‘Yayi nuvuije bayidi’

‘Bakumana kumpa bukokeshi mu diulu ne pa buloba. Bualu bua meme ndi ne bukokeshi ebu, yayi nuvuije bayidi.’​—MATAYO 28:18, 19.

1, 2. (a) Yezu wakapesha bayidi bende mudimu kayi? (b) Nnkonko kayi idi mêyi avua Yezu muambile bayidi bende ajula?

 TUVUA mu Isalele dimue dituku mu muvu wa printemps, mu tshidimu tshia 33 bikondo bietu ebi. Bayidi ba Yezu bavua badisangishe pa mukuna kampanda mu Galela. Mukalenge wabu Yezu uvua mujuke ku lufu ukavua pa kubanda mu diulu, kadi uvua ne bualu bua mushinga mukole buvuaye musue kubambila. Yezu uvua usua kubapesha mudimu kampanda. Uvua mudimu kayi au? Bayidi bende bakenza tshinyi ne mudimu au? Mmunyi mudi mudimu au ututangila tuetu petu lelu’eu?

² Mêyi akabambila Yezu adi mu Matayo 28:18-20. Udi wamba ne: ‘Bakumana kumpa bukokeshi buonso mu diulu ne pa buloba. Bualu bua meme ndi ne bukokeshi ebu, yayi, nuvuije ba bisamba bionso bayidi, nubabatize mu dîna dia Tatu ne mu dia Muana ne mu dia nyuma muimpe; nubayishe mua kuenza malu onso angakanuambila; ne monayi, ndi nenu matuku onso too ne ku nshikidilu kua tshikondo etshi.’ Yezu wakakula bua “bukokeshi buonso,” “bisamba bionso,” “malu onso” ne “matuku onso.” Miaku idiye utela eyi idi itusaka bua kudiela nkonko minene itudi mua kuamba mu tshikoso mu miaku eyi: bua tshinyi? muaba kayi? tshinyi? ne dîba kayi? Tukonkononayi mpindieu lukonko lumue ku lumue. *

“Bakumana kumpa bukokeshi buonso”

3. Bua tshinyi tudi ne bua kutumikila dîyi dituma bua kuvuija bantu bayidi?

³ Tshia kumpala: bua tshinyi tudi ne bua kutumikila Yezu padiye utuma dîyi bua kuenza bantu bayidi? Yezu wakamba ne: ‘Bakumana kumpa bukokeshi buonso mu diulu ne pa buloba. Bualu bua meme ndi ne bukokeshi ebu, yayi, nuvuije ba bisamba bionso bayidi.’ Tshiambilu etshi: “bualu bua meme ndi ne bukokeshi ebu” tshidi tshileja tshitudi nangananga ne bua kuvuijila bantu bayidi. Bualu Yezu udi mutume dîyi edi udi ne “bukokeshi buonso.” Kadi bukokeshi ebu budi buya too ne penyi?

4. (a) Bukokeshi bua Yezu budi buya too ne penyi? (b) Patudi tumanya bimpe bukokeshi budi nabu Yezu, tudi ne bua kumona mukenji wende wa kuya kuenza bantu bayidi munyi?

⁴ Yezu udi ne bukokeshi pa tshisumbu tshiende, ne katshia ku tshidimu tshia 1914, udi ne Bukalenge bupiabupia bua Nzambi mu bianza. (Kolosai 1:13; Buakabuluibua 11:15) Udi ku mutu kua banjelu bakuabu. Ke bualu kayi udi ne dîyi pa banjelu ba mu diulu miliyo nkama ne  nkama. (1 Tesalonike 4:16; 1 Petelo 3:22; Buakabuluibua 19:14-16) Tatuende mmumupeshe bukokeshi bua kubutula ‘makalenge onso makuabu ne bukokeshi buonso ne bukole’ buonso budi bubenga mêyi ende makane. (1 Kolinto 15:24-26; Efeso 1:20-23) Yezu kêna amu ne bumfumu pa bantu badi ne muoyo nkayabu to, udi kabidi ‘mulumbuluishi wa badi ne muoyo ne wa bafue.’ Nzambi mmumupeshe bukokeshi bua kujula bafue ku lufu. (Bienzedi 10:42; Yone 5:26-28) Kakuyi mpata, dîyi didi muntu udi ne bukokeshi bunene nunku utuma badi ne bua kudiangata ne mushinga wa bungi menemene. Ke bualu kayi tudi ‘tuya kuvuija bayidi’ ne ditumikila dionso, ne muoyo muimpe wonso.

5. (a) Mmunyi muakatumikila Petelo tshivua Yezu mumuambile? (b) Pakatumikila Petelo tshivua Yezu mumuambile, mbualu kayi buimpe buakenzeka?

⁵ Yezu wakalongesha bayidi bende mu mushindu wa dikema ku ntuadijilu kua mudimu wende ne: muntu udi utumikila mêyi ende uvua ne bua kupeta masanka. Dimue dituku, wakambila Petelo (uvua mulobi) ne: ‘Semeja buatu kumpala, muaba udi mâyi mondoke. Pashishe wewe ne balobi nebe nuele makondo mu mâyi bua kuloba.’ Kadi bu muvua Petelo mumanye ne: kakuvua mishipa, wakambila Yezu ne: ‘Mukalenge, tudi balobe butuku bujima. Katuena bakuate kantu to.’ Kadi nansha nanku, Petelo wakatumikila dîyi dia Yezu, e kuambaye ne: ‘Kadi bu muudi ungambila bua meme kuenza, nengele makondo.’ Pakela Petelo bukondo mu mâyi, bakakuata “mishipa mipite bungi.” Petelo umona nanku, “kutuaye binu kumpala kua Yezu, wamba ne: ‘Mfumu, umuka kundi. Ndi muena malu mabi.’” Kadi Yezu wakamuandamuna ne: “Kutshinyi to. Biangatshile ku mpindiewu, newikale tshilembi tshia bantu.” (Luka 5:1-10, Mukanda wa Mvidi Mukulu [Mishonyi, MMV]; Matayo 4:18) Ndilongesha kayi ditudi tupeta mu muyuki eu?

6. (a) Dikuata dia mishipa dia mu tshishima didi dituleja tshinyi pa mushindu utudi ne bua kutumikila tshidi Yezu utulomba? (b) Tudi mua kuidikija Yezu mushindu kayi?

⁶ Yezu wakapesha Petelo, Andele ne bapostolo bakuabu mudimu wa kulua “balobi ba bantu” panyima pa bamane kukuata mishipa mipite bungi, kadi ki nkumpala to. (Mâko 1:16, 17, Muanda Mulenga Lelu) Bulelela, Yezu kavua ulomba bua bamutumikile mêsu mabuikila to. Wakaleja Petelo ne Andele bimpe tshivuabu ne bua kumutumikidila. Anu bu muvua Petelo ne Andele bapete bipeta bimpe pakatumikilabu dîyi dia Yezu dia kuela makondo mu mâyi, kutumikila dîyi dia Yezu lelu bua ‘kuikala bilembi bia bantu’ nekupatule paku bipeta bimpe bia bungi. Petelo ne Andele bakatumikila mêyi a Yezu ne ditabuja dikole. Bible udi ujikija muyuki eu nenku: ‘Kukokabu matu ku mukuna, kushiyabu bionso, kulondabu Yezu.’ (Luka 5:11, MMV) Patudi tukankamija bantu bua kuenza pabu bayidi lelu, tudi tulonda tshilejilu tshia Yezu. Katuena tulomba bantu anu bua benze tshitudi tubambila tshianana to, kadi tudi tubumvuija tshidibu ne bua kutumikidila dîyi dia Kristo edi.

Tshidi tshitutuisha, ne tshitusaka

7, 8. (a) Ng’imue mvese kayi idi ne bua kutusaka bua kuyisha ne kuenza bayidi? (b) Mmvese kayi udi nangananga ukusaka bua wikale uyisha? (Tangila kabidi mêyi adi kuinshi.)

⁷ Tudi tuyisha Bukalenge ne tuenza bayidi bualu tudi bamanye bukokeshi budi nabu Kristo. Mmalu kayi makuabu a mu Bible adi atusaka bua kuenza mudimu eu atudi mua kuleja bantu batudi basue bua benze pabu mudimu mulenga eu? Tangila malu adi Bantemu ba lulamatu ba mu matunga a bungi balonda ne mona mudiwu mashindamene pa mvese ya mu Bible idi miela mu tuboko.

⁸ Roy (mutambule mu 1951): “Pangakadilambula kudi Yehowa, ngakamulaya bua kumukuatshila mudimu matuku onso. Ndi musue kuenza tshimvua mumulaye.” (Musambu 50:14; Matayo 5:37) Heather (mutambule mu 1962): “Pandi mvuluka malu onso adi Yehowa mungenzele, ndi musue kumukuatshila mudimu ne lulamatu luonso bua kumuleja dianyisha dindi nadi.” (Musambu 9:1, 9-11; Kolosai 3:15) Hannelore (mutambule mu 1954): “Dîba dionso ditutu mu buambi, banjelu batu netu. Ndiakalengapu kayi!” (Bienzedi 10:30-33; Buakabuluibua 14:6, 7)  Honor (mutambule mu 1969): “Pikala dîba dia Yehowa dia kulumbuluisha bantu dikumbane, tshiena musue muntu wa mu kartie ketu aleje bu ne: Yehowa ne Bantemu bende bavua bamulengulule, wamba ne: ‘Kabavua bandimuije meme to!’” (Yehezekele 2:5; 3:17-19; Lomo 10:16, 18) Claudio (mutambule mu 1974): “Patudi tuyisha, ‘Nzambi udi utumona’ ne ‘tudi ne Kristo.’ Mbualu bua dikema! Patutu mu buambi, tutu ne Balunda betu ba pa muoyo aba.”​—2 Kolinto 2:17. *

9. (a) Tshivua tshienzeke pavua Petelo ne bapostolo bakuabu baloba tshidi tshileja tshinyi pa tshidi ne bua kutusaka bua kutumikila Kristo? (b) Ntshinyi tshidi ne bua kusaka muntu bua kutumikila Nzambi ne Kristo lelu, ne mbua tshinyi?

⁹ Muyuki udi uleja muvuabu bakuate mishipa mu tshishima eu udi kabidi utuleja mudibi bikengela ne: dinanga dikale ditusaka bua kuenza bayidi. Pakamba Petelo ne: “Umuka kundi, bualu bua meme ndi muntu mubi,” Yezu kakumuka to, kakaleja mene ne: Petelo uvua muena malu mabi nansha. (Luka 5:8) Yezu kakamba ne: Petelo uvua muenze bibi bualu uvua mumuambile bua kumuka to. Kadi wakamuandamuna ne bulenga buonso ne: ‘Kutshinyi to.’ Buôwa buetu bua tshianana ebu ke buvua mua kusaka Petelo bua kutumikila Kristo. Kadi Yezu wakambila Petelo ne bena diende ne: bavua ne bua kulua balobi ba bantu. Tuetu petu lelu katuena tukeba ne: bantu batumikile Kristo bua buôwa, bua bundu, bua didimona bu bantu babi anyi bua malu makuabu a mushindu’eu to. Tshitu tshisankisha Yehowa bikole ndimutumikila ne muoyo umue bualu tudi bamunange ne banange kabidi Kristo.​—Matayo 22:37.

‘Nuvuije ba bisamba bionso bayidi’

10. (a) Mbualu kayi budi mu mêyi avua Yezu muambe buvua butatshishe bayidi bikole bua kubukumbaja? (b) Bayidi bakenza tshinyi?

¹⁰ Lukonko luibidi pa dîyi divua Kristo mutume nduolu elu: Bavua ne bua kuenzela mudimu wa kuvuija bantu bayidi eu muaba kayi? Yezu wakambila bayidi bende ne: ‘Nuvuije ba bisamba bionso bayidi.’ Kumpala kua Yezu kutuadija  mudimu wende pa buloba, bena Isalele bavua ne tshibidilu tshia kuakidila bantu ba matunga makuabu bavua balua mu ditunga diabu bua kutendelela Yehowa. (1 Bakelenge 8:41-43) Yezu wakayisha nangananga bena Yuda, kadi mpindieu udi wambila bayidi bende bua kuyisha bena bisamba bionso. Muaba wa kulobela anyi kuyishila uvua nawu bayidi bende uvua anu “ka dijiba kakese,” tuamba ne: bena Yuda nkayabu, kadi mpindieu tshivua “mbuu” mujima wa bantu. Nansha muvuatshi mudimu mukole bua bayidi aba, bakatumikila diakamue dîyi dia Yezu. Kumpala kua bidimu 30 kabiyi bianji kukumbana panyima pa lufu lua Yezu, mupostolo Paulo wakafunda ne: bakavua bayishe lumu luimpe ki ng’amu kudi bena Yuda nkayabu to, kadi kabidi ne ‘munkatshi mua bifukibua bionso muinshi mua diulu.’​—Kolosai 1:23.

11. Mmunyi mudi ‘muaba wa kulobela’ mudiunde katshia ku ntuadijilu kua bidimu bia 1900?

¹¹ Mu matuku adi panshi aa, muaba wa kuyishila mmulue kudiunda kabidi. Ku mbangilu kua bidimu bia 1900, ‘muaba wa kulobela’ uvua mushikile anu mu matunga makese tshianana. Kadi bena Kristo ba tshikondo atshi bakalonda tshilejilu tshia bena Kristo ba kumpala, bualu bakadiundisha muaba wabu wa kuyishila ne lukasa luonso. (Lomo 15:20) Ku ntuadijilu kua bidimu bia 1930, bena Kristo aba bavua bayisha mu matunga matue ku lukama. Kadi lelu ‘muaba wabu wa kulobela’ mmudiunde mufike mu matunga 235.​—Mâko 13:10.

‘Ba mu muakulu ne mu muakulu’

12. Mulayi udi mu Zekâya 8:23 udi wakula bua bualu kayi budi bukole mua kuenza?

¹² Kuvuija bantu bayidi mu bisamba bionso ki nkutekete to, bualu buloba mbunene ne badi bakulapu miakulu ya bungi. Yehowa uvua muakule mukana mua muprofete Zekâya ne: ‘Yehowa wa misumba udi wamba dîyi edi ne: Mu matuku au bantu dikumi ba mu muakulu ne mu muakulu nebakuate ku luzemba lua tshivualu tshia Muena Yuda, bamuambila ne: Tudi basue kuya nebe, bualu bua tuakumvua ne: Nzambi udi nebe.’ (Zekâya 8:23) Mu dikumbana dinene dia mulayi eu, “Muena Yuda” udi tshimfuanyi tshia bashadile ba bena Kristo bela manyi, “bantu dikumi” badi tshimfuanyi tshia “musumba munene.” * (Buakabuluibua 7:9, 10, MMM; Galatia 6:16) Musumba munene wa bayidi ba Kristo udi mu bisamba bia bungi, ne bilondeshile Zekâya, badi bakula miakulu mivule. Malu a basadidi ba Nzambi ba lelu adi aleja bualu ebu anyi? Eyowa.

13. (a) Pa bidi bitangila miakulu, tshidi tshienzeke ntshinyi munkatshi mua basadidi ba Nzambi lelu’eu? (b) Tshidi kasumbu ka mupika wa lulamatu kenze ntshinyi bua kukumbaja dijinga didi dienda dikola dia biakudia bia mu nyuma mu miakulu ya bungi? (Tangila kabidi kazubu ka “Mikanda ya bampofo.”)

¹³ Mu tshidimu tshia 1950, Bantemu ba Yehowa 3 pa 5 bavua bamanye muakulu wa Anglais katshia ku buana; mu tshidimu tshia 1980 bavua 2 pa 5, ne matuku etu aa kudi anu  muntu 1 pa 5. Kasumbu ka mupika wa lulamatu ne wa budimu nkenze tshinyi bua dishintuluka edi? Kadi kafila biakudia bia mu nyuma mu miakulu ya bungi. (Matayo 24:45) Tshilejilu, mu tshidimu tshia 1950, mikanda yetu ivua ipatuka mu miakulu 90, kadi lelu idi ipatuka mu miakulu mitue ku 400. Kudi bipeta bimpe bidi bimueneka bua dipatula mikanda mu miakulu bungi nunku anyi? Eyowa! Bantu batue ku 5 000 ba ‘miakulu yonso’ badi balua bayidi ba Kristo lumingu luonso elu! (Buakabuluibua 7:9) Bungi budi buenda bubanda. Mu amue matunga, “makondo” adi akuata mishipa ya bungi be!​—Luka 5:6; Yone 21:6.

Udi pebe mua kuenza mudimu mulenga eu anyi?

14. Mmunyi mutudi mua kuambuluisha bantu ba mu teritware wetu, kadi badi bakula muakulu utudi katuyi bamanye? (Tangila kabidi kazubu ka “Muakulu wa tumama bua kuvuija bantu bayidi.”)

¹⁴ Malu mmalue kukola mu matunga a bungi a ku Mputu ne ku Amerike wa ku Nord bua kuvuija bantu ba ‘muakulu wonso’ bayidi bualu kudi bena matunga makuabu ba bungi badi benda bafika. (Buakabuluibua 14:6) Mmunyi mutudi mua kuambuluisha bantu badi mu teritware wetu, kadi bikale bakula muakulu utudi katuyi bamanye? (1 Timote 2:4) Tudi mua kukeba bintu bia kuloba nabi bidi biakanyine. Pesha bantu aba mikanda mu muakulu udibu bakula. Pikalaku mushindu, ubakebele Ntemu udi wakula muakulu au. (Bienzedi 22:2) Mbitekete bualu Bantemu ba bungi mbalonge miakulu mikuabu bua kuvuija bantu benyi bayidi ba Kristo. Malu adi menzeke adi aleja ne: kuenza nunku nkupatule bipeta bimpe.

15, 16. (a) Mbilejilu kayi bidi bijadika ne: kuyisha bantu badi bakula muakulu muenyi kudi kupatula bipeta bimpe? (b) Nnkonko kayi idi itangila diyisha mu muakulu muenyi itudi ne bua kudiela?

¹⁵ Tuangatayi tshilejilu tshia ditunga dia Pays-Bas: Bantemu badi bayishamu mu miakulu 34. Tshilejilu, Bantemu babidi (mulume ne mukajende) bakaya bua kuvuija bantu bavua bakula tshiena-Pologne bayidi. Bua bulenga bua mudimu wa buambi, mulume wakakepesha matuku a mudimu wende wa bianza anu bua kupeta dituku dikuabu mu lumingu bua kulonga Bible ne bantu bavua banyisha bulelela. Tatu ne mamu eu bakatuadija kulonga Bible ne bantu bapite pa 20 kunyima kua matuku makese  tshianana. Badi bamba ne: “Mudimu wetu wa buambi udi utusankisha bikole be!” Aba batu bavuija bantu bayidi batu bumvua bimpe nangananga patu bantu badi bumvua bulelela mu muakulu wabu bumvua muoyo wabu ubasaka bua kuleja dianyisha. Tshilejilu: mu tshisangilu kampanda tshivua tshienzeka mu tshiena-Vietnam, munga mukulumpe wakimana kuulu, kulombaye dianyisha bua kuakulaye. Wakambila Bantemu ne binsonji ku mêsu ne: “Tuasakidilayi bua munudi nuditatshisha bua kuakula muakulu wetu nansha mudiwu mukole. Ndi ne dianyisha dia bungi bua kulonga malu malenga mavule a mu Bible nansha munkadi muntu mukole.”

¹⁶ Ke bualu kayi kabiena bitukemesha bua padi badi mu bisumbu bia miakulu mienyi bapeta mabenesha a bungi. Mulume ne mukajende badi bafumine mu ditunga dia Grande-Bretagne bakamba ne: “Bua katshia tuabanga mudimu wa Bukalenge kukadi bidimu 40, kuyisha mu muakulu muenyi nkutusankishe bikole be!” Kuenaku mua kulongolola malu bua kuyisha pebe mu muakulu muenyi anyi? Biwikala utshidi mu kalasa, kuenaku mua kulonga munga muakulu bua wewe kuyisha pebe mu muakulu au mu matuku adi kumpala anyi? Kuenza nunku nekukupeshe mushindu wa kuikala ne nsombelu wa disanka dia bungi. (Nsumuinu 10:22) Bua tshinyi kuenaku mua kuyukila bualu ebu ne baledi bebe?

Tuikalayi tuyisha mishindu ya bungi

17. Tshitudi mua kuenza ntshinyi bua kuyisha bantu bavule mu teritware wa tshisumbu tshietu?

¹⁷ Eyowa, muntu yonso katu ne mushindu wa kuela “makondo” mu teritware ya miakulu mienyi to. Kadi kudi mushindu wa tuetu kuyisha bantu ba bungi kupita mutudi tuenza mpindieu mu teritware wa tshisumbu tshietu. Mushindu kayi? Mpa kushintulula mishindu ya kuyisha, kadi ki mpa kushintulula mukenji utudi tumanyisha to. Miaba mivule, kudi bantu badi basombele mu nzubu minene idibu balama, bitu bikole bua kubuelamu. Dîba ditutu tuyisha ku nzubu ne ku nzubu, bantu ba bungi kabatu kumbelu to. Ke bualu kayi bidi bikengela kuela “makondo” mêba ne miaba bishilashilangane. Patudi tuenza nunku, tudi tuidikija Yezu. Wakayisha bantu mu nsombelu mishilashilangane.​—Matayo 9:9; Luka 19:1-10; Yone 4:6-15.

18. Kuyisha miaba mishilashilangane nkupatule bipeta bimpe kayi? (Tangila kabidi kazubu ka “Divuija bantu bayidi miaba idibu bendela mushinga.”)

¹⁸ Mu imue miaba, kuyisha bantu miaba idibu bapeteka ke mushindu munene utubu benza bayidi. Bana betu badi bapiluke mu divuija bantu bayidi batu batamba kuyisha miaba mishilashilangane. Pa kumusha diyisha dia ku nzubu ne ku nzubu, bamanyishi ba lumu luimpe batu bayisha ku bipalu bia ndeke, mu biro, mu magazen, miaba itubu bimanyika mashinyi, miaba itu bise imanyina, mu njila, miaba minene milongoluela nyama anyi park, ku mabungu ne miaba mikuabu. Bantu ba bungi badi bafume ku ditambula mu ditunga dia Hawaii mbabapetele mu miaba ya mushindu’eu. Kushintulula mishindu ya kuyisha kudi kutuambuluisha bua kukumbaja bimpe menemene dîyi dia Yezu dia kuvuija bantu bayidi.​—1 Kolinto 9:22, 23.

19. Mmalu kayi adi atangila mudimu uvua Yezu mutupeshe atualua kumona mu tshiena-bualu tshidi tshilonda?

¹⁹ Kadi, mudimu udi Yezu mutupeshe wa kuenza bayidi kawena amu ne malu adi aleja bua tshinyi ne muaba kayi utudi ne bua kuwenzela to, udi kabidi utuleja tshinyi tshitudi ne bua kuyisha, ne dîba kayi ditudi ne bua kuikala tuenza mudimu eu. Netuakule pa malu abidi a ndekelu aa mu tshiena-bualu tshidi tshilonda etshi.

[Mêyi adi kuinshi]

Udi muvuluke anyi?

• Mbua bualu kayi ne ntshinyi tshidi ne bua kutusaka bua kuyisha ne kuvuija bantu bayidi?

• Basadidi ba Yehowa mbatumikile dîyi dia Yezu dia kuenza bantu ba bisamba bionso bayidi mushindu kayi?

• Tudi mua kushintulula mushindu utudi tuloba munyi? Tudi ne bua kuenza nanku bua tshinyi?

[Nkonko ya dilonga]

[Kazubu/​Bimfuanyi mu dibeji 10]

Mikanda ya bampofo

Albert mmukulu ne udi uyisha ku dîba ne ku dîba mu ditunga dia États-Unis. Udi mpofo. Bua kuikala mutangidi wa mudimu muimpe ne kuyisha bilenga, Albert udi wenza mudimu ne mikanda ya mfundilu wa bampofo (peshi Braille). Utu wenza mudimu wende mushindu kayi?

James (mutangidi-muludiki wa tshisumbu tshia ba Albert) udi wamba ne: “Katutu banji kupeta mutangidi wa mudimu bu Albert nansha.” Albert ng’umue wa ku bampofo ba mu États-Unis batue ku 5 000 batu bapeta mikanda ya malu a mu Bible mu mfundilu wa bampofo mu Anglais ne tshiena-Espagne kukadi bidimu bivule. Katshia ku tshidimu tshia 1912, kasumbu ka mupika wa lulamatu kakadi kapatule mikanda mipite pa lukama mu mfundilu wa bampofo. Bu mudibu benza mudimu ne ngenzelu ya buena-lelu, biapu bia Bantemu ba Yehowa bidi bipatula tshidimu tshionso etshi mikanda miliyo mivule mu mfundilu wa bampofo mu miakulu mipite pa dikumi ne badi bayituma mu matunga mapite pa 70. Udiku mumanye mpofo udi mikanda ya malu a Bible eyi mua kuambuluisha anyi?

[Kazubu/​Tshimfuanyi mu dibeji 11]

Muakulu wa tumama bua kuvuija bantu bayidi

Bantemu binunu ne binunu, kusangisha ne bansonga bavule ba tshisumi mbalonge muakulu wa tumama bua kuvuija tumama bayidi ba Kristo. Nunku anu bua ditunga dia Brésil nkayadi, kuvua tumama 63 tuvua tutambule mu tshimue tshia ku bidimu bishale ebi, ne kudi tumama 35 tudi tuamba lumu luimpe ku dîba ne ku dîba. Kudi tusumbu ne bisumbu bia miakulu ya tumama bipite pa 1 200 pa buloba. Tshijengu tshimu’epele tshia muakulu wa tumama tshia mu ditunga dia Russie ntshinene kupita bijengu bionso bia pa buloba, bualu tshidi tshiangata ditunga dijima!

[Kazubu mu dibeji 12]

Divuija bantu bayidi miaba idibu bendela mushinga

Pavua Ntemu kampanda wa mu ditunga dia Hawaii uyisha bantu ku biro biabu, wakapetangana ne munene kampanda wa kumpanyi wa malu a ngendu. Nansha muvua muntu eu ne bia bungi bia kuenza, wakitaba bua kuikala kulonga Bible lumingu luonso mu minite 30 mu biro biende. Disatu dionso mu dinda, utu wambila bantu bende bua kabamuedi nshinga to, bua amone mua kulonga ne ntema yonso. Munga Ntemu wa mu Hawaii udi ulonga Bible ne muena ditanda kampanda dia ditela bisabata musangu umue ku lumingu. Badi balongela mu ditanda amu. Padi muntu ulua, Ntemu udi usemena ku luseke. Padi muntu upatuka, badi batungunuka ne kulonga.

Bantemu bavua bapete munene wa mbulamatadi ne muena ditanda eu anu bualu bavua bele “makondo” eku ne kuaka. Bua mu teritware wa tshisumbu tshienu, mmiaba kayi iudi mua kupeta bantu batu kabayi misangu ya bungi ku mabu?

[Tshimfuanyi mu dibeji 12]

Kuenaku mua kuya kuenzela mudimu muaba udibu bakula muakulu muenyi?