Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Ehuda udi wimanyika dikengeshangana dia muena tshikisu

Ehuda udi wimanyika dikengeshangana dia muena tshikisu

Ehuda udi wimanyika dikengeshangana dia muena tshikisu

EU MMUYUKI wa bualu buvua buenzeke wa dikima ne mayele. Bualu ebu buakenzeka kukadi bidimu bitue ku 3 000. Muyuki eu wa mu Bible udi utuadija ne miaku eyi: ‘Bena Isalele bakenza malu mabi ku mêsu kua Yehowa tshiakabidi; ne Yehowa wakakolesha Egelona, mukalenge wa Moaba, kudi bena Isalele, bualu bua buobu bakenza malu mabi ku mêsu kua Yehowa. Yeye wakasangisha bena Amona ne bena Amaleka kudiye; yeye wakaya, bakashipa bena Isalele, bakanyenga musoko wakadi ne mabue a ngaji. Bena Isalele bakakuatshila Egelona, mukalenge wa Moaba, mudimu bidimu dikumi ne muanda mukulu.’​—Balumbuluishi 3:12-14.

Buloba bua bena Moaba buvua butuadija ku Est kua Musulu wa Yadene buya too ne ku Mbuu Mufue. Kadi bakasabuka too ne dia muamua dia musulu ne kuangata buloba buvua bunyunguluke Yeleko, ‘musoko wakadi ne mabue a ngaji,’ kubangishabu kukokesha bena Isalele. (Dutelonome 34:3) Egelona mukalenge wa Moaba (uvua muntu “munene menemene”) wakafutshisha bena Isalele milambu mikole ne ivua ibapuekesha milongo munkatshi mua bidimu bitue ku makumi abidi majima. (Balumbuluishi 3:17, MMM) Kadi dilomba diende dia milambu diakapetesha bena Isalele mushindu wa kumushipa.

Mukanda wa Nzambi udi wamba ne: ‘Kadi pakadila bena Isalele kudi Yehowa, Yehowa wakababishila musungidi, Ehuda, muana wa Gela, muena Benyamina, muena luboko; bena Isalele bakafila milambu mu bianza biende bua kuyaye nayi kudi Egelona, mukalenge wa Moaba.’ (Balumbuluishi 3:15) Yehowa uvua muenzeje ne: basungule Ehuda bua kuya kufila bintu abi. Ki mbaleje ni ukavuaku muenze kabidi bualu bua nunku kumpala kua kuenza ebu to. Kadi mushindu uvua Ehuda mudilongolole ne ntema yonso bua dipetangana diende ne Egelona ne mayele akenzaye bidi bileja ne: uvua mua kuikala muibidilangane kuoku ne nzubu wa bukalenge wa mukalenge Egelona ne kabidi uvua mua kuikala mumanye tshivua tshimuindileku. Dikala muntu wa luboko dia Ehuda divua ne mushinga mu malu onso aa.

Mulema anyi muena mvita?

Mu tshiena-Ebelu, muaku “luboko” udi umvuija ‘mukanga, mulema anyi musuika ku diboko dia balume.’ Bidi bisua kumvuija ne: Ehuda uvua mulema, pamu’apa muikale ne diboko dia balume dikale ne bulema anyi? Tangila tshidi Bible wamba bua “bantu nkama muanda mutekete” bavua ne luboko ba mu tshisamba tshia Benyamina. Balumbuluishi 20:16 udi wamba ne: “Muntu yonsu wa ku bantu aba, yeye muele lusoka mu ndundu, uludika nansha ku lusuki, kavua mua kulupanga to.” (MMV) Bidi bimueneka ne: bavua babasungule bua dimanya diabu dia malu a mvita. Bilondeshile bamue balongi ba malu a mu Bible, “muena luboko” udi umvuija muntu udi mua kuenza mudimu bimpe ne bianza biende bionso bibidi kakuyi bualu.​—Balumbuluishi 3:15.

Bulelela, tshisamba tshia Benyamina tshivua tshimanyike bua bena luboko bavuamu. Mukanda wa 1 Kulondolola 12:1, 2 udi wakula bua bena Benyamina ‘bakadi mukantshi mua bena bukitu, bakadi bakuatshishi [ba Davidi] mu mvita. Bakadi batuadi ba mata a mikete, bakamanya mua kuela mabue ne tshianza tshia balume ne tshia bakaji, bakamanya mua kuela mata abu nunku kabidi.’ Mukanda kampanda udi wamba ne: bavua mua kulonga kuenza mudimu ne bianza bionso bibidi, “pa kusuika bianza bia balume bia bana batekete (ke bualu kayi badi bamba ne: ‘musuika diboko dia balume’) ne kulongesha bana mudimu ne tshianza tshia bakaji.” Baluishi ba bena Isalele bavua batekemene bua kuluangana ne bena mvita bavua baluangana ne tshianza tshia balume. Nunku dimanya malu a mvita dia muluishi divua diya mu mâyi pavuaye upetangana ne musalayi muena luboko.

‘Dîyi dia mu musokoko’ bua mukalenge

Bualu bua kumpala buakenza Ehuda buvua bua kudienzela ‘muele wa mvita,’ muele wa mvita musakisha nseke ibidi uvua ne bule bukumbane bua kuusokoka mu bilamba biende. Uvua pamu’apa mutekemene ne: nebaukebe. Bavua bavuala miele ya mvita ku luseke lua dia bakaji, kuvua bantu bena diboko dia balume ne bua kuyipatula lukasa. Bu muvua Ehuda muikale muena luboko, wakasokoka muele wende au “muinshi mua bilamba biende, ku tshibelu tshiende tshia balume.” muaba uvua balami ba mukalenge kabayi mua kukebela to. Nunku, kakuyi lutatu, kuyaye “bua kulambula mukalenge [Egelona] bintu abi.”​—Balumbuluishi 3:16, 17, MMV.

Ki mbaleje malu avua menzeke kumpala mu lupangu lua Egelona to. Kadi Bible udi wamba patupu ne: ‘Pakajikijaye kufila milambu, yeye wakapingaja bambudi ba milambu kuabu.’ (Balumbuluishi 3:18) Ehuda wakafila milambu, kushindikija bambudi ba milambu muaba uvuabu kabayi mua kubenzela bibi, kule ne nzubu wa Egelona ne kupingana kua Egelona panyima pa yeye mumane kubapingaja. Bua tshinyi? Uvua mulue ne bantu aba bua kumulamabu, bualu ke muvua tshibidilu anyi peshi uvua mulue nabu bu bambudi ba milambu patupu? Uvua musue bikale kule bua kababenzedi bibi kumpala kua kukumbajaye malu avuaye mulongolole anyi? Nansha mutudi katuyi mua kujadika meji avuaye nawu, Ehuda wakapingana kua Egelona nkayende ne dikima dionso.

‘Ehuda wakapinganyina ku muaba wakadibu basongela mpingu ya mabue wakadi mu Gilegala, wakamba ne: Mukalenge, ndi ne dîyi dia kukuambila mu musokoko.’ Mukanda wa Nzambi kawena umvuija muvuaye muenze bua kupingana kudi Egelona to. Balami kabavuaku ne bua kumuelela meji mabi anyi? Bavua bela meji ne: muena Isalele umuepele kavua ne njiwu bua mukalenge wabu anyi? Mushindu uvua Ehuda mulue nkayende uvuaku uleja ne: uvua utungila bana babu anyi? Ehuda wakakeba bua kuyukila ne mukalenge anu babidi ne ke tshiakenzeka.​—Balumbuluishi 3:19.

Mukanda wa Nzambi udi utungunuka ne: ‘Ehuda wakabuela muakadi [Egelona]; yeye wakadi mushikame nkayende mu nzubu wakadi kulu mu muaba mutalala. Ehuda wakamba ne: Ndi ne dîyi dia Nzambi dia kukuambila.’ Ehuda kavua wakula bua dîyi dia mukana dia Nzambi to. Tshivua Ehuda natshi mu meji tshivua anu tshia kuenza mudimu ne muele wende wa mvita. Mukalenge ‘wakabika mu nkuasa wende,’utekemena pamu’apa bua kumvua mukenji wa kudi nzambi wende Kemoshe. Ne lukasa luonso, Ehuda wakapatula muele wende ne kuutua mu difu dia Egelona. Bidi bimueneka ne: muele kauvua ne ka-tshiamu ka ku tshilabi katu katshiamakane to. Ke bualu kayi ‘tshilabi tshia muele tshiakajibikidibua, ne mafuta ende akajimija muele ne [tumvi tuakabanga kupatuka],’ pamu’apa tupatukila mu mputa anyi tulopoka nkayatu mu mala a Egelona.​—Balumbuluishi 3:20-22.

Udi unyema kakuyi lutatu

Ehuda kakajimija dîba dia kupatula muele wende to, ‘wakapatuka mu mbalanda, wakamuinjidila bibi bia ku nzubu wa kulu, wakela nsapi. Pakalopokaye, bena mudimu ba mukalenge bakalua, bakatangila, ne monayi, bibi bia ku nzubu wa kulu biakadi bikanga; bakambilangana ne: Bulelela, yeye udi [mua kuikala ku nkumba].’​—Balumbuluishi 3:23, 24.

Mmuaba kayi uvua Ehuda mupatukile? Mukanda kampanda udi wamba ne: “Diumvuija dilelela dia muaku [wa mu tshiena-Ebelu] ki ndimanyike to, kadi badi mua kuamba nansha ne: ‘mbalanda,’ ‘kazubu ka tshibuelelu.’” Ehuda uvua muinjile bibi lua munda ne kupatukilaye muaba mukuabu anyi? Peshi uvua mubikangile lua pambelu ne nsapi ivuaye muangate kudi Egelona anyi? Uvua mupatuke bitekete bitekete, mupite balami bu kakuyi bualu anyi? Bible ki muambe tshintu nansha tshimue to. Nansha mayele avua Ehuda muenze mikale a bishi, bena mudimu ba Egelona kabakela meji diakamue ku bualu bubi pakasanganabu bibi bikanga to. Bakela meji patupu ne: mukalenge uvua “mua kuikala ku nkumba.”​—MMV.

Ehuda wakanyema patshivua bena mudimu ba mukalenge benda badiabakena. Ke kubikilaye bana babu ne kubambilaye ne: ‘Nundonde; bualu bua Yehowa wakafila bena lukuna benu, Bena Moaba, mu bianza bienu.’ Pa kukuata malobo a Yadene avua ne mushinga wa bungi mu malu a mvita, bantu ba Ehuda bakakosa njila bua bena Moaba bavua kabayi ne mukalenge kabamonyi mua kunyema kuya mu ditunga diabu. Nunku, ‘mu tshikondo atshi [bena Isalele] bakashipa balume ba bena Moaba bu binunu dikumi; buonso buabo bakadi bakole ne ba dikima; nansha muntu umue kakapanduka. Nunku bena Moaba bakateketa dituku adi ku tshianza tshia bena Isalele; buloba buakadi talalaa bidimu makumi muanda mukulu.’​—Balumbuluishi 3:25-30.

Tshidi bualu ebu butulongesha

Malu akenzeka mu tshikondo tshia Ehuda adi atulongesha ne: tudi mua kupeta njiwu patudi tuenza malu mabi ku mêsu kua Yehowa. Ku lukuabu luseke, Yehowa utu wambuluisha aba badi bapingana kudiye ne banyingalala bua mibi yabu.

Ehuda wakakumbaja bivuaye mulongolole ki mbualu uvua ne lungenyi lua bungi anyi bualu baluishi kabavua bamanye malu a mvita bimpe to. Malu atu Nzambi ulongolola kaatu akumbana ku disua dia bantu to. Tshintu tshia kumpala tshivua tshienza ne: Ehuda akumbaje mudimu wende bimpe tshivua bualu Yehowa uvua mumukuatshishe bualu uvua wenza malu mu diumvuangana ne disua Diende divua kadiyi mua kupangila: dia kupikula bantu Bende. Nzambi uvua mubatumine Ehuda ne ‘pavua [Yehowa] ubatumina muludiki, uvua ulama muludiki au.’​—Balumbuluishi 2:18, MMM; 3:15.