangana, lelu’eu bantu ba Nzambi badi bavula mu malu a mu nyuma; edi ndibenesha dikuabu bua aba badi benda ne Nzambi ne mutshima mupuekele.​—Nomba 32:1; Dutelonome 32:14.

23. Ndilongesha kayi ditudi tupeta patudi tukonkonona Mika 7:18, 19?

23 Mu Mika 7:18, 19, muprofete udi uleja dijinga didi nadi Yehowa dia kubuikidila bantu badi banyingalala bua mibi yabu. Mvese wa 18 udi wamba ne: Yehowa udi ‘ujimija bubi’ ne udi ‘ulekelelangana bubi bua ditomboka.’ Bilondeshile mvese wa 19, yeye ‘neele malu mabi abu onso mu ndondo wa mâyi manene.’ Ndilongesha kayi ditudi tupeta mu bualu ebu? Tudi mua kudiebeja bituikala tuidikija Yehowa mu bualu ebu. Tudiku tubuikidila bakuabu bilema biabu bidibu batuenzela anyi? Padi bantu aba banyingalala ne batulomba luse, netujinge bua kuidikija muoyo udi nawu Yehowa wa dibuikidilangana tshishiki ne kashidi.

24. Mmalu kayi audi mupete mu mulayi wa Mika?

24 Mmunyi mudi dikonkonona dia mulayi wa Mika dituambuluishe? Ndituvuluije ne: Yehowa udi upesha bantu badi basemene pabuipi nende ditekemena dilelela. (Mika 2:1-13) Nditukankamije bua kuenza muetu muonso bua kuyisha ntendelelu mulelela kumpala bua tuetu kumona mua kuenda mu dîna dia Nzambi tshiendelele. (Mika 4:1-4) Nditujadikile kabidi ne: nansha tuetu mu nsombelu kayi, tudi mua kukumbaja malu adi Yehowa utulomba. Bulelela, mulayi wa Mika udi utukolesha menemene bua tuetu kuenda mu dîna dia Yehowa.

Mmunyi muwandamuna?

• Bilondeshile Mika 6:8, ntshinyi tshidi Yehowa utulomba?

• Ntshinyi tshidi ne mushinga bituasua “kuenza malu makane”?

• Mmunyi mutudi mua kuleja ne: tudi ‘banange luse’?

• ‘Kuenda ne Nzambi webe ne mutshima mupuekele’ kudi kumvuija tshinyi?

[Nkonko ya dilonga]

[Bimfuanyi mu dibeji 21]

Nansha muvuaku malu mabi mu tshikondo tshiende, Mika wakatumikila malu avua Yehowa ulomba. Wewe pebe udi mua kuenza nanku

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Enza malu makane pa kuyisha bantu ba mishindu yonso

[Bimfuanyi mu dibeji 23]

Leja ne: udi munange luse mu dikumbaja majinga a bakuabu

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Enza malu audi mua kuenza ne budipuekeshi mumanye mikalu yebe