Bulenga bua bifukibua bia Yehowa

“Misulu yonso itute bikashi”

WEWE mutangile pa karte ka buloba, neumone miaba ya bungi tushonyi tuenze bu tunyoka. Tushonyi etu tudi tupitshila mu mpata ya bisonsa ne ya mitshi ne mu bipela. Tudi tupitshila kabidi mu bibandabanda, mu mpongo ne mu mêtu. (Habakuka 3:9) Tushonyi etu mmisulu idi anu bu njila idi ipesha buloba buetu muoyo. Misulu eyi idi ijadika meji ne bukole budi nabu Yehowa Mufuki wa buloba. Patudi tuyimona, tudi tumvua muvua mufundi wa Misambu mumvue pakambaye ne: “Misulu yonso itute bikashi, mikuna yele mbila ya disanka kumpala kua [Yehowa].”​—Musambu 98:8, 9, MMM. *

Misulu mmisuikakane bikole ku malu a bantu. Bible udi wakula bua misulu inayi minene ivua ifumina ku umue uvua umbukila mu Edene. (Genese 2:10-14) Tshimue tshia ku bisa bia kumpala tshiakabangisha mu bibandabanda bia bufuke bia musulu wa Tigre ne wa Pelata, mu Asia wa pankatshi. Bisa binene biakenzeka pabuipi ne misulu bu mudi Musulu wa Hwang mu ditunga dia Chine, Musulu wa Ganges ne wa Indus mu Asia wa ku Sud, ne Musulu wa Nile mu Ejipitu.

Nunku, kabiena bikemesha patu bantu bakatshila bua bukole bua misulu, bungi buayi ne bulenga buayi. Musulu wa Nile wa mu Ejipitu udi ne bule bua kilometre mitue ku 6 670. Musulu mutambe bunene ng’wa Amazone, udi mu Amerike wa ku Sud. Padi minga misulu mikale ikuatshisha buôwa bua bunene buayi, kudi tusulu tukese tudi tuimpe tutambe anu bu Kasulu ka Tone kadi kapueka ne lubilu lua bungi ka mu ditunga dia Japon.

Kadi tshitu tshienza ne: mâyi a misulu ikale apueka ntshinyi? Mu tshikoso, mbukole budi nabu buloba bua kukoka bintu panshi. Bukole ebu budi bumbusha mâyi kulu, buapuekesha kuinshi. Ke tshitu tshienza imue misangu bua kuikale bibila miaba mikuabu. Bible udi umvuija dileja dia bukole ne bunene ebu, wamba ne: ‘Mâyi muula akubandisha, Yehowa, mâyi muula akubandisha dîyi diawu; mâyi muula adi abandisha tshiona tshia mavuala au.’​—Musambu 93:3.

Yehowa wakakonka musadidi wende Yobo ne: ‘Nnganyi wakapandila mâyi a mvula njila yawu?’ (Yobo 38:25) Bushuwa, mâyi onso adi afuma kuepi? Diandamuna didi disanganyibua mu ndongoluelu kampanda mukole udibu babikila ne: dinyunguluka dia mâyi. Mâyi a pa buloba adi anyunguluka dîba dionso anu bua bukole bua dîba ne bukole bua buloba budi bukoka bintu panshi. Padi mâyi abuka mu lubungibungi, adi abanda mulu. Pashishe adi atalala ne akuatakana bua kuenza mavuba. Ndekelu wa bionso, lubungibungi elu ludi lupingana pa buloba bu neje anyi mvula. Mâyi a bungi adi mu mbuu, mu majiba, mu misulu, mu mabue a mashika adi ku nsongo ya mikuna, ku nsongo ya buloba ne muinshi mua buloba.

 Bible udi wamba bua dinyunguluka dia mâyi dia dikema edi ne: ‘Misulu yonso idi ibuela mu mâyi manene, kadi mâyi manene kaena uula tente; mu miaba yonso idi misulu ipueka, idi ipinganamu kabidi.’ (Muambi 1:7) Anu Yehowa, Nzambi wa meji makole ne dinanga ke uvua mua kuendesha dinyunguluka dia mâyi edi. Kadi ntshinyi tshidi ndongoluelu eu mulenga utuambila pa bidi bitangila Nzambi? Udi Nzambi wa meji a bungi ne udi utabalelangana ne dinanga dia bungi.​—Musambu 104:13-15, 24, 25; Nsumuinu 3:19, 20.

Nansha mudi misulu mikale ya bungi ne mikale ne bunene bushilashilangane, idi ne mâyi mimpe anu makese menemene ku onso adi pa buloba. Kadi idi ne mushinga bua muoyo wa bantu. Mukanda kampanda udi wamba ne: “Bu bantu kabayi ne mâyi, kabena mua kuikala ne muoyo to. Mushindu udi bantu benze bua kupeta ne kulama mâyi udi ne muaba munene mu malu a bisa bia kale.”​—Water.

Munkatshi mua bidimu ne bidimu, misulu mmijikije nyota ya bantu ne mibapeshe mâyi bua madimi abu. Buloba bua bufuke budi ku mielelu ya misulu ya bungi budi bumenesha biakudia bivule. Tangilabi mudibu baleja lungenyi elu mu dibenesha kampanda dia basadidi ba Yehowa: ‘Yakoba, ntenta yebe idi mimpe! Bena Isalele, bitudilu bienu bidi bimpe! Bidi bibaluluke bu bibanda, bu bibanda bidi pepi ne musulu, bu mitshi ya aloe yakakunabu kudi Yehowa, bu mitshi ya cèdre idi pepi ne mâyi.’ (Nomba 24:5, 6) Misulu idi kabidi yambuluisha nyama bu mudi mibuabua ne nyunyu bu mudi mabata biudi umona muaba eu. Bulelela, patudi tulonga malu adi atangila misulu, muoyo udi utusaka bua kuela Yehowa tuasakidila.

[Mêyi adi kuinshi]

[Kazubu/​Tshimfuanyi mu dibeji 8]

Bibila bia Iguaçú bidi pankatshi pa mukalu wa ditunga dia Argentine ne dia Brésil, bidi munkatshi mua bibila bitambe bunene. Bidi ne bunene bua kilometre isatu. Bidi mu ditu dilenga ne mbienza ne bibila bikese bitue ku 300. Mâyi bungi bua metre kibe 10 000 (anyi litre 10 000 000) adi adikuma panshi mu sekonde umue tshikondo tshia mvula.

[Tshimfuanyi mu dibeji 9]

Kasulu ka Tone, mu Japon