Malu a mu nsombelu

Nansha mumvua mpofo, mêsu anyi avua matabale!

MALONDA KUDI EGON HAUSER

Kunyima kua ngondo ibidi ya bufofo buetu buena dîna ebu, ngakalonga bulelela bua mu Bible bumvua mulengulule mu nsombelu wanyi mujima.

PANDI mvuluka malu a bungi andi muenze mu bidimu bipite pa makumi muanda-mutekete, ndi mmona ne: nsombelu wanyi mmumpeteshe masanka mavule. Kadi ngakashintulula bualu bumue mu nsombelu wanyi: meme kusungula bua kumanya malu a Yehowa Nzambi pantshivua mupuekele.

Ngakaledibua mu tshidimu tshia 1927 mu Uruguay, ka ditunga kakese kadi pankatshi pa ditunga dia Argentine ne dia Brésil ne kavua ne miaba mimpe kumona kilometre ne kilometre ya ku muelelu wa Mbuu wa Atlantike. Bantu ba bungi ba muomu mbafumine mu ditunga dia Italie ne dia Espagne. Ntshivua muana mukese pakumbuka baledi banyi mu Hongrie, tuvua basombe ne bena mutumba bavua kabayi ne bintu bia bungi to, kadi bikale mu buobumue. Katuvua dijinga ne bikuvu ku biibi anyi milonda ya ku madidishi nansha. Meji mabi pa bidi bitangila bantu ba dikoba dikuabu kaavua munkatshi muetu to. Benyi, bena ditunga, bafike ne batoke bonso buetu tuvua balunda.

Baledi banyi bavua bena Katolike ne ngakalua muitabi wa misa pamvua ne bidimu dikumi. Pangakakola, ngakatuadija kuenza mudimu mu parwase wa muaba au ne meme kulua umue wa mu kasumbu ka bafidi ba mibelu ba muepiskopo wa mu dioseze dietu. Meme mumane kusungula bua kuenza mudimu wa bu-munganga, bakambikila bua kuya kubuela mu tshipangu (seminere) mu Venezuela tshivuabu balongolole kudi Ekeleziya Katolike. Tuetu bu badoktere bapiluke mu masama a bantu bakaji bakapesha kasumbu ketu mudimu wa kulonga tumuma tua manga tua kunua bua kukanda lulelu tuvua tupatuke mu tshikondo atshi.

 Mmuenenu ya kumpala imvua nayi pamvua ndonga tulasa tua manga

Pangakalonga pa bidi bitangila mubidi wa muntu mu tulasa tua manga, ngakakema bikole bua meji avuabu benze nawu mudibi wa muntu. Tshilejilu, ngakakema pangakamanya ne: mubidi wa muntu udi ne bukole bua kumvua bimpe wowu nkayawu kunyima kua bisama, bu mudi padi muoyo anyi mbadi miumusha pa muaba wayi kakese, idi ne mushindu wa kupingana muvuayi kumpala.

Anu mu tshikondo atshi, ngakamona bantu ba bungi bapetekela njiwu mikole, ne mvua ne kanyinganyinga kakole pavuabu bafua bualu bavua babela mashi mu mubidi. Ntshidi muvuluke dituku dituakapeta lutatu bua kuyukila ne bantu bavua bafuishe balela babu bualu bua dibela mashi. Misangu ya bungi, kabavua bambila bantu ne: diela mashi mu mubidi ke divua difuishe bana babu to. Kadi bavua babambila ne: bavua bafue bua malu makuabu. Kadi nansha mudi bidimu bivule bipite, ntshidi muvuluke mumvua ngumvua bibi pa bidi bitangila diela mashi, ndekelu wa bionso meme kufika ku nkomenu wa se: tshienzedi etshi katshivua tshimpe to. Bu meme mumanye mukenji wa Yehowa pa bidi bitangila bunsantu bua mashi bivua mua kuikala bimpe be bualu tshivua mua kupeta lutatu bua kumanya bua tshinyi diela mashi kadivua dinsankisha to.​—Bienzedi 15:19, 20.

Ndi mpeta disanka bua diambuluisha bantu

Mu kupita kua matuku, ngakalua doktere uvua upanda bantu ne mutangidi wa dispansere divua mu tshimenga tshia Santa Lucía. Mvua kabidi ne majitu mu tshilongelu tshia muoyo wa bantu ne wa bintu. Ebi bivua binsankisha bikole. Mvua ngambuluisha bantu ne masama abu, mfila disulakana ku bisama biabu, nsungila mioyo ya bantu misangu ya bungi, ne ngambuluisha kabidi bamamu mu tshikondo tshia kulela kuabu. Bu munkavua mudianjile kumanya bubi bua diela mashi mu mubidi, mvua ngepuka diela bantu mashi ne ngakapanda binunu bia bantu tshiyi mbela mashi mu mubidi to. Ngakamona ne: dipatuka dia mashi didi bu mâyi apatukila mu mbungulu mutubuke. Nanku kujika muaba udi mâyi apatukila ke mushindu umue muimpe wa kujikija bualu, kadi ki nkuuja mbungulu to.

Ndi ngondapa babedi Bantemu

Dimanyangana dianyi ne Bantemu ba Yehowa diakatuadija mu bidimu bia 1960 pakatuadijabu kulua mu lupitadi luetu bua kubapandabu kakuyi dibela mashi. Tshiena mua kupua muoyo bualu bua mubedi mukuabu uvua mpanda-njila (muyishi wa ku dîba ne ku dîba) diende uvua Mercedes Gonzalez. Uvua mujike mashi bikole, kufikishabi too ne badoktere ba mu lupitadi lua iniversite ku dibenga bua kumupanda, bela meji ne: kavua mua kumona muoyo to. Nansha muvuaye upatuka mashi, tuakamupanda mu lupitadi luetu. Dipanda edi diakapita bimpe, ne wakatungunuka ne bumpanda-njila mu bule bua bidimu bipite pa 30 too ne mudiye mulue kufua ne bidimu 86 mu matuku adi panshi aa.

Mvua nkema bikole bua dinanga ne muoyo muimpe bivua Bantemu baleja pavuabu batabalela bana babu bena Kristo bavua mu lupitadi. Pamvua nkumbula babedi mu lupitadi, mvua ngumvua muvuabu bakula pa bidi bitangila malongesha abu, ne mvua nganyisha mikanda yabu ivuabu bampesha. Tshivuaku ngela meji ne: mu matuku makese tshivua mua kuikala anu doktere wabu patupu, kadi ne muanabu wa mu nyuma kabidi.

Ngakalua kulamatangana bikole ne Bantemu pangakasela Beatriz, muana wa mubedi kampanda. Bena mu dîku diabu ba bungi bakavua Bantemu ne kunyima kua dibaka dietu yeye pende  wakalua Ntemu wa Yehowa wa tshisumi. Bualu bukuabu kabidi: mvua muditue bikole mu mudimu wanyi ne mvua mpeta ndambu wa lumu mu mudimu wanyi wa bu-munganga. Nsombelu uvua umueneka muimpe mutambe. Kadi tshivua mumanye ne: kuvua kushale katupa kîpi bua nsombelu wanyi kushintuluka bua ntatu to.

Lutatu ludi lunkuata

Lumue lua ku ntatu mitambe bukole idi mua kukuata munganga udi upandangana mbufofo. Ke tshiakangenzekela. Diakamue, tumonyi tuonso tubidi tua mêsu anyi tuakanyanguka, kulua mpofo ne tshiyi mumanye mushindu umvua mua kupetulula lumonu luanyi. Kunyima kua bamane kumpanda, ngakalala pa bulalu ne mêsu anyi onso abidi masuika bandaje, muikale ne dibungama dikole. Ngakadimona tshiyi kabidi ne mushinga to, meme kupeta too ne lungenyi lua kudienzela bibi. Bu mumvua mu etaje muinayi ngakajuka pa bulalu ngenda mbabata ku bimanu bua kukeba muaba uvua madidishi. Mvua nkeba kutumpika bua kudishipa. Kadi ngakapapukila nkadi mu tshibuelelu tshia nzubu, ne munganga kampanda kumpingajaye pa bulalu buanyi.

Tshiakidikija kabidi bua kudishipa to. Kadi ngakatungunuka ne kuikala ne dibungama ne kanyinganyinga kakole mu bufofo buanyi ebu. Mu tshikondo etshi tshia bufofo, ngakenza dilaya kudi Nzambi ne: mêsu anyi wowo matabale kabidi, nembale Bible mujima ku ditengu diende dimue too ne ku dikuabu. Ndekelu wa bionso, mêsu anyi akabanga kumona tshiakabidi kakese, ne meme kupeta mushindu wa kubala. Kadi tshiakatungunuka ne mudimu wa dipandangana to. Mu ditunga dia Uruguay batu bamba ne: “No hay mal que por bien no venga,” mbuena kuamba ne: “Bilengele mbiasa mu nkelende.” Ngakamona bulelela bua mêyi aa mu nsombelu wanyi.

Ndi ntuadija bibi mu diyukila ne Bantemu

Mvua musue kusumba Bible de Jérusalem udi kudi bantu ba bungi, kadi ngakalua kumvua ne: Bantemu ba Yehowa badi ne ka-Bible ka mushinga mukese kavua nsonga kampanda Ntemu mutuadile dîku dianyi. Mu dinda diakalonda, wakimana kumpala kua tshiibi tshianyi muikale ne Bible. Mukajanyi wakunzulula tshiibi ne kutuadija kuyukila nende. Meme kuela mukajanyi dîyi dikole munda mua nzubu ne: Bikalaye ukavua mufute Ntemu au makuta a Bible, Ntemu au kavua kabidi ne bua kupingana kumbelu kuanyi to uvua ne bua kuya, ne ke tshiakenzaye. Tshivua ngela meji ne: anu muntu umue umue eu neangenzele bualu kampanda bua mushinga mukole mu nsombelu wanyi to.

Dimue dituku ngakalaya mukajanyi bualu kampanda bungakapanga mua kukumbaja. Kadi bua kumusankisha, ngakamuambila ne: nenye kumufila mu Tshivulukilu tshia lufu lua Kristo tshia tshidimu atshi. Pakakumbana dituku adi, ngakavuluka dilaya dianyi, meme kuya kumufila. Bulunda bua Bantemu ne mushindu muimpe wakangakidilabu biakankemesha bikole be. Pakatuadija ngamba-malu muyuki wende, ngakakema pa kumona ne: uvua anu nsongalume umue umue umvua muipate ku nzubu kuanyi bu kabua awu. Muyuki wende wakandenga bikole, meme kumvua bibi menemene bua bualu bubi bumvua mumuenzele. Kadi mmunyi mumvua mua kulongolola tshilema etshi?

Ngakalomba mukajanyi bua se: amubikile bua alue kudia netu kuetu dilolo adi, kadi mukajanyi kundombaye ne: “Udi umona munyi, kabiena bimpe bu wewe nkayebe mua kumubikila anyi? Ikala anu wewe muimane muaba eu, yeye neasemene muaba utudi eu.” Mukajanyi uvua muambilemu. Wakalua kutuela muoyo ne disanka dionso ne kuanyishaye dibikila dietu ne disanka dionso.

Diyukidilangana dia mu dilolo dia dituku adi divuaye mulue kututangila divua ntuadijilu wa dishintuluka dia nsombelu wanyi mu malu a bungi. Wakandeja mukanda wa Bulelela budi bufikisha ku muoyo wa kashidi, * ne ngakamuleja mikanda isambombo ya mmuomumue ivua Bantemu babedi bashilashilangane banshile mu lupitadi, kadi tshivua nyibala to. Munkatshi ne kunyima kua didia, too ne mundankulu ngakela nkonko ya mishindu yonso ne yeye kuyandamuna yonso anu ne Bible. Muyuki wetu wakatungunuka too ne patshiatshia. Kumpala kua nsonga eu kutulaya, wakandomba bua ngikala ndonga nende Bible ku diambuluisha dia mukanda wa Bulelela. Ngakajikija kulonga mukanda eu mu ngondo isatu ne kutungunuka ne kulonga mukanda wa “Babylone la Grande est tombée!” Le Royaume de Dieu a  commencé son règne! * Kunyima kua dilonga edi, ngakadilambula kudi Yehowa ne kutambula.

Ndi mdiumvua kabidi ne mushinga

Nansha mukavua mêsu anyi mafue, ‘mêsu anyi a mu mutshima’ avua masue kulonga bulelela bua mu Bible bumvua mulengulule kuonso eku! (Efeso 1:18) Difika ku dimanya Yehowa ne dilongolola diende dia dinanga biakashintulula nsombelu wanyi mujima. Ndi ndimona tshiakabidi ne mushinga ne disanka. Ndi ngambuluisha bantu mu nyuma ne mu mubidi ne mbaleja mushindu udibu mua kulepesha muoyo wabu bua bidimu bikese bia mu ndongoluelu eu wa malu ne bua muoyo wa kashidi mu ndongoluelu mupiamupia.

Meme kujukila kuulu mu malu a manga, kuenza makebulula pa njiwu idi mu diela muntu mashi, pa ngondapilu mikuabu idi kayiyi ya mashi, pa manême a babedi ne pa mikenji ya luondapu. Ndi mupete diakalenga dia kumanyisha malu aa kudi bena mu komite wa mikenji ya luondapu wa muaba umvua musombele pakambikilabu mu seminere ya malu a luondapu bua kuakula pa malu aa. Mu 1994, ngakabuela mu tshipangu tshia kumpala tshia diondapangana kakuyi diela mashi mu tshimenga tshia Rio de Janeiro, mu Brésil, ne meme kuenza muyuki pa mushindu wa kuondapa dipatuka dia mashi. Amue a ku malu angakamba avua mu tshiena-bualu tshingakafunda tshia ne: “Una propuesta: Estrategias para el Tratamiento de las Hemorragias” (“Mushindu wa kuondapa dipatuka dia mashi”) tshiakapatuka mu tshibejibeji tshia ba-munganga tshia Hemoterapia.

Ndi nshala ne lulamatu padibu basua kungezeja ku bukole

Ku ntuadijilu kua mudimu wanyi wa bu-munganga mpata yanyi pa diedibua mashi ivua nangananga mimanyine pa dimanya dia siyanse. Kadi pangakabuela mu lupitadi bu mubedi ngakamona ne: kabivua bipepele bua kubenga diedibua mashi mu mubidi to, nansha nanku ngakalama ditabuja dianyi pavua badoktere basua kungela mashi ku bukole. Dimue dituku pangakasama mioyo bikole, ngakumvuija munganga mupandianganyi mukuabu mmuenenu wanyi mu bule bua mêba mapite pa abidi. Uvua muana wa balunda banyi ba pa muoyo ne wakangambila ne: kavua ne bua kundekela mfua to, nansha muvuaye mumanye ne: diela mashi divua mua kupandisha muoyo wanyi. Ngakasambila Yehowa munda munda ne meme kumulomba bua ambuluishe doktere eu bua ateleje ne anemeke mmuenenu wanyi nansha muvuaye ne mmuenenu mushilangane ne wanyi. Ndekelu wa bionso, doktere eu wakangambila ne: neanemeke dijinga dianyi.

Musangu mukuabu, mvua ne tshiuja tshivua tshikuate ku prostate tshivuabu ne bua kumusha. Mashi mapite bungi akampatuka. Dîba adi kabidi ngakumvuija bua tshinyi mvua mbenga dingela mashi ne nansha munkavua mujimije tshia-bibidi tshia bisatu tshia mashi anyi, kasumbu ka ba-minganga kavua kanemeka dipangadika dianyi.

Mmuenenu udi ushintuluka

Meme bu muena mu tshisumbu tshia buloba bujima tshia mikenji ya luondapu, ndi mupete disanka pa kumona mudi mmuenenu wa tusumbu tua ba-minganga ne wa bamfumu ba mbulamatadi mushintuluke pa bidi bitangila manême a babedi. Mmuenenu wa badoktere wa dikanyina babedi mmushintuluke mulue wa kanemu. Mpindieu mbanyishile babedi bua kusungula ngondapilu udibu basue. Bantu kabatu kabidi bela meji ne: Bantemu ba Yehowa mbedi ba kalele badi kabayi bakanyine ditabalela dia kudi ba-minganga to. Kadi batu bamanyike bu babedi batu bamanye amue malu bimpe ne badi ne manême adi bantu bakuabu ne bua kuanemeka. Mu seminere ya ba-minganga ne ku programe ya televizion, balongeshi bapiluke batu bamba mêyi bu mudi aa: “Ku diambuluisha dia madikolela a Bantemu ba Yehowa, tudi bumvue mpindieu . . .” “Tudi balongele malu kudi Bantemu . . .” ne “Mbatulongeshe bua tuetu kudiakaja.”

 Batu bamba ne: muoyo udi ne mushinga wa bungi kumpala kua bintu bionso bualu budikadidi ne bunême kabivua mua kuikala ne muaba bu kabuyi bua muoyo to. Bantu ba bungi mpindieu badi basue bua malu kuenzekawu bilondeshile mikenji, batuishibue ne: muntu yonso ke udi ne bukenji bua kuangata mapangadika pa bidi bitangila muoyo wende mu nsombelu yonso. Nunku, bunême, budikadidi bua kudisunguila malu ne malu a ntendelelu adiye witabuja bidi ne bua kuikala pa muaba wa kumpala. Mubedi udi ne budikadidi bua kuangata mapangadika yeye nkayende. Tshibambalu tshia Malu a Mpitadi, tshilongolola kudi Bantemu ba Yehowa, ntshiambuluishe badoktere ba bungi bua kukolesha lumvu luabu pa malu aa.

Ditungunuka ne kungambuluisha dia dîku dianyi ndipeteshe mushindu wa kudifila mu mudimu wa Yehowa ne kusadila bu mukulu munda mua tshisumbu tshia bena Kristo. Anu bu munkavua muleje, ndi nkema bikole bua mumvua tshiyi mulonge malu a Yehowa pantshivua muana. Nansha nanku, ndi ne disanka dipite bungi bua mudiye munzulule mêsu anyi bua kumona ditekemena dia dikema dia kuikala ne muoyo mu Bukalenge bua Nzambi, muikala ‘muena musoko kayi mua kuamba ne: Ndi ne disama.​—Yeshaya 33:24. *

[Mêyi adi kuinshi]

[Tshimfuanyi mu dibeji 24]

Pankavua ne bidimu bipite pa 30, ngenza mudimu mu lupitadi lua mu Santa Lucía

[Tshimfuanyi mu dibeji 26]

Meme ne mukajanyi Beatriz, mu 1995