Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Kandamena nyuma wa pa buloba budi buenda bushintuluka

Kandamena nyuma wa pa buloba budi buenda bushintuluka

Kandamena nyuma wa pa buloba budi buenda bushintuluka

‘Tuetu tuakangata nyuma, ke ngua pa buloba, kadi nyuma wa kudi Nzambi.’​—1 KOLINTO 2:12.

1. Eva wakadingibua mishindu kayi?

 ‘NYOKA wakundinga, ngakudia.’ (Genese 3:13) Mu mêyi makese aa, Eva mukaji wa kumpala wakajinga kumvuija bua tshinyi uvua mutombokele Yehowa Nzambi. Tshiakambaye tshivua tshilelela, nansha muvuatshi katshiyi tshibingisha bubi buende. Mupostolo Paulo wakalua kufunda ku nyuma wa Nzambi ne: “Bavua badinge [Eva].” (1 Timote 2:14, MMM) Bakamudinga bua kuitaba ne: dibenga kutumikila pa kudia tshimuma tshijidika divua mua kumupetesha masanka ne kumuvuija kabidi bu Nzambi. Bakamudinga kabidi pa bidi bitangila bumuntu bua eu wakamupambuisha. Eva kavua mumanye ne: Satana uvua wakuila mukana mua nyoka au to.​—Genese 3:1-6.

2. (a) Mmunyi mudi Satana upambuisha bantu lelu? (b) ‘Nyuma wa ba pa buloba’ nntshinyi, ne nkonko kayi ituakonkonona mpindieu?

2 Kubangila anu mu tshikondo tshia Adama ne Eva atshi, Satana mmutungunuke ne kudinga bantu. Yeye mene udi ‘mudingi wa ba pa buloba bonso.’ (Buakabuluibua 12:9) Madimu ende ki mmashintuluke to. Nansha mudiye kayi ukuata kabidi mudimu ne nyoka, udi anu utungunuka ne kusokoka bumuntu buende. Ku butuangaji bua malu a dijikija nawu lutetuku, tudiomba ne bikandakanda ne mishindu mikuabu, Satana udi udinga bantu bua kumonabu ne: kabena ne dijinga ne buludiki bua Nzambi ne buine ebu kabuena mua kubambuluisha mu bualu nansha bumue to. Madikolela adi Diabolo wenda wenza bua kudinga bantu mmafikishe bantu ba miaba yonso ku dibenga kutumikila mikenji ne mêyi a mu Bible. Bible udi ubikila tshintu etshi ne: ‘Nyuma wa pa buloba.’ (1 Kolinto 2:12) Nyuma eu udi ukuata mudimu munene pa malu atudi tuitabuja, pa mmuenenu yetu ne pa ngikadilu wa aba badi kabayi bamanye Nzambi. Mmunyi mudi lungenyi elu lumueneka, ne mmunyi mutudi mua kuepuka bua kalututampakenyi? Tumonayi.

Bikadilu bimpe mbinyanguke

3. Bua tshinyi lungenyi lua ba pa buloba ndutambe kumueneka mu tshikondo tshietu etshi bikole?

3 Mu tshikondo tshietu etshi, lungenyi lua ba pa buloba ndulue kutamba kumueneka bikole. (1 Timote 3:1-5) Pamu’apa, udi mumone mudi bikadilu bimpe bienda bibipa anu kubipa. Mukanda wa Nzambi udi umvuija bua tshinyi bidi nunku. Kunyima kua dijadikibua dia Bukalenge bua Nzambi mu diulu mu tshidimu tshia 1914, mvita yakajuka mu diulu. Bakatshimuna Satana ne banjelu bende anyi bademon, kubelabu ku mikalu ya buloba. Bua tshiji tshikole tshidiye natshi, Satana udi wenza muende muonso bua kudinga ba pa buloba bonso. (Buakabuluibua 12:1-9, 12, 17) Mu mishindu yonso idiye mua kuikala nayi, udi wenza muende muonso ‘bua kudinga, too ne basungula mene.’ (Matayo 24:24, MMM) Bu mutudi bantu ba Nzambi, tuetu ke badiye mutambe kutua mutu. Udi udienzeja bikole bua kunyanga makanda etu a mu nyuma bua Yehowa atubenge ne katupetshi muoyo wa tshiendelele utudi batekemene.

4. Mmunyi mutu basadidi ba Yehowa bangata Bible, ne mmunyi mutu ba pa buloba buobu bamuangata?

4 Satana udi ukeba bua kubipisha Bible, mukanda eu wa mushinga mukole udi utulongesha malu adi atangila Mufuki wetu wa dinanga. Basadidi ba Yehowa mbanange Bible ne badi bamuangata ne mushinga wa bungi. Tudi bamanye bimpe ne: Bible n’Dîyi dia Nzambi difundisha kudi Nzambi, kadi ki ndîyi dia bantu to. (1 Tesalonike 2:13; 2 Timote 3:16) Kadi badi ku tshia Satana badi buobu mua kujinga bua tuikale ne ngelelu wa meji mukuabu. Tshilejilu, mêyi a ntuadijilu a mukanda kampanda udi ubenga malu adi mu Bible udi wamba ne: “Kakuena tshintu nansha tshimue tshidi ‘tshinsantu’ mu Bible to, ne mene ki ‘ndîyi dia Nzambi to.’ Kabavua badifunde kudi bansantu benzeja kudi nyuma wa Nzambi to, kadi bavua badifunde kudi bakuidi bakebi ba lumu.” Aba badi bafika ku ditaba mêyi a nunku badi mua kuitaba bipepele lungenyi lukonyangale elu lua se: badi ne budikadidi bua kutendelela Nzambi mudibu basue, anyi mene bua kubenga kumutendelela.​—Nsumuinu 14:12.

5. (a) Ntshinyi tshivua mufundi mukuabu muambe pa bidi bitangila bitendelelu bidi bienza mudimu ne Bible? (b) Mmunyi mudi imue ngenyi ya ba pa buloba mishilangane ne tshidi Bible wamba? (Bala ne kazubu kadi mu dibeji didi dilonda.)

5 Diluisha Bible buludiludi anyi muinshimuinshi, ne buena mpala ibidi bua bitendelelu bidi biamba mudibi bilonda Bible mbifikishe bantu ba bungi ku dibenga malu a bitendelelu, bibafikisha too ne ku dibenga tshitendelelu tshidi tshilamate malu a mu Bible. Mu ngumu ya mu bikandakanda ne ku tudiomba ne munkatshi mua aba badi balonge tulasa tua bungi, kudi badi bamba ne: malu a bitendelelu adi mu njiwu. Mufundi mukuabu udi wamba ne: “Mushindu udi bantu bangata Buena-Yuda ne Buena-Kristo bidi bitangalake mu bantu ni mba kuepi ne kuepi mmubi menemene. Mu mushindu muimpe, badi bangata Buena-Yuda ne Buena-Kristo bu mianda ya kale; badi babiangata bibi menemene bu bintu bidi kabiyi ne mushinga, bidi binyanga dikola dia lungenyi lua muntu ne bipumbisha malu a siyanse bua kuya kumpala. Mu bidimu bidi panshi ebi, kapeja nkakole ne nkalele disekangana ne buluishi mu bantu.” Buluishi ebu butu misangu ya bungi bufumina kudi aba badi bela dikalaku dia Nzambi mpata, ne ‘meji adibu bela adi a patupu.’​—Lomo 1:20-22.

6. Mmuenenu kayi udi nende ba pa buloba pa bidi bitangila bilele bia disangila bidi Nzambi mukandike?

6 Nunku ki mbualu bua kukema to bua padi bantu basesuka anu kusekuka ku mikenji ya Nzambi idi itangila bikadilu bia kuikala nabi. Tshilejilu, Bible udi ubikila disangila dia mulume ne mulume anyi mukaji ne mukaji ne: “malu a bundu.” (Lomo 1:26, 27) Udi kabidi wamba ne: bajike ne bena dibaka badi benda masandi kabakupiana Bukalenge bua Nzambi to. (1 Kolinto 6:9) Kadi mu matunga mavule, kabena anu bitabuja bilele ebi to, badi kabidi babitumbisha mu mikanda, bikandakanda, mu misambu, mu filme ne ku televizion. Aba badi bamba mudibu babenge bilele ebi badi babangata bu badi ne meji mu tshinu, kabayi ne buabu bualu buimpe budibu basue ne babangata kabidi bu bantu bashadile bikole. Pamutu pa kumona mikenji ya Nzambi bu mushindu udiye uditatshisha ne dinanga bua bualu buetu, ba pa buloba badi bamona mikenji eyi bu idi ipangisha muntu ne muntu wa kudibu bua kupeta budikadidi ne kukumbaja amue malu.​—Nsumuinu 17:15; Yuda 4.

7. Nkonko kayi itudi ne bua kudiela?

7 Bu mutudi basombe munkatshi mua bantu badi benda badivuija baluishi banene ba Nzambi, nebikale bia meji bua tuetu kuanji kukonkononaku wetu mmuenenu wa malu ne bikadilu bietu. Ku tshikondo ne ku tshikondo, tudi ne bua kudikonkonona mu bulelela buonso mu disambila bua kujadika ni katuena tuenda tulekela ku kakese ku kakese meji a Yehowa ne mikenji yende. Tshilejilu, tudi ne bua kudikonka ne: ‘Ntshidiku munange bualu kampanda bumvua mua kuikala nkadi mulekele kukadi bidimu ndambu anyi? Ndiku mutuadije kuitaba bilele bidi Nzambi ukandika anyi? Ntu ngangata malu a mu nyuma ne mushinga mukese bishilangane ne mumvua ngangata kale anyi? Nsombelu wanyi udiku uleja ne: ndi nteka malu a Bukalenge pa muaba wa kumpala anyi?’ (Matayo 6:33) Nkonko ya mushindu eu neyituambuluishe bua kukandamena nyuma wa pa buloba.

‘Katupambuki’

8. Mbipeta kayi bidi bimueneka bua dibenga kulamata Yehowa?

8 Mupostolo Paulo wakambila bena Kristo nende ne: ‘Butudi nabu mbua kutamba kudimuka ku malu atuakumvua bua bumue katulu kupambuka.’ (Ebelu 2:1) Padi mazuwa afua, kaena afika kudiwu aya to. Muendeshi wa mazuwa yeye kayi ne ntema ku tshipepele ne muenji wa mâyi, mazuwa ende adi mua kupambuka bipepele muaba muimpe udi mâyi ne kuya muaba udi mabue. Bia muomumue, tuetu katuyi ne ntema ku malu malelela a mushinga a mu Dîyi dia Nzambi, mbipepele bua kumbuka kudi Yehowa ne kufua mu nyuma anu bu mazuwa matshibuke mu mâyi. Katuena tupeta lutatu elu anu patudi tubenga bulelela buonso to. Bushuwa, bantu ba bungi kabatu babenga Yehowa diakamue anyi ku budisuile to. Misangu ya bungi, batu baditua ku kakese ku kakese mu dienza malu kampanda adi abapesha ditanaja bua kabayi kutuma ntema ku Dîyi dia Nzambi to. Batu bapona mu mpekatu bienze anu bu kabena bamanye. Anu bu muendeshi wa mazuwa udi mulale, bantu aba kabena bajuka too ne padi dîba dia kujuka dipita.

9. Mmu mishindu kayi muvua Yehowa mubeneshe Solomo?

9 Tangila nsombelu wa Solomo. Yehowa wakamuteka mfumu ku mutu kua Isalele. Nzambi wakanyishila Solomo bua kuibaka ntempelo ne wakamulombola bua kufunda bimue bitupa bia Bible. Yehowa wakakula nende misangu ibidi ne kumupesha bubanji, lumu ne ditalala mu bukokeshi buende. Yehowa wakapesha Solomo nangananga meji a bungi. Bible udi wamba ne: ‘Nzambi wakapa Solomo ngenyi ya bungi ne dijingulula ditambe ne bunene bua mutshima biakadi bungi bua nsenga ya ku muelelu wa mâyi manene. Lungenyi lua Solomo luakapita lungenyi lua bantu bonso ba ku esete ne lungenyi luonso lua bena Ejipitu.’ (1 Bakelenge 4:21, 29, 30; 11:9) Pamu’apa muntu udi mua kufika ku diamba ne: bikalaku kuvua muntu uvua mua kushala ne lulamatu kudi Nzambi, muntu au uvua ne bua kuikala Solomo. Kadi Solomo wakapanga lulamatu. Mmunyi muakenzekabi nanku?

10. Mmukenji kayi wakapangila Solomo bua kutumikila, ne ntshipeta kayi tshiakamueneka?

10 Solomo uvua mumanye Mikenji ya Nzambi mpala ne nyima, ne kabidi uvua uyumvua bimpe. Kabiyi mpata, uvua mua kuikala mutambe kumanya malu avuabu balombe aba bavua balua bamfumu mu Isalele. Munkatshi mua malu au muvua bualu ebu: ‘[Mukalenge] kêna ne bua kudiangatshila bakaji ba bungi bua kukudimunaye mutshima wende.’ (Dutelonome 17:14, 17) Nansha muvuaku mukenji au mutoke, Solomo wakadi ne bakaji nkama muanda-mutekete, ne bakaji ba ndumba nkama isatu. Ba bungi ba mu bakaji aba bavua batendelela nzambi ya bende. Katuena bamanye tshivua Solomo muselele bakaji bungi nunku, anyi muvuaye udibingisha bua tshienzedi tshiende etshi to. Tshitudi bamanye ntshia se: wakapanga kutumikila mukenji mutoke wa Nzambi. Tshipeta tshiakamueneka tshivua etshi tshivua Yehowa mudianjile kumanyisha. Tudi tubala ne: ‘Bakaji [ba Solomo] bakakudimuija mutshima wende.’ (1 Bakelenge 11:3, 4) Ku kakese ku kakese, meji avua Nzambi mumupeshe akanyanguka. Wakapambuka. Mu kupita kua bidimu, dijinga dia Solomo dia kusankisha bakaji bende bampagano diakanyanga dijinga diende dia kutumikila Nzambi ne kumusankisha. Bivua diakabi dinene bua Solomo ukavua mumane kufunda kumpala ne: ‘Muananyi, wikale ne meji, usankishe mutshima wanyi, bua mmanye mua kuitaba kudi muntu udi umpenda.’​—Nsumuinu 27:11.

Nyuma wa pa buloba udi ne bukole

11. Mmunyi mudi malu atudi tubueja mu lungenyi luetu alenga tshieledi tshietu tshia meji?

11 Tshilejilu tshia Solomo tshidi tshitulongesha ne: bidi bia njiwu bua kuela meji se: bu mutudi bamanye bulelela, malu a pa buloba kaakuikala ne tshintu tshidiwu mua kuenzela lungenyi luetu to. Anu mudi biakudia bia ku mubidi biambuluisha mubidi wetu, “biakudia” bia mu lungenyi bidi bikolesha lungenyi luetu. Bitudi tudisha lungenyi luetu bidi ne buenzeji kampanda kudilu. Bua bualu ebu, kumpanyi itu itula miliyare ne miliyare ya dolare tshidimu tshionso bua kuenzela bintu biayi bia kupangisha piblisite (anyi babiendeshila lumu). Bantu aba badi benza piblisite batu benza mudimu ne miaku ne bimfuanyi bimpe bua kujula basumbi ba bintu biabu muoyo wa kubisumba. Batu bamanye kabidi ne: kumona tshintu musangu umuepele anyi ibidi patupu kakutu misangu ya bungi kufikisha bantu bua kubisumbabu diakamue to. Kadi dimona njila ne njila tshintu kampanda tshia kusumbisha ditu misangu ya bungi disaka basumbi bua kutshianyisha. Bushuwa, dienzela bintu piblisite ditu dipatula bipeta bimpe, tshianana muntu nansha umue kavua mua kuenza nadi mudimu to. Bushuwa, ditu ne bukole bua bungi pa ngelelu wa meji ne mmuenenu wa bantu.

12. (a) Mmunyi mudi Satana unyanga tshieledi tshia meji tshia bantu? (b) Ntshinyi tshidi tshileja ne: bena Kristo badi mua kulonda ngenyi mibi?

12 Anu bu muenji wa piblisite, Satana udi utuma ngenyi yende kumpala pa kuenza bua ikoke ntema ya bantu, mumanye bimpe ne: mu bule bua matuku, udi mua kufikisha bantu ku dilonda ngelelu wende wa meji. Ku bintu kabukabu bia dijikija nabi lutetuku ne bikuabu, Satana udi udinga bantu ubafikisha ku ditaba ne: malu mimpe adi mabi ne mabi adi mimpe. (Yeshaya 5:20) Nansha bamue bena Kristo balelela mbapone mu malu adi Satana wenza bua kumuangalaja malu a mashimi. Bible udi utudimuija ne: ‘Nyuma udi wamba patoke ne: Palua bikondo bia ku nshikidilu pabuipi, bantu bakuabu nebalekele ditabuja diabu, balamata ku nyuma idi ipambuisha ne ku mayisha a bademon; bualu bua lubombo lua bantu badi bamba mêyi a mashimi, badi boshibua mu [kuondo ka muoyo] kabu ne tshiamu tshipia ne kadilu.’​—1 Timote 4:1, 2; Yelemiya 6:15.

13. Malunda mabi ntshinyi, ne mmunyi mudi malunda mabi atunyanga?

13 Kakuena muntu nansha umue wa kutudi udi muepula ku nyuma wa pa buloba to. Malu a mu tshikondo etshi tshia Satana (adi bu lupepele ne muenji wa mâyi) adi ne bukole bua bungi. Bible udi utudimuija ne: “Kanudingibu; malunda mabi adi anyanga malu makane a bantu.” (1 Kolinto 15:33) Malunda mabi adi mua kuikala muntu anyi tshintu tshionso (nansha munkatshi mua tshisumbu) tshidi tshileja nyuma wa pa buloba. Tuetu tuela meji ne: malunda mabi kaena mua kutuenzela bualu, katuena tuamba ne: malunda mimpe kaena mua kutuambuluisha anyi? Aa mmeji mabi be! Bible udi uleja bualu ebu patoke padiye wamba ne: ‘Udi wenda ne bena meji udi ulua muena meji, kadi udi ubuelakana ne bapote neakenge bua bualu ebu.’​—Nsumuinu 13:20.

14. Mmu mishindu kayi mutudi mua kukandamena nyuma wa pa buloba?

14 Bua kuepuka nyuma wa pa buloba, tudi ne bua kudisangisha pamue ne bantu bena meji, mbuena kuamba ne: kudisangisha ne aba badi basadila Yehowa. Tudi ne bua kuuja meji etu ne malu adi akolesha ditabuja dietu. Mupostolo Paulo wakafunda ne: ‘Malu onso adi malelela, ne malu onso adi ne buneme, ne malu onso adi makane, ne malu onso adi a butoke bua mutshima, ne malu onso adi malengele a dinanga, ne malu onso adi ne lumu luimpe; bikalaku buimpe ne bikalaku butumbi, nuelangane meji a malu aa.’ (Filipoi 4:8) Bu mutudi bafukibue ne bukokeshi bua kusungula tshimpe ne tshibi, nanku tudi ne bua kusungula malu atudi tuangata ne mushinga. Nunku, tuangatayi misangu yonso malu adi atusemeja pabuipi ne Yehowa ne mushinga.

Nyuma wa Nzambi udi ne bukole bupite

15. Mmunyi muvua bena Kristo ba mu Kolinto wa kale bashilangane ne bakuabu bavua mu tshimenga atshi?

15 Bishilangane ne aba badibu bapambuishe kudi nyuma wa pa buloba, nyuma wa Nzambi ke udi ulombola bena Kristo. Paulo wakafundila tshisumbu tshia mu Kolinto ne: ‘Tuakangata nyuma, ki ngua pa buloba, kadi nyuma wa kudi Nzambi, bua tuetu tumanye masanka akatupabu tshianana kudi Nzambi.’ (1 Kolinto 2:12) Kolinto wa kale uvua tshimenga tshivua nyuma wa pa buloba munyungulule. Bena mu tshimenga etshi ba bungi bavua basue buenzavi bikole, kufikabi too ne kudipesha tshiambilu tshia “kudienza muena Kolinto” diumvuija dia se: “kuenza malu a buenzavi.” Satana uvua mufofomije meji a bantu. Ke bualu kayi kabavua bamanye bia bungi anyi mene tshintu nansha tshimue pa bidi bitangila Nzambi mulelela to. (2 Kolinto 4:4) Kadi ku diambuluisha dia nyuma muimpe, Yehowa wakunzulula mêsu a bamue bena Kolinto, kubapeshaye mushindu wa kupeta dimanya dia bulelela. Nyuma wende wakabasaka ne kubalombola bua kuenza mashintuluka manene mu nsombelu wabu bua abanyishe ne kabidi bapete mabenesha ende. (1 Kolinto 6:9-11) Nunku, nansha muvua nyuma wa pa buloba muikale ne bukole, nyuma wa Yehowa uvua yeye mutambe bukole.

16. Mmunyi mutudi mua kupeta nyuma wa Nzambi ne kumulama?

16 Malu a muomumue adi enzeka lelu. Nyuma muimpe wa Nzambi mbukole butambe bunene mu diulu ne pa buloba, ne Nzambi udi ubupesha aba badi bamulombabu ne ditabuja tshianana ne kalolo konso. (Luka 11:13) Kadi bua tuetu kuikala ne nyuma wa Nzambi, katuena anu ne bua kukandamena nyuma wa pa buloba to. Tudi kabidi ne bua kulonga Dîyi dia Nzambi pa tshibidilu ne kuditumikila bua nyuma wetu anyi meji etu umvuangane ne meji ende. Tuetu benze nanku, Yehowa neatukoleshe bua kutuila madimu onso adi Satana mua kukuata nawu mudimu bua kunyanga makanda etu a mu nyuma nkanana.

17. Mmu mushindu kayi mudi malu akenzekela Lota mua kutukolesha ku muoyo?

17 Nansha mudi bena Kristo kabayi ba pa buloba, badi basombele pa buloba. (Yone 17:11, 16) Muntu nansha umue wa kutudi kêna mua kuepuka nyuma wa pa buloba, bualu tudi mua kuikala tuenza mudimu anyi basombe ne bantu badi kabayi banange Nzambi ne njila yende to. Tudiku tudiumvua anu bu Lota, ‘wakanyingalala bikole’ bua malu mabi avuabu benza kudi bena mu Sodoma bavuaye musombe nabu pamue anyi? (2 Petelo 2:7, 8, Muanda Mulenga Lelu) Bituikala tudiumvua nanku, tudi mua kukoleshibua ku muoyo. Yehowa wakakuba Lota ne kumusungila, ne udi mua kutuenzela petu bia muomumue. Tatu wetu wa dinanga udi umona ne mmumanye nsombelu wetu, udi kabidi mua kutupesha diambuluisha ne bukole butudi nabu dijinga bua tuetu kulama makanda etu a mu nyuma. (Musambu 33:18, 19) Tuetu bamueyemene ne bamuele lubila, neatuambuluishe bua kukandamena nyuma wa pa buloba, nansha nsombelu wetu mua kuikala mukole mushindu kayi.​—Yeshaya 41:10.

18. Bua tshinyi tudi ne bua kuangata malanda etu ne Yehowa ne mushinga wa bungi?

18 Mu buloba ebu bua bantu badi kule ne Nzambi ne badibu badinga kudi Satana, Yehowa mmutupeshe tuetu bantu bende dimanya dia bulelela. Ke bualu kayi tudi ne disanka ne ditalala bidi ba pa buloba kabayi nabi. (Yeshaya 57:20, 21; Galatia 5:22) Tudi ne ditekemena dilenga dia kupeta muoyo wa tshiendelele mu Mparadizu, muikala nyuma wa pa buloba ebu budi buenda bufua kayi ne bua kuikalaku kabidi. Nunku tuangatayi malanda etu malenga atudi badie ne Yehowa ne mushinga wa bungi ne tuikalayi batabale bua kumona mua kuepuka lungenyi luonso ludi mua kutupambula mu nyuma. Nunku tusemenayi bikole pabuipi ne Yehowa, ne neatuambuluishe bua kukandamena nyuma wa pa buloba ebu.​—Yakobo 4:7, 8.

Udiku mua kumvuija anyi?

• Mmu mishindu kayi mudi Satana mudinge bantu?

• Mmunyi mutudi mua kuepuka bua katumbuki kudi Yehowa?

• Ntshinyi tshidi tshileja ne: nyuma wa pa buloba udi ne bukole?

• Mmunyi mutudi mua kupeta nyuma wa kudi Nzambi ne kumulama?

[Nkonko ya dilonga]

[Tablo mu dibeji 11]

MEJI A PA BULOBA MMASHILANGANE NE MEJI A NZAMBI

Kakutu bulelela bumue to, bantu batu badienzela buabu bulelela.

‘Dîyi [dia Nzambi] mbulelela.’​—Yone 17:17.

Bua kumanya tshimpe anyi tshibi, londa tshidi mutshima webe ukuambila.

‘Mutshima udi upita bintu bionso kudinga muntu, ne udi utamba kunyanguka; mmuntu kayi udi mua kuumanya?’​—Yelemiya 17:9.

Enza tshidi muoyo webe musue.

‘Muntu kêna ne bukole munda muende bua kuendesha nabu biendedi biende bimpe.’​—Yelemiya 10:23.

Bubanji ke budi bufila disanka.

‘Lukuka lua biuma ludi muji wa malu mabi a mishindu yonso.’​—1 Timote 6:10.

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Solomo wakumbuka mu ntendelelu mulelela ne kuya kudi nzambi ya dishima

[Tshimfuanyi mu dibeji 12]

Anu bu muenzedi wa bintu piblisite, Satana udi utuma nyuma wa pa buloba kumpala. Udiku umukandamena anyi?