Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Mukenji wa muena meji’ udi mpokolo wa muoyo

‘Mukenji wa muena meji’ udi mpokolo wa muoyo

‘Mukenji wa muena meji’ udi mpokolo wa muoyo

MUPOSTOLO PAULO wakakema wamba ne: ‘Monayi ndondo wa bubanji bua meji ne lungenyi bia Nzambi! Monayi mutudi katuyi mua kujingulula bilumbuluidi biende, mutudi katuyi mua kulonda njila yende!’ (Lomo 11:33) Kabidi nkambua Yobo muena lulamatu wakamba ne: “[Yehowa] udi ne meji mu mutshima.” (Yobo 9:4) Bushuwa, Mufuki wa diulu ne buloba udi ne meji adi kaayi kuelekeja to. Ntshinyi tshitudi mua kuamba bua mukenji anyi Dîyi difunda dia Mufuki eu?

Mufundi wa Misambu wakimba ne: ‘Mikenji ya Yehowa idi miakane tshishiki, [idi] isangaja muoyo wa muntu; [divuluija dia] Yehowa didi mua kueyemenyibua, didi divuija muntu udi mutshimbakane muena meji. Mêyi a Yehowa adi malelela, adi asankisha mutshima; mukenji wa Yehowa udi mulengele, udi [ukenkesha] mêsu a bantu.’ (Musambu 19:7, 8) Solomo Mukalenge wa Isalele wa kale uvua ne bua kuikala mujingulule bimpe mudi mêyi aa malelela. Wakamba ne: ‘[Mukenji] wa muntu wa meji udi mpokolo wa muoyo, udi wepula muntu ku njiwu ya lufu.’ (Nsumuinu 13:14, MMM) Mu mvese 13 ya kumpala ya Nsumuinu nshapita wa 13, Solomo wakaleja mushindu udi mibelu idi mu Dîyi dia Nzambi mua kutuambuluisha bua kulengeja nsombelu wetu ne bua kubenga kumuteka mu njiwu.

Ikala muntu wa kulongesha

Nsumuinu 13:1 udi wamba ne: ‘Muana mulume udi ne meji udi umvua diyisha dia tatuende, kadi mubuidi kêna uteleja mibelu.’ (MMM) Diyisha didi tatu ufila didi mua kuikala dikumbanyine anyi udi mua kufila ne dîsu dikole menemene. Tshia kumpala udi mua kudifila bu dilongesha, ne muana yeye mudibenge, ndekelu wa bionso udi udifila bu dinyoka. Muntu udi ne meji padiye witaba diyisha didi tatuende umupesha.

Bible udi wamba ne: “[Yehowa] udi ulengeja udiye munange, unyoka kabidi muana yonso udiye muanyishe.” (Ebelu 12:6, MMM) Mushindu umue udi Tatu wetu wa mu diulu utuyisha nku diambuluisha dia Bible Dîyi diende difunda. Patudi tubala Bible ne kanemu ne tutumikila malu atudi tulongamu, bushuwa Dîyi diende didi dituyisha. Muanda eu udi utukuatshisha, bualu tshionso tshidi Yehowa wamba tshidi bua diakalenga dietu.​—Yeshaya 48:17.

Diyisha didi kabidi mua kulua kutudi dikale bu mubelu wa kudi muena Kristo netu udi utujingila diakalenga dia mu nyuma. Tudi mua kumona mibelu yonso milenga idi yumvuangana ne Dîyi dia Nzambi bu idi ifumina kudi Mpokolo munene wa bulelela, kadi ki mbu idi ifumina kudi muntu udi utupeshayi nansha. Netuleje mutudi bena meji bituayitaba bu idi ifumina kudi Yehowa. Patudi tuyangata mushindu’eu ne tuyilekela ilombola meji etu, ilengeja ngumvuilu wetu wa Mifundu Minsantu, ne ilulamija njila yetu, tudi tupeta masanka adi afumina ku diyisha. Ke mudibi kabidi bua mibelu itudi tupeta mu bisangilu bia tshisumbu ne mu mikanda yetu ya dilonga nayi Bible. Ditumikila bitudi tulonga mu mikanda eyi anyi mu mêyi atudi tumvua mmushindu mulenga wa kudiyisha.

Kadi musekianganyi yeye kêna utumikila diyisha to. Mukanda mukuabu udi wamba ne: “Bu mudiye wela meji ne: mmumanye tshidi tshitambe buimpe, ki mmuntu wa kulongesha to.” Kêna uteleja mibelu anyi dikanyina, didi dikale mushindu wa diyisha difila ne dîsu dikole. Kadi udiku mua kujadikila bantu ne: dilongesha didi Tatuende umupesha ndibi anyi? Yehowa katu muanji kuenza bibi, ne kakuenza bibi to. Padi musekianganyi ubenga diyisha, yeye nkayende udi udivuija muntu wa kuseka. Bushuwa, mmushindu kayipu mulenga udi Solomo uleja mu mêyi makese masungula bimpe mushinga wa kuikala bantu ba kulongesha!

Lama ludimi luebe!

Bua kuleja mushinga wa dikala bantu badi Dîyi dia Nzambi dilombola mu ngakuilu wetu, mukalenge wa Isalele udi ufuanyikija mukana ne mutshi utu ukuama bimuma. Udi wamba ne: “Muntu muimpe udi udia mamuma makane [a mukana muende], kadi mitshima [dijinga dia mitshima] ya bedi ba bitungu idi misue tshimbambila.” (Nsumuinu 13:2) Mêyi adi muntu wamba ke mamuma a mukana muende. Ne muntu udi upuola bidiye mukune ne mêyi ende. Mushikuluji mukuabu wa malu udi wamba ne: “Mêyi ende owo mamba ne meji mimpe ne mikale ne tshipatshila tshia kukolesha bulunda ne bena mutumba bende, ‘neadie tshidi tshiakane, neikale ne disanka ne ditalala mu matuku ende a muoyo.” Kadi kabiena nanku to bua muedi wa tshitungu. Mmusue kuenza malu a tshimbambila ne kuenzela bakuabu bibi. Udi wela meji a kuenzelangana bibi, ne badi bamuenzela yeye muine bibi. Mateyi a lufu adi ku mushiku wende wa mbelu.

Solomo udi utungunuka wamba ne: ‘Udi ulama mukana muende udi ulama muoyo wende, kadi udi ubulula mukana muende bitongatonga neabutuke.’ (Nsumuinu 13:3) Dikala ne ngakuilu mubole ne mubule meji didi mua kuyishila muntu lumu lubi, kumukebela tunyinganyinga, kumunyangila malanda ne bantu ne kumukebela nansha lutatu kampanda ku mubidi. Mukana mubulula bitongatonga mudi kabidi mua kupangisha muntu bua kuanyishibua kudi Nzambi, bualu muntu yonso nealubuile Nzambi malu bua mêyi ende. (Matayo 12:36, 37) Bushuwa, kulama ludimi luetu bimpe menemene nekutupandishe ku kabutu. Kadi mmunyi mutudi mua kulonga mua kulama ludimi luetu?

Mushindu umuepele mupepele wa kulama ludimi ngua kubenga kuakula bia bungi. “Muntu udi wakula bia bungi kakupanga kuamba bualu bubi.” (Nsumuinu 10:19, MMM) Mushindu mukuabu ngua kuela meji kumpala kua kuakula. Mufundi eu musaka kudi nyuma udi wamba ne: ‘Muntu [udiku] udi wamba mêyi a tshiakulakula adi atapa bu muele wa mvita.’ (Nsumuinu 12:18) Padi muntu kayi udianjila kuela meji bua bidiye musue kuamba kumpala kua kuakula, bidi mua kumubungamija yeye muine ne aba badi bamuteleja. Ke bualu kayi Bible udi utupesha mubelu wa mushinga eu: “Mutshima wa muntu muakane udi welangana meji a bualu budiye mua kukudimuna.”​—Nsumuinu 15:28.

Ikala muena tshisumi

Solomo udi wamba ne: “Muena lulengu udi ujinga tshintu kayi utshipeta, kadi muntu wa tshisumi udi umana yende nzala.” (Nsumuinu 13:4, MMM) Mukanda kampanda udi wamba ne: “Lungenyi [ludi mu lusumuinu elu] ludi se: kujinga patupu tshintu kakuena ne mushinga to, tshidi ne mushinga nkuenza mudimu ne tshisumi.” Bena lulengu batu anu bajinga bintu . . . majinga aa adi abakuata ku muoyo, ne kabena ne tshintu nansha tshimue tshidibu bapetaku to.” Kadi, mutshima anyi dijinga dia muena tshisumi didi dikumbana anyi diujibua tente ne diakalengele.

Ntshinyi tshitudi mua kuamba bua aba badi babenga kudilambula kudi Yehowa bualu mbasue kuepuka bujitu kampanda? Badi mua kuikala baleja mudibu ne dijinga dia kuikala ne muoyo mu bukua-panu bupiabupia bua Nzambi, kadi badiku badilongolole bua kuenza bualu kampanda bua kubuelamu anyi? Bualu budibu benze kudi aba badi “bumuka mu dikenga dinene” budi se: mbitabuje mulambu wa Yezu udi upikula bantu, mbadilambule kudi Yehowa ne mbatambule mu mâyi bua kuleja didilambula diabu edi.​—Buakabuluibua 7:14, 15.

Tangila kabidi tshidi kuipatshila mudimu wa mutangidi mu tshisumbu kumvuija. Dijinga dia kuenza mudimu mulenga eu ndiakanyine kalumbandi ne Bible udi ukankamija bualu ebu. (1 Timote 3:1) Kadi kujinga mudimu eu patupu ki nkukumbane to. Bua kuukumbanyina bidi bikengela kupeta ngikadilu ne mamanya bidi bikengedibua. Abi bidi bilomba bua muntu adienzeje ne tshisumi.

Buakane budi bulama muntu

Muntu muakane udi udima ngikadilu milenga ne udi wamba bulelela. Mmumanye ne: kushima kudi kubengangana ne mikenji ya Yehowa. (Nsumuinu 6:16-19; Kolosai 3:9) Solomo udi wamba bua bualu ebu ne: ‘Muntu muakane udi ukina mêyi a mashimi, kadi muntu mubi udi wenza malu a bundu ne adi avuija bipendu.’ (Nsumuinu 13:5) Muntu muakane kêna anu wepuka mashimi patupu to; kadi mmuakine ne muoyo umue. Mmumanye ne: mashimi nansha wowo amueneka kaayi mabi, adi anyanga malanda mimpe adi pankatshi pa bantu. Kabidi, lumu lua muntu udi ushima ludi lunyanguka. Muntu mubi udi wenza malu a bundu padiye ushima anyi padiye wenza bualu bukuabu buonso, nanku udi udipendesha yeye nkayende.

Bua kuleja ne: kuenza malu adi mimpe ku mêsu kua Nzambi kudi kupetesha masanka, mukalenge wa meji udi wamba ne: “Buakane budi bulama muntu udi ne mutshima mutoke, kadi bubi budi bubutula muenji wa malu mabi.” (Nsumuinu 13:6) Buakane budi bukuba muntu anu bu tshibumba tshikole, kadi bubi budi bumubutula.

Kukebi bua kudileja

Mukalenge wa Isalele udi uleja ngikadilu utu nende bantu, wamba ne: ‘Munga muntu udi udivuija bu mubanji, kadi kêna ne tshintu; munga udi udivuija bu mupele, kadi udi ne biuma bia bungi.’ (Nsumuinu 13:7) Muntu udi mua kuikala kayi tshidiye uleja nansha. Bamue bapele badi mua kudileja bu babanji, pamu’apa baditambisha, bua kuleja mudibu batute dikasa dimpe, anyi bua kulama lumu luabu. Muntu mubanji udi mua kudileja bu mupele, anu bua kusokoka bubanji buende.

Kudileja bu mubanji anyi kusokoka bubanji ki nkuimpe to. Bituikala ne biuma bikese, kutula mfranga bua kusumba bintu bia mushinga mukole anu bua kumueneka bu bena kantu ku bianza kudi mua kutupangisha tuetu ne mêku etu bintu bitudi tukengela mu nsombelu. Ne muntu udi udileja bu mupele pende muikale ne biuma udi mua kudivuija muena tshilema, udipangisha bunême ne disanka didi difumina ku dikala muena kalolo. (Bienzedi 20:35) Kuikala ne nsombelu udi uleja tshitudi bulelela kudi kupetesha disanka.

Kuikadi ujinga bintu binene to

Solomo udi wamba ne: ‘Biuma bia muntu bidi difutu dia kupikula nadi muoyo wende, kadi mupele kêna umvua mêyi a badi bamufunyina.’ (Nsumuinu 13:8) Ndilongesha kayi didibu batupesha mu lusumuinu elu lua meji?

Kuikala mubanji kudi kupetesha bintu bimpe, kadi kuikala ne biuma kakutu anu kupetesha disanka to. Mu bikondo bia ndululu bitudi ebi, babanji ne bena mu mêku abu batu misangu mivule badisangana mu njiwu ya kukuatshibua kudi bena tshinyangu batu balomba mfranga bua kushisha kulekela badibu bakuate. Imue misangu, muntu mubanji udi mua kufila bintu bua kumulekelabu yeye anyi muntu kampanda wa mu dîku diende. Kadi misangu mivule bena tshinyangu aba batu bashipa eu udibu bakuate. Njiwu ya nunku itu anu ilumba muntu mubanji.

Muntu udi ne tuntu tukese katu ne disumpakana dia nunku to. Nansha mudiye kayi mua kuikala ne bintu ne biuma bidi nabi mubanji, mpukapuka bua bena tshinyangu kumukuatabu. Ebu mbualu bumue buimpe budi bufumina ku dibenga kukeba bintu binene ne kufila dîba dietu ne makanda etu mu dikeba bubanji.​—2 Timote 2:4.

Sanka bua “butoke”

Solomo udi utungunuka ne kuleja ne: dienza malu mudi Yehowa musue didi ditupetesha masanka. “Butoke bua bantu bakane budi bubapetesha disanka, kadi muendu wa bantu babi udi ujima.”​—Nsumuinu 13:9, MMM.

Muendu udi uleja tshitudi tueyemena bua kukenkesha njila wetu mu nsombelu. ‘Dîyi dia Nzambi didi muinda ku makasa a muntu muakane ne [butoke] mu njila wende.’ (Musambu 119:105) Munda muadi mudi dimanya ne meji bia Mufuki bidi kabiyi mua kujika. Patudi tutamba kulengeja ngumvuilu wetu wa disua ne dilongolola dia Nzambi, butoke bua mu nyuma budi butulombola budi bukenka bikole. Mpokolo kayipu wa disanka! Bua tshinyi tudi ne bua kulekela meji a panu anyi ‘tshidibu babikila mu dishima ne: [dimanya]’ bitupesha ditanaji?​—1 Timote 6:20; 1 Kolinto 1:20; Kolosai 2:8.

Bua bidi bitangila muntu mubi, nansha muendu wende wowo umueneka ukenka mushindu kayi ne nansha yeye umueneka ne bubanji bua munyi, muendu wende neujime. Neashikile mu mîdima muikala dikasa diende mua kulenduka. Kabidi, yeye “kakuikala ne disanka matuku adi kumpala” to.​—Nsumuinu 24:20, MMM.

Kadi ntshinyi tshitudi ne bua kuenza patudi tuelakana bua kumanya tshidi tshikengela kuenza mu nsombelu kampanda? Tshia kuenza ntshinyi bituikala katuyi bajadike ni tudi ne bukokeshi bua kuenza bualu kansanga? Nsumuinu 13:10 udi utudimuija ne: ‘Kudisua kudi kupatula anu matandu.’ Kuenza bualu kampanda patudi katuyi ne dimanya anyi katuyi ne dianyisha dia kubuenza nkudisua, ne mu mishindu yonso nekutukebele bilumbu ne bakuabu. Kabiakuikalaku bimpe bua kuebeja bakuabu badi ne dimanya ne dijingulula anyi? Mukalenge wa meji udi wamba ne: “Kadi badi [bebejangana] lungenyi badi ne meji.”

Udimuke bua kubenga kutekemena malu adi kaayi malelela

Mfranga idi mua kukuatshisha mu bualu kampanda buimpe. Kuikala ne mfranga mikumbane nkuimpe kupita kuikala ne tukuta tukese anyi kuikala mu bupele. (Muambi 7:11, 12) Kadi masanka atudi tumona afumina ku biuma bipeta mu njila mubi adi mua kutushima. Solomo udi udimuija ne: ‘Biuma bidibu bangata ku malu a patupu bidi bikepa, kadi udi ubisangisha ku tshitupa ku tshitupa udi ubivudija.’​—Nsumuinu 13:11.

Angata tshilejilu tshia buteyi bua manaya a mfranga. Muntu udi unaya dinaya dia mfranga udi mua kutula mfranga idiye mutatshile wela meji bua kupeta mushiki wa makuta. Kadi misangu mivule utu unaya nunku pabi bena mu dîku diende bakenga. Kadi ntshinyi tshidi tshienzeka padiye ukuata mfranga mu dinaya diende edi? Bu mudiye mupete mfranga eyi kakuyi lutatu, udi mua kuikala kayi utamba kumona mushinga wayi to. Kabidi, udi mua kuikala kayi ne meji a kulama mfranga eyi idiye ufuma ku dipeta. Biuma biende ebi kabienaku bifuanyike kujimija bipepele anu mushindu wa muomumue uvuaye mubipete anyi? Kadi bubanji bupeta ku kakese ku kakese ku mudimu muimpe budi buenda bubanda ku kakese ku kakese ne muntu udi mua kuenza nabu bualu buimpe.

Solomo udi wamba ne: ‘Ditekemena didibu balayidila didi disamisha mutshima, kadi kukumbaja kua dijinga kudi bu mutshi wa muoyo.’ (Nsumuinu 13:12) Malu adi muntu mutekemene adi kaayi akumbana adi mua kumufikisha ku dibungama didi disamisha mutshima. Bualu ebu butu buenzeka dituku dionso. Kadi kabiena nanku to bua malu atudi batekemene a mu Dîyi dia Nzambi. Tudi ne dishindika dikole dia se: neakumbane. Nansha tshitudi tusua kumona bu dijingakana katshiena menemene mua kutubungamija to.

Tshilejilu, tudi bamanye ne: bukua-panu bupiabupia bua Nzambi bukadi pabuipi menemene. (2 Petelo 3:13) Ne mioyo kulu kulu tudi bindile ne disanka dionso dikumbana dia milayi ya Nzambi. Ntshinyi tshidi tshienzeka patudi tufila dîba ditudi bindile dikumbana dia milayi eyi mu ‘mudimu wa Mukalenge,’ bua kukankamija bena Kristo netu ne bua kukolesha malanda etu ne Yehowa? Pamutu pa ‘kusamisha mutshima,’ tudi buule tente ne disanka. (1 Kolinto 15:58; Ebelu 10:24, 25; Yakobo 4:8) Padi bualu kampanda butuvua bindile mutantshi mule bukumbana, mmutshi wa muoyo udi ukolesha menemene ne ufila makanda.

Mikenji ya Nzambi idi mpokolo wa muoyo

Bua kuleja mushinga wa ditumikila Nzambi, Nsumuinu 13:13 udi wamba ne: ‘Udi ulengulula dîyi dia Nzambi udi udivuija muena dibanza kudidi, kadi udi unemeka mukenji neapete disanka.’ Muena dibanza yeye mupetule dîyi divuaye mulaye bua kupingaja tshintu tshivuaye musombe, neajimije tshieya tshivuaye mufile. Bia muomumue, netujimije tshintu bu tuetu mua kubenga kutumikila mikenji ya Nzambi. Ntshinyi tshituikala mua kujimija?

“Dilongesha dia muntu wa meji didi mpokolo wa muoyo, didi diepula muntu ku njiwu ya lufu.” (Nsumuinu 13:13, 14, MMM) Kubenga kuikala ne mikenji ya Yehowa Nzambi wa meji onso nkupangila bulombodi budi mua kutuambuluisha bua kuikala ne nsombelu mulenga ne wa matuku a bungi. Ndiakalengapu kayi bunene ditudi bajimije! Nunku njila wa meji buetu tuetu nkuteya ntema mikole ku Dîyi dia Nzambi ne kulekela Dîyi edi dilombola meji etu, ngakuilu wetu ne bienzedi bietu.​—2 Kolinto 10:5; Kolosai 1:10.

[Bimfuanyi mu dibeji 23]

Kutumikila mibelu ya mu Bible mmushindu mutambe buimpe wa kudiyisha

[Bimfuanyi mu mabeji 24, 25]

“Mutshima wa muntu muakane udi welangana meji a bualu budiye mua kukudimuna”

[Bimfuanyi mu mabeji 24, 25]

Kuikala ne bia bungi bia kuenza mu ‘mudimu wa Mukalenge’ kudi kutupetesha disanka dipite bunene