Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mushindu wa kulengeja dibaka diebe

Mushindu wa kulengeja dibaka diebe

Mushindu wa kulengeja dibaka diebe

FUANYIKIJABI mu lungenyi nzubu kampanda ukadi mubange kunyanguka. Mukubu ukadi utotoka, musaka munyanguke ne bisosa mbipite bungi mu lupangu. Kakuyi mpata, nzubu eu mmunyanguke bua mvula ne mpepele mu bungi bua matuku ne bualu kakuena muntu udi umutangila to. Bidi bikengela kumupula anyi? Tòo. Bikala ntaku wa nzubu eu ne bimanu biende bikale bikole, badi mua kumulongolola.

Mushindu udi nzubu eu udiku ukuvuluija mudi dibaka diebe anyi? Bintu kampanda bitudi mua kuangata bu mvula mbilokele dibaka diebe mu kupita kua matuku ne kabidi mbinyange dibaka. Dinyanguka edi didi mua kuikala difuma ku dilengulula dia malu dia umue wa kunudi anyi mene dia kunudi nuenu bonso babidi. Udi mua kudiumvua anu bu muvua Sandy mudiumvue. Panyima pa bidimu 15 bia dibaka, Sandy udi wamba ne: “Katuvua ne tshintu nansha tshimue tshivua mua kutusemeja pabuipi bubidi buetu, pa kumusha disomba pamue bualu tuvua baselangane. Kadi etshi ki ntshionso tshivua tshikengela to.”

Nansha bikala dibaka diebe dikadi mu nsombelu wa mushindu eu, kuambi ne lukasa ne: didi ne bua kufua to. Pamu’apa dibaka diebe didi mua kulongoloka. Malu adi mua kulongoloka bilondeshile mushindu udi muena dibaka nebe ne wewe nudifila bua kushala balamate ku tshinuvua balayangane. Dinemeka tshinuvua balayangane etshi didi mua kushindamija dibaka dienu tshikondo tshia ntatu. Tshidi bena dibaka balayangana etshi ntshinyi? Mmunyi mudi Bible mua kutuambuluisha bua kushala balamate anu ku tshinuvua balayangane?

Dilayangana bua kushala balamatangane didi dilua bu dibanza

Dilayangana didi dilomba kukumbaja amue malu. Imue misangu, batu benza mudimu ne muaku eu bua bintu bu mudi diumvuangana mu malu a midimu kampanda. Tshilejilu, muibaki kampanda wa nzubu udi udimona ne dibanza dia kukumbaja dîyi divuaye muambe bua kuibaka nzubu kansanga. Pamu’apa udi mua kuikala kayi nansha mumanye muntu udi wenzeja midimu eyi to. Nansha nanku, udi ne dibanza dia kukumbaja mêyi ende.

Nansha mudi dibaka kadiyi mumue ne midimu ya buena eyi, dipangadika ne dijinga dia kukumbaja dilayangana edi didi dilua bu dibanza diudi ne bua kufuta. Wewe ne muena dibaka nebe nudi baditshipe kumpala kua Nzambi ne kua bantu bua kusomba pamue nansha mu ntatu ne mu makenga. Yezu wakamba ne: ‘Ku tshibangidilu Mufuki wakabafuka mulume ne mukaji, mufuki wakamba biende ne: Bua bualu ebu, mulume neashiye tatu wende ne mamu wende, nealamate kudi mukaji wende.’ Yezu udi wamba kabidi ne: ‘Bua bualu ebu muntu kapanduludi tshidi tshibumbakaja kudi Nzambi.’ (Matayo 19:4-6) Nunku, padi ndululu ijuka, wewe ne muinebe nudi ne bua kuenza ne muenu muonso bua kukumbaja tshinuvua balayangane. * Mamu mukuabu udi wamba ne: “Malu akatuadija kulongoloka patuakumusha mu mitu yetu lungenyi lua kushipa dibaka dietu.”

Pa kumusha dipangadika ne dijinga dikole dia kukuba dibaka, kudi bikuabu bia bungi bia kuenza. Mbinganyi abi?

Kuenza malu pamue kudi kukolesha dilaya dia kushala balamatangane mu dibaka

Dilayangana edi kadiena diumvuija se: bena dibaka nebikale bapetangana anu mu malu onso. Padi makokangana ajuka, kanuakujinga bua kuajikija anu bualu nuvua baditshipe bua kushala balamatangane to, kadi nenukebe bua kuajikija bua dinanga dinudi banangangane. Pa bidi bitangila mulume ne mukaji, Yezu wakamba ne: “Kabena bantu babidi kabidi, badi mubidi umue.”

Kuikala “mubidi umue” ntshinyi? Mupostolo Paulo wakafunda ne: ‘Budi balume nabu mbua kusua bakaji babu mene bu mudibu basue mibidi yabo.’ (Efeso 5:28, 29) Mu umue mushindu, kuikala “mubidi umue” kudi kumvuija kuditatshisha bua diakalenga dia unudi nende mu dibaka anu bu muudi mua kuenza buebe wewe. Bantu badi baselangane badi ne bua kulekela kuamba ne: “tshianyi” kadi kuamba ne: “tshietu,” kulekela kuamba ne: “meme” ne kubanga kuamba ne: “tuetu.” Mamu mukuabu mufidi wa mibelu udi wamba ne: “Bena dibaka bonso babidi badi ne bua kulekela bua kuikala badiumvua mu mitshima yabu bu badi kabayi basele ne kutuadija kudiumvua mu mitshima yabu bu bantu badi basele.”

Wewe ne muntu unudi nende mu dibaka, nutu nudiumvua mu mitshima yenu bu bantu badi baselangane anyi? Bualu nudi mua kuikala basombe pamue bidimu bia bungi, kadi kubenga kuikala “mubidi umue” mu meji ne mu mitshima yenu. Eyowa, bidi mua kuenzeka nanku, kadi mukanda kampanda udi wamba ne: “Dibaka didi diumvuija kusomba pamue, ne padi bantu basomba pamue mutantshi mule, nsombelu wa mu dibaka udi ulengela bikole.”​—Giving Time a Chance.

Bamue bena dibaka batu bakadi bumvue bia mabaka bibatonde batu bashala kaba kamue anu bua bana badibu balele anyi bua makuta. Bakuabu pabu anu bualu kabena basue nansha kakese bua kutupa ku mukenji udi ubenga bua kushipa dibaka anyi anu bualu badi batshina bua bidi bakuabu mua kuamba. Nansha mutudi mua kuela bena mabaka aba kalumbadi bua mudiwu atungunuka, vuluka ne: tshipatshila tshienu katshiena anu tshia kushala mu dibaka kashidi to, kadi ntshia kuikalamu banangangane.

Bienzedi bimpe bidi bikolesha dilaya dia kushala balamatangane kashidi

Bible ukavua mumanyishe ne: “mu matuku a ku nshikidilu,” bantu bavua ne bua kulua “badinangi.” (2 Timote 3:1, 2, MMM) Anu bu mudi mvese eu uleja, lelu’eu bantu badi bamueneka bu badi badinange nkayabu kupitshisha. Mu mabaka a bungi, bantu badi bamona ne: kudifila bikole bua muena dibaka nende padiye kayi udifila pende buende bu ditebelela. Kadi mu mabaka malenga, bena dibaka bonso babidi badi tshibidilu tshia kuenzelangana malu ne muoyo umue. Kadi mmunyi muudi mua kuenza pebe nunku?

Pamutu pa kudikonka amu ne: ‘Ntshinyi tshindi mpeta mu dibaka emu?’ mbimpe kudiebeja ne: ‘Ntshinyi tshindi ngenza bua kukolesha malanda ne muena dibaka nanyi?’ Bible udi ubela bena Kristo ne: ‘Muntu ne muntu katangidi malu ende nkayawu kadi muntu ne muntu atangile kabidi malu a bakuabu.’ (Filipoi 2:4) Ela meji pa mubelu wa mu Bible eu, konkonona malu audi muenze lumingu lushale elu. Mmisangu bunyi kayi iudi muenzele muena dibaka nebe bualu bulenga? Pavua muena dibaka nebe ujinga kukuambila bualu, uvuaku umuteleja nansha muuvua kuyi musue kuakula anyi? Mmalu bungi kayi anudi benze nende pamue adi atamba kumusankisha yeye?

Mu dikonkonona malu a mushindu eu, kuedi meji ne: malu mimpe ebe neapite kaayi mamanyike ne kakuyi difutu to. Mukanda kampanda wa mibelu udi wamba ne: “Mu malunda onso a bantu, bienzedi bionso bimpe bienzela bantu bidi bibasaka bua kuenza pabu bia muomumue, nunku enza muebe muonso bua kusaka muena dibaka nebe ku bienzedi bimpe pa kuenza malu mimpe a bungi wewe muine.” Diditatshisha bikole bua kuenzela unudi nende mu dibaka malu malenga didi dilengeja malu mu dibaka bualu kuenza nunku kudi kuleja ne: udi wangata dibaka diebe ne mushinga ne udi musue kudikuba.

Kuangata dibaka bu tshintu tshidi tshishala kashidi kudi ne mushinga wa bungi

Yehowa Nzambi udi wangata lulamatu ne mushinga. Bulelela, Bible udi wamba ne: “Wewe udi uleja bulamate kudi bena bulamate.” (2 Samuele 22:26, Mukanda wa Mvidi Mukulu [Katolike, MMM]) Dikala ne lulamatu kudi Nzambi didi dilomba kabidi dikala ne lulamatu mu dibaka, bualu Nzambi ke wakenza bua dibaka dikaleku.​—Genese 2:24.

Biwikala wewe ne unudi baselangane nende bikale ne lulamatu munkatshi muenu, nudi nudiumvua mu malanda ikala ne bua kushala mutantshi mule. Paudi wela meji bua ngondo, bidimu kumpala eku, udi udimona nuenu bikale anu pamue mu dibaka. Lungenyi mene lua kudiumvua bu muntu udi kayi mu dibaka ndungenyi kunudi, didiumvua dia nunku didi bukubi bua dibaka dienu. Mamu mukuabu udi wakamba ne: “Nansha pandi mufikile bayanyi munda anyi ngumvua bintonde bikole bua malu adi matufikile, tshitu muanji kuela meji bua kushipa dibaka dietu to. Ntu ngela meji bikole bua tshia kuenza bua kupingajilula malanda etu. Tshitu ngelakana nansha kakese ne: netusombe kabidi pamue mu diumvuangana to, nansha mundi tshiyi mmuona tshindi mua kuenza mpindieu.”

Kuangata dibaka bu tshintu tshidi mua kushala kashidi ntshimue tshia ku bintu bidi bikolesha dijinga dienu dia kushala balamatangane kashidi, kadi pabi malu kaatu nanku mu mabaka a bungi to. Padi matandu ajuka, muinebe udi mua kuamba ne tshiji tshionso ne: “Shalaku meme ngayi!” anyi ne: “Ngayi kusomba ne muntu udi mua kunsankishaku panyi!” Kadi nansha mutu mêyi a nunku mikale misangu mivule anu a ku mishiku patupu, Bible udi wamba ne: ludimi ludi mua kuikala ‘luule ntente ne lulengu lua lufu.’ (Yakobo 3:8) Mêyi a mushindu eu atu asua kuleja ne kuamba ne: ‘Tshiena mmuona dibaka dietu bu didi mua kunenga to. Ndi mua kushipa dibaka edi dîba dionso dindi musue.’ Lungenyi lua mushindu eu ludi mua kulua kushipesha dibaka.

Paudi ne mmuenenu wa se: dibaka didiku bua kashidi, udi utekemena bua kushala ne muena dibaka nebe mu ntatu ne mu makenga. Lungenyi elu ludi kabidi luambuluisha. Dienza nunku nedikuambuluishe bikole wewe ne muena dibaka nebe bua kuitaba mapanga ne bilema bienu, ne bua kutungunuka ne kulengululangana bilema ne kufuilangana luse ne muoyo mujima. (Kolosai 3:13) Mukanda mukuabu udi wamba ne: “Mu dibaka dilenga nuenu bonso babidi nudi anu mua kuenza bilema, ne dibaka didi ne bua kutungunuka nansha padiku bilema.”

Mu dituku dia dibaka diebe, uvua muditshipe ne muoyo mujima, ki nku tshintu tshidibu babikila ne: dibaka to, kadi uvua muditshipe kudi muntu wa muoyo, kudi muena dibaka nebe. Diditshipa edi didi ne bua kuikala ne mushinga wa bungi mu mushindu uudi wela meji ne wenza malu mpindieu uukadi mu dibaka. Kuenaku umona ne: udi ne bua kusomba ne muinebe kabiyi anu bualu bua udi wangata dibaka bu tshintu tshia tshijila, kadi kabidi bualu udi munange muntu unudi baselangane nende anyi?

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 7 Mu nsombelu mikuabu mikole, mulume ne mukaji badi mua kuanji kuabulukangana. (1 Kolinto 7:10, 11; tangila mukanda wa Nsapi wa disanka mu dîku, dibeji dia 160-1, mupatula kudi Bantemu ba Yehowa.) Bible udi wanyisha bua kushipa dibaka anu padiku tshiendenda tshia masandi.​—Matayo 19:9.

[Kazubu/​Tshimfuanyi mu dibeji 5]

Tshiudi mua kuenza mpindieu

Dijinga diebe ne dipangadika diebe dia kushala balamatangane anu ne unudi nende mu dibaka mbishindame anyi? Pamu’apa udi mumone ne: bidi bikengela kuenza bualu kampanda bua kuakaja nsombelu. Bua nuenu kufika ku dilamatangana bikole munuvua balayangane, teta malu adi alonda aa:

• Dikonkonona nkayebe. Udiebeje ne: ‘Ndi ndiumvua mu mutshima wanyi bu muntu udi mu dibaka anyi, peshi ndi ndiumvua bu mujike?’ Tangilabi bikala muena dibaka nebe ni udi pende ukumona ne: udi udiumvua mu mutshima webe bu muntu udi mu dibaka.

• Bala tshiena-bualu etshi pamue ne muena dibaka nebe. Pashishe, mu lutulu, nuelangane meji pa tshinudi mua kuenza bua kukolesha dijinga dienu ne dipangadika dienu dia kushala anu balamatangane mu dibaka.

• Wewe ne muena dibaka nebe, dituayi mu dienza malu adi akolesha tshinudi balayangane etshi. Tshilejilu: Tangilayi foto ya dituku dia dibaka dienu ne ya matuku makuabu avua malu manene menzeke. Enzayi malu avua anusankisha mu tshikondo tshia dibangilangana dienu anyi mu bidimu bia kumpala bia dibaka dienu. Longayi pamue biena-bualu biangatshila mu Bible bidi mu Tshibumba tshia Nsentedi ne Réveillez-vous! bidi biakula bua mabaka.

[Kazubu/​Tshimfuanyi mu dibeji 6]

Dipangadika dia kulama dibaka diebe didi dilomba . . .

Bujitu “Ukumbaje bualu buuvua mulaye. Mbimpe kubenga kulaya bualu, pa mutu pa kulaya kuyi ubukumbaja.”​—Muambi 5:4, 5, MMM.

Kuenza malu pamue “Nkaya ndutatu, babidi mbapite. . . . Padi umue udishinda, mukuabu udi umujula.”​—Muambi 4:9, 10, Mukanda wa Mvidi Mukulu [Mishonyi, MMV].

Diditatshisha bua bakuabu “Disanka dia kupa ndipite dia kupeta.”​—Bienzedi 20:35, MMV.

Kumona ne: dibaka ntshintu tshidi ne bua kushala kashidi “Dinanga . . . didi diumvua bionso ne lutulu.”​—1 Kolinto 13:4, 7, MMM.

[Bimfuanyi mu dibeji 7]

Padi muena dibaka nebe ujinga kuyukila nebe, utu umuteleja anyi?