Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Uluangane mvita mimpe ya ditabuja’

‘Uluangane mvita mimpe ya ditabuja’

‘Uluangane mvita mimpe ya ditabuja’

MMUSALAYI kayi wikala kayi mua kusanka bu buobu mua kumuambila mu tshikondo tshia mvita ne: “Pingana kuebe bua kusomba ne mukajebe ne bana bebe”?

Bakambila musalayi kampanda wa mu tshikondo tshia Davidi Mukalenge wa Isalele mêyi a mushindu eu. Mukalenge yeye nkayende wakabikila Uliya, kumuambilaye bua kupingana ku nzubu kuende. Kadi, Uliya wakabenga bua kuya kuende. Pakamukonkabu tshiakabengelaye pabi kabiyi bitekemena nanku, Uliya wakandamuna ne: mushete wa tshipungidi (uvua uleja dikalaku dia Nzambi) ne tshiluilu tshia bena Isalele bivua muaba uvua mvita yenzekela. Kukonkaye ne: ‘Bundi nabu mbua kubuela mu nzubu wanyi bua kudia ne bua kunua ne bua kulala ne mukaji wanyi anyi?’ Bua Uliya, bualu bua mushindu au kabuvua mua kuenzeka mu tshikondo atshi tshikole nansha.​—2 Samuele 11:8-11.

Bualu buakenza Uliya ebu budi bujula nkonko idi ne mushinga kutudi, bualu tuetu petu tudi mu tshikondo tshia mvita. Lelu’eu kudi mvita ya katshi ku dînu idi itua ipela itu bisamba bia pa buloba bujima kabiyi bianji kuluangana. Pa kuyifuanyikija ne mvita ibidi ya buloba bujima, yoyi mmiyipite kule ne kule, ne wewe pebe udi ne bua kuyiluangana. Mu mvita eyi mudi njiwu mikole, bualu muluishi uudi uluangana nende kêna kutua tshiadi. Kabena baluangana ne bingoma nansha ne bombe mu mvita eyi to, kadi mayele a mvita ke adi anyungulula mutu.

Kumpala kua wewe kuambula bia-mvita bua kuluangana mvita eyi, udi ne bua kuanji kumanya bikalayi mimpe bua kuyiluangana ne kumanya kabidi tshiudi uyiluila. Bidi ne mushinga bua kuluangana mvita eyi anyi? Tshipatshila tshia mvita ya pa buayi eyi ntshitokesha kudi mupostolo Paulo mu mukanda wende uvuaye mutumine Timote, pakamuambilaye ne: ‘Uluangane mvita mimpe ya ditabuja.’ Eyowa, mu mvita eyi kuena uluanganyina musoko kampanda udi ne lumbu to, kadi udi uluanganyina ‘ditabuja,’ mmumue ne: malongesha onso malelela a bena Kristo adi mu Bible. Bushuwa, bua kuluangana mvita ya ditabuja ne kuyitshimuna, udi ne bua kuitaba bulelela budi nabu ‘ditabuja’ edi.​—1 Timote 6:12.

Muluanganyi wa mvita mutabale utu udienzeja bua kumanya muluishi wende bimpe. Mu mvita eyi, muluishi udi mupiluke mu mayele a mvita, udi ne bintu ne bia-mvita bungi tshianana. Udi kabidi ne bukole bupite bua bantu. Mmuntu mubi wa dikema, muena tshikisu ne muena meji mabi. Nnganyi awu? N’Satana. (1 Petelo 5:8) Bia-mvita bienza kudi bantu ne budimu ne mayele abu kabiena mua kuenzela muluishi eu bualu to. (2 Kolinto 10:4) Nunku, ntshinyi tshiudi mua kuluangana natshi mvita eyi?

Tshia-mvita tshia kumpala ‘mmuele wa nyuma udi dîyi dia Nzambi.’ (Efeso 6:17) Mupostolo Paulo udi uleja mudimu wa tshia-mvita etshi wamba ne: ‘Dîyi dia Nzambi didi ne muoyo ne bukole, didi dipita muele wonso musakisha nseke ibidi kutua, didi ditubula too ne ku dipandulula dia muoyo ne nyuma, ne dia manungu ne buongo bua [mu mifuba], didi dijingulula lukasa meji ne malu adi mutshima musue kuenza.’ (Ebelu 4:11, 12) Tshia-mvita tshidi tshitue tshituilamu tshidi tshibuela too ne mu ngenyi ne majinga a bantu nunku badi ne bua kuenza natshi mudimu ne dimanya ne budimu.

Bena mu tshiluilu kampanda badi mua kuikala ne bia-mvita bitambe kupiluka, kadi bia-mvita ebi kabiakuikala ne diambuluisha pikala basalayi kabayi bamanye mua kuenza nabi mudimu nansha. Wewe pebe mbimpe bakulongeshe mua kuenza mudimu bimpe ne muele webe. Bia disanka, baluanganyi bakadi ne dimanya dibandile dia mvita eyi badiku. Yezu wakabikila baluanganyi badi balongesha bakuabu aba ne: “Mupika wa lulamatu ne wa budimu” uvuabu bapeshe bujitu bua kufila biakudia bia mu nyuma pa dîba diabi, anyi bua kulongesha bayidi ba Yezu. (Matayo 24:45, NW) Udi mua kumanya kasumbu ka mupika aka mu dikonkonona mushindu udiku kenza muaku muonso bua kulongesha ne kudimuija bantu pa dîba bua mayele a muluishi. Kudi malu adi aleja ne: kasumbu ka mupika aka nkenza ne bena Kristo bela manyi a nyuma badi mu tshisumbu tshia Bantemu ba Yehowa.​—Buakabuluibua 14:1.

Kasumbu aka ka mupika kakena kasombele anu bua kulongesha to. Kadi kabidi ne lungenyi lua buena lua mupostolo Paulo wakafundila tshisumbu tshia mu Tesalonike ne: ‘Tuakikala bu bana batekete munkatshi muenu, bu mudi [mamu] ukongoloja bana bende balela. Nunku muomumue, bualu bua tuakatamba kunusua, tuakadi ne disanka dimpe bua kunupa, ki ndumu luimpe lua Nzambi nkayalu, kadi mioyo yetu kabidi, bualu bua nuakalua banangibue kutudi.’ (1 Tesalonike 2:7, 8) Musalayi muena Kristo yonso udi ne bujitu bua kuenza mudimu ne malongesha mimpe adiye upeta.

Bintu bionso bia mvita

Mbafile bintu bionso bia mvita bia mu tshimfuanyi bidi mua kukukuba. Bia-mvita bionso ebi bidi mu Efeso 6:13-18. Musalayi udi mudimuke kêna mua kuditeka mu njiwu pikalaye kayi ne bimue bia ku bia-mvita biende bia mu nyuma anyi pikalabi binyanguke ne bikengela kubilongolola to.

Muena Kristo udi ne bua kuluata biende bionso bia-mvita bia kudikuba nabi, kadi ngabu munene wa ditabuja udi ne mushinga wa pa buawu. Ke bualu kayi Paulo wakafunda ne: ‘Pamutu pa bintu bionso nuambule ngabu [munene] wa ditabuja, unudi mua kuepela nende miketa yonso ya Satana idi ne kapia kasuikaku.’​—Efeso 6:16.

Ngabu munene uvua ujika mubidi mujima udi uleja bukole bua ditabuja. Udi ne bua kuikala ne ditabuja dikole mu mushindu udi Yehowa ulombola ne kuitaba kabidi kuyi welakana ne: malu onso adiye mulaye neakumbane. Udi ne bua kuangata malu onso adiye mulaye aa bu mamane kukumbana. Kuikadi ne dielakana nansha dikese mu bualu bua se: mu katupa kîpi emu malu a Satana onso nkong neabutudibue, buloba nebukudimuke bulue mparadizu, ne bantu badi balamate Nzambi nebalue bapuangane to.​—Yeshaya 33:24; 35:1, 2; Buakabuluibua 19:17-21.

Kadi bua wewe kuluangana mvita eyi ya pa buayi, udi kabidi dijinga ne mulunda. Mu mvita, bantu bena tshisumbu tshimue tshia mvita batu bakolesha bulunda munkatshi muabu padibu bakankamijangana ne bakubangana, ne basungilangana mene ku lufu. Nansha mudibi ne mushinga bua kuikala ne bantu baudi uluangana nabu mvita eyi, bua wewe kupandukamu, udi dijinga ne kudia bulunda ne Yehowa. Ke bualu kayi Paulo udi ujikija kutela bia-mvita bia mu nyuma ne mêyi aa: ‘[Nusambile] Nzambi misangu yonso ne kulomba kuonso ne disengelela dionso mu nyuma muimpe.’​—Efeso 6:18.

Tutu basue kuikala ne mulunda wa pa muoyo. Tutu tuenza muetu muonso bua kuikalaku nende pamue misangu yonso. Mu diyukilayukila ne Yehowa mu disambila, udi ulua muntu mulelela ku mêsu kuetu ne mulunda wa kueyemena. Muyidi Yakobo udi utuambila ne: ‘Semenayi pabuipi ne Nzambi ne yeye neasemene pabuipi nenu.’​—Yakobo 4:8.

Mayele a muluishi

Kuluangana ne malu a panu apa kudi anu bu kuendela muaba udibu bateye bingoma bijika mu buloba. Mvita idi mua kufumina ku luseke luonso, ne muluishi udi ukeba kukukuata dîba diudi kuyi muelele meji. Kadi ushale mumanye ne: Yehowa udi ne bukole bua kukukuba mu mishindu yonso.​—1 Kolinto 10:13.

Muluishi eu udi mua kuenza muende muonso bua kuluisha malongesha malelela a mu Bible adi mikale nshindamenu wa ditabuja diebe. Batontolodi badi mua kuenza mudimu ne mêyi a lubombo a kukulabidila nawu ne ngelelu wa meji mukonyangale bua kumona mua kukubutula. Kadi batontolodi kabatu bualu ne diakalengela diebe nansha. Nsumuinu 11:9 udi wamba ne: ‘[Mutontolodi] udi ubutula muena mutumba nende ne mêyi ende, kadi bantu bakane nebapandishibue ku [dimanya].’

Mbibi bua kuela meji ne: udi ne bua kuteleja mêyi a batontolodi anyi kubala mikanda yabu bua kumanya mua kushimbula malongesha abu. Ngelelu wabu wa meji mukonyangale udi bu udi ne mulungu udi mua kulela njiwu ya mu nyuma ne kunyanga ditabuja diebe pa lukasa anu bu mputa wa lubangu. (2 Timote 2:16, 17) Pamutu pa nanku, mbimpe wikale ne mmuenenu udi nende Nzambi kudi batontolodi. Yobo wakamba bua Yehowa ne: ‘[Mutontolodi] kêna ne bukitu bua kulua kumpala kuende.’​—Yobo 13:16.

Muluishi udi mua kuangata diyele dikuabu dia mvita dituye utamba kutshimuna nadi. Badi mu tshiluilu tshidi tshiya tshitangile kumpala bobu badilekelele babapambuishe bua kumbuka mu milongo yabu ne kulondabu bikadilu bibi bia masandi, abi bidi mua kulela tshimvundu.

Dijikija lutetuku bu mudi ku diambuluisha dia filme ya malu a masandi ne diteleja mijiki mibi mbuteyi bunene. Bamue badi bamba mudibu mua kutangila bimfuanyi anyi kubala mikanda ya malu a masandi kabiyi bibenzela bualu to. Kadi muntu mukuabu uvua ne tshibidilu tshia kutangila filme itu ileja malu a busenji patoke wakamba ne: “Mbikole bua wewe kupua filme ayi muoyo, paudi ushala uyelela meji, dijinga dia kuenza biuvua mumone didi dienda dikola anu kukola . . . Filme eyi idi ikushiya udimona bu se: udi mupangile tshintu kampanda.” Bidi bikengela kudibueja mu njiwu ya kukuatshika mu buteyi busokome bua mushindu eu anyi?

Tshia-mvita tshikuabu tshidi muluishi ukuata natshi mudimu ndukuka lua bintu. Njiwu eyi idi mua kuikala mikole bua kuyijingulula bualu buonso buetu tudi dijinga ne bintu. Tudi dijinga ne nzubu, biakudia ne bilamba, ne ki mbibi bua kuikala ne bintu bimpe to. Mmuenenu utudi nende pa bintu ebi ke udi mua kutukebela njiwu. Makuta adi mua kulua ne mushinga wa bungi ku mêsu kuetu kupita malu a mu nyuma. Tudi mua kulua banangi ba mfranga. Bidi bimpe bua tuetu kuvuluka mikalu idi nayi bubanji. Bubanji bua bintu mbua tshitupa tshîpi, kadi bubanji bua mu nyuma buobu mbua kashidi ne kashidi.​—Matayo 6:19, 20.

Padi basalayi kabayi ne dikima dia kuluangana mvita, mbikole bua bobu kutshimuna. ‘Biwateketa palua dituku dia dikenga; bukole buebe budi bukepa.’ (Nsumuinu 24:10) Diteketa mu mikolo ntshia-mvita tshikadi Satana muenzenze natshi mudimu bikole menemene. Divuala dia ‘ditekemena dia lupandu bu tshifulu ku mutu’ nedikuambuluishe bua kutshimuna diteketa mu mikolo. (1 Tesalonike 5:8) Enza bua wikale ne ditekemena dikole bu dia Abalahama. Pakamulombabu bua kufila Isaka muanende umuepele bu mulambu, Abalahama kakelakana to. Uvua mujadike ne: Nzambi uvua mua kukumbaja dilaya Diende dia kubenesha bisamba bionso bia pa buloba ku butuangaji bua kankanunuina kende ne kabidi Nzambi uvua mua kujula Isaka ku lufu bua kukumbaja dilaya diende edi.​—Ebelu 11:17-19.

Kulekedi mvita mu njila to

Bamue bantu bakadi baluangane mvita bidimu bia bungi ne bayitshimune badi mua kubanga kuteketa kabatshiyi baluangana kabidi ne budimu to. Tshilejilu tshia Uliya tshituvua bamone ku ntuadijilu kua tshiena-bualu etshi, tshidi mua kutuambuluisha bonso badi baluangana mvita ya ditabuja bua kulama ditekemena didi diakanyine. Bena Kristo netu ba bungi badi mene baluanganyi ba mvita eyi badi batantamena lutatu lua dipangila dia bintu bidibu nabi dijinga ne njiwu ne nzala kabidi. Anu bu Uliya, katuena ne bua kutuma meji etu ku bintu bionso bilenga bituvua mua kuikala nabi mpindieu anyi kutamba kujinga bua kuikala ne nsombelu wa bena kantu ku bianza to. Tudi basue kushala popamue ne tshiluilu tshijima tshia baluanganyi ba lulamatu ba Yehowa ne kutungunuka ne kuluangana too ne patuapeta mabenesha a dikema adi matuindile.​—Ebelu 10:32-34.

Tudi tuditeka mu njiwu bitualekela kushala batabale, pamu’apa tuela meji ne: mvita ya ndekelu idibu mua kutubunda nayi itshidi kule menemene mu matuku adi kumpala. Tshilejilu tshia Mukalenge Davidi tshidi tshileja njiwu eyi. Katuena bamanye tshivuaye kayi muyile mu mvita pamue ne biluilu biende to. Kadi Davidi wakashala kuenza mpekatu mubi mutambe wakamukebela mulongolongo wa makenga mu bule bua matuku ende onso a muoyo.​—2 Samuele 12:10-14.

Kabienaku ne mushinga bua kuditua mu mvita eyi, kutantamena ntatu idimu ne dipuekeshibua milongo ne kudipangishaku amue masanka adi kaayi makane a bena panu anyi? Bantu badi batangile ku ditshimuna mu mvita eyi mbajadike ne: muntu udi mua kumona bintu bia mu bulongolodi ebu bu bidi bitambe buimpe, anu bu dibue dimpe didi diengelela, kadi padiye ubitangila bimpe, udi ubimona kabiyi nansha ne mushinga to. (Filipoi 3:8) Kabidi, ku ndekelu kua masanka a mushindu eu kutu anu tunyinganyinga ne dibungama.

Muena Kristo udi muditue mu mvita eyi ya mu nyuma udi upeta balunda balelela ba pa muoyo, kuondo ka muoyo katoke ne ditekemena dimpe dia dikema. Bua bena Kristo bela manyi, badi bobu ne ditekemena dia kupeta muoyo udi kauyi ufua mu diulu pamue ne Kristo Yezu. (1 Kolinto 15:54) Kadi bena Kristo ba bungi badi baluangana mvita eyi badi ne ditekemena dia kupeta muoyo mupuangane pa buloba bukudimuna mparadizu. Bushuwa, bikengela kudienzeja bua kupeta mabenesha aa. Kabidi mvita eyi mmishilangane ne ya mu bulongolodi ebu, bualu tuetu tudi ne dishindika dia kutshimuna mu mvita eyi patudi tushala ne lulamatu. (Ebelu 11:1) Kadi nshikidilu wa bulongolodi budi ku bukokeshi bua Satana ebu nkabutu ka tshiendelele.​—2 Petelo 3:10.

Tungunuka ne kuluangana mvita eyi, kadi wikale muvuluke mêyi a Yezu a ne: ‘Nukoleshe mitshima yenu; ngakupita ba pa buloba bukole.’ (Yone 16:33) Wakatshimuna mu dishala mutabale ne mu dishala ne lulamatu mu mateta. Tudi petu mua kuenza bia muomumue.

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 27]

Kabena baluangana ne bingoma nansha bombe mu mvita eyi to, kadi mayele a mvita ke adi anyungulula mutu

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 30]

Tudi ne dishindika dia kutshimuna mvita eyi patudi tushala ne lulamatu

[Tshimfuanyi mu dibeji 26]

Tshifulu tshia lupandu netshituambuluishe bua kutshimuna diteketa mu mikolo

Tuambulayi ngabu munene wa ditabuja bua kuimanyika nende ‘miketa ya Satana idi ne kapia kasuikaku’

[Tshimfuanyi mu dibeji 28]

‘Semenayi pabuipi ne Nzambi ne yeye neasemene pabuipi nenu’

[Tshimfuanyi mu dibeji 29]

Tudi ne bua kuitabuja ne: malu adi Nzambi mulaye neakumbane