Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Diyukila malu a mu nyuma didi ditukolesha

Diyukila malu a mu nyuma didi ditukolesha

Diyukila malu a mu nyuma didi ditukolesha

‘Dîyi dibi kadipatuki mukana muenu; kadi ambayi anu mêyi mimpe adi mua kudiundisha bantu bua kuvuidijila bantu badi baumvua disanka.’​—EFESO 4:29.

1, 2. (a) Diakula didi ne mushinga kayi? (b) Basadidi ba Yehowa mbasue kuenza mudimu ne ndimi yabu mushindu kayi?

 LUDWIG Koehler mufundi wa nkonga miaku wakafunda ne: “Diakula dia bantu mbualu bukole be! Ntshipedi tshia kudi Nzambi, ntshishima.” Pamu’apa tudi tuangata dipa dia mushinga mukole dia Nzambi edi ne mushinga mukese. (Yakobo 1:17) Kadi ditu dilua ne mushinga padi disama dipangisha muntu utudi banange mua kuakula bimpe. Joan udi usamisha bayende udi umvuija ne: “Tuvua tuyikila bimpe bitamba! Kadi mpindieu katutshiena tuyikila, ndi ndila be!”

2 Diyukila didi mua kukolesha bulunda, kujikija dipanga kumvuangana, kukankamija badi bateke mu mikolo, kukolesha ditabuja ne kulengeja nsombelu; kadi kaditu difikisha ku malu aa musangu umue to. Solomo Mukalenge muena meji wakamba ne: “Muena biakulakula udi utapa mputa minene bu ya muele wa mvita. Kadi ludimi lua bantu ba meji ludi luondapa.” (Nsumuinu 12:18, MMV) Bu mutudi basadidi ba Yehowa, tudi basue ne miyuki yetu ikale yondapa ne ibaka bantu pamutu pa kubatapa ne kubatshibula. Tudi basue kabidi ludimi luetu luikale lutumbisha Yehowa mu mudimu wetu wa dishiya bantu ne patudi mu nsombelu mikuabu. Muimbi wa Misambu wakamba ne: “[Nzambi], matuku onsu tudi tukupa lumu. Tudi tutumbisha dina diebe kashidi.”​—Musambu 44:9, MMV [44:8].

3, 4. (a) Ndutatu kayi lutudi tuetu bonso tupeta bua mêyi etu? (b) Mêyi etu adi ne mushinga bua tshinyi?

3 Yakobo udi utudimuisha ne: “Katshia muntu nansha umue kena muanji kutekesha ludimi.” Udi utuvuluija ne: ‘Tudi tuenza bonsu bibi mishindu mishilangane. Kadi padi muntu kayi wakula muaku mubi musangu nansha umue, au mmuntu wa nsongu. Mmumanye kabidi mua kukanda mubidi wende mujima.’ (Yakobo 3:2, 8, MMV) Muntu nansha umue wa kutudi kêna muntu wa nsongo anyi mupuangane to. Nansha mutudi mua kujinga kukuata mudimu muimpe ne ludimi luetu, kutu anu misangu itutu tupanga kukolesha bakuetu ne kutumbisha Mufuki wetu. Ke bua tshinyi tudi ne bua kulonga mua kuikala ne ntema ku malu atudi tuamba. Yezu wakamba mene ne: ‘Palua dituku dia kulumbulula, nebalumbuluishe bantu bua mêyi onso a tshianana akadibu bamba. Mêyi ebe neakubingishe, mêyi ebe neakupishe.’ (Matayo 12:36, 37) Eyowa, Nzambi mulelela neatulumbuluishe bua mêyi etu.

4 Mushindu mutambe buimpe wa kuepuka mêyi adi atapa bakuabu, nkuikala ne tshibidilu tshia kuyukila malu a mu nyuma. Tshiena-bualu etshi netshikonkonone mutudi mua kuyikila malu a mu nyuma, malu a mushindu kayi atudi mua kuyukila ne tshitudi mua kupetela ku miyuki idi ikolesha bakuabu.

Teya ntema ku malu adi mu mutshima

5. Mmunyi mudi mutshima ne muaba munene mu dikala ne miyuki idi ikoleshangana?

5 Patudi tukeba kupeta tshibidilu tshia kuikala ne miyuki idi ikoleshangana ku muoyo, tudi ne bua kuanji kumanya ne: mêyi etu adi aleja tshidi mu mutshima wetu. Yezu wakamba ne: ‘Mukana mudi muamba anu malu adi matambe kuvulangana mu mutshima.’ (Matayo 12:34) Bua kuamba bimpe, tutu basue kuakula malu atudi tumona ne mushinga. Nenku tudi ne bua kudikonka ne: ‘Ntshinyi tshidi miyuki yanyi ileja pa bidi bitangila malu adi mu mutshima muanyi? Pandi ne bena dîku dianyi anyi ne bena Kristo nanyi, miyuki yanyi idiku ishindamena pa malu a mu nyuma anyi peshi idi itamba kunyungulukila ku manaya, bilamba, filme, biakudia, bintu bia ndekelu bindi musumbe anyi malu makuabu a tshianana?’ Imue misangu katuyi bamanye, nsombelu wetu ne ngenyi yetu ikadi inyunguluka ku malu a mushinga mukese. Kuteka malu a mushinga muaba muakanyine nekulengeje miyuki yetu ne nsombelu wetu.​—Filipoi 1:10.

6. Dielangana meji didi ne mudimu kayi mu miyuki yetu?

6 Dielangana meji dimpe ke mushindu mukuabu wa kulengeja malu atudi tuamba. Tuetu tudikolesha bua kuela meji ku malu a mu nyuma, netumone se: nebipepele bua kuyukila malu a mu nyuma. Mukalenge Davidi wakajingulula bualu ebu. Wakimba ne: ‘Mêyi a mukana muanyi ne meji andi ngela mu mutshima wanyi ikale mitabujibue ku mêsu kuebe, Yehowa, dibue dianyi ne mupikudi wanyi.’ (Musambu 19:14) Muimbi wa Misambu Asafa wakamba kabidi ne: “Nengelangane meji a mudimu webe wonso, nengelangane meji munda muanyi a bienzedi biebe [Nzambi].” (Musambu 77:12) Mutshima ne lungenyi bidi bishindamene pa malu a mu Dîyi dia Nzambi nebipatule mêyi mimpe tshianana tshianana. Tshilejilu, Yelemiya wakapanga mua kudikanda bua kuakula malu avua Yehowa mumulongeshe. (Yelemiya 20:9) Nebitufikile mushindu wa muomumue bituikala tuelangana meji pa malu a mu nyuma.​—1 Timote 4:15.

7, 8. Mmalu kayi adi mimpe bua miyuki yetu kukoleshayi bakuabu?

7 Kuikala ne programe muimpe wa malu a mu nyuma kudi kutupesha biena-bualu bia bungi bia miyuki idi ikoleshangana. (Filipoi 3:16) Mpuilu, mpungilu, bisangilu bia tshisumbu, mikanda yetu ne mvese wa dikutu dionso ne mumvuija ende bidi bitupesha bintu bitamba bulenga bia kuambila bakuabu. (Matayo 13:52) Malu atudi tumona mu mudimu wetu wa bena Kristo adi kabidi mua kukankamijangana!

8 Mishindu mivule ya mitshi ne nyama ne nyunyu ne mishipa ya mu mâyi biakakemesha Mukalenge Solomo bikole. (1 Bakelenge 4:33) Uvua musue kuyukila malu avua atangila bintu bifuka kudi Nzambi. Tudi mua kuyikila bua bintu ebi. Basadidi ba Yehowa batu basue kuyukila malu a bungi, kadi malu a mu nyuma atu pa ludimi lua bantu badi banange malu a mu nyuma.​—1 Kolinto 2:13.

‘Nuelangane meji a malu aa’

9. Paulo uvua mupeshe bena Filipoi mubelu kayi?

9 Miyuki yetu neyikoleshe bakuabu nansha yoyi miashila pa malu a mushindu kayi, bikalayi yumvuangana ne mubelu uvua Paulo mupeshe tshisumbu tshia mu Filipoi. Wakafunda ne: ‘Malu onso adi malelela, ne malu onso adi a bunême, ne malu onso adi makane, ne malu onso adi a butoke bua mutshima, ne malu onso adi malengele a dinanga, ne malu onso adi ne lumu luimpe; bikalaku buimpe ne bikalaku butumbi, nuelangane meji a malu aa.’ (Filipoi 4:8) Bua kuleja mushinga udi nawu malu adi Paulo mutele aa, udi wamba bua kutungunuka ne ‘kuelangana meji a malu aa.’ Tudi ne bua kuuja ngenyi ne mitshima yetu ne malu aa. Nunku, tumonayi mudi kuteya ntema ku malu onso muanda-mukulu adi Paulo mutela mua kutuambuluisha mu miyuki yetu.

10. Mmunyi mudi miyuki yetu mua kuikala ne malu malelela?

10 Bua malu kuikala malelela bidi bilomba malu a bungi kupita kuikala makane ne kaayi a mafi. Adi ne bua kuikala malulame ne a kueyemena, bu mudi bulelela bua mu Dîyi dia Nzambi. Nunku, patudi tuambila bantu bakuabu malu malelela a mu Bible adi matulenge, miyuki idi mitukoleshe, anyi mibelu ya mu Mukanda wa Nzambi idi mituambuluishe, tudi tuelangana meji pa malu adi malelela. Ku lukuabu luseke, tudi tuepuka “ngenyi ya bena didinga” idi imueneka bu milelela. (1 Timote 6:20, MMM) Tudi kabidi tubenga kuambulula anyi kulondelangana malu mamona mu mudimu wa buambi atudi katuyi mua kujadika.

11. Mmalu kayi a bunême atudi mua kubueja mu miyuki yetu?

11 Malu a bunême mmalu adi afila kanemu ne a mushinga, kaayi a patupu. Adi mua kuikala malu adi atangila mudimu wetu wa buambi, tshikondo tshikole tshitudi tusanganyibua ne mushinga wa tuetu kuikala ne bienzedi bimpe. Patudi tuyukila malu a bunême a nunku, tudi tukolesha dishindika dietu dia kushala batabale mu nyuma, kulama muoyo-mutoke wetu ne kutungunuka ne kuyisha lumu luimpe. Bushuwa, malu malenga atudi tupeta mu mudimu wetu wa bena Kristo ne mianda idi ituvuluija ne: tudi mu matuku a ku nshikidilu adi atupesha biena-bualu bilenga bia miyuki idi ikoleshangana.​—Bienzedi 14:27; 2 Timote 3:1-5.

12. Mu diumvuangana ne mubelu wa Paulo wa kuelangana meji pa malu adi makane ne a butoke bua mutshima, ntshinyi tshitudi ne bua kuepuka?

12 Muaku makane udi umvuija kuikala mimpe ku mêsu kua Nzambi, kumvuangana ne mêyi ende. Butoke bua mutshima budi bufila lungenyi lua bukezuke bua mu lungenyi ne mu bienzedi. Dishiminyinangana malu, mineku ya bundu, anyi malu adi atuma lungenyi ku tshiendenda mbintu bia kuepuka mu miyuki yetu. (Efeso 5:3; Kolosai 3:8) Ku mudimu anyi mu kalasa, bena Kristo badi bumuka ne budimu buonso muaba udibu bayukila malu a nunku.

13. Fila bilejilu bia miyuki idi inyunguluka pa malu malenga a dinanga ne a lumu luimpe.

13 Padi Paulo ulomba bua kuelangana meji pa malu malengele a dinanga, udi wakula bua malu adi asankisha ne adi mimpe anyi adi asaka ku dinanga, mashilangane ne aa adi ajula lukinu, tshiji, anyi matandu. Malu adi ne lumu luimpe adi aleja aa adibu banyisha. Malu aa adi mua kuikala miyuki ya mu nsombelu ya bana betu ba lulamatu itu ipatuka mu bibejibeji bia Tshibumba tshia Nsentedi ne Réveillez-vous! Bua tshinyi kubenga kuleja bakuabu disanka diebe kunyima kua wewe mumane kubala biena-bualu bidi bikolesha ditabuja dietu ebi? Bitu bikankamija kabidi bua kumvua malu a mu nyuma adi bakuabu benze. Miyuki ya buena eyi neyikoleshe dinanga ne buobumue mu tshisumbu.

14. (a) Kuleja buimpe kudi kutulomba tshinyi? (b) Mmunyi mudi miyuki yetu mua kuikala ne malu a butumbi?

14 Paulo udi wakula bua “buimpe.” Buimpe budi bumvuija bulenga anyi bikadilu bimpe. Tudi ne bua kudimuka bua mêyi etu ikale maludika kudi mikenji ya mu Mukanda wa Nzambi ne kaasesuki ku buakane, butoke bua mutshima ne buimpe. Malu adi ne butumbi adi umvuija malu adi mua kuedibua kalumbandi. Wewe mumvue muyuki mulenga anyi mumone tshilejilu tshilenga mu tshisumbu, ambila muena bualu ne bakuabu kabidi. Mupostolo Paulo uvua utumbisha misangu ya bungi ngikadilu milenga ya bena Kristo nende. (Lomo 16:12; Filipoi 2:19-22; Filemona 4-7) Katuena mua kupua muoyo kabidi bintu bidi Mufuki wetu mufuke. Mu bintu bidi Yehowa mufuke tudi tupeta malu a bungi atudi mua kuyikila ne bakuabu.​—Nsumuinu 6:6-8; 20:12; 26:2.

Yukila miyuki idi ikoleshangana

15. Mmukenji kayi wa mu Mukanda wa Nzambi udi utumina baledi dîyi bua kuyukila ne bana babu miyuki idi miakanyine?

15 Dutelonome 6:6, 7 udi wamba ne: ‘Mêyi au angakukuambila lelu eu ikale mu mutshima webe; wewe newayishe bana bebe, wewe neusombelele nabu bua mêyi au, pawashikama mu nzubu webe, ne pawenda mu njila, ne pawalala, ne pawabika.’ Bidi bimueneka patoke ne: mukenji eu udi ulomba baledi bua kuikalabu bayikila miyuki idi miakanyine ne ya malu a mu nyuma ne bana babu.

16, 17. Baledi bena Kristo badi mua kulongela tshinyi ku tshilejilu bia Yehowa ne tshia Abalahama?

16 Tudi mua kufuanyikija muyuki mule uvua Yezu mua kuikala muyukile ne Tatuende wa mu diulu pavuabu bakula bua malu avua atangila mudimu wende wa pa buloba. Yezu wakambila bayidi bende ne: ‘Tatu wakantuma wakampa mukenji wa malu angamba ne bu mungaamba.’ (Yone 12:49; Dutelonome 18:18) Abalahama uvua mua kuikala muenze mêba a bungi uyukila ne muanende Isaka bua muvua Yehowa mubabeneshe buobu ne batatuabu. Kakuyi mpata, miyuki ya nunku ivua miambuluishe Yezu ne Isaka bua kutumikila ne budipuekeshi disua dia Nzambi.​—Genese 22:7-9; Matayo 26:39.

17 Bana betu pabu badi dijinga ne miyuki idi ibakolesha. Baledi badi ne bua kupeta dîba dia kuyikila ne bana babu nansha mudibu ne bia bungi bia kuenza. Bikalaku mushindu, bua tshinyi kubenga kulongolola bua kudia pamue mu dîku musangu nansha umue ku dituku? Munkatshi ne kunyima kua didia dia nunku, nekuikale mushindu wa kuyukila miyuki mimpe idi mua kuikala ya mushinga mukole bua didiunda dia mu nyuma dia dîku.

18. Londa bualu budi buleja bipeta bilenga bia diyukidilanga dimpe pankatshi pa baledi ne bana.

18 Mpanda-njila mukuabu (udi ne bidimu 20 ne bia mu njila), diende Alejandro udi uvuluka dielakana divuaye nadi patshivuaye ne bidimu 14. Udi ulonda ne: “Bua bukole buvua nabu balongeshi ne balongi nanyi, mvua ngelakana pa dikalaku dia Nzambi ne bujalame bua Bible. Baledi banyi bakenza nanyi mêba a bungi bangeleshisha meji ne lutulu. Miyuki eyi yakangambuluisha bua kutshimuna dielakana dimvua nadi munkatshi mu tshikondo tshikole atshi ne kabidi bua kuangata mapangadika mimpe.” Kadi mpindieu? Alejandro udi utungunuka wamba ne: “Ntshidi kuetu. Kadi programe yetu kayena impesha mpunga wa kuyukila ne Tatu to. Nunku tutu tudia nende biakudia musangu umue ku lubingu ku muaba utuye wenzela mudimu. Ntu musue miyuki eyi be!”

19. Bua tshinyi tuetu bonso tudi dijinga ne miyuki ya mu nyuma?

19 Katuenaku tuanyisha kabidi mpunga itudi nayi ya kuyukidilangana miyuki milenga ya mu nyuma ne bena Kristo netu anyi? Mpunga eyi itu imueka mu bisangilu, mu buambi, mu disombeshangana ne mu luendu. Paulo uvua usumpakana usua kuyukila ne bena Kristo nende ba mu Lomo. Wakabafundila ne: ‘Ndi njinga bua kunumona bua meme ne nuenu kusambibua munkatshi muenu, muntu ne muntu ku ditabuja dia mukuabu, ne dienu ne dianyi.’ (Lomo 1:11, 12) Mukulu mukuabu udi ne dîna ne: Johannes wakamba ne: “Miyuki ya mu nyuma ne bena Kristo netu ntshintu tshia mushinga mukole. Idi isanguluja mutshima ne ipepeja majitu a buatshia buila. Ntu ntamba kulomba bantu bakulakaje bua bandondele nsombelu wabu ne tshivua tshibambuluishe bua kushala ne lulamatu. Mu kupita kua bidimu, ndi muyukile ne ba bungi, ne yonso wa kudibu mmumpeshe meji kampanda anyi mungambile bualu budi bungambuluishe mu nsombelu wanyi.”

20. Netuenze tshinyi patudi bapetangane ne muena bundu?

20 Netuenze tshinyi bikala muntu kayi ututeleja patudi tubanga kuyukila malu a mu nyuma? Kupungidi to. Pamu’apa udi mua kupeta dîba diakanyine tshikondo tshikuabu. Solomo wakamba ne: ‘Dîyi diamba mu tshikondo tshiakane didi bu mamuma a tshiamu tshia or mu tshitekelu tshia argent.’ (Nsumuinu 25:11) Uditeke pa muaba wa bantu bena bundu. Bible udi wamba ne: ‘Meji adi muntu upangadija mu mutshima adi bu mâyi male, kadi mujinguludi wa mianda neaapatule.’ * (Nsumuinu 20:5) Nangananga kulekedi bakuabu bakupangisha mua kuyukila malu adi alenga mutshima webe.

Miyuki ya mu nyuma idi ipatula bipeta bimpe

21, 22. Mbipeta kayi bilenga bitudi tupeta patudi tuyukila miyuki ya malu a mu nyuma?

21 Paulo wakafila mubele eu: ‘Dîyi dibi kadipatuki mukana muenu; kadi ambayi anu mêyi mimpe adi mua kudiundisha bantu bua kuvuidijila bantu badi baumvua disanka.’ (Efeso 4:29; Lomo 10:10) Bidi mua kulomba bukole bua bungi bua kuludika miyuki ku biena-bualu bimpe, kadi bipeta bilenga bidi bia bungi. Miyuki ya malu a mu nyuma idi ituambuluisha bua kuambila bakuabu malu a mu Bible ne bua kukolesha bu-wetu.

22 Nunku, tukuatayi mudimu ne mukana muetu bua kukolesha bakuabu ne kutumbisha Nzambi. Miyuki ya nunku neyitupeshe disanka ne neyikankamije bakuabu. Bualu bua disanka, miyuki eyi neyisankishe mutshima wa Yehowa bualu udi uteya ntema ku miyuki yetu ne udi usanka patudi tuenza mudimu muimpe ne ludimi. (Musambu 139:4; Nsumuinu 27:11) Padi miyuki yetu mikale ya malu a mu nyuma, tudi mua kuikala bajadike ne: Yehowa kakutupua muoyo nansha. Bible udi wakula bua bantu badi basadila Yehowa mu matuku etu aa wamba ne: ‘Pashishe, bakadi banemeka Yehowa bakasombeshangana, ne Yehowa wakabateleja, wakabumvuila, ne mukanda wa tshivulukidi wakafundibua kumpala kuende bua kuanyisha bantu aba bakadi batshina Nzambi ne bakadi banemeka dîna diende.’ (Malaki 3:16; 4:5) Mmushingapu kayi udi nawu miyuki yetu idi ikoleshangana mu nyuma!

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 20 Bina bia mâyi bikuabu mu Isalele bivua bile bikole. Batu bapete tshina tshia mâyi tshia bule bua metre 25 mu Gibeona. Tshidi ne tshibandilu tshidi tshiambuluisha bantu bua kupueka muinshi menemene bua kusuna mâyi.

Udi mua kuandamuna munyi?

• Miyuki yetu ileja tshinyi pa bidi bitutangila?

• Mmalu kayi adi ikoleshangana atudi mua kuyukila?

• Mmushinga kayi udi nawu mayuki mu dîku ne mu tshisumbu tshia bena Kristo?

• Miyuki idi ikoleshangana idi ne bipeta bilenga kayi?

[Nkonko ya dilonga]

[Bimfuanyi mu dibeji 12]

Miyuki idi ikoleshangana idi ishindamena pa . . .

‘malu onso adi malelela’

‘malu onso adi a bunême’

‘malu onso adi ne butumbi’

‘malu onso adi ne lumu luimpe’

[Mêyi a dianyisha]

Tshizubu tshia video, Stalin: U.S. Army photo; Tshizubu tshia mukanda wa Créateur, Nébuleuse de l’Aigle: J. Hester ne P. Scowen (AZ State Univ.), NASA

[Tshimfuanyi mu dibeji 13]

Dîba dia kudia ntshikondo tshilenga tshia kuyukila miyuki ya mu nyuma