Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Udiku witaba ne: nekuikale mparadizu pa buloba apa anyi?

Udiku witaba ne: nekuikale mparadizu pa buloba apa anyi?

Udiku witaba ne: nekuikale mparadizu pa buloba apa anyi?

ANU bantu bakese ke batu bitaba ne: buloba ebu nebuikale mparadizu. Ba bungi badi bela meji ne: buloba ebu kabuakutungunuka ne kuikalaku to. Bilondeshile mukanda mukuabu mufunda kudi Brian Leigh Molyneaux, dibulungu edi diakafika ku dikalaku bualu kuvua kuenzeke ‘tshikumina tshinenanenayi mulu’ kukadi bidimu miliyo ya bungi. Badi bamba ne: bikala muntu nkayende kayi mubutule buloba, bantu ba bungi badi bitaba se: buloba butudi basombele ebu ne bukua-bifukibua bionso ndekelu wa bionso bidi mua “kupuka kubumbuka kudina munda mua tshikutu tshia kapia.”​—The Sacred Earth.

John Milton mufundi wa tusala wa mu lukama lua bidimu lua dikumi ne muanda-mutekete kavua yeye ne ngenyi mibi ya nunku to. Mu kasala kende kakuabu kakayi kupua muoyo (Paradise Lost), wakafunda ne: Nzambi wakafuka buloba bua buikale mparadizu uvua dîku dia bantu ne bua kusombela. Mparadizu au wa ku ntuadijilu wakajimina. Kadi Milton uvua witabuja ne: Nzambi uvua ne bua kumupingaja tshiakabidi, ne se: Yezu Kristo mupikudi uvua dimue dituku ne bua “kufuta bena lulamatu bende, ne kubakidila mu masanka . . . mu Diulu anyi pa Buloba.” Milton wakamba ne dishindika dionso ne: “Mu tshikondo atshi Buloba bujima nebuikale Mparadizu.”

Mparadizu neikale mu diulu anyi pa buloba?

Bantu ba bungi badi batendelela lelu badi ne meji a Milton a se: ndekelu wa bionso nebapete difutu kampanda bua malu a tshinyangu ne makenga makole avuabu batantamene pa buloba apa. Kadi nebapetele difutu adi kuepi? Nebikale “mu diulu anyi pa buloba”? Bua bamue bantu, buloba kabuenaku bubavuila mu meji to. Badi bamba ne: bantu nebapete “masanka” anu kunyima kua buobu bamane kumbuka pa buloba ne baye kusombela mu muaba wa mu nyuma mu diulu.

Colleen McDannell ne Bernhard Lang badi bamba mu mukanda kampanda uvuabu bafunde (Heaven​—A History) ne: Irénée muena malu a teoloji wa mu lukama lua bidimu luibidi uvua witabuja ne: muoyo mu mparadizu muenzulula “[bantu] kabavua mua kuupetela muaba kampanda udi mutantshi mule mu diulu to, kadi mpa buloba apa.” Bilondeshile mukanda eu, nansha muvua balombodi ba bitendelelu bu mudi Jean Calvin ne Martin Luther batekemene bua kuya mu diulu, bavua kabidi bitabuja ne: “Nzambi uvua ne bua kuvuija buloba bupiabupia tshiakabidi.” Bena mu bitendelelu bikuabu bavua pabu bitabuja malu a muomumue aa. McDannell ne Lang badi bamba kabidi ne: bamue bena Yuda bavua bitabuja ne: mu tshikondo tshilongolola kudi Nzambi, “neumbushe [makenga onso a bantu] ne bantu nebikale ne muoyo wa disanka pa buloba.” Bilondeshile malu avua bena Pelasa ba kale bitabuja, tshibungu kampanda tshidi tshiamba ne: “Nebapingaje buloba mushindu muimpe uvuabu ku ntuadijilu ne bantu nebasombe kabidi mu ditalala.”​—The Encyclopaedia of Middle Eastern Mythology and Religion.

Ntshinyi tshidi tshienzekele ditekemena dia mparadizu wa pa buloba? Muoyo utudi nawu pa buloba eu mbaufundile anu bua kuikalawu wa tshitupa tshîpi anyi? Udiku ne bua kuikala anu muakamba muena nkindi Philon (muena Yuda) wa mu bidimu lukama bia kumpala, “muoyo wa matuku makese a makenga a bungi” mu luendu batangile muaba kampanda wa mu nyuma anyi? Peshi Nzambi uvua ne tshipatshila tshikuabu pakafukaye buloba ne kutekapu bantu mu nsombelu milenga anyi? Bantu badiku mua kupeta nsombelu wa mu nyuma mulenga ne masanka anu pa buloba apa anyi? Bua tshinyi kubenga kukonkonona tshidi Bible wamba bua bualu ebu? Udi mua kufika ku diamba anu mukadi bantu bavule bambe ne: kutekemena mparadizu muenzulula pa buloba mbualu bua meji.

[Tshimfuanyi mu dibeji 3]

Mufundi wa tusala John Milton uvua witabuja ne: nebenzulule Mparadizu

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 2]

TSHIZUBU: Buloba: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./​NASA

[Mêyi a dianyisha bua bimfuanyi mu dibeji 3]

Buloba: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./​NASA; John Milton: Leslie’s