Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Bantu bonso bambe butumbi bua Yehowa

Bantu bonso bambe butumbi bua Yehowa

Bantu bonso bambe butumbi bua Yehowa

“Nuambike Yehowa butumbi ne bukole. Nuambike Yehowa butumbi budi buakanangane ne dîna diende.”​—MUSAMBU 96:7, 8.

1, 2. Mbinganyi bidi biambika Yehowa butumbi ne mbanganyi badibu babikila bua kudisanga kudibi?

 DAVIDI muana wa Yese uvua mulami wa mikoko mu musoko wa Beteleme kutuadija ku buana too ne pakakolaye. Uvua misangu ne misangu utangila diulu dialabale dibuikila tente ne mitoto ivua ikenka ibalakana butuku pavuaye ulama mikoko ya tatuende, musombe nkayende mu mpata muvuaye uyidishila! Kakuyi mpata, wakavuluka bintu bionso bia dikema abi dîba diakafundaye ku bukole bua nyuma muimpe ne kuimba mêyi mimpe adi mu Musambu wa 19 eu ne: ‘Diulu didi diamba butumbi bua Nzambi; bia mu diulu bibaluluke bidi bimuenesha midimu ya bianza biende. Mukunda wabi udi uya mu miaba yonso ya pa buloba, ne mêyi abi adi aya too ne kumfudilu kua buloba.’​—Musambu 19:1, 4.

2 Diulu dia Yehowa didi dikemesha didi dimanyisha butumbi buende kakuyi dîyi, kadiyi dipatula muaku munya ne butuku. Bifukibua bidi anu bitungunuka ne kumanyisha butumbi bua Nzambi ne bantu badi badimona bapuekele menemene padibu bamona bintu bidi kabiyi biakula ebi bimanyisha butumbi bua Nzambi pa buloba bujima. Kadi dimanyisha edi dia mu tshimuma dia bifukibua bidi kabiyi biakula ki ndikumbane nkayadi to. Badi bakankamija bantu bena lulamatu bua kudisangabu pabu kudibi bua kumanyisha butumbi bua Yehowa ne dîyi dikole. Mufundi wa Misambu kampanda udibu kabayi batele dîna diende wakambila batendeledi ba lulamatu mêyi aa: ‘Nuambike Yehowa butumbi ne bukole. Nuambike Yehowa butumbi budi buakanangane ne dîna diende.’ (Musambu 96:7, 8) Bantu badi badia malanda mimpe ne Yehowa badi ne disanka dia bungi menemene dia kuenza tshidibu babalomba etshi. Kadi kuambika Nzambi lumu ntshinyi?

3. Bua tshinyi bantu badi bambika Nzambi butumbi?

3 Kutumbisha Nzambi kudi kulomba malu a bungi kupita kuakula patupu. Bena Isalele ba mu tshikondo tshia Yeshaya bavua batumbisha Nzambi ne mishiku yabu, kadi ba bungi kabavua bamutumbisha mu bulelela to. Yehowa wakamba ku butuangaji bua Yeshaya ne: ‘Bantu aba badi basemena pepi nanyi ne badi bantumbisha ne mukana muabu ne mishiku yabu, kadi bakumusha mitshima yabu kundi ne idi kule.’ (Yeshaya 29:13) Butumbi buonso buvua bantu ba nunku bamba kabuvua ne mushinga to. Bua kuikalabu ne mushinga, butumbi ebu budi ne bua kufumina mu mutshima wa muntu muule tente ne dinanga bua Yehowa ne kuitaba se: amu yeye ke wakutumbisha ne butumbi bua pa buabu. Yehowa nkayende ke udi Mufuki wa bionso. Udi Wa- Bukole-Buonso, muakane kupita kule ne kule buonso ne udi tshilejilu tshinene tshia dinanga. Yeye nkayende ke udi mua kutupandisha ne anu yeye ke udi yonso udi mu diulu anyi pa buloba ne bua kukokela. (Buakabuluibua 4:11; 19:1) Tuetu tuitaba ne muoyo mujima malu aa, nanku mbimpe tumutumbishe ne mutshima wetu mujima.

4. Yezu wakafila mikenji kayi bua mushindu wa kutumbisha Nzambi ne mmushindu kayi utudi mua kuyitumikila?

4 Yezu Kristo wakatuleja mushindu utudi mua kutumbisha Nzambi. Wakamba ne: ‘Tatu wanyi udi utumbishibua mu bualu ebu ne: Nudi nukuama mamuma a bungi; nunku nenuikale bayidi banyi.’ (Yone 15:8) Tudi tukuama mamuma a bungi mushindu kayi? Tshia kumpala, mpatudi tuamba ne muoyo mujima ‘lumu luimpe lua bukalenge’ ne nunku tudisanga ne bifukibua bionso ne ‘tuakula’ bua ‘[ngikadilu milenga ya Nzambi] idi kayiyi imueneka ku mesu.’ (Matayo 24:14; Lomo 1:20, Mukanda wa Mvidi Mukulu [Mishonyi, MMV]) Tuetu bonso buludiludi anyi mu mushindu kampanda peshi kansanga tudi kabidi tutumbisha Nzambi patudi tuvuija bantu bayidi bua kubuelabu pabu mu tshisumbu tshia bantu badi batumbisha Yehowa Nzambi. Tshibidi, tudi tupeta mamuma adi nyuma muimpe upatuisha munda muetu ne tuenza muetu muonso bua kuidikija ngikadilu milenga ya Nzambi. (Galatia 5:22, 23; Efeso 5:1; Kolosai 3:10) Ke bualu kayi, nsombelu wetu wa matuku onso udi utumbisha Nzambi.

‘Pa buloba bujima’

5. Umvuija mushindu uvua Paulo mushindamene pa bujitu budi nabu bena Kristo bua kutumbisha Nzambi pa kulongesha bakuabu Dîyi diende.

5 Mu mukanda uvua Paulo mufundile bena Lomo, wakashindamena pa bujitu budi nabu bena Kristo bua kutumbisha Nzambi pa kulongesha bantu bakuabu Dîyi dia Nzambi. Mukenji munene udi mu mukanda wa Lomo udi ne: anu bantu badi bitabuja Yezu Kristo ke bapandishibue. Paulo wakaleja mu nshapita wa 10 wa mukanda wende ne: bena Isalele ba ku mubidi ba mu tshikondo tshiende bavua balonda Mikenji ya Mose bua kulua bantu bakane, pabi ‘Yezu Kristo [muikale ndekelu wa] mikenji.’ Ke bua tshinyi Paulo udi wamba ne: ‘Biwajukula ne mukana muebe ne: Yezu udi Mukalenge, ne biwitabuja mu mutshima webe ne: Nzambi wakamubisha ku bafue, neusungidibue.’ Kubangila anu pinapu, ‘kakuvua ditapuluka pankatshi pa muena Yuda ne muena Gelika, bualu bua umue udi Mukalenge wa bonso, udi ne bubanji bua luse kudi bonso badi bamutendekena. Bualu bua muntu yonso watendekena dîna dia [Yehowa] neasungidibue.’​—Lomo 10:4, 9-13.

6. Mmunyi muvua Paulo muenze mudimu ne Musambu wa 19:4?

6 Pashishe Paulo kuebeja anu muvuabi bikengela kuebeja ne: ‘Munyi muamutendekenabu kabayi banji kumuitabuja? Munyi mua muitabujabu kabayi banji kumvua lumu luende? Munyi mumvuabu lumu luende kabayi ne mubambidi?’ (Lomo 10:14) Paulo wakamba bua bena Isalele ne: ‘Kabakateleja lumu luimpe.’ Bua tshinyi bena Isalele kabakateleja? Kabakateleja bualu kabavua ne ditabuja, kadi ki mbualu kabavua ne mushindu to. Bua kuleja bualu ebu Paulo udi utela Musambu wa 19:4 ne wakula bua mudimu wa kuyisha pamutu pa kuakula bua bifukibua bidi bitumbisha Nzambi mu tshimuma. Wakamba ne: ‘Dîyi diabu diakamuangalaka pa buloba buonso, ne mêyi abu akambibua [too ne] kumfudilu kua buloba.’ (Lomo 10:16, 18) Bushuwa, anu mudi bifukibua bidi kabiyi biakula bitumbisha Yehowa, bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala bavua bayisha lumu luimpe lua lupandu miaba yonso ne nunku bavua batumbisha Nzambi ‘pa buloba bujima.’ Paulo wakaleja kabidi mu mukanda uvuaye mufundile bena Kolosai mushindu uvua lumu luimpe lutangalake miaba ya bungi. Wakamba ne: bakavua bayishe lumu luimpe ‘munkatshi mua bifukibua bionso muinshi mua diulu.’​—Kolosai 1:23.

Bantemu ba lukunukunu

7. Bilondeshile Yezu, bena Kristo badi ne bujitu kayi?

7 Paulo uvua pamu’apa mufunde mukanda wende uvuaye mutumine bena Kolosai bidimu bitue ku 27 panyima pa lufu lua Yezu Kristo. Lumu luimpe luvua mua kuikala luye kule lufike too mu Kolosai mu bidimu bikese nanku bishi? Biakenzeka nanku bualu bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala bavua ne lukunukunu ne Yehowa wakabenesha tshisumi tshiabu atshi. Yezu ukavua mumanyishe ne: bayidi bende bavua ne bua kuikala bambi ba lumu luimpe banene pakambaye ne: “Nebambile bisamba bionso lumu luimpe diambedi.” (Mâko 13:10) Yezu wakasakidila ku mulayi eu mukenji udi mu mvese ya ndekelu ya Evanjeliyo wa Matayo e kuamba ne: ‘Yayi bienu, nuvuije ba bisamba bionso bayidi, nubabatize mu dîna dia Tatu ne mu dia Muana ne mu dia nyuma muimpe; nubayishe mua kuenza malu onso angakanuambila.’ (Matayo 28:19, 20) Matuku makese panyima pa Yezu mumane kubanda mu diulu, bayidi bende bakabangisha kukumbaja mêyi aa.

8, 9. Bilondeshile mukanda wa Bienzedi, mmushindu kayi uvua bena Kristo batumikile mukenji wa Yezu?

8 Nyuma muimpe mumane kubatulukila mu Pentekoste wa mu tshidimu tshia 33 bikondo bietu ebi, tshintu tshia kumpala tshiakenza bayidi ba lulamatu ba Yezu tshivua tshia kuya kuyisha, bambila misumba ya bantu bavua mu Yelushalema ‘mianda minene ya Nzambi.’ Mudimu wabu wa buambi wakapatula bipeta bimpe bitambe ne “bantu bu binunu bisatu” bakatambula. Bayidi bakatungunuka ne kutumbisha Nzambi ku bantu ne tshisumi tshionso, buobu e kupatula bipeta bilenga.​—Bienzedi 2:4, 11, 41, 46, 47.

9 Abidi mmale, asatu mmîpi, mudimu uvua bena Kristo aba benza kawakanenga ne kukoka ntema ya bamfumu ba bitendelelu. Bu muvua kuakula kua Petelo ne Yone kubatonda bikole, bakatumina bapostolo babidi aba dîyi bua balekele kuyisha. Bapostolo bakandamuna ne: ‘Katuena bamanye mua kuenza bualu bukuabu, anu bua kuambila bantu malu atuakumona ne atuakumvua.’ Bamane kubakanyina ne babalekele, Petelo ne Yone bakapingana kudi bana babu, bonso buabu bakadisangisha bua kusambila Yehowa. Bakalomba ne dikima dionso Yehowa ne: ‘Upe bantu bebe mitshima ya kuamba dîyi diebe ne dikima dikole.’​—Bienzedi 4:13, 20, 29.

10. Mbuluishi kayi buakatuadija kudimuenekela ne bena Kristo bakenza tshinyi?

10 Disambila diakenzabu adi divua diumvuangane ne disua dia Yehowa, anu muakaluabi kumueneka matuku makese pashishe. Bakakuata bapostolo ne pashishe muanjelu wakabapatula mu buloko mu tshishima. Muanjelu wakabambila ne: ‘Yayi bienu, nuimana mu ntempelo, nuambile bantu mêyi onso a muoyo eu.’ (Bienzedi 5:18-20) Bu muvua bapostolo batumikile bivuabu babambile, Yehowa wakatungunuka ne kubabenesha. Nunku, ‘ku dituku ku dituku, mu ntempelo ne ku nzubu [ne ku nzubu], kabakalekela kuyisha bantu ne kubambila lumu luimpe lua ne: Yezu udi Kristo.’ (Bienzedi 5:42) Bidi bimueneka patoke ne: buluishi bukole ebu kabuakapangisha bayidi ba Yezu bua kutumbisha Nzambi patoke to.

11. Bena Kristo ba kumpala bavua ne mmuenenu kayi bua mudimu wa buambi?

11 Kunyima kua matuku makese bakakuata Stefano kumushipabu ne mabue. Panyima pa lufu luende bakatuadija kubakengesha bikole mu Yelushalema ne bayidi bonso (pa kumusha bapostolo) bakamuangala kumbukabu mu Yelushalema. Dibakengesha edi divuaku dibatekesha anyi? Nansha kakese. Tudi tubala ne: ‘Bakadi batangidike bakendakana bamba dîyi dia lumu luimpe.’ (Bienzedi 8:1, 4) Lukunukunu lua kumanyisha butumbi bua Nzambi luakamueneka misangu ne misangu. Mu Bienzedi nshapita wa 9, tudi tubala ne: pavua Mufalese Shaula wa ku Tâso uvua mu luendu uya mutangile ku Damaseke bua kutuadija kukengesha bayidi ba Yezu, wakamona tshikena-kumona tshia Yezu ne wakalua mufofo. Mu Damaseke, Anania wakuondopa bufofo bua Shaula mu tshishima. Kadi ntshintu kayi tshia kumpala tshiakenza Shaula wakaluabu kumanya bu mupostolo Paulo? Muyuki udi uleja ne: ‘Pa dîba adi mene wakabanga kuambila bantu bualu bua Yezu mu nsunagoga ne: Yeye udi Muana wa Nzambi.’​—Bienzedi 9:20.

Muntu yonso uvua uyisha

12, 13. (a) Bilondeshile bafundi ba malu a kale, mbualu kayi bumanyike buvua buenzeka mu tshisumbu tshia bena Kristo ba kumpala? (b) Mmushindu kayi udi mukanda wa Bienzedi ne mêyi a Paulo bipetangana ne malu adi bafundi ba malu a kale baleje?

12 Bantu ba bungi badi bitaba ne: muntu yonso uvua mu tshisumbu tshia bena Kristo ba kumpala uvua uyisha. Philip Schaff wakafunda bua bena Kristo ba mu tshikondo atshi ne: “Tshisumbu ne tshisumbu tshionso tshivua tshisumbu tshia ba-misionere, nunku muena Kristo yonso uvua misionere.” (History of the Christian Church) William Samuel Williams udi wamba mu mukanda kampanda ne: “Bantu ba bungi badi bajadika ne: mu Ekeleziya wa kumpala, bena Kristo bonso, nangananga aba bavua ne bipedi bia nyuma bavua bayisha lumu luimpe.” (The Glorious Ministry of the Laity) Udi wamba ushindika kabidi ne: “Yezu Kristo kavua muambe musangu nansha umue ne: anu bantu bavua ne mianzu kampanda mu ekeleziya ke bavua ne bua kuyisha to.” Nansha Celse uvua muluishi wa bena Kristo kale wakafunda ne: “Bantu bavua benza mudimu ne miosa ya nyama, batedi ba bilatu, bena mudimu wa biseba, ne bantu ba tshianana bavua kabayi nansha balonge bavua bamanyishi ba lumu luimpe ba lukunukunu.”

13 Mukanda wa Bienzedi udi uleja ne: malu onso aa avua malelela. Mu dituku dia Pentekoste wa mu 33 bikondo bietu ebi, panyima pa nyuma muimpe mumane kubatulukila, bayidi bonso (balume ne bakaji) bakamanyisha malu malenga a Nzambi patoke. Kunyima kua dikengeshibua diakalonda lufu lua Stefano, bena Kristo bonso bavua bamuangalake mu bimenga bikuabu bakamuangalaja lumu luimpe kuya nalu ne kule. Bidimu bitue ku 28 pashishe, Paulo wakafundila bena Kristo bena Ebelu bonso, ki ng’anu kudi kasumbu kakese ka balombodi ba ekeleziya nkayaku ne: ‘Nunku bua bualu buende, tufilafile kudi Nzambi mulambu wa kumutumbisha nawu, udi biau mamuma a mishiku idi ijukula ditabuja dia dîna diende.’ (Ebelu 13:15) Paulo udi umvuija mushindu udiye yeye wangata mudimu wa buambi wamba ne: ‘Bua bingambila bantu lumu luimpe, tshiena ne tshia kutumbila natshi; bua bualu budi bunkuata bua kuluamba, bua ndi ne mulawu bingikala tshiyi ngambila bantu lumu luimpe.’ (1 Kolinto 9:16) Bidi bimueneka patoke ne: bena Kristo bonso ba kumpala ba lulamatu bavua bangata mudimu eu mushindu wa muomumue.

14. Ndiumvuangana kayi didi pankatshi pa ditabuja ne diyisha?

14 Bushuwa, muena Kristo mulelela udi ne bua kuyisha bualu diyisha ne ditabuja mbisuikakaja pamue anu bu mukaba ne tshilamba. Paulo wakamba ne: ‘Bualu bua bantu badi bitabuja ne mutshima bua kupeta buakane, badi bajukula ne mukana bua kupeta lupandu.’ (Lomo 10:10) Kudi anu kasumbu kakese mu tshisumbu (bu mudi: kasumbu ka balombodi ba ekeleziya) kadi ne ditabuja ne nenku anu kuoku kikadi ne bujitu bua kuyisha anyi? Kabiena nanku to! Bena Kristo bonso badi ne ditabuja dikole mu Mukalenge Yezu Kristo ne badi ne bua kujikuila bantu nabu malu a ditabuja diabu. Tshianana ditabuja diabu ndifue. (Yakobo 2:26) Bu muvua bena Kristo bonso ba lulamatu ba mu bidimu lukama bia kumpala baleje ditabuja mushindu’eu, mbila mikole ya kutumbisha nayi dîna dia Yehowa yakumvuika.

15, 16. Fila bilejilu bidi bileja ne: mudimu wa buambi uvua wenda udiunda nansha muvuaku ntatu.

15 Mu bidimu lukama bia kumpala, Yehowa wakabenesha bantu bende bua bavule nansha muvuaku bilumbu munda ne pambelu pa tshisumbu. Tshilejilu, Bienzedi nshapita 6 udi wakula bua dibenga kumvuangana divua pankatshi pa bena Kristo bavua bakula tshiena-Ebelu ne aba bavua bakula tshiena-Greke. Bapostolo bakajikija tshilumbu atshi. Tudi tubala bua bipeta biakapatuka abi ne: ‘Dîyi dia Nzambi diakadiunda, bayidi bakadi bavulangana ba bungi mu Yelushalema; bakuidi ba bungi bakadi bitabuja lumu luimpe.’​—Bienzedi 6:7.

16 Pashishe, bimvundu bia malu a tshididi biakajuka pankatshi pa Herode Agipa Mukalenge wa Yudeya ne bantu ba mu bimenga bia Tulo ne Sidona. Bantu ba mu bimenga bibidi ebi bakalomba ditalala ne biobi kusankisha Herode, ke yeye kuenza muyuki kumpala kuabu. Musumba wa bantu bavua badisangishe muaba au bakatuadija kuela mbila bamba ne: ‘Ndîyi dia Nzambi, ki dia muntu.’ Diakamue muanjelu wa Yehowa kututa Herode Agipa ne wakafua ‘bualu bua yeye kakadi utumbisha Nzambi.’ (Bienzedi 12:20-23) Biakatonda bikole kuela bantu bavua ditekemena diabu diteka mu mamfumu a bantu mâyi ku makasa! (Musambu 146:3, 4) Kadi bena Kristo buobu bakatungunuka ne kutumbisha Yehowa. Ke bualu kayi ‘Dîyi dia Nzambi diakadiunda, diakavulangana’ nansha muvuaku bimvundu bia tshididi.​—Bienzedi 12:24.

Kale ne mpindieu

17. Mu bidimu lukama bia kumpala, misumba ya bantu ivua midisange bua kuenza tshinyi?

17 Bulelela, tshisumbu tshia bena Kristo ba kumpala tshia pa buloba bujima tshivua tshienza ne batumbishi ba Yehowa Nzambi ba lukunukunu. Bena Kristo bonso ba lulamatu bavua bayisha. Bamue bakapetangana ne bantu bavua babateleja ne, anu muvua Yezu muambe, bakabalongesha bua kutumikila malu onso avuaye mubambile. (Matayo 28:19, 20) Bua bualu ebu, tshisumbu tshiakadiunda ne bantu ba bungi menemene bakadisanga ne kutua ku tshiakamba Davidi Mukalenge wa kale bua kuambika Yehowa lumu. Bonso bavua bambulula mêyi aa: ‘Mukalenge Nzambi wanyi, nenkuele tuasakidila ne mutshima wanyi wonso, nentumbishe dîna diebe tshiendelele. Bua luse luebe lujalame luudi undeja ludi lunene.’​—Musambu 86:12, 13.

18. (a) Ndishilangana kayi didi pankatshi pa tshisumbu tshia bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala ne Bukua-Buena-Kristo lelu? (b) Mmalu kayi atuamona mu tshiena-bualu tshidi tshilonda?

18 Patudi tutangila bionso ebi, mêyi a mulongeshi wa teoloji Allison Trites adi mua kueleshisha bantu meji bikole. Udi ufuanyikija Bukua-Buena-Kristo ne Buena-Kristo bua mu bidimu lukama bia kumpala wamba ne: “Lelu’eu bitendelelu bitu nangananga bidiunda padi badimu balelangana (padi bana babuela mu tshitendelelu tshia baledi babu) anyi padibu bashintulula tshitendelelu (padi muntu udiumbukila mu tshitendelelu tshimue, ubuela mu tshikuabu). Pabi mu mukanda wa Bienzedi, tshisumbu tshivua tshidiunda padi bantu bakudimuna mutshima, bualu tshisumbu atshi tshitshivua tshituadijilaku.” Bualu ebu budi bumvuija ne: Buena-Kristo bulelela kabutshiena budiunda kabidi mu mushindu uvua Yezu muambe uvuabu ne bua kudiunda anyi? Too, kabiena nanku to. Bena Kristo balelela lelu badi ne lukunukunu lua kutumbisha Nzambi ku bantu anu muvua bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala benza. Netumone bualu ebu mu tshiena-bualu tshidi tshilonda.

Udi mua kumvuija anyi?

• Mmushindu kayi utudi tutumbisha Nzambi?

• Mmushindu kayi uvua Paulo muenze mudimu ne Musambu 19:4?

• Ndiumvuangana kayi didi pankatshi pa ditabuja ne diyisha?

• Mbualu kayi bumanyike buvua bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala benza?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu mabeji 8, 9]

Diulu didi dileja butumbi bua Yehowa dîba dionso

[Mêyi a dianyisha]

Ne dianyisha dia Anglo-Australian Observatory, foto wa kudi David Malin

[Bimfuanyi mu dibeji 10]

Kuyisha lumu luimpe ne disambila bidi anu bu mukaba ne tshilamba