Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Abalahama ne Sala: Udi mua kuidikija ditabuja diabu!

Abalahama ne Sala: Udi mua kuidikija ditabuja diabu!

Abalahama ne Sala: Udi mua kuidikija ditabuja diabu!

BADI bamubikila ne: “tatu wa bonso badi bitabuja.” (Lomo 4:11, Muanda Mulenga Lelu) Mukajende munanga uvua pende ne ditabuja. (Ebelu 11:11) Muntu au uvua Abalahama ne mukajende Sala, bonso bavua batshina Nzambi. Bua tshinyi bavua bilejilu bimpe bia ditabuja? Mmakenga kayi avuabu batantamene? Ne bualu buabu ebu budi ne mushinga kayi kutudi?

Abalahama uvua ne ditabuja pakamulomba Nzambi bua kushiya nzubu wende. Yehowa wakamuambila ne: ‘Umuka mu musoko webe ne kudi bana benu ne ku nzubu wa tatuebe; ya biebe mu muaba undualua kukuleja.’ (Genese 12:1) Abalahama wakatumikila Nzambi, bualu badi batuambila ne: ‘Bua ditabuja Abalahama, pakabikidibuaye wakatumikila bua kuyaye ku muaba wakadiye wamba kuangata bu bupianyi; wakalupuka, kayi mumanye kuakadiye uya.’ (Ebelu 11:8) Tukonkononayi malu akamufikila mu luendu luende.

Abalahama uvua musombele mu Ula, udi mpindieu kuinshi kua ditunga dia Irak. Ula uvua tshimenga tshia bubanji tshia mu Mesopotamia muaba uvua dienda dia mushinga dienzeka pankatshi pa matunga a Golfe Persique ne imue misangu a mu Tshibanda tshia Indus. Mukalenge Leonard Woolley, uvua ulombola mudimu wa dikalula dia bintu bia kale bia mu Ula, udi wamba ne: mu tshikondo tshia Abalahama nzubu ya bungi ivua mienza ne madioto, milengeja bimpe ne bimanu bivua bilaba lupemba. Tshilejilu, nzubu wa munga muntu uvua wa bisasa bibidi ne lubanza munda lulandakaja panshi bimpe. Bibambalu bia muinshi bivua bua bena mudimu ne benyi. Tshibandilu tshienza ne mabaya tshivua tshifikisha ku tshisasa tshia kumpala, tshifikisha ku bibambalu bia bena mu dîku. Mukalenge Woolley udi wamba kabidi ne: nzubu eyi ivua ne bibambalu 10 too ne ku 20, ivua ya “bunene bukumbane ne ivua yambuluisha bantu bua kuikalabu basombe bimpe; bena Asia bavua bayimona mimpe be!” Ivua “ya bantu bavua bashidimuke bikole ne ivua ikumbaja majinga a bantu ba mu tshimenga.” Nanku, pavua Abalahama ne Sala bashiye nzubu ya mushindu’eu bua kuya kusombela mu ntenta, bavua badipangishe masanka a bungi anu bua kutumikila Yehowa.

Abalahama wakanji kuya ne dîku diende mu Halana, tshimenga tshivua ku Nord kua Mesopotamia, pashishe ke kuyabu mu Kanâna. Luvua luendu lua kilometre bu 1 600; luendu lule lutambe bua Abalahama ne Sala bakavua bakulakaje! Abalahama uvua ne bidimu 75 ne Sala ne 65 pakumbukabu mu Halana.​—Genese 12:4.

Sala wakumvua munyi pakamuambila Abalahama ne: bavua ne bua kumbuka mu Ula? Kushiya nzubu muimpe, kuya muaba uvuabu kabayi bamanye, mu ditunga divua dimueka dia bantu babi ne kuikala ne nsombelu mushadile bivua mua kumubungamija. Nansha nanku, bu muvua Sala wangata Abalahama bu ‘mukalenge’ wende, wakitaba. (1 Petelo 3:5, 6) Bamue bamanyi ba mikanda badi bangata dikokela dia Sala edi bu “tshibidilu, mmuenenu wa kanemu ne ngikadilu uvuaye nende kudiye,” bimueneka ne: “ke wende mushindu mulelela wa kuela meji ne uvuaye udiumvua.” Kadi kumpala kua bionso, Sala wakeyemena Yehowa. Mmushile bakaji bena Kristo ba lelu tshilejilu tshimpe tshia dikokela ne ditabuja.

Bushuwa, nansha mutu bamue bamanyishi ba ku dîba ne ku dîba bashiya misoko yabu bua kuya kuyisha lumu luimpe mu matunga makuabu, kabena batulomba bua kushiya nzubu yetu bua kutumikila Nzambi to. Nansha tuetu tusadila Nzambi muaba kayi, tuetu tuteka malu a mu nyuma pa muaba wa kumpala mu nsombelu wetu, Nzambi neatukumbajile majinga etu.​—Matayo 6:25-33.

Sala ne Abalahama kabavua banyingalale bua dipangadika divuabu bangate to. Mupostolo Paulo udi wamba ne: ‘Bu buobu bele meji bua muaba wakumbukabu, bakadi kuikala ne tshikondo tshia kupinganaku.’ Kadi kabakapingana to. Bu muvuabu batuishibue ne: Yehowa “udi mufutshi wa badi bamukeba,” bakitabuja malu avua Nzambi mulaye. Ke bualu kayi tudi petu ne bua kuitabuja malu adi Yehowa mulaye bua kutungunuka ne kuenzela Nzambi mudimu ne anyima wetu mujima.​—Ebelu 11:6, 15, 16.

Bubanji bua mu nyuma ne bua ku mubidi

Kunyima kua Abalahama mumane kufika mu Kanâna, Nzambi wakamuambila ne: “Nempe tunkanunuina tuebe buloba ebu.” Ke Abalahama kuenzela Yehowa tshioshelu ne kubikila “dina dia Yehowa.” (Genese 12:7, 8) Yehowa wakavuija Abalahama mubanji ne bungi bua bantu bavua mu tshitudilu tshiende buakavula bikole. Bu muvuaye musangishe dimue dituku baluanganyi ba mvita 318 bavua baledibue mu nzubu muende, bidi bimueneka ne: “bungi bua bantu bavua mu tshitudilu tshiende buvua mua kuikala bupite pa bantu tshinunu.” Ke bualu kayi, bantu bavua bamuangata bu ‘mfumu muteka kudi [Nzambi].’​—Genese 13:2; 14:14; 23:6, MMM.

Abalahama ke uvua ne malu a ntendelelu mu bianza, uvua ulongesha bena mu dîku diende bua ‘baye mu njila wa Yehowa bua kuenza malu makane ne malulame.’ (Genese 18:19) Bena Kristo badi ne mêku lelu badi ne bua kuikala bantunga-mulongo mu didikija tshilejilu tshia Abalahama bualu wakalongesha bena mu dîku diende bua kueyemenabu Yehowa ne kuenza malu makane. Ke bua tshinyi kabiena bitukemesha muvua Hagâ (muena mudimu mukaji wa Sala, muena Ejipitu) ne muena mudimu wa Abalahama uvua muntu mukole ku bonso ne Isaka muana wa Abalahama beyemene Yehowa Nzambi.​—Genese 16:5, 13; 24:10-14; 25:21.

Abalahama uvua mukebi wa ditalala

Mushindu uvua Abalahama wenza malu mu nsombelu wende udi uleja ne: uvua muntu wa Nzambi. Pamutu pa kulekela dikokangana ditungunuka pankatshi pa balami ba bimuna biende ne ba bia Lota muana wa muanabu, Abalahama wakajinga bua bapanduluke ne kulomba Lota bua asungule muaba uvuaye musue kuya. Bushuwa, Abalahama uvua mukebi wa ditalala.​—Genese 13:5-13.

Bituasungula bua kuimanyina anu pa tshidi tshietu anyi kulekelela bakuabu bua kulama ditalala netuvuluke ne: Yehowa kakalekela Abalahama ukenga bualu uvua muangate Lota ne mushinga to. Kadi Nzambi wakalaya bua kupesha Abalahama ne tunkanunuina tuende buloba buonso buvuaye mumone. (Genese 13:14-17) Yezu wakamba ne: “Ba diakalenga mbakebi ba bupole, bualu nebababikile bana ba [Nzambi].”​—Matayo 5:9, MMM.

Nganyi uvua mua kupiana bintu bia Abalahama?

Nansha muvuabu bamulaye muana, Sala wakashala nkumba. Abalahama wakambila Nzambi bualu ebu. Muena mudimu wende Eliezê ke uvua mua kupiana bintu biende bionso anyi? Tòo, bualu Yehowa wakamba ne: ‘Muntu eu kêna wikala mupianyi wa bintu biebe nansha, kadi yeye uwalela nkayebe neikale mupianyi wa bintu biebe.’​—Genese 15:1-4.

Sala kavua anu ne muana to, ne bu mukavuaye ne bidimu 75 katshivua mutekemene bua kuimita kabidi to. Ke bualu kayi wakambila Abalahama ne: “[Yehowa] kena muanyishe bua meme kulela. Ndi nkulomba uye kudi mupika wanyi. Misangu mikuabu ndi mua kupetela bana kudiye.” Abalahama wakangata Hagâ bu mukaji muibidi ne kusangila nende, yeye kuimita difu. Pakajingulula Hagâ ne: udi ne difu, wakatuadija kupotela mfumuende Sala. Sala wakela Abalahama lusanzu unyingalala bikole, kupuekeshaye Hagâ milongo, kuenzabi bua ne: Hagâ anyeme.​—Genese 16:1-6, MMM.

Bualu buvua Abalahama ne Sala benze ne ditabuja dionso abu buvua mu diumvuangana ne ngenzelu ya mu tshikondo tshiabu atshi. Kadi katshivua njila uvua Yehowa ne bua kupeshila Abalahama ndelanganyi to. Bilele bia muaba utudi basombele bidi mua kuenza bua se: amue malu amueneke bu makane mu nsombelu mishilashilangane, kadi kabiena bimvuija ne: Yehowa mmubianyishe to. Udi mua kuikala umona nsombelu wetu mushindu mukuabu menemene. Ke bua tshinyi tudi ne bua kulomba bulombodi bua Nzambi mu disambila bua atuleje tshidiye musue bua tuetu kuenza.​—Musambu 25:4, 5; 143:8, 10.

Kakuena ‘tshintu tshidi mua kupita Yehowa bukole’ to

Pakakumbana tshikondo, Hagâ wakalelela Abalahama muana, diende uvua Yishemaele. Kadi, kavua dimiinu divuabu balaye to. Nansha mukavuaye mukulakaje, Sala ke uvua ne bua kulela muana wa mulayi.​—Genese 17:15, 16.

Pakamanyisha Nzambi Abalahama ne: Sala nealele muana, “Abrahame kudiela mpala panshi, kutuadija kuseka, udiambila mundamunda ne: ‘Muntu wa bidimu lukama udi mua kulela muana anyi? Kabidi Sara ukadi ne bidimu makumi tshitema, mudiye mua kulela mmunyi?’” (Genese 17:17, MMM) Pakambulula muanjelu mukenji eu Sala muteleje, Sala wakatuadija pende ‘kuseka munda munda.’ Pabi kakuena ‘tshintu tshidi mua kupita Yehowa bukole’ to. Tudi mua kuikala ne ditabuja dia se: udi mua kuenza tshionso tshidiye musue kuenza.​—Genese 18:12-14.

Anu bualu ‘bua ditabuja Sala muine kabidi wakangata bukole bua kuimiteye difu bidimu bia lulelu bimane kupita, bualu bua wakabala wakamulaya dîyi edi ne: Udi wa kueyemenyibua.’ (Ebelu 11:11) Pakakumbana tshikondo, Sala wakalela Isaka, dîna edi didi diumvuija “Tuseku.”

Tekemena malu adi Nzambi mulaye ne muoyo mujima

Yehowa uvua mumanye bimpe ne: Isaka uvua muana uvuabu bindile mutantshi mule. (Genese 21:12) Ke bualu kayi biakasama Abalahama bikole pakamulomba Nzambi bua kumulambula muanende. Kadi, Abalahama wakeyemena Nzambi ne muoyo mujima. Yehowa kavua ne bukole bua kubisha Isaka ku lufu anyi? (Ebelu 11:17-19) Nzambi kakenza tshishima pa kupesha Abalahama ne Sala bukole bua kulelabu Isaka anyi? Bu muvua Abalahama mutuishibue bua bukole bua Nzambi bua kukumbaja malu avuaye mulaye, Abalahama wakatumikila. Bushuwa, bakamukanda pakavuaye usua kushipa muanende. (Genese 22:1-14) Tshilejilu tshia Abalahama mu muanda eu tshidi tshituambuluisha bua kumona muvua Yehowa Nzambi mudiumvue pa ‘kufila Muanende umuepele mulela bua muntu yonso wamuitabuja kafu biende, kadi ikale ne muoyo wa tshiendelele.’​—Yone 3:16; Matayo 20:28.

Eyowa, ditabuja dia Abalahama diakamusaka bua kubenga bua se: muana uvua Yehowa mumulaye kasedi mutendeledi wa nzambi ya dishima ya mu buloba bua Kanâna to. Mmunyi mudi muledi udi utshina Nzambi mua kuanyisha bua muanende asele anyi bamusele kudi muntu udi kayi usadila Yehowa? Ke bualu kayi Abalahama wakakebela Isaka mukaji muimpe wa munkatshi mua balela bende mu Mesopotamia, mutantshi wa kilometre mipite pa 800. Nzambi wakabenesha bualu ebu pa kuleja ne: Lebeka ke mukaji uvuaye musunguile Isaka bua kusela bua kuluaye nkambua wa Masiya. Bulelela, Yehowa ‘wakasankisha Abalahama mu malu ende onso.’​—Genese 24:1-67; Matayo 1:1, 2.

Mabenesha bua bisamba bionso

Abalahama ne Sala bavua tshilejilu tshimpe mu ditantamena mateta ne mu dileja ditabuja mu malu avua Nzambi mulaye. Dikumbana dia malu avuabu balaye aa didi dipetesha bantu masanka a kashidi bualu Yehowa uvua mujadikile Abalahama ne: ‘Ku diambuluisha dia dimiinu diebe bisamba bionso bia pa buloba nebidibeneshe bushuwa bualu bua udi muteleje dîyi dianyi.’​—Genese 22:18, NW.

Bulelela, Abalahama ne Sala bavua bantu bapange bupuangane anu bu tuetu. Kadi pavuabu bumvua bimpe disua dia Nzambi, bavua baditumikila nansha bikengela tshinyi. Ke bua tshinyi batshidi bavuluka Abalahama bu ‘mulunda wa Yehowa’ ne Sala bu ‘mukaji wa tshijila uvua utekemena Nzambi.’ (Yakobo 2:23; 1 Petelo 3:5) Tuetu badisuike bua kuidikija ditabuja dia Abalahama ne Sala, tudi petu mua kuikala ne malanda mashême ne Nzambi. Tudi kabidi mua kupeta mabenesha adi afuma ku malu avua Yehowa mulaye Abalahama.​—Genese 17:7.

[Tshimfuanyi mu dibeji 26]

Yehowa wakapesha Abalahama ne Sala muana ku bukulakaje buabu bualu bavua ne ditabuja

[Tshimfuanyi mu dibeji 28]

Tshilejilu tshia Abalahama tshidi tshituambuluisha bua kumona muvua Yehowa mudiumvue pakafilaye Muanende umuepele mulela bua kufua