Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Lebeka: mukaji muenji wa mudimu uvua utshina Nzambi

Lebeka: mukaji muenji wa mudimu uvua utshina Nzambi

Lebeka: mukaji muenji wa mudimu uvua utshina Nzambi

TSHINKABI ne: udi musue kusunguila muanebe wa balume mukaji. Neusungule mukaji wa mushindu kayi? Mukaji eu udi ne bua kuikala ne ngikadilu kayi? Neukebe mukaji wa mpala mulenga, wa lungenyi lutue, wa malu malenga ne muenji wa mudimu anyi? Peshi newanji kukeba ngikadilu mikuabu?

Abalahama wakatulukila mu tshilumbu etshi. Yehowa uvua mulaye ne: ndelanganyi yende ivua ne bua kupeta mabenesha a bungi ku butuangaji bua muanende Isaka. Muaba utudi batuadijile muyuki wetu, Abalahama ukadi mukulakaje, kadi muanende utshidi mujike. (Genese 12:1-3, 7; 17:19; 22:17, 18; 24:1) Bu muikala Isaka ne bua kupeta mabenesha ne mukaji uvuaye ne bua kusela ne muana yonso uvuabu ne bua kulela, Abalahama udi ujadika muaba wa kupetela Isaka mukaji muimpe. Bualu bua kumpala, mukaji eu udi ne bua kuikala musadidi wa Yehowa. Bu mudi mu Kanana (muaba udi Abalahama musombele) kamuyi mukaji udi usadila Yehowa, Abalahama udi ne bua kukeba kukuabu. Ndekelu wa bionso, Lebeka ke udibu basungula. Mmunyi mudi Abalahama umupeta? Mmukaji udi musue malu a mu nyuma anyi? Mmalu kayi atudi mua kulongela ku dikonkonona dia tshilejilu tshiende?

Dikeba mukaji udi ne ngikadilu mikumbane

Abalahama udi utuma pamu’apa Eliezê, musadidi wende udi muntu mukole ku buonso mu ditunga dia kule dia Mesopotamia bua kukebela Isaka mukaji mu balela bende badi bikale pabu basadidi ba Yehowa. Bua mushinga mukole udi nawu muanda eu, Abalahama udi wambila Eliezê bua kuditshipa ne: kakuangatshila Isaka mukaji munkatshi mua bena Kanana to. Mushindu udi Abalahama wimanyina pa disungula edi udi ne mushinga muvule.​—Genese 24:2-10.

Mumane kufika mu ditunga dia bana babu ne Abalahama, Eliezê udi uya ne tumelo tuende dikumi ku tshina kampanda tshia mâyi. Anji fuanyikijabi mudi malu enzeka. Panshi pakadi pafike ne Eliezê udi usambila Nzambi ne: ‘Tangila, pantshidi muimane pepi ne mushimi wa mâyi, ne bana bakaji ba bena musoko bakadi balua bua kusunabu mâyi; witabuje ne: nsongakaji undi ngambila ne: Ndi nkutendekena ne: Utule mulondo webe wa mâyi, umpe mâyi a kunua, yeye angandamune dîyi ne: Nua biebe, nennuishe tumelo tuebe kabidi; nunku yeye mene ikale mukaji uwakasunguila muntu webe Isaka.’​—Genese 24:11-14.

Anu bu muvua mukaji yonso wa mu ditunga adi ne bua kuikale mumanye, kamelo kadi ne nyota kadi mua kunua mâyi a bungi menemene (litre ya mâyi too ne ku 100). Nanku mukaji watuadila tumelo dikumi mâyi ke uvua mumueneke mukumbane bua kuenza mudimu wa bungi. Kuenza mudimu eu bantu bakuabu bamutangile, kadi kabayi bamuambuluisha kuvua mua kufila tshijadiki tshishindame tshia se: uvua ne makanda, lutulu, budipuekeshi ne muoyo muimpe kudi bantu ne nyama.

Kadi ntshinyi tshidi tshienzeka? ‘Pakadiye wakula, tangilayi, Lebeka wakadi mulela kudi Betuele, muana mulume wa Mileka, mukaji wa Nahô, muanabu ne Abalahama, wakalopoka ne mulondo wa mâyi pa diapa diende. Nsongakaji eu wakadi ne mpala muimpe be, wakatshidi kamama; yeye wakapueka ku mushimi wa mâyi, wakasuna mulondo wende tente, wakabanda kabidi. Mupika wakaya lubilu kudiye, wakamuambila ne: Ndi nkutendekena ne: Umpeku tuîma tukese tua meme kunua. Yeye wakamba ne: Nua biebe, mukalenge wanyi; yeye wakatula mulondo wende lubilu mu tshianza tshiende, [wakamupesha mâyi a kunua].’​—Genese 24:15-18.

Lebeka udi ne ngikadilu mikumbane anyi?

Lebeka mmunkana anyi muikulu wa muanabu ne Abalahama, ne pa kumusha bulenga bua mpala, udi kabidi ne bikadilu bilenga. Kêna welakana bua kuakula ne muenyi ne kêna umuleja bulunda bunekesha to. Udi wambuluisha Eliezê padiye umulomba mâyi a kunua. Eliezê uvua ne bua kutekemena bua enze nanku bualu ntshienzedi tshia bukalanga. Lebeka neakumbaje bualu bukuabu buvua Eliezê mulombe mu disambila anyi?

Lebeka udi wamba ne: ‘Nua biebe, mukalenge wanyi.’ Kadi kabiakajikila apu to. Lebeka udi wamba kabidi ne: ‘Nensunyine tumelo tuebe mâyi kabidi too ne pukutatu.’ Udi wenza malu mapite pa adibu mua kutekemena pa tshibidilu. Ne muoyo mujima, ‘udi uya lubilu, upongoluela mâyi mu luvu lunene, uya lubilu ku mushimi kabidi, usunyina tumelo tuende tuonso mâyi.’ Udi wenza mudimu wende ne mitalu yonso. Bible udi wamba ne: ‘Mulume mmumutangile talalâ, welangana meji munda [bua bualu buende].’​—Genese 24:19-21.

Padi Eliezê umanya ne: nsongakaji eu mmulela wa Abalahama, udi winyika mutu wende panshi, wela Yehowa tuasakidila. Udi ukonka ni uvua mua kupeta nzubu wa kulala kua tatuende buende yeye ne bavuaye nabu. Lebeka udi witaba ne unyema lubilu kumbelu kuabu bua kumanyisha difika dia benyi.​—Genese 24:22-28.

Eliezê mumane kubalondela muyuki, Labana muanabu ne Lebeka ne tatuende Betuele badi bajingulula ne: Nzambi ke udi mulombole muanda au. Kakuyi mpata, Lebeka ke udi mukaji musungula bua Isaka. Badi bamuambila ne: ‘umuangate, uye nende, yeye neikale mukaji wa muana mulume wa mukalenge webe bu muakamba Yehowa.’ Kadi Lebeka yeye udi umona bualu ebu bishi? Padibu bamuebeja ni udi musue kuya diakamue, Lebeka udi wandamuna ne muaku umue ne: “Nyaya.” Ki mbamusuishe dibaka adi ku bukole to. Abalahama uvua muleje Eliezê patoke ne: kavua musuikibue ku mutshipu wende ‘biapidia mukaji’ kuya. Kadi Lebeka pende udi umona ne: Nzambi ke udi mulombole tshilumbu etshi. Nenku kakuyi dijingakana, udi ushiya bena dîku diabu, uya kusedibua kudi mulume uvuaye kayi muanji kumona. Dipangadika edi dia dikima ntshijadiki tshinene tshia ditabuja. Bulelela, mmukaji muimpe udibu basungule!​—Genese 24:29-59.

Padi Lebeka umona Isaka, udi udibuikila tshilamba ku mutu bua kuleja dikokela. Isaka udi umuangata bu mukajende ne kakuyi mpata, udi umunanga bikole bua ngikadilu yende milenga.​—Genese 24:62-67.

Bana ba balume ba mapasa

Lebeka udi ushala kayi ne bana munkatshi mua mvula mitue ku 19. Ndekelu wa bionso, udi wimita difu dia mapasa, kadi difu adi didi dimusamisha bualu bana badi baluangana munda muende, bifikisha too ne Lebeka ku didila kudi Nzambi. Ke tshitudi petu ne bua kuenza padi ntatu mikole itukuata. Yehowa udi uteleja Lebeka ne umukolesha. Neikale mamu wa bisamba bibidi, ne ‘mukulu neakuatshile muakunyende mudimu.’​—Genese 25:20-26.

Mêyi aa nkayau ki ngadi mua kuikala mafikishe Lebeka ku dinanga Yakoba muanende wa balume wa mukala bikole to. Bana aba mbashilangane. Yakoba ‘mmuntu mupole,’ kadi Esau udi ulengulula malu a mu nyuma bikole, ufika too ne ku disumbisha Yakoba buana bute buende, bukenji budiye nabu bua kupiana malu adi Nzambi mulaye. Padi Esau usela bakaji babidi ba bena Hiti udi uleja mudiye ulengulula anyi mene upetula bintu bia mu nyuma, unyingalaja baledi bende bikole.​—Genese 25:27-34; 26:34, 35.

Udi wenza bukole bua Yakoba apete dibenesha

Bible kêna wamba ni Isaka uvua mumanye anyi kayi mumanye ne: Esau uvua ne bua kukuatshila Yakoba mudimu. Kadi bonso babidi Lebeka ne Yakoba mbamanye ne: dibenesha ndia Yakoba. Lebeka kêna ushala muvunge maboko kayi ne tshidiye wenza padiye umvua ne: Isaka udi ukeba kubenesha Esau padiye umutuadila dilonga dia munyinyi wa nyama wa tshisuku. Lebeka utshidi anu ne didisuika diende mu dienza dia malu divuaye nadi mu bunsonga buende. Udi ‘utumina [Yakoba] dîyi’ bua amutuadile tuana tua mbuji tubidi. Nealambe biakudia bitu bayende musue bikole. Pashishe Yakoba udi ne bua kuenza bu se: yeye ke Esau bua kupeta dibenesha. Yakoba udi ubenga. Tatuende udi mua kulua kumanya dishima edi ne kumuela mulawu! Lebeka udi usuminyina. Udi umuambila ne: ‘Mulawu webe wikale pa mutu panyi, muananyi.’ Pashishe udi ulamba biakudia, uvuadika Yakoba bintu ulua bu Esau, ne umutuma kudi bayende.​—Genese 27:1-17.

Katuena bamanye tshidi Lebeka wenzela nunku to. Bantu ba bungi badi bamupisha bua tshivuaye muenze atshi, kadi Bible kêna umupisha to. Nansha padi Isaka umanya ne: Yakoba ke udi mupete dibenesha, kêna upisha mukajende to, kadi udi uvudija dibenesha edi. (Genese 27:29; 28:3, 4) Lebeka mmumanye tshivua Yehowa muambe bua bana bende ba balume. Nenku udi wenza bualu budi bukumbane bua Yakoba kupeta dibenesha didi dimuakanyine. Bualu ebu budi bumvuangana menemene ne disua dia Yehowa.​—Lomo 9:6-13.

Badi batuma Yakoba ku Halana

Lebeka udi mpindieu uya kumpala kua tshidi Esau ukeba kuenza pa kuambila Yakoba bua kunyema too ne pavua tshiji tshia muanabu ne bua kutuya. Udi ulomba dianyisha kudi Isaka bua Yakoba kuyaye, kadi wepuka ne bulenga buonso bua kuakula bua tshiji tshia Esau. Ne bukalanga buonso, udi uleja bayende kanyinganyinga kavuabu ne bua kupeta bu Yakoba ne bua kusela mukaji muena Kanana. Lungenyi elu ludi lusaka Isaka bua kutumina Yakoba dîyi bua kuepuka dibaka dia nanku ne kumutuma mu dîku dia ba Lebeka bua kupetaye mukaji udi utshina Nzambi. Kakuena muaba nansha umue udibu bafunde ni Lebeka udi umonangana kabidi ne Yakoba to, kadi malu avua Lebeka muenze adi apetesha tshisamba tshia Isalele tshivua ne bua kuledibua mabenesha a bungi.​—Genese 27:43–28:2.

Malu a Lebeka atudi bamanye adi atusaka bua kumuanyisha bikole. Uvua mulenga be, kadi bulenga buende bulelela buvua nangananga ditshina diende dia Nzambi. Atshi ke tshivua Abalahama ukeba kudi mukaji wa muanende. Kadi ngikadilu yende mikuabu mimpe yakapita bionso bivua Abalahama mutekemene. Ditabuja diende ne dikima bua kulonda bulombodi bua Nzambi, lukunukunu luende, bupuekele ne diakidila diende dia benyi nngikadilu idi bakaji bena Kristo bonso ne bua kuidikija. Eyi ke ngikadilu idi Yehowa ukeba kudi mukaji wa tshikadilu tshilenga.