Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Bakaji bakasankisha mutshima wa Yehowa

Bakaji bakasankisha mutshima wa Yehowa

Bakaji bakasankisha mutshima wa Yehowa

‘Yehowa akufute bua mudimu webe; bakupe difutu diebe dionso kudi Yehowa.’​—LUTA 2:12.

1, 2. Mmunyi mudi dielangana meji bua bilejilu bia mu Bible bia bakaji bakasankisha mutshima wa Yehowa mua kutuambuluisha?

 DITSHINA dia Nzambi diakasaka bakaji babidi bua kubenga kuenza tshivua Palô mubambile. Ditabuja diakasaka mukaji mukuabu wa ndumba bua kuteka muoyo wende mu njiwu bua kukuba batentekedi babidi ba bena Isalele. Lungenyi ne budipuekeshi mu tshikondo tshikole biakambuluisha mukaji kampanda bua kupandisha bantu ba bungi ne bua kukanda muela manyi wa Yehowa bua kupia tshibawu tshia mashi. Ditabuja Yehowa Nzambi ne muoyo wa kalolo biakasaka mamu mukuabu mukamba bua kupeshaye muprofete wa Nzambi biakudia bikese bivuaye mushale nabi. Ebi mbimue bia ku bilejilu bivule bidi mu Bible bia bakaji bakasankisha mutshima wa Yehowa.

2 Mushindu uvua Yehowa wangata bakaji aba ne mabenesha akabapeshaye bidi bileja ne: tshidi tshimusankisha kupita bionso nngikadilu ya mu nyuma, idi mikale ne mushinga kupita dikala mulume anyi mukaji. Lelu udi bantu batambe kudifila ku malu a mubidi, bitu bualu bukole bua muntu kuteka malu a mu nyuma pa muaba wa kumpala. Kadi kudi mushindu wa kutshimuna lutatu elu, anu mudibi bileja mu tshilejilu tshia bakaji batshinyi ba Nzambi ba bungi badi benza tshitupa tshinene tshia tshisamba tshia Nzambi lelu. Bakaji bena Kristo aba badi bidikija ditabuja, lungenyi, kalolo ne ngikadilu mikuabu milenga ivua nayi bakaji batshinyi ba Nzambi badibu batele mu Bible. Bushuwa, balume bena Kristo badi pabu mua kuidikija ngikadilu ivua nayi bakaji aba ba tshitembu ba mu tshikondo tshia kale. Bua kumona mushindu utudi mua kubidikija bimpe menemene, tumonayi mu bualabale miyuki ya mu Bible idi yakula bua bakaji batudi batele ku ntuadijilu eku.​—Lomo 15:4; Yakobo 4:8.

Bakaji bakabenga kuenza tshivua Palô mubambile

3, 4. (a) Bua tshinyi Shifela ne Pua bakabenga kutumikila dîyi divua Palô mubatumine bua kushipa muana yonso wa balume uvuabu balela kudi bena Isalele? (b) Mmunyi muvua Yehowa musankishe baleleshi babidi bua dikima ne ditshina diabu dia Nzambi?

3 Pavuabu balumbuluisha bantu mu tshimenga tshia Nuremberg, mu ditunga dia Allemagne kunyima kua Mvita Mibidi ya Buloba bujima, ba bungi bavuabu bapishe bua dishipangana bakakeba bua kudibingisha bua malu mabi avuabu benze bamba ne: bavua batumikile anu mêyi avuabu babatumine. Mpindieu fuanyikija bantu aba ne bakaji baleleshi babidi bena Isalele, Shifela ne Pua, bavua basombele mu Ejipitu wa kale mu tshikondo tshivuabu bakokesha kudi Palô muena tshikisu udibu kabayi batele dîna. Bu muvuaye utshina divulangana dia bena Ebelu, Palô wakambila bakaji babidi baleleshi aba bua kushipabu muana yonso wa bena Ebelu uvua uledibua. Ntshinyi tshiakenza bakaji aba ne dîyi edi dia lukinu divuabu babatumine? ‘Kabakenza muakabambila mukalenge wa Ejipitu, kadi bakasungila bana balume.’ Bua tshinyi bakaji aba kabakatshina muntu? Bualu bavua ‘batshina Nzambi [mulelela].’​—Ekesode 1:15, 17; Genese 9:6.

4 Bushuwa, baleleshi aba bavua beyemene Yehowa, ne yeye wakadileja muikale “ngabu” wabu, kubakubaye ku tshiji tshia Palô. (2 Samuele 22:31; Ekesode 1:18-20) Kadi dibenesha dia Yehowa kadiakimanyina anu apu to. Wakambuluisha Shifela ne Pua ne buobu kulela babu bana ba bungi. Wakapesha kabidi bakaji aba lumu pakafundishaye mêna abu ne malu avuabu benze mu Dîyi diende bua bantu ba mu bipungu bivua bilua kumpala babibale; kadi dîna dia Palô diodi bantu kabatshiena badivuluke kabidi to.​—Ekesode 1:21; 1 Samuele 2:30; Nsumuinu 10:7.

5. Mmunyi mudi bakaji bena Kristo ba bungi lelu baleja ngikadilu wa buena uvua nende Shifela ne Pua, ne mmunyi muabafuta Yehowa?

5 Lelu kudiku bakaji badi bafuane Shifela ne Pua anyi? Kakuyi mpata badiku! Tshidimu tshionso, bakaji ba nunku binunu bivule badi bayisha ne dikima mukenji wa mu Bible udi upandisha bantu mu matunga mudi mukenji wa mbulamatadi ukandika mudimu eu, ne mu dienza nunku badi bateka budikadidi buabu anyi muoyo wabu mene mu njiwu. (Ebelu 11:23; Bienzedi 5:28, 29) Bu mudibu banange Nzambi ne bantu nabu, bakaji ba dikima aba kabena balekela muntu nansha umue ubapangisha bua kuyisha bakuabu lumu lua Bukalenge bua Nzambi to. Ke bualu kayi bakaji bena Kristo ba bungi badi batantamena malu adibu babaluisha ne babakengesha nawu. (Mâko 12:30, 31; 13:9-13) Anu muvuabi bua Shifela ne Pua, Yehowa mmumanye bimpe bienzedi bia bakaji aba ba dikima ne ba bikadilu bilenga, ne neabaleje dinanga diende mu dilama mêna abu mu “mukanda [wende] wa muoyo,” bu buobu mua kunanukila ne lulamatu too ne ku nshikidilu.​—Filipoi 4:3; Matayo 24:13.

Mukaji uvua ndumba kale udi usankisha mutshima wa Yehowa

6, 7. (a) Ntshinyi tshivua Lahaba mumanye bua Yehowa ne bantu bende, ne mmunyi muvua dimanya edi dilenge mutshima wende? (b) Mmushindu kayi udi Dîyi dia Nzambi dipesha Lahaba lumu?

6 Mu tshidimu tshia 1473 kumpala kua bikondo bietu ebi, mukaji mukuabu wa ndumba diende Lahaba uvua musombele mu tshimenga tshia bena Kanâna tshia Yeleko. Bidi bimueneka ne: Lahaba uvua mukaji uvua mumanye malu a bungi. Pavua batentekedi babidi bena Isalele basokome mu nzubu muende, wakabambila malu masunguluke avua atangila dipatuka dia mu tshishima dia bena Isalele mu Ejipitu, nansha mukavua bualu abu buenzeke kukavua bidimu 40. Uvua mumanye kabidi miyuki ya mvita ivua bena Isalele batshimune matuku mashale au kumpala kua Bakalenge ba bena Amole, Sihona ne Oga. Bua kumvua mushindu uvua dimanya dia malu aa dilenge mutshima wende, tangila tshiakambilaye batentekedi aba ne: ‘Ndi mumanye ne: Yehowa [neanupe] buloba, bualu bua Yehowa Nzambi wenu, udi Nzambi mu diulu ne pa buloba kabidi.’ (Yoshua 2:1, 9-11) Bushuwa, malu avua Lahaba mumvue bua Yehowa ne bua bivuaye muenzele bena Isalele akalenga mutshima wende ne akamusaka bua kumuitabuja.​—Lomo 10:10.

7 Ditabuja dia Lahaba diakamusaka bua kuenza bualu kampanda. Wakakidila batentekedi bena Isalele “ne ditalala,” ne wakatumikila malu avuabu bamuambile bua kumona mua kupanduka pavua bena Isalele ne bua kuela Yeleko mvita. (Ebelu 11:31; Yoshua 2:18-21) Kakuena mpata bua se: bienzedi bia Lahaba bia ditabuja biakasankisha mutshima wa Yehowa, bualu Yehowa wakasaka Yakobo muyidi muena Kristo bua kutela dîna diende panyima pa dia Abalahama (mulunda wa Nzambi) bu tshilejilu tshia bena Kristo kulonda. Yakobo wakafunda ne: ‘Muomumue kabidi, Lahaba, mukaji wa masandi, kakabingishibua ku kuenza kuende, bualu bua yeye wakangata bamisheshe, wakabatuma mu njila mukuabu anyi?’​—Yakobo 2:25.

8. Mmunyi muvua Yehowa mubeneshe Lahaba bua ditabuja ne butumike buende?

8 Yehowa wakafuta Lahaba mu mishindu ya bungi. Tshilejilu, wakapandisha muoyo wende mu tshishima ne wa bonso bavua bapengame mu nzubu muende, mbuena kuamba ne: ‘bantu bonso ba mu nzubu wa tatu wende ne bintu bionso biakadiye nabi.’ Pashishe wakanyishila bantu aba bua kusombelabu “munkatshi mua bena Isalele,” muvuabu ne bua kubangata bu bena ditunga. (Yoshua 2:13; 6:22-25; Lewitiki 19:33, 34) Kadi ki nkujike to. Yehowa wakapesha kabidi Lahaba bunême bua kulua nkambua wa Yezu Kristo. Eu mmushindu mutambe bulenga wakalejaye luse luende lujalame kudi mukaji uvua kumpala muena Kanâna mutendeledi wa mpingu! *​—Musambu 130:3, 4.

9. Mmunyi mudi mushindu uvua Yehowa wangata Lahaba ne bamue bakaji ba mu bidimu lukama bia kumpala mua kukankamija bamue bakaji lelu?

9 Kubangila mu bidimu lukama bia kumpala too ne mu tshikondo tshietu etshi, bamue bakaji bena Kristo mbalekele nsombelu wa buenzavi bua kumona mua kusankisha Nzambi anu bu muakenza Lahaba. (1 Kolinto 6:9-11) Kakuyi mpata, bamue ba kudibu bavua bakolele muaba mufuanangane ne Kanâna wa kale, muvua tshiendenda tshia masandi tshitampakane ne muvuabu batshimona bu bualu buvua kabuyi bubi to. Nansha nanku, bakashintulula nsombelu wabu, basaka kudi ditabuja dishindamene pa dimanya dijalame dia Mukanda wa Nzambi. (Lomo 10:17) Ke bualu kayi bakamba kabidi bua bakaji aba ne: ‘Nzambi kêna ufua bundu bua bualu buabu bua kumubikilabu Nzambi wabu.’ (Ebelu 11:16) Ndumu kayipu!

Bakamubenesha bua lungenyi luende

10, 11. Mbualu kayi buvua butangila Nabala ne Davidi buakasaka Abigayila ku dienza muanda kampanda?

10 Bakaji bavule ba lulamatu ba mu tshikondo tshia kale bakaleja lungenyi mu mushindu wa pa buawu, ne bualu ebu buakabavuija bantu ba mushinga mukole ku mêsu kua tshisamba tshia Yehowa. Umue wa ku bakaji aba uvua Abigayila, mukaji wa muena Isalele mukuabu mubanji diende Nabala. Lungenyi lua Abigayila luakapandisha mioyo ya bantu ne luakakanda Davidi (eu uvua ne bua kulua mukalenge wa Isalele) bua kubenga kupia tshibawu tshia mashi. Tudi mua kubala muyuki wa Abigayila udibu bafunde mu 1 Samuele nshapita wa 25.

11 Anu mudi muyuki eu utuadija, Davidi ne bantu bende bavua batudile pabuipi ne muaba uvua bimuna bia Nabala, buobu kubikuba tshianana butuku ne munya bua luse luvuabu nalu kudi Nabala muanabu muena Isalele. Pakakepa biakudia bia Davidi, wakatuma bansongalume dikumi kudi Nabala bua kumulombabu biakudia. Mpindieu Nabala uvua ne mushindu wa kuleja dianyisha diende kudi Davidi ne wa kumupa lumu bu muela manyi wa Yehowa. Kadi Nabala wakenza tshia tshianana. Wakapenda Davidi ne tshiji tshikole ne kupingajaye bansongalume abu bianza bitupu. Pakumvua Davidi bualu ebu, wakasangisha balume 400 bikale ne bia mvita ne kumataye mu njila bua kuya kudisombuela. Pakumvua Abigayila bua diandamuna dibi divua bayende mutumine Davidi, wakenza malu ne lukasa ne budimu, kutuminaye Davidi biakudia bia bungi bua kumona mua kutuyisha tshiji tshiende. Pashishe yeye muine kudiyila bua kumona Davidi.​—Mvese 2-20.

12, 13. (a) Mmunyi muakaleja Abigayila ne: uvua ne lungenyi ne uvua kabidi ne lulamatu kudi Yehowa ne kudi muela manyi wende? (b) Ntshinyi tshiakenza Abigayila pakapinganaye kumbelu, ne mmunyi muakapitakana malu ende?

12 Pakatuilangana Abigayila ne Davidi, dilomba diende dia luse ne budipuekeshi diakaleja kanemu kakole kavuaye naku kudi muela manyi wa Yehowa. Wakamuambila ne: ‘Yehowa neajadike ba mu nzubu wa mukalenge wanyi bulelela, bualu bua yeye udi uluila Yehowa mvita,’ ne kuambaye kabidi ne: Yehowa uvua ne bua kuteka Davidi mulombodi wa Isalele. (Mvese wa 28-30) Abigayila wakaleja kabidi dikima dia bungi pakambilaye Davidi ne: pavuaye kayi udikanda bua kuya kudisombuela, uvua ne bua kupia tshibawu tshia mashi. (Mvese wa 26 ne wa 31) Bua budipuekeshi buende, kanemu kakole ne lungenyi lutue bivuaye nabi, Abigayila wakambuluisha Davidi bua kuelululaye meji bimpe. Davidi wakamuambila ne: ‘Yehowa, Nzambi wa Isalele, wakukutuma kundi lelu, asankishibue. Wewe usankishibue kabidi bua lungenyi luebe, bualu bua wewe wakunkanda lelu ne: Kumatshishi mashi a bakuabu panshi.’​—Mvese wa 32 ne wa 33.

13 Pakapinganaye kumbelu, ne dikima dionso Abigayila wakakeba bua kuambila bayende bua bintu bivuaye mupeshe Davidi. Kadi pakafikaye kumbelu, wakamusangana ‘mutambe kukuatshika maluvu.’ Nunku wakindila too ne pakamutenduka maluvu ne pashishe yeye kumuambila bualu ebu. Ntshinyi tshiakenza Nabala? Wakakema bikole bia menemene mu mushindu wa se: wakashala mutekete yeye mujima bu muntu mupete tuneke. Kunyima kua matuku dikumi yeye kufua ku tshianza tshia Nzambi. Pakumvua Davidi bua lufu lua Nabala, wakalomba Abigayila bua kumusela, bualu uvua umuanyisha ne umunemeka bikole. Abigayila wakitaba dilomba dia Davidi bua kumuselaye.​—Mvese wa 34-42.

Udiku mua kufuana Abigayila anyi?

14. Nngikadilu kayi ya Abigayila itudi mua kutamba kudima?

14 Nansha wewe muikale mulume anyi mukaji, udiku umona imue ngikadilu ivua nayi Abigayila iudi mua kutamba kudima anyi? Pamu’apa udi musue kuenza malu ne budimu ne lungenyi lua bungi padi ntatu imueneka. Anyi pamu’apa udi musue bua kuakula ne lutulu ne meji makane padi bantu bakuabu badi bakunyunguluke bikale ne tshiji. Biwikale musue kupeta ngikadilu eyi, bua tshinyi kubenga kusambila Yehowa bua muanda eu? Mmulaye bua kupesha bonso badi ‘[batungunuka ne] kulomba ne ditabuja’ meji, dijingulula dia malu ne bukole bua kupangadika malu bimpe.​—Yakobo 1:5, 6; Nsumuinu 2:1-6, 10, 11.

15. Mmu nsombelu kayi mudibi nangananga ne mushinga bua bakaji bena Kristo kulejabu ngikadilu ivua nayi Abigayila?

15 Ngikadilu milenga eyi idi nangananga ne mushinga bua mukaji udi ne mulume kayi muena Kristo ne kayi utamba kutumikila mêyi a mu Bible peshi kayi uatumikila mene to. Pamu’apa udi unua maluvu upitshisha. Diakalenga, balume ba nunku nebashintulule bikadilu biabu. Ba bungi bakadi bashintuluke, misangu ya bungi bualu bakaji babu bavua bena malu mapole, bena kanemu kakole ne bikale ngikadilu muimpe.​—1 Petelo 3:1, 2, 4.

16. Nansha yeye mu nsombelu kayi ku nzubu, mmunyi mudi muanetu wa bakaji muena Kristo mua kuleja ne: udi wangata malanda ende ne Yehowa ne mushinga kupita bintu bikuabu bionso?

16 Nansha wewe utantamena ntatu ya mushindu kayi ku nzubu, vuluka ne: Yehowa udi anuku bua kutukuatshisha. (1 Petelo 3:12) Nanku dienzeja bua kukolesha bumuntu buebe bua mu nyuma. Lomba meji ne mutshima mupole mu disambila. Bushuwa, mbimpe wikale ulonga Bible pa tshibidilu, usambila, welangana meji ne udisangisha ne bena Kristo nebe bua wewe kufika ku disemena pabuipi ne Yehowa. Dinanga divua nadi Abigayila kudi Nzambi ne dianyisha diende kudi musadidi wa Nzambi muela manyi kabivua binyanga kudi ngelelu wa meji wa mubidi wa bayende to. Abigayila wakenza malu avua alonda mêyi makane. Nansha mu dîku mudi mulume muikale musadidi wa Nzambi wa tshitembu, mukaji muena Kristo udi ujingulula ne: udi ne bua kutungunuka ne kudienzeja bikole bua kukolesha bumuntu buende bua mu nyuma ne kubulama. Bushuwa, bayende udi ne bujitu bumupesha mu Bible bua kumukumbajila majinga ende a mu nyuma ne a ku mubidi, kadi nangananga yeye nkayende ke udi ne bua kushikija ‘lupandu luende ne ditshina ne dizakala.’​—Filipoi 2:12; 1 Timote 5:8.

Wakapeta “difutu dia muprofete”

17, 18. (a) Mukaji mukamba wa mu Salefata wakapeta diteta kayi dia pa buadi dia ditabuja? (b) Ntshinyi tshiakenza mukaji mukamba bua tshintu tshivua Eliya mumulombe, ne mmunyi muakamubenesha Yehowa bua muanda eu?

17 Mushindu uvua Yehowa muambuluishe mukaji mukamba mu tshikondo tshia muprofete Eliya udi uleja ne: Yehowa udi wanyisha bikole aba badi bakuatshisha ntendelelu mulelela padibu bafila mpetu yabu ne badifila buobu bine kabidi. Bua munanga mule uvua muenzeke mu tshikondo tshia Eliya, nzala yakakuata bantu ba bungi pamue ne mukaji mukamba mukuabu ne muanende wa balume bavua basombele mu Salefata. Anu pakavuabu bashale ne biakudia bia ndekelu, muenyi wakabakuata, uvua muprofete Eliya. Muenyi eu wakalomba tshintu tshivuabu kabayi balomba tshibidilu to. Nansha muvuaye mumanye lutatu luvua nalu mukaji eu, wakamulomba bua amuenzele “mukata mukese” ne bukula ne mafuta bivua bishale. Kadi wakamba kabidi ne: ‘Bualu [Yehowa Nzambi] wa Isalele udi wamba ne: Bukula kabuakujika mu dibungu, manyi kaakujika mu tshiesu too ne ku dituku dikala [Yehowa] mulokeshe mvula pa buloba.’​—1 Bakelenge 17:8-14, MMM.

18 Ntshinyi tshiuvua mua kuikala muenze bu buobu bakulombe wewe bualu bukole bua mushindu’eu? Bidi bimueneka ne: mukaji mukamba wa mu Salefata ‘wakenza bu mu dîyi dia Eliya’ bualu uvua witaba ne: Eliya uvua muprofete wa Yehowa. Ntshinyi tshiakamuenzela Yehowa bua mushindu uvuaye muakidile muprofete eu? Wakavudija biakudia bia mukaji eu mu tshishima, muanende wa balume ne bua Eliya mu tshikondo tshionso atshi tshia munanga. (1 Bakelenge 17:15, 16) Bushuwa, Yehowa wakapesha mukaji mukamba wa mu Salefata “difutu dia muprofete,” nansha muvuaye kayi muena Isalele. (Matayo 10:41) Muana wa Nzambi pende wakatumbisha mukaji mukamba eu pakakulaye bua bualu buende bu tshilejilu kumpala kua bantu babule ditabuja ba mu musoko wabu wa Nazaleta.​—Luka 4:24-26.

19. Mmu malu kayi mudi bana betu ba bakaji bena Kristo bavule lelu baleja lungenyi lua buena lua mukaji mukamba wa mu Salefata, ne ntshinyi tshidi Yehowa umvua bua bana betu aba?

19 Lelu, bakaji bena Kristo ba bungi badi baleja lungenyi lua buena lua mukaji mukamba wa mu Salefata. Tshilejilu, lumingu luonso bana betu ba bakaji ba kalolo (ba bungi ba kudibu mbapele ne badi ne mêku a kudisha) batu bakidila batangidi bena ngendu ne bakaji babu. Bakuabu batu bapesha basadidi ba ku dîba ne ku dîba biakudia, bambuluisha bakengi, peshi mu mushindu kampanda badifila buobu bine ne mpetu yabu bua kutungunuja mudimu wa Bukalenge. (Luka 21:4) Yehowa utu umona malu adibu benza aa anyi? Kakuyi mpata, utu uamona! ‘Nzambi kêna upanga buakane bua kupueye muoyo wa mudimu wenu ne wa dinanga dinuakaleja bua dîna diende, panuakakuatshila bansantu mudimu ne panutshidi nubakuatshishawu.’​—Ebelu 6:10.

20. Ntshinyi tshituamona mu tshiena-bualu tshidi tshilonda?

20 Mu bidimu lukama bia kumpala, bakaji bavule batshinyi ba Nzambi bavua ne diakalenga dia kukuatshisha Yezu ne bapostolo bende. Mu tshiena-bualu tshidi tshilonda, netumone mushindu uvua bakaji aba basankishe mutshima wa Yehowa, ne netuakule kabidi bua tshilejilu tshia bakaji badi basadila Yehowa ne muoyo mujima nansha mu ntatu mikole mu tshikondo tshietu etshi.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 8 Dilondangana dia bankambua ba Yezu didibu bafunde kudi Matayo didi ditela bakaji banayi mu mêna abu: Tamâ, Lahaba, Luta ne Malia. Badi babangata buonso buabu ne mushinga wa bungi mu Dîyi dia Nzambi.​—Matayo 1:3, 5, 16.

Diambulula

• Mmushindu kayi uvua bakaji badi balonda aba basankishe mutshima wa Yehowa?

• Shifela ne Pua

• Lahaba

• Abigayila

• Mukaji mukamba wa mu Salefata

• Mmunyi mudi dielangana meji bua bilejilu bishiya kudi bakaji aba mua kuambuluisha yonso wa kutudi? Umvuija.

[Nkonko ya dilonga]

[Bimfuanyi mu dibeji 9]

Bakaji bavule ba lulamatu mbasadile Nzambi nansha muvuaku ‘mukenji wa mukalenge’

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Bua tshinyi Lahaba udi tshilejilu tshilenga tshia muntu uvua ne ditabuja?

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Nngikadilu kayi mileja kudi Abigayila iudi musue kuidikija?

[Tshimfuanyi mu dibeji 12]

Bakaji bena Kristo bavule lelu badi baleja lungenyi lua buena lua mukaji mukamba wa mu Salefata